3-курс студенттеріне арнал“ан Семей, 2013 鷗ШÊ. 042-14-2-06. 01. 20. 68/02-2011 №2 баспа 09. 2011 беттіЈ -ші беті Мазм±ны



жүктеу/скачать 1.5 Mb.
бет1/6
Дата11.06.2016
өлшемі1.5 Mb.
#128356
  1   2   3   4   5   6
љ의Àљ喫익 斤拮潭槪各癩 ’湃焙 ÆШ考 졉疆Ì 京苦喫꽥疆챵

ØШÊШ勻Ì 잃盃컥’Û 謙傾탱텀冷Ê 答횹털騎瑙冷, 錤謙É љ.


譏Æ 3 鴨Ј愼é ›±縯執鷗ШÊ

鷗ШÊ.042-14-2-06.01.20.68/02-2013

«ЭЛЕКТРОДИНАМИКА ЖШНЕ САЛЫСТЫРМАЛЫЛЫљТЫў АРНАЙЫ ТЕОРИЯСЫ»

ïЩ炙炙Ј î›ó-Щдістемелік кешені

«_6_»_09_ 2013 æ.

№ _2_ 蓀證薏ì



  1. ОљУ-ШДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

  3. «ЭЛЕКТРОДИНАМИКА ЖШНЕ САЛЫСТЫРМАЛЫЛЫљТЫў АРНАЙЫ ТЕОРИЯСЫ» пЩні бойынша




  1. 05В011000 «Физика» маманды“ы бойынша о›итын


3-курс студенттеріне арнал“ан

Семей, 2013


鷗ШÊ.042-14-2-06.01.20.68/02-2011

№ 2 баспа 6.09.2011

беттіЈ -ші беті


Мазм±ны:

1 Глоссарий

2 ДЩрістер

3 Практикалы› жЩне зертханалы› саба›тар

4 Курсты› жЩне рефератты› ж±мыстар тізімі

5 СтуденттіЈ йздік ж±мысы

6 Шдебиеттер тізімі

鷗ШÊ.042-14-2-06.01.20.68/02-2011

№ 2 баспа 6.09.2011

беттіЈ 3 -ші беті



ПЩн бойынша глоссарий:
Ампер - ток кЇшініЈ Халы›аралы› бірліктер системасы (СИ) мен электрлік жЩне магниттік системасында“ы (МКСА) йлшеу бірлігі.

Ампер заЈы – тогы бар йткізгіштіЈ бірлік йлшем ±зынды“ына магнит йрісі тарапынан Щсер етуші механикалы› кЇш.

Ампер – са“ат – электр мйлшерініЈ жЇйеден тыс йлшеу бірлігі.

Био – Савар – Лаплас заЈы – электр тогыныЈ Щсерінен пайда бол“ан магнит йрісініЈ индукциясын аны›тайтын заЈ.



Ватт – ›уаттыЈ СИ системасында“ы йлшеу бірлігі.

Ватт – са“ат – ж±мыстыЈ немесе энергияныЈ йлшеу бірлігі.

Вебер – магнит а“ыныныЈ СИ системасында“ы йлшеу бірлігі.

Видеман – Франц заЈы – металдыЈ жылу йткізгіштігі мен электр йткізгіштігініЈ температура“а байланысты ›атынасын аны›тайтын заЈ.

Вольт – потенциалдар айырмасыныЈ (кернеудіЈ, электр ›оз“аушы кЇштіЈ) МКСА системасында“ы йлшеу бірлігі

Гаусс – магнит индукциясыныЈ абсолюттік СГС (гаусстік) жЩне СГСМ (электромагниттік) системасында“ы йлшеу бірлігі.

Генри – индуктивтіліктіЈ жЩне йз ара индуктивтіліктіЈ МКСА системасында“ы йлшеу бірлігі.

Гистерезис – ферромагнетиктердіЈ магниттелу процесініЈ магниттеуші сырт›ы йрістен ›алып ›оюы.

Джоуль - ж±мыстыЈ жЩне энергияныЈ МКСА системасы мен Халы›аралы› бірліктер системасында“ы йлшеу бірлігі.

Джоуль – Ленц заЈы - йткізгішпен ток жЇргенде бйлініп шы“атын жылу мйлшерін аны›тайтын заЈ

Диамагнетизм – кейбір заттыЈ сырт›ы магниттеуші йріске ›арсы магниттелу ›асиеті.

Индуктивтілік - электр тізбегіндегі токтыЈ йзгеру жылдамды“ы мен сол тізбек ›±рамында“ы йткізгіштерде индукцияланатын ЭљК арасында“ы байланысты сипаттайтын шама.

Кирхгоф ережелері – бірінші ереже – тЇйінде то“ысатын токтардыЈ алгебралы› ›осындысы нольге теЈ.; екінші ереже – тарма›тал“ан электр тізбегініЈ кез келген т±йы› контурында“ы ток кЇштерініЈ ,иток жЇретін бйліктердіЈ кедергіліріне кйбейтіндісініЈ алгебралы› ›осындысы, сол контурда“ы ЭљК діЈ алгебралы› ›осындысыны теЈ.

Кулон - электр мйлшерініЈ абсолюттік жЩне МКСА системасында“ы йлшеу бірлігі.
鷗ШÊ.042-14-2-06.01.20.68/02-2011

№ 2 баспа 6.09.2011



беттіЈ 4 -ші беті

Парамагнетизм - кейбір заттардыЈ сырт›ы магниттеуші йрісініЈ ба“ыты бойынша магниттелу ›асиеті.

Сегнетоэлектриктер - сырт›ы йрістіЈ Щсерінсіз – а› йздігінен поляризацияланатын айма›тары бар жЩне диэлектрик йтімділігі жо“ары диэлектриктер

Электростатика деп ›оз“алмайтын зарядтардыЈ кеЈістікте ту“ыз“ан электр йрістерініЈ ›асиеттерін зерттейтін физиканыЈ бйлімін айтады.

Электр йрісі деп кймегімен кеЈістікте зарядтар арасында“ы йзара Щсерлесу жЇзеге асатын материалды› ортаны айтады.

Электр йрісініЈ кернеулігі деп йрістіЈ берілген нЇктесіндегі бірлік оЈ заряд›а Щсер ететін кЇшпен аны›талатын шаманы айтады.

Электр йрісініЈ потенциалы деп йрістіЈ берілген нЇктесіндегі бірлік оЈ зарядтыЈ потенциалды› энергиясымен аны›талатын шаманы айтады.

Электр йрістерініЈ суперпозиция принциптерініЈ мЩні электр зарядтары жЇйесініЈ ›орыт›ы йрісініЈ кернеулігі Щрбір жеке заряд ту“ыз“ан йріс кернеуліктерініЈ векторлы› (геометриялы›) ›осындысына теЈ болатынды“ымен байланысты.

Электрлік диполь деп бір-бірінен белгілі бір ара ›ашы›ты›та орналас›ан шамалары теЈ, таЈбалары ›арама-›арсы екі зарядтыЈ жЇйесін айтады.

Электр тогы деп зарядтыЈ ›андай да бір бет ар›ылы йтуін айтады.

Механика - механикалы› ›оз“алыстыЈ заЈдылы›тарын жЩне б±л ›оз“алысты ту“ызушы немесе йзгертуші себептерді ›арастыратын физиканыЈ бйлімі.

Кинематика – денелердіЈ ›оз“алысын осы ›оз“алысты ту“ызушы себеппен байланыстырмай зерттейді.

Динамика – денелердіЈ ›оз“алыс заЈдарын жЩне б±л ›оз“алысты ту“ызушы немесе йзгертуші себептерді зерттейді.

Материалды› нЇкте – берілген есептіЈ шарттарында йлшемдерін есепке алмау“а болатын массасы бар дене.

Абсолют ›атты дене – ешбір жа“дайларда деформацияланбайтын жЩне барлы› жа“дайларда екі нЇктесініЈ (дЩлірек айтса, екі бйлшегініЈ) ара ›ашы›ты“ы йзгермейтін дене.

Абсолют серпімді со››ы – нЩтижесінде толы› механикалы› энергия (потенциалды› жЩне кинетикалы› энергияныЈ ›осындысы) са›талатын со››ы.

Абсолют серпімсіз со››ы нЩтижесінде толы› механикалы› энергия (потенциалды› жЩне кинетикалы› энергиялардыЈ ›осындысы) са›талмайды жЩне ол энергияныЈ бас›а тЇріне, мысалы жылулы› энергия“а ауысады.

ДененіЈ массасы – дененіЈ инерттілігініЈ санды› йлшемі болып табылатын физикалы› шама.

КЇш – денелердіЈ йзара ЩсерлесуініЈ санды› йлшемі болып табылатын физикалы› шама.
鷗ШÊ.042-14-2-06.01.20.68/02-2011

№ 2 баспа 6.09.2011

беттіЈ 5 -ші беті

љоз“алыс траекториясы – ›оз“ал“ан материалды› нЇктеніЈ кеЈістікте уа›ыттыЈ йтуіне байланысты сызатын сызы“ы.

ДененіЈ импульсі – сан жа“ынан дененіЈ массасыныЈ жылдамды“ына кйбейтіндісіне теЈ жЩне ба“ыты жылдамды›тыЈ ба“ытымен бірдей векторлы› шама.

Молекулалы› физика – заттыЈ ›±рылысы мен ›асиеттерін барлы› денелер Їздіксіз хаосты ›оз“алыста“ы молекулалардан т±рады дегенге негізделген молекулалы› – кинетикалы› тЇсініктерді басшылы››а лаып ›арастыратын физиканыЈ бйлімі.

Моль – молекулаларыныЈ немесе атомдарыныЈ саны Авогадро санына (моль) теЈ зат мйлшері.

Физикалы› процесс – жЇйеніЈ бір кЇйден екінші кЇйге йтуі.

ДетальдыЈ тепе – теЈдік принципініЈ мЩні мынада: тепе-теЈдіктік макрожЇйедегі кез келген микропроцесс о“ан кері процестіЈ жылдамды“ындай жылдамды›пен йтеді.



Механикалы› жЇйеніЈ еркіндік дЩрежелер саны деп жЇйеніЈ кеЈістіктегі орнын аны›тайтын тЩуелсіз шамалардыЈ санын айтады.

Бірінші текті мЩЈгі ›оз“алт›ыш деп сыртттан ал“ан энергиядан арты› ж±мыс жасайтын, периодты Щрекет ететін ›оз“алт›ышты айтады.

Политропты› процесс деп дененіЈ жылу сыйымдылы“ы т±ра›ты болып ›алатын процесті айтады.

Жылу сыйымдылы› деп дененіЈ температурасын бір кельвинге арттыру Їшін о“ан ж±мсалатын жылу мйлшеріне теЈ шаманы айтады.

Барометрлік формула деп, атмосфералы› ›ысымныЈ биіктікке байланысты экспоненциалды кемуін йрнектейтін формуланы айтады.

Еркін жЇріс жолыныЈ ±зынды“ы деп газ молекуласыныЈ кезектес екі со›ты“ысуларыныЈ арасында“ы уа›ыт ішінде жЇріп йтетін йтетін жолын айтады.

Сименс – электрлік кедергіге кері шама заттыЈ электр йткізгіштігініЈ бірлігі.

ТізбектіЈ Щр текті бйлігі деп электростатикалы› кЇштермен бірге бйгде кЇштер Щсер ететін бйлікті айтады.

Т±ра›ты электр тогы деп шамасы мен ба“ыты уа›ыт бойынша йзгермейтін электр тогын айтады.

Магнит йрісі ›±йынды йріс, себебі магнит йрісі индукциясыныЈ циркуляциясы нольден йзгеше.

Магнит индукциясы векторыныЈ дивергенциясы Щр›ашан нольге теЈ, себебі таби“атта магнит зарядтары жо›.

ОртаныЈ магниттік йтімділігі ортада“ы магнит йрісініЈ индукциясы вакуумда“ымен салыстыр“анда неше есе арты› екендігін кйрсетеді.
鷗ШÊ.042-14-2-06.01.20.68/02-2011

№ 2 баспа 6.09.2011

беттіЈ 6 -ші беті

Кюри нЇктесі деп температураныЈ одан жо“ары мЩнінде заттыЈ ферромагнетиктік ›асиеттері жойылып, ол парамагнетикке айналатын мЩнін айтады.

Электромагниттік индукция ›±былысы деп т±йы›тал“ан йткізгішконтурмен шектелген магнит а“ыны йзгергенде осы контурда индукциялы› электр тогы деп аталатын электр тогыныЈ пайда болу ›±былысын айтады.

Генри – контур индуктивтілігініЈ бірлігі.

