«Қазақ тілін оқыту әдістемесі» пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)

Пән бойынша оқыту бағдарламасының (Syllabus) титулдық парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/37

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Филология, журналистика және өнер факультеті
Қазақ филологиясы кафедрасы

050205- «Филология: қазақ филологиясы» мамандығының студенттеріне арналған «Қазақ тілін оқыту әдістемесі»

Павлодар

Пән бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

Құрастырушы: ___________ ф.ғ.к., аға оқытушы Кәріпжанова А.О.

Қазақ филологиясы кафедрасы

050205- «Филология: қазақ филологиясы»мамандығының күндізгі оқу нысанының студенттеріне арналған

Кафедра отырысында ұсынылды 20_ж. «___»____________№_____ Хаттама

Кафедра меңгерушісі __________ Жүсіпов Н.Қ. 20__ж. «____» ________

____________________________________________ факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды 20_ж. «_____»____________ №____ Хаттама

ОӘК төрағасы _____________ Жұманқұлова Е.Н. 20_ж. «_____»___________

1 Оқытушылар туралы мәліметтер және байланысу ақпараттары

Аты-жөні: Кәріпжанова Айнұр Оралқызы

Ғылыми дәрежесі, атағы, қызметі: филология ғылымдарының кандидаты, аға оқытушы Қазақ филологиясы кафедрасы А-1 корпусында (Ломов к-сі, 64), 324-аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 67-36-83 (22-55).
2 Пән туралы мәліметтер

«Қазақ тілінен арнаулы курс» пәні 050205 «Қазақ филологиясы» мамандығында 3 семестрде 15 аптада оқылады. Жалпы сағат саны-135с, дәріс-30с, тәжірибешілік-15 с, СӨЖ-90с.

- қазіргі лингвистика статусы, оның объектісі, мақсаттары мен міндеттері, әдіс-тәсілдері, лингвистиканың гуманитарлық ғылымдар мен жаратылыстану ғылымдары циклындағы орнын анықтау;

- әрбір ғылыми парадигмалардың ерекшеліктері, лингвистикалық ғылымның дамуындағы магистралды бағыттар мәселелерін зерттеу;

- әртүрлі тілтанымдық бағыттар мен мектептердің аясында шешілетін жеке мәселелер – тілтанымдық білімнің негізгі мәні, білім мен мән-мағынаның арақатынасы, тілдесімдік қызметпен байланысты мәселелерді тұжырымдау.

ХХ ғасырдың соңғы он жылдығында пайда болған тілтанымдық зерттеулер бағытымен, сонымен қатар қазіргі отандық және әлемдік лингвистикадағы мектептер мен ағымдармен таныс болуы тиіс.

- Тіл туралы қазіргі ғылымда пайда болған үрдістердің басымдылықтарын айқындай білуі тиіс және тіл дамытуда байқалып жатқан перспективаны белгілеу жөнінде түсініктері болуы;

- Қазіргі тіл біліміндегі негізгі теориялық және әдіснамалық қағидаларды, басты ұғымдарды білуі;

- Тілтанымдық ғылыми концепцияларды интерпретациялауға;

- Лингвистикалық талдау жасауға икемді болуы;

- Концептілік, танымдық тұрғыда талдаулар жасау бойынша практикалық машықтарды иемденуі қажет.

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар қажет: тіл біліміне кіріспе; қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы; қазіргі қазақ тілінің фонетикасы; қазіргі қазақ тілінің сөзжасамы; қазіргі қазақ тілінің морфологиясы.

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар келесі пәндерді меңгеруі үшін қажет: қазіргі қазақ тілінің жай сөйлемі; қазіргі қазақ тілінің құрмалас сөйлемі; стилистика және тіл мәдениеті; қазақ тілінің тарихи грамматикасы, жалпы тіл білімі.

«Қазақ тілінен арнаулы курс» пәні «Тіл білімінің өзекті мәселелері» деп аталады. Осы пәнді игеру барысында студенттер ХХ ғасырдың соңғы он жылдығында пайда болған тілтанымдық зерттеулер бағытымен, сонымен қатар қазіргі отандық және әлемдік лингвистикадағы мектептер мен ағымдармен танысады.

