«зерттеудің биоиндикациялық Әдістері»
жүктеу/скачать 189 Kb.
|
| Жабайы түрлер-дәрі-дәрмектердің маңызды көзі.Қазіргі кезде осы мақсатта шамамен 5 мың өсімдіктердің түрлері қолданылады.Шипалы қасиеттері бар өсімдіктердің қөптеген түрлері әлі мидицинада қолданылмай келеді.
Биоалуантүрлік- адамзатты шексіз ұзақ уақыт энергетикалық,техникалық және басқа ресурстармен қамтамасыз етудің жалғыз көзі. Биоалуантүрлілік экожүйелердегі баланыстардың толық болуының шарты негізгі факторы бола отырып,оның ең маңызды қасиеті-тұрақтылықты қамтамасыз етеді.Неғұрлым экожүйенің деңгейі жоғары болса,соғұрлым оны құрайтын элементтердің көпшілігі олардың алуан түрлілігін қамтамасыз етеді.Элементаралық(әс жүзінде бөлінбейтін) экожүйелердің көп түрлілігін ең алдымен олардың кіретін кіші деңгейдегі эко жүйелердің маңызы артады. Мысалы,ғаламдық экожүйем ретінде биосфераның алантүрлілігі,олай болса оның тұрақтылығы т.б қасиеттері түрлердің,популяциямен экожүйелердің санына ғана емес,тіршілік ету орталарына,рельеф формаларына,климаттын типіне,табиғат белдеулеріне,геохимиялық аймақтар, ландшафттар және басқа да құрылымдық бірліктердің ерекшеліктерінеде байланысты. Қарапайым үйелердің тіршілігін сақтау үшін көп энергия жұмсау қажет.Мысалы,қышқылдық жаңбырлардын әсерінен тіршілігі жойылған су қоймасы сырттан табиғи күйге келтіретін энергия жұмсалмаса қалдықтардың қоймасына айналады. Биосфераның геологиялық тарихының барысында онда тіршілік ететін ағзалардың түрлерінің саны тұрақты болмаған.Әрбір белгілі бір уақытқа қана өмір сүреді.Шамамен 10-30млн. Жыл.Түрлердің ішінде өмірі өте қысқа (бірнеше мың) және ұзақ өмір сүретін түрле «тірі қазбалар» да бар. Мысалы,мүктер өзгермеген қалпында шамамен 500млн. жыл (силур дәуірінен бері),жалаңаш тұқымды ағаш – гинкго дәуірнен бері 150 млн.жыл тіршілік етіп келеді.Жанурлардың ішінен тірі туатын балық латимерияны атауға болады.Ол 60 млн.жыл бұрын жойылып кеткен деп есептеліп келді.Бірақ 1938 жылы Комор аралдарының маңынан табылған. Дәріс №14 МОНИТОРЛЫҚ ОРГАНИЗМДЕРМЕН ТАНЫСУ. ОРГАНИЗМДЕРДІҢ СИМПТОМОЛОГИЯЛЫҚ ЖАРАҚАТТАНУЫ. Тірі организмдердің антропогендік әсерін биологиялық тұрғыда анықтау реакциясы және олардың қоғамы биондикация деп атайды. Қандайда бір факторға жіңішке амплитуданың экологиялық талеранттылық қарым-қатынасты білдіретін түрлер индикаторлардың фукциясын орындайды.Көбінесе негізінен активті емес араласудың қаблеттілігін организмдерден өсімдіктердің көп мөлшері қөрсетеді. Экологиялық жағдайдағы индикация негізінен түрлердің әртүрлі организмдерінің тұрақты ортасына деген өзгерісін бағалау және олардың химиялық құрамы,олардың қослыстарында және элементтерді жинау қаблеттілігін және қоршаған ортаға түсуін көрсетеді.Мысалы:қоршаған орта жағдайындағы бағалау түрлердің санының өзгеруіне байланысты.өте сезімталдығы жоғары өсімдіктер мен жануарлардың түрлері ластаушы заттардың әсерінен кей жағдайда биоценоздан жоғалып кетеді.