Ақсу қаласы 2011-2012 оқу жылы

Ұсынып отырған әдістемелік жинақ жалпы білім беретін мектептің 9-11 сыныбына арналған. Органикалық химия курсында оқушылардың білімін бағалаудағы тесттік технологиясын қолдану «Альдегидтер» мазмұны негізінде химия пәні бойынша жалпы білім берудің мемлекеттік стандартына сай құрылған. Оқулықтағы бірінші тарауда берілген «Альдегидтер» тақырыбының мазмұны оқушылардың білімін бағалаудағы тесттік технологиясына сәйкес негізделген.

Жаратылыстану ғылыми әдістемелік бірлестік отырысында қарастырылды: _________________

Оқыту сапасын бақылау ─ оқу үрдісінің міндетті компаненті. Бақылау оқушының білім деңгейін көрсетуінен тұрады. Орта мектептерде оқытудың аяқталу кезінде білім деңгейі мемелекеттік стандартқа сәйкес келуі керек. Бақылаудың тиімді әдісінің бірі ─ тесттік бақылау.

Білімнің тесттік бақылау техналогиясы аса дифференциалды бағалау көрсеткіші мен бақылаудың обьективті әдісін іздеу нәтижесінде шықты.

Тест (сынама, сынақ) ─ бұл сынақшының білімі, біліктілігі мен дағдысы туралы сынау нәтижесі бойынша стандартталған білім.

Тесттік бақылаудың артықшылығы:

• 
  бағаның обьективтігі, себебі тесттік бақылауда субьективті факторлардың әсері тимейді;
  
• 
  қабылданған материалдың көлемі туралы және оның қабылдаудың деңгейі туралы мәлімет пен бағаның дұрыстығы.
  
• 
  Эффективтілік ─ бір уақытта көп оқушылар санын тестілеугу болады, сонымен қатар нәтижені тексеру дәстүрлі бақылау кезіндегі қарағанда өте жеңіл және тез өнделеді;
  
• 
  Сенімділік ─ тесттік баға бір мәнді және іске асырылымды;
  
• 
  Дифференциалдайтын қабілеттілік, себебі тесттерде тапсырмалар әр түрлі деңгейден құралған;
  
• 
  Оқытудағы жеке жақындылық ─ оқушылар білімін жекелей тексеру және өзін-өзі тексеруге мүмкіндік береді;
  
• 
  Оқытудың ұйымдастыру формасының әртүрлі әдістерін қолданумен, әртүрлі бағдарлама бойынша оқытылатын, оқушылардың әртүрлі топтары үшін тестілеудің нәтижесін салыстыру.
  

♦ Қабылдаудың бірінші деңгейі оған сондай қатардағы сол немесе басқа құбылыспен оқушы танысуды, құбылысты білуді білдіреді:

Осы деңгейге жету үшін оқыту процесінде көрсетілген нақты құбылысқа, мәліметке орындалатын тіреу қажет.

Тест ─ оқыту мен тексеру заты.

♦ Үшінші деңгейі ─ оқушының типтік тапсырмалары оқыту процесінде оған дейін қабылданған шешудің тәсілдерін қолдану арқылы орындау қабілетін білдіреді.

♦ Қабылдаудың төртінші дәрежені ─ шығармашылық деңгей немесе трансформациялық деңгей. Бұл этапта оқушы типтік емес жағдайларда жаңадан алған білім, біліктілігін және дағдысын қолдана алатын шығармашылық қабілет.

Әр түрлі деңгейлік тесттер оқу материалын қабылдаудың сапасын бағалауға мүмкіндік береді.

Төменде ″Альдигиттер″ тақырыбын оқу кезінде менінше өнделген және қолданылатын әртүрлі деңгейдегі тесттер.

Оқушылардың білімін бағалаудағы тесттік технология
Бірінші деңгейлік т е с т

(Дұрыс жауапты таңдау)

1. 
   Альдигедтер деп органикалық заттарды айтады, оның молекуласының құрамына:
   

б) көмірсутекті радикал мен сутегі атомымен қосылған карбонилді топ кіреді;

в) көмірсутекті радикалмен қосылған гидроксилді топ кіреді.