Ғылыми парадигма ұғымы (Т.Кунның ғылыми теориялары және оның қазіргі кезеңдегі интерпретациясы). Ғылымдағы парадигманың ауысымын анықтайтын факторлар. Тіл білімінің қазіргі кезеңдегі мәселелері.

Экспансионизм ғылым дамуының жалпы үрдісі іспетті. Тіл білімімен байланысты жаңа ғылымдардың байланысы (лингвогносеология, әлеуметтік лингвистика, психолингвистика, нейролингвистика, лингвопраксеология, лингвомәдениеттану, этнолингвистика, лингвопалентология).

Антропоцентризм зерттеудің ерекше принципі іспетті: тілдегі екі мәселе – «тілдегі адам мәселесі» және «адамдағы тіл мәселесі». Функционалдылық және ондағы қазіргі лингвистикалық зерттеулердегі жалпы әдіснамалық негіз; функционалдылықтың тар және кең мағынада түсінуі. Қазіргі тілдік зерттеулердегі гипотезалық-дедуктивтік әдістердің орны. Тілтанымдық зерттеулердегі соңғы мақсаттар мен міндеттерді анықтау мәселесі.

Тілтанымдық зерттеулердің функционалды бағыты. Генеративтік тіл білімі. Қазіргі тіл біліміндегі когнитивтік бағыт.

Қазіргі функционалды зерттеулерге жалпы сипаттама. Дәстүрлі грамматика мен функционалды грамматиканың арақатынасы. Әлемдік тіл біліміндегі функционалды-грамматикалық тұжырымдамалардың негізгі типтері.

Генеративтік лингвистика терминінің мазмұны. Оның компоненттері және осы компоненттердің өзара арақатынасы. Генеративистердің тіл онтогенезі мәселелеріне көзқарастары.

Қазіргі әлемдік лингвистикадағы когнитивтік зерттеулер. Когнитивтік тіл білімінің басқа когнитивтік ғылымдар ішінде алатын орны. Когнитивтік механизм. Модельдік-символикалық ұстаным.

Менталдық ақпарат. Менталдық лексикон. Когниция. Концепт. Жалпыкогнитивтік құрылымдар. Метафора.

Тілдік тұлға ұғымы және Ю.Н.Караулов тұжырымдамалары. Тілдік тұлғаның ұйымдастырылуындағы вербалды-семантикалық деңгей. Осы деңгейді лингвистикалық зерттеудің әдістері. Прагматикалық деңгей немесе прагматикон.

Тілдік тұлға феномені. Тілдесімдік тұлға және коммуникативтік тұлға. Ассоциативтік бақылау.

Көркем мәтіннің лексикалық құрылымы: антропоцентрлік зерттеулер принциптері. Қазіргі концептілік зерттеулердің лингвистикалық жолдары. Концептіні зерттеудің лингвистикалық және лингвомәдениеттанымдық ұстанымдарының мәнісі.

Тілдік құрылымның универсалдық сипаты. Тілді қолданудың шығармашылық аспектісі. Когниция мәселелері. Когнитивтік зерттеулер аясында қарастырылатын мәселелер.

Менталды лексикон мәселесінің психолингвистика және адам туралы басқа да ғылымдардың жалпы даму үрдістерінің заңдылықтармен сәйкестігі. Жеке адам лексиконының психолингвистикалық теориялары. Ақпаратты когнитивтік тұрғыдан қайта өңдеу механизмдері.

Әлем бейнесі ұғымы. Тілдік ұжым стереотиптерінің жүйесі. Менталитет болмысы тұжырымдамалары.

«Семиотика» терминінің тарихы. Семиотикадағы таңба ұғымы. Қоғамда бар таңбалардың басты топтары. Таңбалардың функционалды категориялары. Семиотикалық жүелердің дамуы және семиотика заңдары. Семиотика эмпирикалық және теориялық білім іспетті.

Тіл біліміндегі бихевиоризм, экспансионизм және функционализм бағыттары. Олардың өзіндік ерекшеліктері, алғы шарттары, басымдылықтары.

Антропологиялық лингвистика, оның зерттеу нысаны. Лингвомәдениеттаным, лингвогносеология.

