Қ азақстан республикасының ауыл шаруашылық министрлігі
жүктеу/скачать 1.28 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.6.Гидрологиясы
| 1.5.Рельеф
Қарағанды-Теміртау тас жолының учаскесін қайта құру жобасы 2014 жылы жасалды. Бірақ су тасқыны салдарынан аймақтағы жер асты суларының деңгейі айтарлықтай көтерілді. Сонымен қатар, қыста тас жолдың беті жолжағамен жабылмай қалған екен. Бірақ, сарапшылар бұл қателік құрылыс нормаларының бұзылуына жатпайды дейді. Нәтижесінде, жол жүк салмағына төтеп бере алмай, бетонның жоғарғы жабыны жарылып кетіп отыр. Қарағанды-Теміртау тас жолының төңірегіндегі дау жазда шыққан болатын. Сол кезде жүргізушілер бір жыл бұрын құйылған бетонның жарылып жатқанын байқап, шу шығарған еді. Кейінірек 5 шақырым жолдың ғана жоғарғы қабаты жабылғаны белгілі болды. Енді мердігерлер барлық жарықшақтарды жөндеп, бүлінген жерлердің тасын ауыстырмақшы. Алайда, олар барлық жұмысты өз қаражаттарынан жүзеге асыратын болады. 1.6.Гидрологиясы Қазақстан негізінен географиялық су тапшылығы бар ел. Бұл жағдай табиғи-климаттық процестердің нәтижесінде уақыт өте келе шиеленісе түседі. Сарапшы ғалымдар 2020 жылға қарай өзендердің су ресурстарының 30% - ға төмендегенін болжап отыр. Халықаралық экономистер мен саясаттанушылар болашақта мұнай мен газ емес, ауыз су әлемдік нарықтағы ең маңызды тауарға айналатынын айтқан. Қазақстан ТМД-ның еуропалық және Сібір бөліктерінің республикаларымен салыстырғанда су ресурстарына қатысты нашар. Тұщы судың тапшылығы Қазақстанның тұрақты дамуын қиындататын аса өткір экологиялық проблема болып табылады. РИО+20 орнықты даму жөніндегі дүниежүзілік конференцияның шешімдерінде таза ауыз суға қолжетімділік "жасыл" экономикаға көшудің негізгі проблемаларының бірі ретінде айқындалғаны кездейсоқ емес. Өсіп келе жатқан су тапшылығының негізгі себептері қандай? Бұл ретте ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп негізгі су тұтынушылар болып табылады: барлық пайдаланылатын сулардың тиісінше 75% және 20%. Ең алдымен, жыл сайын таза суды тұтыну, тасымалдау кезінде судың жоғалуы және тазартылмаған немесе жеткіліксіз тазартылған сарқынды суларды су қоймаларына ағызу көлемі артып келеді. Ұзақ уақыт бойы күрделі жөндеу жүргізілмегендіктен, қалалар мен қалалық кенттердегі су бұру желілерінің 34% - ы және кәріздік тазарту құрылыстарының көпшілігі физикалық тозудың 70% - ына жетті. Ағынды суларды тазарту қондырғыларының бірқатары шамадан тыс жүктемемен жұмыс істейді, бұл жобалық деректер бойынша ағынды суларды тазарту технологиясының сәйкес келмеуіне әкеледі. Тұрғын үй-коммуналдық салада тұрмыста су тұтынудың өсуі бұрынғысынша жалғасуда. Мал шаруашылығында жем-шөп алқаптарының аздығы, шалғайдағы жайылымдарда судың жетіспеуі салдарынан өнімділіктің төмендеуі ықтимал. Мұның бәрі азық-түлік қауіпсіздігіне төнетін қатерді арттырады. Сумен қамтамасыз етудің (ауыз сумен және суармалы сумен) және өнімділіктің нашарлауы ауыл тұрғындарының табыстарына теріс әсер етеді және олардың қалаларға кетуіне әкелуі мүмкін. Қазақстанда 2021 жылға қарай өзендердің жалпы су ресурстарының 30% - ға төмендеуі күтілуде. Жыл сайын республикада халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету жағдайы нашарлай түсуде. Жалпы халықтың су құбырымен қамтамасыз етілуі 75,1% - ды құрады, халықтың 16,5% - ы ашық су қоймаларындағы суды ауыз су мақсаттары үшін пайдаланады және 3,2% - ы кепілдендірілмеген сападағы тасымалданатын суды пайдаланады, ал әртүрлі облыстардағы химиялық көрсеткіштер бойынша нормативтерге сәйкес келмейтін су пайдалану орындарындағы су қоймаларының үлес салмағы 15-тен 43% - ға дейін құрайды. Ел халқының сапалы ауыз суға қол жеткізу проблемасы бұрынғысынша өткір күйінде қалып отыр, бұл ретте Қазақстан Республикасы тұрғындарының 20% - ы нормативтік сапа стандарттарына сәйкес келмейтін суды тұтынады. Жер үсті суларының ластану, бітелу және сарқылу процесі жалғасуда, оның негізгі себебі су қоймаларына тазартылмаған немесе жеткіліксіз тазартылған сарқынды суларды ағызу болып табылады. Су объектілеріне жыл сайынғы төгінділер шамамен 2,5 млн.