2. Радикалында үш атомы бар сызықты құрылымдағы альдегидті қалай атайды?

а) изомай альдегиді;

б) пропаналь;

в) бутаналь.

а) екі σ ─ байланыс;

б) екі π ─ байланыс;

в) бір σ ─ және бір ─ байланыс.

а) көміртегі атомынан аса электртерістілікті элементке;

б) аса электртерістілікті оттегі элементіне;

в) орталық арасындағы атомдармен ығыспайды.

а) кейбір теріс заряд;

б) кейбір оң заряд;

в) заряд қозғалмайды.

а) түзу бағдаршамен;

б) иірілген бағдаршамен;

в) доға тәрізді бағдаршамен.

а) түзіледі; б) түзілмейді.

|

1. 
   C=O байланысы бойынша;
   

|

б) –C - H байланысы бойынша;

в) қаныққан көмірсутек радикалы бойынша.

а) метанол

б) формальдегид

в) құмырсқа қышқылы

а) бірінші мыс (ІІ) оксидіне, кейін мыс (І) оксидіне;

б) мыс (І) гидроксидіне, кейін мыс (І) оксидіне;

в) мыс (І) оксидіне, кейін мыс (І) гидроксидіне.

а) этан қшқылы;

б) этанол;

в) құмырсқа қышқылы

Жауаптары: 1-б; 2-в; 3-в; 4-б; 5-б; 6-б;

7-б; 8-а; 9-а; 10-б; 11-а.

1. 
   Альдегидтің жалпы формуласын жаз ............(RCHO).
   
2. 
   Функционалды альдегид тобын келтір ..........
   

|

H

3. 
   2-метилбутанальдің құрылымдық формуласы ...............(CH₃CH₂ CHCHO)
   

CH₃

4. 
   Альдегидтің атауы:
   

|

CH₃ – C – CH₂ – C=O

CH₃ H

5. 
   Құмырсқа альдегидінің басқа атауы ................(метаналь)
   
6. 
   Альдегидтер үшін келесі изомер түрі сипатталады .....................(құрылымдық, немесе көміртегі қаңқасының изомериясы, және класаралық)
   
7. 
   Төменгі альдегидтер түзілу ретінде суда ериді .........(сутектік), ..........(альдегид және су) молекулалар арасындағы байланыс.
   
8. 
   Альдегидтерге сапалық реакция: ..............(«күміс-айна» реакциясы және Cu(OH)₂ әсерімен альдегидтердің тотығуы)
   
9. 
   Альдегидтердің қосылу реакциясында болады .....................(қос байланыс C=O )
   
10. 
    Альдегидтерді тотықсыздандру кезінде түзіледі ...........(спирттер)
    
11. 
    Альдегидтерді тотықтырғанда ........ айналады (карбон қышқылдарына)
    
12. 
    Метанальді фенолмен әрекеттестірген кезде ........... түзіледі (фенолформальдегидті смола) бұл реакция ....... реакциясы деп атайды. (поликонденсация)
    

1. 
   Карбонилде электрондық тығыздық π-байланысы ............ (көміртегі) атомынан ............ (оттегі) атомына ығысады, себебі ........ (оттегінің электртерістілігі (3,5) көміртегі элементіне қарағанда (2,5) үлкен)
   
2. 
   Альдегидтің қайнау температурасы сондай көміртегі атомдар саны бар спиртпен салыстырғанда .............. (төмендеу. Мысалы, t_қайн.(CH₃CHO)=21ºC, ал t_қайн.(CH₃CH₂OН)=78ºC. Бұл өзгешелік молекулааралық сутектік байланыс түзілумен түсіндіріледі, альдегидтердегі сияқты байланыс болмайды.)
   
3. 
   Гомологтағы қатардағы альдегидтердің бірінші мүшесі спирттерден айырмашылығы газ тәрізділер. Ол ........ түсіндіріледі.(альдегидтерде молекула арасында сутектік байланыс жоқ, ал спирттерде ондай байланыс бар:
   

| | |

Cпирттердің молекулааралық байланыс пен ассоциациясы олардың қайнау температурасын көбейтеді)

4. 
   «Күміс-айна» реакциясы ............ әрекеттесуімен қорытындылады. (альдегидтің күміс оксидінің аммиак ерітіндісімен:
   

Реакцияда ............. түзіледі. (карбон қышқылы және күміс металы)

5. 
   Реакция схемасын көрсет:
   

б) метанолдың бір эквивалентінің пропанальмен қосылысы;

в) бутанальдің мыс (ІІ) гидроксидімен тотығуы

г) күміс оксидінің аммиак ерітіндісі құмырсқа альдегидімен әрекеттесуі;

реакция өнімдерін атаңдар.
(Жауабы:

а) СН₃СНО + Н₂ → СН₃СН₂ОН;

этаналь этанол

б) СН₃СН₂СНО + СН₃ОН → СН₃СН₂СНОН;

│

ОСН₃

в) СН₃СН₂СН₂СНО + 2Cu(OH)₂ → CH₃CH₂CH₂COOH + Cu₂O + 2H₂O;

май қышқылы

г) НСНО + Ag₂O ^{NH3 *H2O}→ НCOOH + 2Ag.)

құмырсқа қышқылы

6. 
   Реакция схемасын құраңдар:
   

б) ацетиленнен этаналь;

в) метанолдан метаналь;

г) фенолформальдегидті смола.

Жүретін процестерді атаңдар.

(Жауабы:

2-хлорэтанол хлорэтаналь

б) СН ≡ СН + Н₂О ^{гидротация} → СН₃СНО;

ацетилен этаналь

в) СН₃ОН + СuО ^тотығу→ НСНО + Сu + Н₂О

метанол метаналь

г) nС₆Н₅ОН + mСН₂О ^{поликонденсация} →

фенол формальдегид

фенолформальдегидті смола)

7. 
   А, Б, В, Г заттарын атаңдар. (формуласын құраңдар мен атауын беріңдер):
   

8. 
   Қандай бір реактив арқылы глицерин мен этанальді айырады? Бұл реактивті атаңдар және жүру кезегін көрсетіндер. (Жауабы: Реактив – мыс (ІІ) гидроксидінің суспензиясы. Cu(OH)₂ глицеринмен (20ºС) әрекеттескенде ашық көк түсті мыс (ІІ) глицератын түзеді. Этанальдің Cu(OH)₂ қыздырғанда реакциондық қоспа көкшілден қызыл-қоңыр түске ауысады. Нәтижесінде сірке қышқылы және мыс (І) оксиді түзіледі Cu₂O
   
9. 
   Фенолформальдегидті смоланы алудағы реакция. Поликонденсация реакциясы. Неге олай екенін түсіндіріңдер.
   

Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық /Ә. Темірболатова, Н. Нұрахметов, Р. Жұмаділова, С. әлімжанова. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007-352б.; Жалпы білімді жаңарту бойынша құжатты жоспарлауға арналған материалдар. М.,2001; Ксензова Г.Ю. мұғалімнің бағалау жұмысы. Оқу-әдістемелік оқулығы. М., Ресейдің педагогикалық бірлестігі, 2000, 121 б; Казиев В.М. ақпарат: оқытудың ұғымы, түрлері, алынуы, өлшеу және мәселесі. Информатика және білім, 2001, №4; Якиманская И.С. Оқытудың дамытушылығы. М.: педагогика, 1979.

Ерхасова Қанипа Боранбайқызы – Ақсу қаласындағы дарынды балаларға арналған мамандандырылған гимназиясының химия пәні мұғалімі. Білім беру саласындағы еңбек өтілі – 18 жыл.