Функционалды грамматика және функционалды лексикология мәселелері. Тілдік универсалийлер. Синтаксема, жүйе, форма мәселелері. Функционалды-семантикалық ая.

Генеративтік тіл біліміндегі тілдік модуль, тілдік қолданымдар, тілдік қабілет мәселелері және олардың өзектілігі. Семантикалық интерпретация.

Когнитивтік тіл біліміндегі тілдік модуль. Когнитивті механизм, менталды ақпарат, менталды лексикон мәселелері.

Психолингвистикалық зерттеулер, олардың жалпы сипаты. Репрезентация, коннекционизм мәселелері.

Тілдік тұлғаның ассоциативтік нормасы, ассоциативтік аясы, ассоциативтік эксперименті, лингвокогнитивтік деңгейі. Прагматикон, прагматикалық деңгей. Тілдесім механизмі.

Этноцентризм мәселелері. Менталды-тілдік кешен. Категориялау теориясы. Тіл біліміндегі прототип мәселелері. Тілдің функционалды репрезентациясы.

Концептуалдық әлем бейнесі. Концептуализациялау. Концептуалдық талдаулар және оның жасалу үлгісі. Концептуалдық жүйе. Ұлттық концептілер ерекшеліктері.

Метафора және оның түрлері. Онтологиялық метафоралар, узуалдық метафоралар. Тілдік метафора. Метафоралық ұғымдар. Метафора фокусы. Ойлаудың фигуралық тәсілдері.

Ішкі лексикон. Терең когнитивтік жүйелер. Ақпараттық тезаурус. Лексикалық грамматика. Менталды репрезентация.

Тораптық модель, таралымы белсенді модель, семантикалық белгідегі модель ұғымдары. Фонетикалық-фонологиялық модуль.

Тілдесім мәселелері. Сыртқы сөз, ішкі сөз. Тілдік перцепт. Перцептілік механизм. Перцептивтік үдеріс. Перцептивтік сөздік. Перцептивтік стратегия. Перцептивтік эталон.

Уәжделу, уәждеме, уәжденім мәселелері. Сөзжасамдағы уәждеме.

Шығармашылықтағы адамның әлемді қабылдау ерекшеліктерінің когнитивтік базасы. Ұлттық-мәдени стереотиптер және дәстүрлі стилистикалық амал-тәсілдердің арақатынасы.

1. Тілдік қатынас негіздері.

Ұсынылатын әдебиет: [9], 234-240 бет.

2. Ғылыми парадигма және оның ауысымы мәселелері.

Ұсынылатын әдебиет: [4], 496-525 беттер; [7], 1-35 беттер.

3. Әлеуметтік лингвистика және оның мәселелері.

Ұсынылатын әдебиет: [10], 149-155 беттер; [3], 102-103 беттер ,[11], 144-156 беттер

4. Концептілер. «Талап», «Жүрек», «Ұйқы» сөздеріне концептілік талдау жасаңыз.

Ұсынылатын әдебиет: [9], 240-246 бет.

5. Дискурс және дискурстік талдаулар.

Ұсынылатын әдебиет: [9], 246-250 бет, [3], 186-187 беттер, [15] 45-75 беттер.

6. Көркем шығармалардағы эмоционалды-экспрессивті лексика, олардың қызметі.

Ұсынылатын әдебиет: [3], 116-118 бет, [12], 1-55 беттер,.

7. Тілдің көріктеуіш-бейнелеуіш құралдары. Көркем сөз және көркем бейне.

Ұсынылатын әдебиет: [19], 5-36 бет, [10], 161-167 беттер, [11] 156-176 беттер,[12].

8. Көркем шығарма авторларының прагматикалық деңгейі, менталды лексиконы (Көркем шығарма авторы өз қалауыңыз бойынша таңдалады).

Ұсынылатын әдебиет: [11], 1-20 бет, [6], 25-39 беттер, [14] 49-100 беттер.

9. Тезаурус және прессупозиция деген не?

Ұсынылатын әдебиет: [13], 191-192 бет, [16], 1-53 беттер,

10. Метафоралы сөз қолданыстары және оның түрлі стильдердегі көрінісі.

