СЕМЕЙ қаласының Шәкәрім атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
|
СМК 3 деңгейлі құжат
|
ОӘК
|
ПОӘК 042-18-14.1. 10 / 01-2013
|
«Аэроғарыштық түсіру әдістері» пәнінен оқытушыға арналған оқу-әдістемелік жинағы
|
№ 1 Баспа
|
АЭРОҒАРЫШТЫҚ ТҮСІРУ ӘДІСТЕРІ
пәні бойынша
ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
5В071100 Геодезия және картография
мамандығына арналған
Семей 2013
Алғы сөз
1. ӘЗІРЛЕГЕН
Құрастырған –Тлебалдина А.Х. Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті, «Геодезия және құрылыс» кафедрасының аға оқытушысы
«___» _____2013 ж. № __
2. ТАЛҚЫЛАНҒАН
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің «Геодезия және құрылыс» кафедрасының отырысында
Хаттама «_02_» __09___ 2013 жылғы, № _1_
Каф. меңгерушісі ____________ Күдеринова Н.А.
3. МАҚҰЛДАНҒАН
«Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар» факультетінің оқу-әдістемелік бюросы отырысында
Хаттама «_11_» __09___ 2013 жылғы, № _1_
Төрайым ____________ Бекбаева Р.С.
4. БЕКІТІЛГЕН
Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында келісіліп, баспаға ұсынылды
Хаттама «_18_» __09___ 2013 жылғы, № _1_
ОӘК төрайымы________________Искакова Г.К.
Мазмұны
1
|
Қолдану аясы
|
|
2
|
Қажетті нормативтік актілер
|
|
3
|
Жалпы ережелер
|
|
4
|
Оқытушының пән бойынша жұмыс бағдарламасы
|
|
5
|
Студенттің өздік жұмысы ( СӨЖ )
|
|
6
|
Пән бойынша оқу әдістемелік карта
|
|
7
|
Оқу әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
|
|
8
|
Әдебиеттер
|
|
1. ҚОЛДАНУ АЯСЫ
«Аэроғарыштық түсіру әдістері» пәніне арналған оқу-әдістемелік жинақ 5В071100 Геодезия и картография мамандығында оқитын студенттерге арналған. Ол пәннің мазмұнымен, қажеттілігімен, курстың жүргізіліп отырған жоспарымен толық таныстырады. Бұл оқу-әдістемелік жинақ осы пәнді оқуға арналған негізгі құжат болып табылады.
2. ҚАЖЕТТІ НОРМАТИВТІ АКТІЛЕР
«Аэроғарыштық түсіру әдістері» пәніне арналған оқу-әдістемелік жинақ оқу үрдісін жетілдіруге арналып, келесі құжаттардың талаптарын толық қанағаттандырады:
Оқытушыға арналған пәнінің жұмыс оқу жоспары оқу үрдісін жетілдіруге арналып, келесі құжаттардың талаптарын толық қанағаттандырады:
5В071100 – «Геодезия және картография» мамандығына арналған Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігінің 2012 жылғы 23-ші тамызда, № 1080 шыққан бұйрығымен бекітіліп, қолданысқа еңгізілген ҚР МЖБС мамлекеттік жалпыға бірдей білім беру стандартын.
- 5В071100 Геодезия және картография мамандығына арналған Элективті пәндер каталогы
- СТУ 042-ГУ-4-2013 Университет стандарты «Пәннің оқу-әдістемелік кешенін құрастыруға қойылатын жалпы талаптар»;
- ҚП 042-1.01-2013 Құжаттамалық процедура «Пәнні оқу-әдістемелік кешенінің мазмұны және құрылымы».
3. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕСІ
3.1. Курстың сипаттамасы:
«Аэроғарыштық түсіру әдістері» пәні «Аэрофототүсіріс» курсының логикалық жалғасы болып саналады. Бұл ғылыми және тәжірибелік геодезиялық міндеттер мен тапсырмаларды шешу үшін Жердің қашықтықта зондирлеуіңің жаңа әдістерін оқытатын пән.