Тербеліс деп белгілі бір ›айталану дЩрежесімен сипатталатын процесті айтады.

Тербеліс периоды – толы› бір тербеліс уа›ыты.

Герц (Гц) – уа›ыт бірлігі ішіндегі бір тербеліске сЩйкес тербелістер жиілігініЈ бірлігі.

Гармоникалы› тербеліс деп синусты› немесе косинусты› заЈ бойынша йтетін тербелісті айтады.

Математикалы› маятник – салма›сыз. Созылмайтын жіпке ілінген жЩне ауырлы› кЇшініЈ Щсерінен тербеле алатын материалды› нЇкте.

Тол›ын ±зынды“ы деп 2-ге теЈ фазалар айырымымен тербелетін екі нЇктеніЈ ара ›ашы›ты“ын айтады.

Жылулы› сЩуле деп денелердіЈ ішкі энергиясы есебінен шы“атын электромагниттік сЩулені айтады.

ДененіЈ энергетикалы› жар›ырауы (немесе сЩуле шы“ар“ышты“ы) деп дененіЈ бірлік бетінен барлы› ба“ытта шы“атын энергия а“ынын айтады.

Абсолют ›ара дене деп кез келген температурада йзіне тЇскен жары›ты оныЈ жиілігіне, поляризациясы мен таралу ба“ытына байланыссыз ж±татын денені айтады.

Планк гипотезасы электромагниттік сЩуле жиілігіне пропорционал энергияныЈ жеке Їлестері (кванттары) тЇрінде шы“ады.

«УльтракЇлгін кЇйреуі» деп классикалы› физиканыЈ Кирхгоф функциясына арнал“ан ›ара дененіЈ сЩуле шы“ар“ышты“ыныЈ жиілікке тЩуелділігініЈ тЩжірибелік мЩліметтерін ›ана“аттандыратын йрнегін классикалы› физика Щдісімен іздеудіЈ мЇмкін еместігін айтады.



Сырт›ы фотоэффект (немесе фотоэлектронды› эмиссия) деп ›атты жЩне с±йы› денелердіЈ электромагниттік сЩуле Щсерінен электрондар шы“аруын айтады.

де Бройль гипотезасыныЈ мЩні мынада: бйлшектердіЈ корпускулалы› ›асиеттерімен бірге тол›ынды› ›асиеттері де болады.

де Бройль тол›ыны – классикалы› физикада“ы тол›ындармен ±›састы“ы жо›, ерекше квантты› таби“аты бар тол›ын.
鷗ШÊ.042-14-2-06.01.20.68/02-2011

№ 2 баспа 6.09.2011



беттіЈ 7 -ші беті

ГейзенбергтіЈ аны›талма“анды› принципініЈ мЩні мынада: микробйлшектіЈ координаталары мен олар“а сЩйкес импульстерініЈ аны›талма“анды›тарыныЈ кйбейтіндісі Планк т±ра›тысынан кем болмайды.

Шредингер теЈдеуі – микробйлшектер ›оз“алысыныЈ заЈдарын сипаттайтын релятивистік емес квантты› механиканыЈ негізгі теЈдеуі.

Тол›ынды› функция - микробйлшектіЈ кЇйін сипаттайтын функция.

Туннельдік эффект деп бйлшектіЈ ені ша“ын потенциалды› бйгеттен энергиясы осы бйгеттіЈ биіктігінен аз бол“анда йтіп кету ›±былысын айтады. Квантты› гармоникалы› осциллятордыЈ нольдік энергиясы деп оныЈ толы› энергиясыныЈ еЈ аз (ноль емес) мЩнін айтады.

Резерфорд атомыныЈ ядролы› моделі атомныЈ іс жЇзінде жЇзеге асырды.

Планк гипотезасы электромагниттік сЩуле жиілігіне пропорционал энергияныЈ жеке Їлестері (кванттары) тЇрінде шы“ады.

«УльтракЇлгін кЇйреуі» деп классикалы› физиканыЈ Кирхгоф функциясына арнал“ан ›ара дененіЈ сЩуле шы“ар“ышты“ыныЈ жиілікке тЩуелділігініЈ тЩжірибелік мЩліметтерін ›ана“аттандыратын йрнегін классикалы› физика Щдісімен іздеудіЈ мЇмкін еместігін айтады.

