Ақтөбе облысы, Алға ауданы
жүктеу/скачать 7.29 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырыбы
- Андыздың бір түрі. Қара Андыз. Қара Андыз
- Андыздың бауырға пайдасы
- Андыздың тағы бір түрі Биік андыз
- Шикізаттың сапалық көрсеткіштері
- Химиялық құрамы Шикізаттың құрамында 40%-ға дейін инулин болады, эфир майлары және сапониндер бар. Қолданылуы
- Дәрiлiк өсiмдiк шикiзатын сақтау ерекшелiктерi
- Ақтөбе облыстың дәрі шығаруға мүмкіндігі бар
- 2. Адам суық тиіп жөтеліп ауырғанда қайнаған суға андыз тамырының бір бөлшегін салып тұнбасын тамақ алдында жарты сағат бұрын ішіп жазылуға болады.
- 5. Бауыр ауырғанда бірнеше шөп қоспаларыменандызды да қосып қайнаған суда тұндырып ішеді.
- Уикипедия-ашық энциклопедиясы. Дәрілік өсімдіктер кітабы
- Шипалы өсімдіктер –медицинада. Журналы.
 Ақтөбе облысы, Алға ауданы,
Алға қаласы №4 Алға орта мектебі Бастауыш сынып мұғалімі Зерттеу жұмысының тақырыбы: « Андыз өсімдігінің пайдасы»
№4 Алға орта мектебі 4 «В» сынып оқушысы
Алға қаласы.2013 ж Мазмұны
А) Андыз өсімдігі туралы мәлімет---------6 бет Б) Андыздың адамға пайдасы---------------7бет В) Андыздың түрлері-------------------------8 бет Г) Андыздың өсетін жерлері----------------9 бет Д) Дайындалуы-------------------------------10 бет Е) Шикізаттың сапалық көрсеткіштері—11 бет Ж) Химиялық құрамы-----------------------12 бет З) Қолданылуы--------------------------------13 бет И) Дәрілік препараттар----------------------13 бет К) Дәрілік өсімдік шикізатын сақтау ерекшеліктері------------------------14 бет Тәжірибе жүргізу-----------------------------14 бет Қорытынды------------------------------------15 бет Пайдаланылған әдебиеттер----------------16 бет Абстракт
Зерттеу әдістері:
а) Тамырды күзде жинап кептіру ә) Кептірілген тамырды қайнаған суға салып тұнбасын тамақ ішер алдында жарты сағат бұрын стақанның 3/1 бөлігін күнде ішу. б) Спиртке немесе араққа тамырды салып жылы жерге 15-20 күнге тұндырып қойып аяқ-қол сырқырағанда жағу в) Жылқы малы жөтелгенде ауыздыққа байлап қойып 1аптада салқыннан айықтыру. Зерттеу нәтижесі: Андыз өсімдігі Біздің Алға қаласының Қызыл Ту ауылының маңында Талды Бұлақ деген жерде өсетінін біліп 2012жылы күз мезгілінде әкеммен барып тамырын қазып алып оны таза ,құрғақ жерде кептіріп алдық. Андыздың тамырын адамға салқын тиіп жөтеліп ауырғанда оны суға әбден жуып тамырдың кішкене бөлігін жарты литр суға қайнатып суын сүзгіден өткізіп тамақ алдында стақанның 3/1 бөлігін 4-5 күн ішкенде жөтелді сап тидырды. Әкем мен анам қол аяғы салқыннан сырқырап ауырғанда спиртке немесе араққа андыздың тамыр бөліктерін салып бірнеше күнге жылы жерге қойып қояды.Қойылған заттың түсі қызыл түс береді. Содан кейін ауырған жерге жағуға болады және оны ас қасықпен бір қасық ішсе салқынды ағзадан қуып шығады. Андыз тамыры тек адамға емес жылқы малы салқыннан жөтелгенде менің әкем аттың ауыздығына байлап 10 күндей емдеді. Сонда 10 күн ішінде аттың жөтеліп ауырғаны кетті. Андыз өсімдігінің тамыры салқынмен ауырғанда емдік қасиеті өте күшті екендігін білдім.