(май қоңызы,өндіріс орталығындағы лишайниктер) ал кейбіреулері керсінше өздерінің сандарын жоғарлатады (көкшіл-жасыл балдырлар су қоймаларына ауылшаруашылық ластаушы заттардан немесе қалдықтардан) Экологиялық мониторингтің бөлігі биондикацияның құрамы (лат.аударғанда -еске түсіруші) жүйені бақылау белгілі территорияның қоршаған орта жағдайын бақылау(әлемдік мұхиттар және құрлықтар немесе сулы аймақтар бөлігі) табиғи ресурстарды тиімді қолдану мақсатында немесе табиғатты қорғау. Экологиялық мониторинг-қоршаған орта жағдайының бақылауын және оған әсер ететін факторларды,қоршаған ортадағы өзгерістерін мәлімдеу және оның болашақтағы (алдағы) жағдайын бағалау. Тірі организмдер мен олардың қоғамы негізгі обьектілері болып саналады. Экологиялық мониторинг-субсторты ортада және суда,ауа орталарында ластаушы заттардың қаншалықты екенін анықтауға негізделеді.Экологиялық мониторингтің құрамдас бөлігіне биологиялық,тест обьектілері,тірі организмдер жатады.Тірі организмдердің өмір сүру ортасына байланысты экологиялық қауіпті өнеркәсіптер ластаушы заттардың түсіне,олардын түсу нәтижелеріне және нормасына байланысты(энергетикалық, кәсіпорындар және ауылшаруашылық) және автокөлік,қоршаған ортаның физикалық жағдайының өзгеруінің нәтижесінде: температура,желдің бағыты мен жылдамдығы,су қоймалары және сулардың ағысы т.б. Экологиялық мониторинг үшін негізінен ластаушы заттардың өзгерісін фиксерлеу құрамы ластану орны мен дәл уақытын білу керек,бірақ әр қашан табиғи ортаның жағдайының ақпараттарын дәл біліп отыру,әсіресе территория аймақтарын,ауа басейіндері түсетін қалдықтарды мүмкін емес. Өсімдіктерден көп жылдық өсімдіктер мұндай кезде өте қажетті,олардың құрамында ұзақ уақытқа дейін зиянды заттардың әсері жайлы мәлімет алуға болады. Негізінен ауа басейіндерінің ластануы ең бірінші өсімдіктер жамылғысына қатты әсерін тігізеді.Өсімдіктер адамдар мен жануарларға қарағанда тұрақты және сезімталды өте жоғарғы сыртқы әр түрлі факторлдардың әсеріне шыдай алады.Атмосфералық ауаның ластануының газ алмастыруы өсімдіктердің организмдеріне әсерін тигізеді.Осының нәтижесінде өсімдіктерде фотосинтез төмендейді ферметті процестер бұзылады,биоколлоидттардың суды ұстау күштері төмендейді және ішкі орта факторының тұрақтылығы жойылады. Экологиялық мониторинг негізінен-экологиялық жағдайларға байланысты. Индикациялық зерттеулердің нәтижесінде ауаның ластану әсері және газды сініру қаблеттілігі өте сезімтал өсімдіктердің экологиялық қауіпті кәсіпорындардан жүздеген километрдей қошықтықта орналасады. Улы газдармен ластануды екі топқа бөлеміз: 1.Көрінетін(ішкі) 2.Көрінбейтін(жабық) Көрінетін газдардың қасиеттері: түстерінін өзгеріуі, жапырақтарының деформациясы,жапырақтардың мезгілсіз түсуі және өсімдіктердің ішкі және жабық бұзылуларын негізінен физология биохимиялық әдістермен зерттеуге болады.Өсімдіктердің жоғарғы және төменгі сатыларын тест-индикатор көмегімен анықтауға болады. БИОАЛУАНДЫЛЫҚ – ЕҢ НЕГІЗГІ БИОЛОГИЯЛЫҚ ИНДИКАТОР Тірі ағзалардың-қоршаған ортаның индикаторлық сапасы ретінде жүктеу/скачать 189 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|