3.2. Пәннiң мақсаты
-
студенттер Жерді қашықтықта зондирлеудің жаңа әдістерін теориялық және тәжірибелік негізде қарастырып, тиімділігін біледі.
-
қашықтықты зондирлеудің нәтижелері бойынша практикалық дағдыларды үйрену.
-
Курстың міндеттері
-
Қашықтықта зондирлеудің әдістерін оқыту;
-
Әр түрлі аэро- және ғарыштық түсірістерді оқыту;
-
Түсіріс материалдары бойынша мониторинг жасау;
3.4.Курсты бiткен соң студент бiлуi қажет:
-
Арақашықты зондирлеудің материалдарын картографияда қолдана алу;
-
Аэро- және ғарыштық түсіріс материалдарын қолданып геодезиялық аспап-құралдармен жұмыс жасай білуді.
3.5. Пререквизиттер:
-
Аэрофотогеодезия
-
Фотограмметрия
-
Математика
-
Картография
-
Физика
3.6 Постреквизиттер:
Оқу жоспарынан үзінді
Кесте 1
Курс
|
Семестр
|
Кредит саны
|
ДС (сағ.)
|
ЗС (сағ.)
|
СӨЖЖ (сағ.)
|
Білімін бағалау
(сағ.)
|
Қорытынды бақылау түрі
|
3
|
6
|
3
|
15
|
30
|
22,5
|
135
|
емтихан
|
4. ОҚЫТУШЫНЫҢ ПӘН БОЙЫНША ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
Кесте 2
Дәрістердің тақырыптарының аты,
қысқаша мазмұны
|
Сағат саны
|
|
Дәріс сағат
|
Кіріспе. Аэроғарыштық түсіріс әдістері – басқа пәндермен байланысы. Аэроғарыштық әдістердің қолданылуының негізі. Сурет –ақпарат негізі. Суреттерді алудың физикалық негізі мен табиғи жағдайлары. Табиғи объектілердің спектральды шағылысу мүмкіншіліктері. Шағылысқан сәулелерді тіркеу.
|
1
|
Түсіріс жүйелерінің классификациясы. Суреттерді алудың техникалық құрылғылары. Түсіріс аппаратурасы: ғарыштық ұшу аппараттары, ұшақтар және т.б., түсіріс түрлері –ғарыштық, аэрофототүсіріс. Жердің табиғи ресурстарын зерттеп, қоршаған ортаны бақылайтын аэроғарыштық жүйелер.
|
1
|
Ғарыштық аппараттардың ұшу параметрлері.
Ғарыштық ұшу аппараттарының орбита элементтері, олардың түрлері. Жерді арақашықтық зондирлейтін ғарыштық аппараттардың ұшудағы баллистикалық жағдайларының ерекшеліктері. Табиғи ресурстарды зерттейтін ғарыштық программалар. Программалар: LANDSAT, SPOT, IRS и РЕСУРС . Программалар туралы жалпы мәліметтер.
|
1
|
Жерді арақашықтық зондирлеуді оқыту әдісі мен объектісі, Жерді арақашықтық зондирлеудің қолдану саласы, даму тарихы. Жерді арақашықтық барлау материалдарын қолдану.
Жерді арақашықтық барлайтын ғарыштық аппараттың орбита элементтері мен ұшу параметрлерін есептеу.
|
1
|
Суреттердің геометриялық қасиеті және оларды фотометрлік өңдеу. Аэроғарыштық суреттердің масштабтары. Жалқы түсіріс суреті бойынша өлшемдерді анықтау. Стереофотограмметриялық өлшемдерде жұп суреттер бойынша биіктіктерді анықтау. Суреттерді трансформирлеу. Дешифрленген суреттердің қасиеттері. Суреттердің сапасы.
|
1
|
Суреттерді компьютерде өңдеу. Интегралданған ГАЖ жалпы құрылымы. Арақашықтық барлау ақпаратын ГАЖ-ға енгізу, кеңістіктегі жабыстыру, классификациялау, модельдеу, және шығу ақпаратын алуда қолдану.
|
1
|
Суреттерді сандық түрге ауыстыру. Рельефтің сандық моделі. Суреттерді геометриялық өзгерту. Суреттер бойынша объектілерді классификациялау. Суреттерді автоматты өңдеу жүйелері. Осы мақсатта компьютерді қолдану.
|
1
|
Ғарыштық суреттердің түрлері. Инфрақызыл диапазондағы суреттер – фотографиялық, телевизиялық, сканерлі, фототелевизионды, көп элементті суреттер. Жылы инфрақызыл диапазондағы суреттер. Радиодиапазондағы суреттер -микротолқынды радиометрлік және радиолокациялық. Көп зоналды түсіріс.
|
1
|
Ғарыштық түсіріс материалдары. Ұшу аппараттарынан, орбита станцияларынан, автоматты картографиялық спутниктерден алынған фотографиялық суреттер. Ресурсты және картографиялық спутниктерден алынған көп элементті суреттер. Метеорологиялық және ресурсты спутниктерден алынған инфрақызыл суреттер. Метеорологиялық және океанологиялық спутниктерден алынған микротолқынды радиометрлік және радиолокациялық суреттер. Радиодиапазондағы түсірістердің дамуы.
|
1
|
Ғарыштық картографиялау туралы жалпы мәліметтер. Зерттелмеген территорияларда ғарыштық түсірісті топографиялық және жалпы географиялық картографиялау, жаңарту және карталарды толтыру үшін орындау. Ғарыштық құбылыстарды қолданып тематикалық картографиялау. Ғарыштық суреттер бойынша карта жасауды автоматтандыру.
|
1
|
Табиғи ортаға аэроғарыштық мониторинг жасау. Анықтама, мақсаттары, жалпы құрылымы, классификациясы. Мниторингтің зерттеу, диагностикалық, бақылау, басқару функциялары. Картографиялық мониторинг. Атмосфераның, мұхиттың, Жер бетінің, жердегі экожүйелердің, ландшафттардың, шаруашылық территориялардың мониторингісі.
|
1
|
Жерді қашықтық барлаудың физикалық негізі.
Электромагниттік шағылысу, оның атмосферамен, Жердегі заттармен және орталармен байланысы.
Жерді қашықтық барлаудың параметрлері. Жерді қашықтық барлаудың параметрлеріне қойылатын талаптар.
|
1
|
Жерді қашықтық барлаудың әдістері
Жерді ғарыштан қашықтық барлаудың фотографиялық әдісі.
Әдістің принциптері. Көп зоналы түсірістің принциптері, ғарыштық фототүсірістің ерекшеліктері, түсіріс фотокамераларының классификациясы.
|
1
|
Оптико-электронды әдіс.
Жерді ғарыштан қашықтық барлаудың оптико-электронды әдісі. Әдістің жалпы принциптері. Оптико – электронды жүйенің классификациясы. Шағылысу қабылдағыштары, олардың параметрлері, оптико-электронды жүйелердегі сканерлеу, Жерді қашықтық барлаудың оптико-электронды әдісінің түрлері, сканерлі суреттердің параметрлері.
Радиолокациялық әдіс.
Жерді ғарыштан қашықтық барлаудың радиолокациялық әдісі. Әдістің принциптері мен параметрлері, радиолокациялық түсіріс жүйелері. Радиолокациялық суреттердің геометриялық бұрмалануы.
|
1
|
Жерді қашықтан барлаудың жүйелері.
Жерді қашықтан барлау материалдарына қойылатын талаптар, қолдануға рұқсат. Жерді қашықтан барлаудың қазіргі жағдайы, даму барысы. Ғылыми пәннің қазіргі жағдайы.
|
1
|
5. Студенттің өздік жұмысыНА АРНАЛҒАН ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІ
№
|
СӨЖ
|
Сағат саны
|
СОӨЖ
|
Сағат саны
|
1
|
Ғарыштық жүйелердің жұмыс принциптері
|
2
|
Жерді ғарыштан түсіру туралы түсінік. Ғарыштық суреттерді алу жағдайлары
|
2
|
2
|
Қашықтан барлау аппаратурасы
|
2,5
|
Жерді қашықтан барлаудағы ғарыштық аппараттың ұшу параметрлері
|
2,5
|
3
|
Суреттерді фотограмметриялық өңдеу
|
3
|
Түсіріс объектілерінің спектральді параметрлерін анықтау
|
3
|
4
|
Географиялық ақпарат жүйелері
|
3
|
Жерді қашықтан барлаудың материалдарын қолдану
|
3
|
5
|
Жердің сандық моделі
|
3
|
Ғарыштық суреттер бойынша карта жасау процессін автоматтандыру
|
3
|
6
|
Ғарыштық фотокарталар
|
3
|
Картографиялық мониторинг.
|
3
|
7
|
Глобальді, региональді, локальді мониторинг салалары
|
3
|
Жерді қашықтан барлаудың даму перспективасы
|
3
|
8
|
Қашықтан барлау мәліметтерінің классификациясы
|
3
|
Жерді қашықтан барлау мәліметтерін сандық өңдеуге арналған қолданбалы компьютерлік программалар
|
3
|
6. ПӘН БОЙЫНША ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТА
Кесте 3
Тақырыбы
|
Студенттің өздігінен оқитын сұрақтар
|
Бақылау түрі
|
Дәріс сабақтары
|
Зертханалық сабақтар
|
1
|
2
|
5
|
6
|
Кіріспе. Аэроғарыштық түсіріс әдістері – басқа пәндермен байланысы. Аэроғарыштық әдістердің қолданылуының негізі. Сурет –ақпарат негізі. Суреттерді алудың физикалық негізі мен табиғи жағдайлары. Табиғи объектілердің спектральды шағылысу мүмкіншіліктері. Шағылысқан сәулелерді тіркеу.
|
Ғарыштық түсіріс жүйелері.
Жерді қашықтық барлайтын ғарыштық жүйелердің коммерциализациясы.
Жерді қашықтық барлаудың қысқаша тарихы
|
Ғарыштық жүйелердің жұмыс принциптері
|
Ауызша жауап
|
Түсіріс жүйелерінің классификациясы. Суреттерді алудың техникалық құрылғылары. Түсіріс аппаратурасы: ғарыштық ұшу аппараттары, ұшақтар және т.б., түсіріс түрлері –ғарыштық, аэрофототүсіріс. Жердің табиғи ресурстарын зерттеп, қоршаған ортаны бақылайтын аэроғарыштық жүйелер.
|
Фотографиялық процесс туралы түсінік.
Фотографиялық материалдардың құрылысы.
Кадрлық аэрофотоаппараттардағы бейнелердің деформациясы
|
|
Ауызша жауап
|
Ғарыштық аппараттардың ұшу параметрлері.
Ғарыштық ұшу аппараттарының орбита элементтері, олардың түрлері. Жерді арақашықтық зондирлейтін ғарыштық аппараттардың ұшудағы баллистикалық жағдайларының ерекшеліктері. Табиғи ресурстарды зерттейтін ғарыштық программалар. Программалар: LANDSAT, SPOT, IRS и РЕСУРС . Программалар туралы жалпы мәліметтер.
|
Кадрлы телевизиялық жүйелер.
Сканерлейтін түсіру жүйелері.
Жылу түсіріс жүйелері
| Қашықтан барлау аппаратурасы |
Ауызша жауап
|
Жерді арақашықтық зондирлеуді оқыту әдісі мен объектісі, Жерді арақашықтық зондирлеудің қолдану саласы, даму тарихы. Жерді арақашықтық барлау материалдарын қолдану.
Жерді арақашықтық барлайтын ғарыштық аппараттың орбита элементтері мен ұшу параметрлерін есептеу.
|
Оптико – электронды түсіріс жүйелері.
Лазерлі түсіріс жүйелері.
Радиофизикалық түсіріс жүйелері
| |
Ауызша жауап
|
Суреттердің геометриялық қасиеті және оларды фотометрлік өңдеу. Аэроғарыштық суреттердің масштабтары. Жалқы түсіріс суреті бойынша өлшемдерді анықтау. Стереофотограмметриялық өлшемдерде жұп суреттер бойынша биіктіктерді анықтау. Суреттерді трансформирлеу. Дешифрленген суреттердің қасиеттері. Суреттердің сапасы.
|
Аэро – және ғарыштық түсіріс материалдарын дешифрлеу.
Дешифрлеудің визуальді әдісі.
Дешифрлеуде ақпарттарды бөлу
| Суреттерді фотограмметриялық өңдеу |
Ауызша жауап
|
Суреттерді компьютерде өңдеу. Интегралданған ГАЖ жалпы құрылымы. Арақашықтық барлау ақпаратын ГАЖ-ға енгізу, кеңістіктегі жабыстыру, классификациялау, модельдеу, және шығу ақпаратын алуда қолдану.
|
Жерді қолдану мен базалық карталар жасау үшін аэрофотосуреттерді дешифрлеу.
Суреттерді кадастрлық дешифрлеудің есебі мен мазмұны.
Дешифрлеу технологиясы мен қорытындыларын бақылау
|
Географиялық ақпарат жүйелері
|
Ауызша жауап
|
Суреттерді сандық түрге ауыстыру. Рельефтің сандық моделі. Суреттерді геометриялық өзгерту. Суреттер бойынша объектілерді классификациялау. Суреттерді автоматты өңдеу жүйелері. Осы мақсатта компьютерді қолдану.
|
Аэро- және ғарыштық түсіріс материалдарын қолдану.
Суреттерді компьютерде өңдеу технологиясы туралы жалпы мәліметтер.
Қашықтықтан барлауда түсірістің спектральді зонасын таңдау технологиясы туралы
қысқаша мәлімет
|
|
Ауызша жауап
|
Ғарыштық суреттердің түрлері. Инфрақызыл диапазондағы суреттер – фотографиялық, телевизиялық, сканерлі, фототелевизионды, көп элементті суреттер. Жылы инфрақызыл диапазондағы суреттер. Радиодиапазондағы суреттер -микротолқынды радиометрлік және радиолокациялық. Көп зоналды түсіріс.
|
Аэрофототүсіріс материалдарының сапасын тексеру.
Қалалық жердегі аэрофототүсіріс жұмыстарының жағдайы.
Ғарыштық суреттерді алу жағдайы
|
Жердің сандық моделі
|
Ауызша жауап
|
Ғарыштық түсіріс материалдары. Ұшу аппараттарынан, орбита станцияларынан, автоматты картографиялық спутниктерден алынған фотографиялық суреттер. Ресурсты және картографиялық спутниктерден алынған көп элементті суреттер. Метеорологиялық және ресурсты спутниктерден алынған инфрақызыл суреттер. Метеорологиялық және океанологиялық спутниктерден алынған микротолқынды радиометрлік және радиолокациялық суреттер. Радиодиапазондағы түсірістердің дамуы.
|
Суреттерді аналитикалық трансформирлеу.
Суреттің бағдарлану элементтерін анықтау.
Суретті сандық фотограмметриялық өңдеу технологиясы
|
|
Ауызша жауап
|
Ғарыштық картографиялау туралы жалпы мәліметтер. Зерттелмеген территорияларда ғарыштық түсірісті топографиялық және жалпы географиялық картографиялау, жаңарту және карталарды толтыру үшін орындау. Ғарыштық құбылыстарды қолданып тематикалық картографиялау. Ғарыштық суреттер бойынша карта жасауды автоматтандыру.
|
Суретті сандық стереофотограмметриялық өңдеу технологиясы.
Бейнені енгізу және шығару құрылғысы.
Суретті сандық өңдеу аппаратуралары
|
Ғарыштық фотокарталар
|
Ауызша жауап
|
Табиғи ортаға аэроғарыштық мониторинг жасау. Анықтама, мақсаттары, жалпы құрылымы, классификациясы. Мониторингтің зерттеу, диагностикалық, бақылау, басқару функциялары. Картографиялық мониторинг. Атмосфераның, мұхиттың, Жер бетінің, жердегі экожүйелердің, ландшафттардың, шаруашылық территориялардың мониторингісі.
|
3D –сурет туралы мәлімет.