Андыз
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет Андыз Ғылыми топтастыруы Дүниесі: Өсімдіктер (unranked) Eudicots (unranked) Asterids Сабы: Asterales Тұқымдасы: Asteraceae Кіші тұқымдасы: Asteroideae Тайпасы: Inuleae Тегі: Андыз 
4 Андыз(Іnula) – күрделі гүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық, кейде бір жылдық шөптесін өсімдіктер. Қазақстандағы шалғынды алқаптарда, өзен, көл жағасында, жазық және таулы жерлердегі ормандарда 12 түрі өседі. Олардың ішінде ең көп тарағандары – биік андыз (I. helenium) және үлкен андыз (I.grandis). Бұлардың биіктігі 10-70 см-ден 2.5 м-ге дейін жетеді. Тік сабағына бүтін жиекті жапырағы кезектесе орналасады. Ашық сары түсті гүлі қалқанша тәрізденіп, бір-бірден не топтанып біткен себет гүл шоғырына жиналады. Маусым-шілде айларында гүлдеп, тамызда жеміс береді. Жемісі цилиндр тәрізді тұқымша. Өсімдіктің тамырында жүрекке әсер ететін, қатыну процесін басатын, құрттар мен микробтарды өлтіретін қантты зат – эфир майы, инулин бар. Сондықтан андыз бағалы дәрі-дәрмек алатын өсімдік ретінде пайдаланылады, сондай-ақ тағам өндірісінде және бояу алу үшін қолданылады. Андыздың бір түрі. Қара Андыз. 
Қара Андыз (Іnula grandіs) – күрделі гүлділер тұқымдасына, андыз туысына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік. Қазақстанның барлық таулы аймақтарындағы дымқыл жерлерде, ормандағы шабындықтардың ішінде, таулардың, тасты жерлердің қара топырақты беткейлерінде өседі. Биіктігі 60 см-ден 2,5 м-ге дейін жетеді. Сабағы тік, қырлы, бұтақтары жуан, жапырақтары ірі, көбінесе түп жағына орналасқандары ұзынша, жиегі ирек, сопақша келеді. Сабағындағы жапырақтары жүрек немесе жұмыртқа тәрізді. Сабағы мен тамырының дәмі ащы, ерекше иісі бар. Гүлдері сары, гүл себетінің диаметрі 7 – 10 см-ге дейін жетеді. Жемісі – цилиндр тәрізді, 4 қырлы, тықыр дәнек. Маусым – шілде айларында гүлдеп, тамыз – қыркүйекте дән салады. Сабағы мен тамырының құрамында – инулин, инуленин полисахаридтері, сапониндер, аздаған алкалоидтар, Е витамині және эфир майы бар, жапырағында ащы зат болады. Медицинада емдік мақсатта гүлі мен тамыры пайдаланылады. Халық медицинасында тұнбасын тыныс жолдары, асқазан, ішек аурулары кезінде, сондай-ақ өкпе туберкулезіне, ревматизмге қарсы ішеді. Қара Андыз гүлі мен тамырының спиртке ашытылған тұнбасымен безгекті емдейді. 5 Қара Андыздың тұнбасын қақырық түсіру үшін ішеді. Өт пен асқазанды қуаттандырады, у қайтарып сарай ашады. ауыруды басып, төрелмені тыныштандырады. Андыз өсімдігін жинау Араласпадан арылтып, тазалап жуып, тураған соң кептіріп алады  
Жағда Бабалық этногроф. Қара андыз» деген шөп. Қайнатпайды. Спиртке не болмаса араққа салып қойып, тұнба жасайды. Өзі қып-қызыл болып шығады. Былтыр бір тойға бардым. Сол тойда алпыстың үстіндегі бір адам келіп, амандасып, жалпақтап жатыр. Кім екенін танымаймын. Семейден келіпті. «Жәке, сізге рақмет айтайын деп келдім» дейді. Неге десем, «осыдан жиырма жыл бұрын астмамен ауырып, тура өлуге жақындап, әбден әлсірегенде біреу айтты дейді, «ей, сен Жағдаға баршы» деп. Содан сізді іздеп Алматыға келсем, сіз ауылға кетіп қалыпсыз. Ауылға іздеп барып, жұрттан сұрасам: «Жаңа ғана бір-екі адаммен былай қарай кетіп қалды. Қолында күрегі бар» деді. Артыңыздан қуалап, шөп теріп жүрген жеріңізден таптым. Амандасып, хал-жағдайымды айтып едім, үндемей тұрып қалдыңыз да, «жүр» деп ертіп барып бір жерден бір шөпті күрекпен қазып, тамырын алдыңыз. «Мынаны қайнатып ішесің...» деп, қолдану әдісін айтып болғаныңызша қасыңыздағы екі адам сізді шақырды. Сіз күректі сол жерге тастадыңыз да кетіп қалдыңыз. Мен тұрып қалдым. Бір ғана шөпті не істеймін? Өзім сонау Семейден келдім. Әлгі шөптер қаптап тұр. Күректі алдым да бір қап шөпті бір-ақ қазып алдым. Содан сіздің айтқаныңыз бойынша іштім де ауруымнан құлантаза айықтым. 6
Бауыр ағзаның басты сүзгісі. Бауыр шлактанғанда адамдардың жиі басы ауырады,түнгі ұйқысы бұзылады, тәбеті болмайды. Сондай уақытта: Шайшөп (зверобой продырявленный) шөбі, түй-мешетен (пижма) гүлдері, мыңжапырақ шөбі, дәрі түй-медақ (ромашқа аптечная) гүлдері, шоңайна (лопух большой) тамыры, итмұрын (шиповник) жемістері, шалфей шөбі, андыз (девясил) тамыры, қызылтаспа таран (горец птичий) шөбі, үштармақ итошаған (череда трехраздельная) шөбі. Әрқайсы-сынан 10 г алады. Осы қос-паның 1 ас қасығын 0,5 л қайнаған суда тұндырады. Кү-ніне 3 рет тамақ ішер алдында 30 минут бұрын 1/3-1/2 стақаннан ішеді. Андыздың тағы бір түрі Биік андыз Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет Мында өту: шарлау, іздеу Биік андыз Биік андыз Ғылыми топтастыруы Дүниесі: Өсімдік Бөлімі: Magnoliophyta Табы: Magnoliopsida Сабы: Asterales Тұқымдасы: Asteraceae Кіші тұқымдасы: Asteroideae Тайпасы: Inuleae Тегі: Inula
7
Жапырақтары ірі, сопақша-эллипс пішінді, шеттері бейтегістісті болып келеді. Тамырсабағы қысқа, Жуан, көп басты, диаметрі 6-7 см, тамырсабақтан аз санды тамырлар тарайды, ұзындығы 20 см-ге дейін, жуандығы 2-3 см болады. Гүлдері алтын-сары түсті, диаметрі 7 см-ге жететін ірі себетке жиналған. Себеттерде жалғыздан болады. Шілде-тамызда гүлдейді. Мазмұны: 1 Таралуы 3 Шикізаттың сапалық көрсеткіштері 4 Химиялық құрамы 5 Қолданылуы 6 Дәрілік препараттары Таралуы ТМД елдерінің Европалық бөлігінің Оңтүстік және Орталық аймақтарында, Кавказда, Батыс Сібірде, Орта Азияда өседі. Қазақстанда Семей, Көкшетау, Ақтөбе, Орал, Қостанай, Қарағанды, Шымкент маңайларына өседі. Дайыңдау аймақтары – Краснодар, Ставрополь өлкелері мен Қазақстан. Дайындалуы Тамырлары мен тамырсабақтарын күзде, жемістері пайда болғаннан бастап үсік жүргенге дейін дайындайды. Өсімдік сабағының маңын 20 см радиусында қазады, одан кейін сабағының түбінен ұстап, тік тартып тамырсабағын тамырларымен бірге тартып шығарады. Топырақтан тазартады, суда тез жуады. Тамырлар мен тамырсабақтарды