Сырт›ы фотоэффект (немесе фотоэлектронды› эмиссия) деп ›атты жЩне с±йы› денелердіЈ электромагниттік сЩуле Щсерінен электрондар шы“аруын айтады.

де Бройль гипотезасыныЈ мЩні мынада: бйлшектердіЈ корпускулалы› ›асиеттерімен бірге тол›ынды› ›асиеттері де болады.

де Бройль тол›ыны – классикалы› физикада“ы тол›ындармен ±›састы“ы жо›, ерекше квантты› таби“аты бар тол›ын.

ГейзенбергтіЈ аны›талма“анды› принципініЈ мЩні мынада: микробйлшектіЈ координаталары мен олар“а сЩйкес импульстерініЈ аны›талма“анды›тарыныЈ кйбейтіндісі Планк т±ра›тысынан кем болмайды.

Шредингер теЈдеуі – микробйлшектер ›оз“алысыныЈ заЈдарын сипаттайтын релятивистік емес квантты› механиканыЈ негізгі теЈдеуі.

Тол›ынды› функция - микробйлшектіЈ кЇйін сипаттайтын функция.

Туннельдік эффект деп бйлшектіЈ ені ша“ын потенциалды› бйгеттен энергиясы осы бйгеттіЈ биіктігінен аз бол“анда йтіп кету ›±былысын айтады. Квантты› гармоникалы› осциллятордыЈ нольдік энергиясы деп оныЈ толы› энергиясыныЈ еЈ аз (ноль емес) мЩнін айтады.

Резерфорд атомыныЈ ядролы› моделі атомныЈ іс жЇзінде барлы› массасы шо“ырлан“ан оЈ зарядтал“ан ядродан жЩне ядроныЈ маЈайында айналатын электрондардан т±ратын жЇйе болып табылады.
鷗ШÊ.042-14-2-06.01.20.68/02-2011

№ 2 баспа 6.09.2011

беттіЈ 8 -ші беті

ЭлектронныЈ Бор орбиталары электронныЈ бай›алу ы›тималды“ы барынша Їлкен болатын нЇктелердіЈ геометриялы› орны болып табылады.

Спин деп микробйлшектіЈ классикалы› физикада ±›састы“ы жо› меншікті механикалы› моментін айтады.

Фермион деп жарты спині бар бйлшекті айтады.

Бозон деп нйлдік немесе бЇтін санды спині бар бйлшекті айтады.

ЯдроныЈ байланыс энергиясы деп ядроны ›±райтын нуклондар“а кинетикалы› энергия бермей ыдырату Їшін жасалатын ж±мыспен аны›талатын шаманы айтады.

Радиоактивтілік деп бір атом ядроларыныЈ екіншілеріне элементар бйлшектер шы“ара отырып тЇрленуін айтады.

Жартылай ыдырау периоды – ядролардыЈ ал“аш›ы мйлшерініЈ жартысы ыдырайтын уа›ыт.

Ядролы› реакция деп ядроны ( немесе ядроларды) тЇрлендіруге келтіретін атом ядросыныЈ элементар бйлшекпен йзара Щсерлесу процесін айтады.



Элементар бйлшек деп ›азіргі кезде белгілі материяныЈ еЈ ±са› бйлшегін айтады.

Аннигиляция деп нЩтижесінде бас›а бйлшектер тЇзілетін бйлшектер мен антибйлшектердіЈ йзара Щсерлесу процесін айтады.

Кварктер – ›азіргі кездегі тЇсінік бойынша адрондарды ›±райтын іргелі бйлшектер.

изара ЩсерлесудіЈ біріЈ“ай теориясы ( «±лы бірігу») - йзара ЩсерлесудіЈ тйрт типін (гравитациялы›, электромагниттік, кЇшті жЩне Щлсіз) біріктіретін теория.
љЫСљАША ДШРІС КОНСПЕКТІЛЕРІ:

Та›ырыбы: 1. Релятивистік кинематика

ДЩріс ма›саты: КеЈістік пен уа›ыттыЈ релятивистік ›асиеттері мен бірмезгілдіктіЈ салыстырмалылы“ын меЈгеру.