Аэрофотосуреттерді планды- биіктік жабыстыру.
Суреттерді фотограмметриялық өңдеуде аэрофототүсіріс параметрлерін есептеу
|
|
Ауызша жауап
|
Жерді қашықтық барлаудың физикалық негізі.
Электромагниттік шағылысу, оның атмосферамен, Жердегі заттармен және орталармен байланысы.
Жерді қашықтық барлаудың параметрлері. Жерді қашықтық барлаудың параметрлеріне қойылатын талаптар.
|
Дешифрлеудің визуальді әдісі.
Дешифрлеу белгілері.
Суреттерді трансформирлеу
|
Глобальді, региональді, локальді мониторинг салалары
|
Ауызша жауап
|
Жерді қашықтық барлаудың әдістері
Жерді ғарыштан қашықтық барлаудың фотографиялық әдісі.
Әдістің принциптері. Көп зоналы түсірістің принциптері, ғарыштық фототүсірістің ерекшеліктері, түсіріс фотокамераларының классификациясы.
|
Аэрофототүсіріс материалдарын қолданып карта мен пландарды
жаңарту методикасы.
Аэроғарыштық түсіріс материалдарын жерге орналастыру мен мониторингте
қолдану.
Қашықтықтан барлауда түсірістің спектральді зоналарын таңдау технологиясы
|
|
Ауызша жауап
|
Оптико-электронды әдіс.
Жерді ғарыштан қашықтық барлаудың оптико-электронды әдісі. Әдістің жалпы принциптері. Оптико – электронды жүйенің классификациясы. Шағылысу қабылдағыштары, олардың параметрлері, оптико-электронды жүйелердегі сканерлеу, Жерді қашықтық барлаудың оптико-электронды әдісінің түрлері, сканерлі суреттердің параметрлері.
Радиолокациялық әдіс.
Жерді ғарыштан қашықтық барлаудың радиолокациялық әдісі. Әдістің принциптері мен параметрлері, радиолокациялық түсіріс жүйелері. Радиолокациялық суреттердің геометриялық бұрмалануы.
|
Аэроғарыштық түсірісті қолданып картографиялау.
Дистанционды әдіспен жердің мониторингі жүйелеріне мінездеме беру.
Жердің экологиялық мониторингісі
|
Қашықтан барлау мәліметтерінің классификациясы
|
Ауызша жауап
|
Жерді қашықтан барлаудың жүйелері.
Жерді қашықтан барлау материалдарына қойылатын талаптар, қолдануға рұқсат. Жерді қашықтан барлаудың қазіргі жағдайы, даму барысы. Ғылыми пәннің қазіргі жағдайы.
|
Ауылшаруашылық мәдениетінің жағдайын қашықтықтан бақылау.
Топырақ астындағы суды қашықтықтан іздеу.
Геоақпараттық жүйелерді құруда аэро- және ғарыштық түсіріс материалдарын
қолдану
|
|
|
7. ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ
№
|
Оқу- әдістемелік әдебиеттің атауы, авторы
|
Саны
|
Қамтамасыз етілуі, %
|
1
|
Назаров А.С, Фотограмметрия. - М., 2006
|
1
|
17
|
2
|
Обиралов А.И, Лимонов А.Н. Фотограмметрия и дистанционное зондирование, М.: КолосС,2006
|
3
|
30
|
8 ӘДЕБИЕТ
8.1 Негізгі
8.1.1 Обиралов А.И, Лимонов А.Н. Фотограмметрия и дистанционное зондирование, М.: КолосС,2006
8.1.2 Назаров А.С, Фотограмметрия. - М., 2006
8.1.3 Кронберг П. Дистанционное изучение Земли. М. Мир,1988
8.2. Қосымша
8.2.1 Гонин Г. Космическая фотосъёмка для изучения природных ресурсов. М. Недра, 1980
8.2.2 Киенко Ю. Введение в космическое природоведение и картографирование М.1994
Достарыңызбен бөлісу: |
