ЕТІСТІКТЕРДЕН ЗАТ ЕСІМ ТУДЫРАТЫН ӨНІМДІ ЖҰРНАҚТАР

0. 
   -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе омоним қосымшалары зат есімдерде де, сын есімдерде де (қырма сақал, терме бау, елірме күлкі т. б.), етістіктің болымсыз түрінде де, ( K e e ­ n e , көрме, терме т. б.) кездеседі. Бірақ, солай бола түрса да, бүл форма беретін мағынасы жағынан да, фонетика-лық дербестігі (екпін қабылдау я қабылдамау) жағы-нан да сараланып, жіктеліп отырады. Мысалы, бүл жұр-нақ арқылы етістіктерден жасалған туынды зат есімдер мынадай мағыналарды білдіреді:
   

1) Сабақты етістіктерден кұрал-саймандардың, бұ-йым-жабдықтардың, мекен-орындардың, түрлі ас-тағам-дардың, кінәрат-аурулардың аттарын білдіретін есімдер тудырады. Мысалы: ілме, іиаппа, суырма, бума, жаппа, бөлме, көмбе, түйме, мінбе, кездеме, саптама, кеспе, салма, қатырма, жарма, сүзбе, баспа т. б.

2) Әр қилы салт, сабақты етістіктерден сырт қара-ғанда конкретті болып көрінгенімен, ішкі мазмүны әрқашан абстракт үғымдардың атауларын тудырады. Мысалы: тапсырма, ескертпе, кіріспе, сілтеме, шығарма, түсіндірме, сипаттама, жолдама, баяндама, мазмүнда-ма, көіиірме т. б.

0. 
   -м, -ым, -ім — зат есім жасайтын өнімді жұрнақ-тардың бірі. Бүл жүрнақ арқылы салт және сабақты етістіктерден, біріншіден, әр түрлі абстракт заттык үғымдардың атаулары туады. Мысалы: алым, білім, се-нім, тойым, тыным, төзім, келісім, байлам, тыйым, үғым, кеіиірім, түсім, төзім, тоңтам т. б., екіншіден, мекендік үғымды білдіретін зат атаулары және конкретті заттар-дың атаулары туады. Мысалы: күзем, бөлім, жайылым, қүрылым, соғым, алым, өнім, үйым, киім, тізім, иірім
   

0. 
   б.
   

Бүл форма арқылы жасалған туынды зат есімдер стильдік мақсат үшін қосарланып та еркін қолданыла береді. Мысалы: өрім-өрім, тарам-тарам, күлім-күлім, шөкім-шөкім т. б.

Осы жүрнақ (-ым, -ім...) арқылы кейбір етістіктерден туған сөздер ікейбір зат есімдермен (ет, сүт, шай, ат, бие, тай т. б.) және кішілік сандармен (бір, екі, бір-екі, ғкі-үш, үш-төрт т. б.) дәйім тіркесіп, қазақтың бұрынғы емірінде өлшем, мөлшер атаулары есебінде халық тер-Миндері ретінде жұмсалған. Мысалы: бір асым ет; екі-