тоннаны құрайды. Су тапшылығы мәселесі Қарағанды облысының тұрғындарын да айналып өтпеді. Осы мәселеге тоқталайық. Облыстың жалпы жылдық су ресурсы 3,4 млрд. текше метрді құрайды, қазіргі уақытта су алу-жылына 1,6 млрд. текше метрге дейін. Айналмалы және дәйекті-қайта сумен жабдықтау көлемі таза су алудың шамамен 45% - ын құрайды. Облыстың су көздері: Шерубай-Нұра және соқыр негізгі салалары бар Нұра өзені, Қара-Кеңгір және Жезді салалары бар Сарысу өзені, Ертіс-Қарағанды каналы, Есіл өзені, Балқаш көлі болып табылады. Өңір өзендеріне техногендік әсер ету судағы әртүрлі ластаушы заттардың жоғары болуына әкелді: Қара-Кеңгір және Жезді өзендері аммиак селитрасының жоғары құрамымен (8,7 ШЖК дейін) сипатталады, Нұра, Шерубай-Нұра, Соқыр өзендері мұнай өнімдерінің жоғары құрамымен (2,4 ШЖК дейін), аммиак селитрасымен (8 ШЖК дейін), нитриттермен (6,9 ШЖК дейін), органикалық заттармен (2,5 ШЖК дейін) сипатталады. Ластану дәрежесі бойынша облыстың су объектілері - әлсіз және орташа ластанған су кластарына жатады. Облыстың сарқынды суларын ағызу 47 су жіберу бойынша жүзеге асырылады, оның ішінде 14 су жіберу бойынша жерүсті су қоймаларына. Барлық су шығаруларға ШЖБТ нормативтері әзірленді және келісілді.Облыста барлығы 76 тазарту қондырғысы жұмыс істейді. Сонымен қатар, бірқатар тазарту құрылыстарын салу, реконструкциялау және кеңейту мәселелерін кідіріссіз шешу қажет бірқатар объектілер бар. Ластанған ағынды сулардың Балқаш көліне түсуін болдырмау жөніндегі іс-шаралар кешенін орындау қажет. Шахталық сутөкпе облыстың су және жер ресурстарына теріс әсер етеді. Облыстың көмір кәсіпорындарымен жыл сайын шамамен 30 млн.текше метр жоғары минералданған шахта сулары жер бетіне айдалады, олардың жартысына жуығы жер бедеріне, жер үсті су айдындарына және әртүрлі сүзгіш жинақтауыштарға ағызылады. Тағы бір маңызды мәселе бар - Нұра өзенінің төменгі шөгінділерін сынаптан тазарту. Нұра өзенінің жайылмасын демеркуризациялау мәселесі негізгі міндеті Нұр-Сұлтан қаласы мен Теміртау қаласы-Қарағанды өнеркәсіптік ауданын ауыз сумен қамтамасыз ету болып табылатын ҚР Үкіметі бекіткен шатырлы жоба құрамында шешілуі мүмкін. Көл суының деңгейі айтарлықтай төмендегені байқалады. Балқаш (341 м - сыни деңгей, 1999 жылғы жазда - 341,57 м.) су деңгейінің орташа төмендеуі 3 м-ге, көлдің Тұщы бөлігінде тұз мөлшерінің 2 есе (1000 мг/дм3-ден 2200 мг/дм3-ге дейін) ұлғаюы. Бұл Қапшағай ГЭС Іле өзені ағынын ғылыми негізсіз реттеу, көптеген ирригациялық жүйелердің құрылысы, су өткізу технологиясының бұзылуы нәтижесінде Балқаш көлінің табиғи су теңгерімінің бұзылуына әкеліп соқты. Бұдан басқа, мәселенің екінші жағы Балқаш көлі мен оған іргелес жатқан аумақтарға кәсіпорындардың шаруашылық, техногендік қызметіне әсер ету және Сарышаған әскери полигонын пайдалану болып табылады. Мұның бәрі қазіргі уақытта флора мен фаунаның айтарлықтай төмендеуіне әкеліп соқты, климаттық жағдайларға әсер етті. Балқаш көлінің проблемасын шешу Үкімет деңгейіне қойылды. жүктеу/скачать 1.28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|