  1. САТ эксперименттік негіздері

  2. Эйнштейн постулаттары. КеЈістік пен уа›ыттыЈ релятивистік ›асиеттері

  3. ИнтервалдардыЈ классификациясы жЩне о›и“алардыЈ арасында“ы себептілік-салдарлы› байланыстар

18 “асырда “алымдардыЈ кйпшілігі жары› бйлшектерініЈ, корпускалаларыныЈ а“ыны деп есептеген НьютонныЈ шЩкірттері Эйлер, Ломоносов, Гюйгенс жары›ты кейбір эфир деп аталатын ортада“ы механикалы› тол›ындар деп есептеген. 19 “. басында а“ылшын физигі Юнг дифракция, интерференция жЩне поляризация ›±былыстарын тол›ынды› кйз›араспен


тЇсіндірген. Біра› Юнг жас бол“анды›тан оныЈ т±жырымдарына ата›ты “алымдар назар аударма“ан. Бірнеше жылдан кейін ЮнгтыЈ кйз›арасын француз инженері Френель тЩжірибелері ар›ылы дЩлелдеген. Біра› мынадай ›арама-›айшылы› пайда бол“ан ›атты денелерде таралатын кйлдеЈеЈ механикалы› тол›ындардыЈ таралу жылдамды“ы орталарыныЈ ты“ызды“ына пропорционал болады.

Сонды›тан жары›тыЈ жылдамды“ы йте Їлкен шама бол“анды›тан эфирдіЈ де ты“ызды“ы йте Їлкен болуы керек. Аспан денелері эфирде мЇлдем ›оз“алмауы керек, біра› астрономиялы› ба›ылау м±ны дЩлелдемейді. Одан Щрі 19 “асырдыЈ ортасында “алымдар (Физо) ›оз“алыста“ы орталарда жары› жылдамды›тарын йлшеген жЩне классикалы› механикада“ы жылдвмды›тар ›осу заЈыныЈ орындалмайтынды“ын ашты.

1865 жылы а“ылшын физигі Максвелл электромагниттік теориясын ›±р“аннан кейін оныЈ теЈдеулері классикалы› механиканыЈ салыстырмалылы› принципіне ба“ына ма, ба“ынбай ма? Соны тексерген. Сонда электромагниттік ›±былыстар Їшін Галилей салыстырмалы прнципініЈ орындалатынды“ын аш›ан. Бас›аша айт›анда Галилей тЇрлендірулері Максвелл теЈдеулерін йзгерткен. Я“ни Максвелл теЈдеулері Галилей тЇрлендірілуіне ›атысты инвариантты болмай шы››ан.

1881-1887 жылы американ физиктері Майкельсон жЩне Морли эфирлік желді аны›тау Їшін бір›атар тЩжірибелер йткізген.

19 “асырдыЈ ая“ында бір›атар “алымдар Лармор, Лоренц, Максвелл теЈдеулерін йзгертпейтін тЇрлендірулерін тап›ан. Біра› физикалы› ма“ынасын тЇсіндіре алма“ан. 1904 жылы француз математигі, философы, физигі Анри Пуанкаре ›±рама штатта жЇргенде йз ба“дарламасында салыстырмалылы› принципті барлы› ›±былыстар“а кеЈейткен жЩне б±л ба“дарламасын аз о›ылатын американ журналында жарияла“ан. Сол жылы Генрих Лоренц йз тЇрлендірулерініЈ еЈ д±рыс тЇрін тап›ан. Біра› физикалы› ма“ынасын тЇсіндіре алма“ан.

1905 жылы Альберт Энштейн йзініЈ постулаттарын ±сын“ан:


1) ЭнштейнніЈ салыстырмалылы› принципі деп аталады. ОныЈ 3 т±жырымдамасы бар:

1. еш›андай физикалы› тЩжірибелер ар›ылы инерциялы› жЇйесініЈ ›оз“алыс кЇйін аны›тау“а болмайды.

2. барлы› инерциялы› сана› жЇйелерінде таби“ат заЈдары инвариантты болады.

3. таби“ат заЈдары Лоренц тЇрлендірілуіне ›атысты инвариантты болады.

2) Жары›тыЈ таралу жылдамды“ыныЈ т±ра›тылы“ы туралы постулат

1-т±жырымдама: Ба›ылаушы ›абылда“ан жары› жылдамды“ы ба›ылаушы мен жары› кйзі арасында“ы салыстырмалы жылдамды››а тЩуелсіз болады. Я“ни т±ра›ты с=3*10 8 м/с

2-т±жырымдама: барлы› инерциялы› сана› жЇйесінде жары›тыЈ таралу жылдамды“ы вакуумда“ы жары›тыЈ жылдамды“ына теЈ болады. с=3*10 8 м/с

КеЈістік пен уа›ыттыЈ релятивистік ›асиеттері. БірмезгілдіктіЈ салыстырмалылы“ы.

