1910 жылы Арғынбаев Әбдірахман деген кісінің медресесінен дәріс алады. 1913-1914
жүктеу/скачать 30.64 Kb.
|
| «Қара шелек» деген әңгімеде колхозға ұйымдасудың бір көрінісі табиғи елестетілген. Мұнда қарапайым ауыл әйелдерінің бірі Айшаның «Коллектив боламыз» деген жиналыста ойламаған жерден белсенділік көрсетіп, ауыл адамдарының атынан сөйлеуі, «майкөт» (байкот) бблған екі байдың жиналыстан шығарылуын талап етуі, аңырында өзі артель бастығы болып сайлануы баяндалады. Жиналыс кезінде өжеттік көрсеткен Айша кенет өзін артель бастығы етіп сайлағанда қатты толқиды. Қолдағы малын ортаға салуға іштей қимағанымен, ол жұрттың ауқымынан, заманның ағымынан сырт кете алмайды… Сөйте тұра, малын колхозға беруге ризалығы жеткен Айша қара шелегін бүлдіріп қойғаны үшін көрші әйелге қол жұмсайды. Автор Айшаның санасындағы жекеменшікшіл психологияның қайшылығын көрсетпек болған. Оқиғалар мен мінездерді өмірдің өз ағынынан ойып ала білген суреткер, әлгіндей бір көрініс төңірегінде-ақ үжымдастыру жүзеге оңай аспағанын, бұл жолда талай-талай шырғалаң мен сарсаң, күдік пен толңу болғанын байқата алған.
Ал тағы бір шығармасы — «Ұлбосында» автор ауылдағы кейбір жалған белсенділердің зиянкестігін, колхоз ісіне кесапат тигізгенін шебер көрсетеді. Жалпы, Бейімбет Майлин шығармаларында колхоз қозғалысын орасан олқылыққа ұшыратқан арамза атқамінерлердің ұнамсыз қылықтары әшкереленіп отырады. «Ұлбосында» да солай. Ұжым жаңа ұйымдасып, әлі де көңілдері дүдәмал жүрген адамдарды шолақ белсенділер дүрліктіре түседі. Мәселен, Оспан дегеннің үйіне ойламаған жерден мынадай салың түседі. Салыңты хабарлаушы бала Оспанның әйеліне келіп: «Шеіпе, тыңдаңыз, сіздің үйге берілген жоспар: бір пұт ет, он қадақ шыртылдақ, он ңадаң ескі темір, он қадаң ескі жүн, төрт мүйіз, бес тұяқ, бір ит терісі, бір мысың терісі…» — дейді. Салықтың жиылып тапсырылуына жетіаң күн мерзім береді. Әділдік айтады дейтін өкілдің өзі ештеңені жарытып түсініп көрмеген адам. Осыдан келіп ондайлардың ауыл өміріне қаншалық залал келтіргенін сезуге болады. Ауылдың әккі қулары ойлап тапқан пәлекет жалғыз салыңпен шектелмейді. Бұлардың тілсіз жаудай озбырлығын көрген ел ішінде неше алуан өсектер гулейді. Мұндайда үрей туғызатын лақаптар тарайды. Қалампыр дейтін өсекші кемпір жұртты онан сайын шошытады: «Колхозға кіргеннің малы да, жаны да өзінікі болмайды екен ғой. Үндеместің үйі біліп, қоңыр сиырын қалаға сатуға апарғалы жатыр екен, колхоздың бастығы барып: «Мал сенікі емес», — деп жетегінен шешіп алып қалыпты. О да ойыншық-ау, адамды айтсайшы, бәрінен де масқарасы -әйелді ортаға салады, білем. Неке болмайды дейді. Әйел мен еркекті нөмірлейді дейді». Міне, осындай жағдайда ауылдың момын шаруа адамдары неше түрлі машақатқа түскен. Автор Оспан деген қарапайым адамның отбасында осы тұста болған мінездерді бейнелейді. Үй иесі Оспан да, әйелі Шәрипа мен қызы Ұлбосын да түрлі толқуларды бастан өткереді. Бұрын қызын кешке қарай үйінен шығармайтын Шәрипа «әйел мен қыз ортаға түседі» дегенді естігенде, қызын тезірек күйеуге беруді ойлайды. Аңыры, Шәрипа қызы Әбулаңап деген мұғалімге қосылғанда ғана жаны жай табады. Жазушы жеке адамдар өмірінің күнделікті қарым-қатынас шындығынан қоғамдық тіршіліктің сырын аңғарта біледі, «кішкентай» фактілерден үлкен тарихтың сипатын сездіреді. «Қара шелекте» де, «Ұлбосында» да суреткер болған істің хабарлаушысы ғана сияңтанып көрінгенімен, авторлық ұстанымы айқын. Ол — өмір туғызып жатқан жаңалыңтың жақтаушысы, кертартпа күштердің дұшпаны. Бейімбет Майлиннің кейбір әңгімелерінде колхоздасудың әдепкі кезіндегі түрлі қайшылыңтар, асыра сілтеулер кейде қараңғылықтан, тіпті әдейі жіберілген сораңылыңтар көрініс береді. Жазушы өмір шындығын асырмай да, жасырмай да мөлшерлі, үйлесімді сәйкестікте бейнелейді. «Әміржанның әңгімесі», «Даудың басы — Дайрабайдың көк сиыры», «Арыстанбайдың Мұқышы» сияқты шығармаларда түрлі бұрмалаушылықтардың зардабы көрсетілген. Қазақстанда жер бөлу, байлардың малын кәмпескелеу, алғаш ұжым болып ұйымдасу кезінің ақиқатын, ауыл өміріндегі қайшылықтар сырын «Он бес үй» повесінен оқимыз. Замандар бойғы қанға сіңген жекеменшікшіл психологияны өзгертіп, коллектив жолына түсудің қиын болғаны, рушылдық ңатынастардың таптық жікті ашуға кедергі келтіргені «Он бес үйде» дәлелді әңгімеленген. Көпқырлы суреткер Бейімбет Майлиннің драмалық шығармаларының тақырыптары оның поэзиялық, прозалық туындыларымен сабақтас. Драмашының «Ауыл мектебі», «Некеқияр», «Шаншар молда» секілді пьесаларында сауатсыздықты жою, әйел теңдігін жүзеге асыру жолындағы кедергілер сыналады. «Талтаңбайдың тәртібінде» ауылды жерлердегі жаңа істерді ұйымдастыруға жіберілген өкілдің дүлей надандығы, асырасілтеушілігі мысқыл етілген. «Жалбыр», «Біздің жігіттер», «Амангелді» драмаларында төңкеріс дәуірінің оқиғалары тақырып етілсе, «Майданда» колхоз құрылысы басталған кезеңнің шындығы, бұл жолдағы қайшылықтар, қателіктер, ізденістер үдерісі көрсетіледі. Қай жанрдағы шығармасында да Бейімбет Майлин өмір ағыстарын, адам мінезін бірбеткей алмай, түрлі қырларын, қалтарыстарын қамтып, шындықтың шырайын ашуға ұмтылған. Сондықтан да оның көркем туындылары әрі замана келбетін, әрі қаһармандар тұлғасын нанымды ашатын дәуір куәлігіндей қымбатты. жүктеу/скачать 30.64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|