ұзына бойына, ұзындығы 10-15 см, жуандығы 1-2 см болатындай етіп турайды. Шикізатты 2-3 күн бойына ашық ауада қақтайды. Кептіргіштерде, 40º С – тан артпайтын температурада кептіреді. Шикізаттың сапалық көрсеткіштері Тамырсабақтары мен тамырларының ұзындығы 2-ден 20 см-ге дейін, жуандығы 0,5 см-ден 3 см-ге дейін болады. Сынған жері бейтегіс. Сырты сұрғылт-қоңыр, іші сарғылт-ақ түсті, хош иісті, ащы дәмді. Ылғалдығы 13%-дан артпау керек, жалпы күлі 10%-дан артпау керек, солған тамырсабақтар мен тамырлар 5%-дан артпау керек, сынған жерінде қарайған тамырсабақтар мен тамырлар 5%-дан артпау керек. Органикалық қоспалар 0,5%-дан көп болмау керек. Минералдық қоспалар 1% - дан артпау керек. 8
9
Дәрiлiк өсiмдiк шикізатын құрғақ, ауасы таза үй-жайда жақсы жабылған ыдыста: дәрiханаларда - шыны, металл ыдыстарда, қақпағы бар жәшiктерде; қоймаларда - түктерде немесе жабылған жәшiктерде, стеллаждарда сақтау қажет. Кесілген шикiзат талшықты қаптарда, ұнтақтар - қосақталған қаптарда (ішкiсi - қағаз, көп қабатты, сыртқысы - талшықты қаптарда) сақтайды. Эфир майларынан тұратын дәрiлiк өсiмдiк шикiзатын жақсы тығындалған ыдыста оқшау сақтайды. Андыз түбiрлерiн, кориандр мен арша жемiстерiн, арник пен жөке гүлдерiн хлороформмен қабаттастырып, осы топтағы қалған шикізатты хлороформсыз сақтайды, өйткенi ол эфир майларының ұшып кетуiне әсерiн тигізедi. Гигроскопикалық қасиеттерi бар шөптердi, жапырақтарды, жемiстер мен түбiрлердi герметикалық тығындалған және қажет болған жағдайда парафин құйылған (жалбыз жапырақтары, бүйрек шайы, тiкенек түбiрi) шыны немесе металл ыдыста сақтайды. Кептiрiлген жемiстердi сақтау кезiнде оларды қойма кемiргiштерiнен сақтау үшiн жемiстерi бар жәшiктi хлороформды сауыттармен араластырады, хлороформ буларының ұшып кетуi үшiн олардың тығындарына түтiкшелер енгізiледi. Хлороформды олардың ұшып кетуiне қарай қосады. Өсiмдiк қосындыларын дәрiлiк заттарды сақтаудың жалпы ережелерiн қолдана отырып сақтайды. Дәрілiк өсiмдiк шикізатын нормативтiк құжаттама талаптарына сәйкес дүркiн-дүркiн бақылап отыру қажет. Қалыпты бояуын, иiсiн жоғалтқан және ықпал жасайтын заттарды талап ететiн, сондай-ақ көгерген шөптердi, түбiрлердi, түбiршектердi, ұрықтарды, тұқымдарды жарамсыз деп есептейдi. Қойма кеміргiштерi болған жағдайда көгеру дәрежесiне байланысты шикізатты жарамсыздандырады немесе қайта өңдеу мен бақылаудан кейiн кәдеге жаратады. Сақтау кезiнде жүрек гликозидтары бар дәрілiк өсiмдiк шикiзатына айрықша назар аударылады. Бұлар үшiн неғұрлым қатаң сақтау мерзiмдерi тағайындалады және биологиялық белсендiлiгiн мiндеттi түрде қайта бақылау мақсаты көзделедi. 10
Сонымен қатар жеміс беретін жабайы өсімдіктерге бай, олар: шетен, бөріқарақат, құлпынай, қара барбарис, долана, шырғанақ, итмұрын, қой бүлдірген, құлпынай, таңғурай және дәрілік өсімдіктер: шәйқурай, жұпаргүл, киікоты, уғарғасын, чабрец, жалбыз, мыңжапырақ, семізот, андыз, қара-андыз, тамыры тәтті мия, алтынтамыр, қылша, тамырдәрі, усасыр (папоротник), мақсыр маралтамыры т.б. Күрделі гүлдердің 32 түрі (7%), бозшөптер 25 түрі(9,2%), шытыргүлдер 17 түрі (6,1), шатыргүлдер 15 түрі (5,5%), бұршақтылар 13түрі (4,8), ерінтүстестер 13 түрі (4,8) құрайды. Ақтөбе облысында да андыздың бірнеше түрі өседі Алға ауданының солтүстік-батыс бөлігіндегі Бесқоспа ауылының Қызыл Ту мекенінде өседі. Беті тегіс бидайықты көлтабанды телімдерден тұрады. Қызыл Туда бидайық, қылтанақсыз арпабас, сәлбен, күреңше және басқалары басым өседі. Тереңдеу ойпаң жерлерде құрақ және қамысты-қоғалы өсінділер тұр. Бұл жерде облысымызда сирек кездесетін бөденешөп, биік андыз, төрт бұрышты күреңот, төрт жапырақты гүл жапырақ кездеседі. Ақтөбе облыстың дәрі шығаруға мүмкіндігі бар «…Халық денсаулығы ол — Қазақстанның өзінің стратегиялық мақсаттарына жетудегі табысының ажырамас құрамдас бөлігі. Бүгін біз медициналық қызметке нәтижелерге бағдарланған қаржыландыру мен ақы төлеу жүйесін енгізуді дайындаудамыз. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудің тиімді жүйесі үшін барлық қажетті базалық жағдайлар жасалып жатыр Дәрілердің 50%-ы біздің елімізде шығарылатын болады.
Елбасы Жолдауы жолдарынан -Елбасының биылғы Жолдауында айтылған мәселе тоқсаныншы жылдардан кейін де көтерілген болатын. Ол уақытта фармакология кафедрасының меңгерушісі академик Райса Көзденбаева болды. Ол ғылыми жұмыстармен айналыса жүріп, қызылмайды препарат ретінде ғылыми түрде дәлелдеп, мемлекеттік тіркеуден өткізуге үлкен еңбек сіңірді. 11
Тәжірибе кезі: Мен салқын тиіп ауырғанда стақанның ішіне андыз тамырының бөлігін салып ,оған қайнаған суды құйып бірнеше сағаттан кейін тамақ ішер алдында жарты сағат бұрын күнде 3рет іштім. Сөйтіп жөтелгенімді 1 аптада сап тыйдырды. 
12 Жылқы малын салқыннан емдеудегі андыздың маңызы  
Тәжірибе кезінде: Жылқы малын салқыннан емдеу кезінде әкем андыздың тамырының бір бөлігін аттың ауыздығына қайта-қайта байлап қойды. Ат шөп, жем жегенде андыздың құрамындағы эфир майы мен инулин бірге ішіне кетіп құрт пен микроптарды жояды. Жылқының жөтелін 10 күнде басады. 13 Қорытынды: Сонымен қорыта келе андыз өсімдігінің пайдасы: 1.Астмамен ауырғанда қара андызды қайнатып ұзақ уақыт бойы ішу керек. 2. Адам суық тиіп жөтеліп ауырғанда қайнаған суға андыз тамырының бір бөлшегін салып тұнбасын тамақ алдында жарты сағат бұрын ішіп жазылуға болады. 3. Қол-аяқ сырқырап ауырғанда андызды спиртке салып бірнеше күн тұрғызып,түсі қызыл болғанда жағуға және ас қасықпен ішіп емделуге болады. 4. Қақырық түсіру үшін қайнатып ішеді. 5. Бауыр ауырғанда бірнеше шөп қоспаларыменандызды да қосып қайнаған суда тұндырып ішеді. 6. Жылқы жөтелсе ауыздығына андызды байлап қойсаң бірнеше күнде жөтелін сап тыйдыртатынын зерттеп білдім 14 Қолданылған әдебиеттер:
жүктеу/скачать 7.29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