Ұсынылатын әдебиет: [14], 25-89 бет, [3], 190-191 беттер, [9] 29-78 беттер.
Реферат жұмысының тақырыптары

1. 
   Тіл біліміндегі прагматика ұғымы.
   
2. 
   Дискурс пен мәтіннің ұқсастықтары, айырмашылықтары және арақатынасы.
   
3. 
   Дискурс пен мәтіндегі прагмастилистиканың рөлі.
   
4. 
   Прагмастилистика қандай ғылымдардың тоғысында пайда болған.
   
5. 
   Коннотация терминінің табиғаты.
   
6. 
   Функционалды стильдердегі коннотациялық ұғымдар.
   
7. 
   Сөз мәдениетінің негізгі ұғымдары.
   
8. 
   Тіл біліміндегі коммуникативтік нормалар.
   
9. 
   Прагматиканың орталық категориялары.
   
10. 
    Көркем әдебиеттегі концептілер.
    
11. 
    Когнитивтік лингвистикадағы безендіруші категориялар.
    
12. 
    Бейнелі аталымдар.
    
13. 
    Топонимикалық бейнелі аталымдар.
    
14. 
    Термин және метафора.
    
15. 
    Фразеологизмдердің тілдік табиғаты.
    

Ағымдағы үлгерімнің және межелік бақылаудың салмақтық үлестері 0,7 және 0,3

2010-2011 оқу жылына жіберу рейтингі және қорытынды бақылаудың салмақтық үлестері:

№	Қорытынды бақылаудың түрі	Бақылау түрлері	Весовые доли
1	Емтихан	Емтихан	0,4
		Жіберу рейтингі	0,6
2	Сынақ	Сынақ	0,4
		Жіберу рейтингі	0,6
3	Құрстық жұмыс	ҚЖ	0,4
		Жіберу рейтингі	0,6

СӨЖ тапсырмаларын орындау және тапсыру жөніндегі және «Қазақ жазуының тарихы» пәні бойынша 050205- «Қазақ филологиясы» мамандығы бойынша күндізгі оқу нысанының студенттеріне арналған

Бақылау шараларының күнтізбелік кестесі кафедра мәжілісінде бекітілді. Хаттама № . «___» _________ 2010.

Оқу процесіне қатысу дегеніміз – сабаққа қатысу, пікірталаста және топ жұмысында белсенділік көрсету, топтастарының оқуына әсер ету.

Қойылған талаптар орындалмаса, жаза қолданылады. Сабаққа 100 пайыз қатысып, берілген тапсырмаларды уақытымен және дұрыс орындаса – ең жоғарғы балл 100 б. қойылады. Курсты өту барысында төмендегідей марапаттау ұпайлары қойылады:

- дәріске қатысу – 1 балл.

- тәжір. сабаққа қатысу – 1 балл.

- тәжір. жұмысты орындау – 5 балл.

• 
  Сұрақтар мен тапсырмаларға жауап беру – 1балл;
  
• 
  Шығармаларды талқылау – 2 балл;
  
• 
  Жазба жұмыстарын орындау – 2 балл;
  

• 
  материалды толық меңгеру – 2балл.
  
• 
  Талқыланатын тақырыптың, жоба мәселесінің мазмұнын ашу – 1 балл
  
• 
  Лексика-грамматикалық және стилистикалық сауаттылығы – 1 балл.
  
• 
  Материалдың мазмұндалуына шығармашылық көзқарас және өз ойын айта білу – 1 балл.
  

1. 
   сабақты босату (себепсіз);
   
2. 
   тапсырмаларды уақытымен орындамау;
   
3. 
   тапсырмаларды орындау барысында қателіктер жіберу, яғни,студент материалды толық меңгермеген жағдайда.
   

мұндағы Р₁, Р₂, Е, С,КЖ – бірінші, екінші рейтингте алған ±пай бойынша емтихандағы балл көрсеткіші

ӨҮаү, ӨҮе, ӨҮс, ӨҮкж – ағымдық үлгерімнің семестрдегі үлестері.

Студент сынақты тапсырмай алуы үшін жинаған балы 100 болу керек.

Егер оқу жоспарында емтихан мен сынақ қарастырылған болса, онда сынақ ағымдық бақылау түрі деп есептеледі.

КЖ ғылыми жетекші қатысуымен комиссия алдында қорғалады және пікірмен бірге бағаланады. Пән бойынша қорытынды рейтинг 2-кестеге сай баллдан сандық баламаға, әріптік және дәстүрлі бағаға ауыстырылады. Сөйтіп, оқу жетістіктері журналына және рейтингтік ведомостьқа жазылады. Ведомость пен сынақ кітапшасына дәстүрлі үлгімен баға қойылады.

Егер пән бойынша емтиханнан басқа курстық жұмыс қарастырылған болса, онда сынақ кітапшасына дәстүрлі үлгімен Кж балына сай баға қойылады.

Студенттердің білімін анықтау көрсеткіші

Балл түріндегі қорытынды баға	Балдың сандық баламасы	Әріп жүйесі бойынша бағалау	Дәстүрлі жүйе бойынша қойылатын баға
			Емтихан, дифф. сынақ	сынақ
1	2	3	4	5
95-100	4	А	өте жақсы	Есептелді
90-94	3,67	А-
85-89	3,33	В+	Жақсы
80-84	3,0	В	Жақсы
75-79	2,67	В-	Жақсы
70-74	2,33	С+	қанағаттанарлық
65-69	2,0	С
60-64	1,67	С-
55-59	1,33	Д+
50-54	1,0	Д
0-49	0	F	қанағаттанарлықсыз	есептелмеді

Егер студент емтиханда F деген баға алса, оның қорытынды рейтингі анықталмайды. Ведомостьқа «қанағаттанарлықсыз» деген баға қойылады. Егер пән бірнеше семестрде өтетін болса, онда балл түріндегі баға орташа есеппен қорытылады:

Қ= _Қ₁*К₁+Қ₂*К₂+...+Қ_n*К_n

К₁+К₂+...+К_n

Мұнда Қ₁ ,Қ₂ ,Қ_n – семестр бойынша балл түріндегі қорытынды баға;

К₁,К₂,К_n – семестр бойынша пән сағаты

n – семестр саны
12 Әдебиеттер тізімі

Негізгі:

Негізгі

1. 
   Аманжолов С. Қазақ тілі диалектологиясы мен тарихының мәселелері. Оқу құралы. - Алматы: Сөздік-Словарь, 2004. -536 б.
   
2. 
   Авакова Р.Ә. Фразеология теориясы. - Алматы: Қазақ университеті, 2009. - 292 б.
   
3. 
   Авакова Р.Ә. Фразеологиялық семантика. - Алматы: Қазақ университеті, 2002. – 152 б.
   
4. 
   20 Аблақов А. Қазақ тіліндегі меңгеріле байланысқан сөз тіркестері. Жинақ: Қазақ тілінің мәселелері. -Алматы, 1981. – 310 б.
   
5. 
   Апресян Ю.Д. Коннотации как часть прагматики слова // - В кн.: Интегральное описание языка и системная лексикография. - М., 1995. – Т.2. – 206 с.
   
6. 
   Аханов К. Тіл білімінің негіздері. -Алматы: Мектеп, 1978. - 495 б.
   
7. 
   Балақаев М, Қордабаев Т. Қазіргі қазақ тілі. Синтаксис. - Алматы, 1971. – 340 б.
   
8. 
   
   
9. 
   Виноградов В.В. Избранные труды // АН СССР. - 1955. - 560 с.
   
10. 
    27 В.Виноградов. Основные понятия русской фразеологии как лингвистической дисциплины: труды научной сессии ЛГУ. - 1946. - 614 с.
    
11. 
    Дейк Т. Ван. Язык. Познание. Коммуникация. –М.: БГК им. И.А. Бодуэни де Куртенэ, 2000. – 308 с.
    
12. 
    Ефимов А.И. Об изучении языка художественных произведении. - Москва, 1963. – 325 с.
    
13. 
    Карасик В.И. Культурные доминанты // Языковая личность: культурные концепты: Сб. науч. тр. ВГПУ. - Волгоград, 1996. - 280 с.
    
14. 
    Қасым Б.Қ. Сөзжасам: семантика, уәждеме / Оқу құралы. - