Kaliyli tóginler. Topıraqtaǵı kaliy - muǵdarı (0,5-3%) topıraqtıń mexanikalıq quramina baylanıslı. Tiykarınan topıraqtıń mineral bóliminde boladı, organikalıq bóliminde judá az. Surim qatlamındaǵı K2O - 5075 t/ga. Qaraqalpaqstan topıraqlarında 1,43-1,86%. Hareketshenlik dárejesine hám ósimliklerge sińiwshenligine qaray kaliy birikpeleri 5 formada boladı:
1. Alyumosilikat minerallar quramindaǵı kaliy (tiykarǵı muǵdarı) atız shpatı (oritoklaz 1 orında) hám slyudalar (muskovit, biotit, glaukonit, nefelin, leytsit).
Atız shpatındaǵı kaliy ósimliklerge derlik sińbeydi. Muskovit, biotittegiden ósimlikler paydalana aladı.
2. Topıraq kolloidlarına sińgen almasıwshı kaliy. Topıraqtaǵı ulıwma kaliydin 0,8-1,5% tin quraydı. Topıraqtaǵı basqa kationlar menen almaslap eritpege ótedi, onnan ósimlikke sińedi. Ósimliklerdiń azıqlanıwında tiykarǵı orında.
3. Suwda eriytuǵın kaliy (almasıwshı kaliydin 10% muǵdarında). Topıraq eritpesindegi kaliy nitratları, fosfatları, sulfatları, xloridleri, karbonatları. Ósimlikler tikkeley sińire alatuǵın kaliy.
4. Topıraqtaǵı mikroorganizmler quramındaǵı kaliy, onnan mikroblar ólgennen keyin ósimlikler paydalanadı. Muǵdarı 40kg/ga. Az eritilgen.
5. Topıraqqa fiksatsiyalanǵan kaliy topıraqtaǵı suwda eriytuǵın hám almasıwshı kaliy, jánede tógin menen berilgen kaliy topıraqta almaspaytuǵın, yamasa ósimlikke sińbeytuǵın halǵa aynalıwı mumkin. Bul qubılıs kaliydiń fiksatsiyalanıwı delinedi. Fiksatsiya topıraq ızǵar haldan qurǵaq halǵa ótiiwi tez-tez bolǵanda kushli boladı.
Kaliyli shiyki zatlar (minerallar). Kaliyli tóginler kaliy duzlarınan tábiyiy kánlerinen alınadı. Rudalardaǵı kaliyli minerallar Silvinit (nKCl4+mNaCl) K2O 22-25%; karnallit (KCl∙MgCl2∙6H2O) -17%; kainit (KCl∙MgSO4∙3H2O) -19%; shenit (K2SO4∙MgSO4∙6H2O) -23%, langbeynit (K2SO4∙2MgSO4) -23%, poligalit (K2SO4∙MgSO4∙2CaSO4∙2H2O) -16%, Alunit (KNa)2SO4∙Al2(SO4)3∙4Al(OH)3 -23%, nefelin (K,Na)2O2∙(Al2O3∙2SIO2) -6-7%.
Достарыңызбен бөлісу: |