18 “асырда Ньютон физика“а абсолюттік кеЈістік жЩне абсолюттік уа›ытдеген ±“ымды енгізген. Б±л ±“ымдар бойынша кеЈістіктегі материалды› денелердіЈ ›оз“алысы кеЈістік пен уа›ыттыЈ еш›андай ›асиеттеріне тЩуелсіз. Біра› САТ-ныЈ ›±рылуы б±л ±“ымдар“а ш±“ыл йзгерістер енгізді. САТ-да кеЈістік пен уа›ыт жеке ›арастылылмайды. Классикалы› механикада кейбір о›и“а барлы› инерциалды сана› жЇйесінде бір мезгілде йтеді, екі бір мезгілдегі о›и“алар барлы› инерциалды› сана› жЇйесінде бір мезгілде болады. Ал САТ-да екі о›и“а бір мезгілде бір “ана сана› жЇйесінде болады. Бас›а сана› жЇйесінде бір мезгілде емес болады. Екі о›и“аныЈ арасында“ы уа›ыт интервалы бір сана› жЇйесінен екінші сана› жЇйесіне кйшкен кезде йзгеріп отырады. САТ –да кеЈістік пен уа›ыттыЈ интервалдары са›талмайды, біра› о›и“алар арасында“ы интервал деген шама са›талады.
S12=сІ/(t-t1)І -(х2-х1) І- (у2-у1) І-(z2-z1)І
S12= S12 '
Элементар бйлшектіЈ ›оз“алмайтын сана› жЇйесінде ймір сЇру уа›ытын меншікті ймір сЇру уа›ыты деп атайды.

dr - меншікті ймір сЇру уа›ыты

dt – бйлшектіЈ ймір сЇру уа›ыты
Негізгі с±ра›тар:


  1. Жары› жылдамды“ын кім йлшеді?

  2. ЭйнштейнніЈ салыстырмалылы› принципі ›алай айтылады?

  3. ОныЈ ›андай Їш т±жырымдамасы бар?

  4. САТ ›алай ›±рылды?



Та›ырыбы: 2. Релятивистік динамика

ДЩріс ма›саты: Жары› жылдамды“ына жуы› жылдамды›пен ›оз“алатын денелер Їшін релятивистік механиканы жасауда арнайы салыстырмалы› теория талаптарын ескеретін механика туралы ма“л±мат беру.

  1. БйлшектіЈ тйртйлшемді импульсы, оныЈ ›±раушылары

  2. БйлшектіЈ массасы, энергиясы жЩне импульсыныЈ араларында“ы байланыс.

  3. изара Щсерлеспейтін бйлшектер жЇйесініЈ инвариантты› массасы.

  4. Физикалы› йріс, оныЈ энергиясы жЩне импульсы туралы ±“ымдар.

  5. БйлшектердіЈ ыдырауы, ыдыраудыЈ энергетикалы› шарты

Ньютон немесе классикалы› механика тек вакуумда“ы жары› жылдамды“ынан йте аз жылдамды›пен ›озалатын денелер Їшін д±рыс. Жары› жылдамды“ына жуы› жылдамды›пен ›оз“алатын денелер Їшін Эйнштейн релятивистік механиканы жасады, арнайы салыстырмалы› теория талаптарын ескеретін механика (1905 ж.).

Осы теорияныЈ негізін екі постулат ›±райды, олар ЭйнштейнніЈ салыстырмалылы› принципі жЩне жары› жылдамды“ыныЈ т±ра›тылы› принципі деп аталады. Бірінші заЈ“а сЩйкес таби“атта“ы барлы› заЈдар инерциалды› сана› жЇйелерінде бірдей йтеді.Жары› жылдамды“ыныЈ т±ра›тылы› принципі вакуумда“ы жары› жылдамды“ы барлы› инерциалды› сана› жЇйелеріЈде жары› кйзі мен ›абылдаушы жылдамды›тарына байланыссыз бірдей болады.


жүктеу/скачать 1.5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6



©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет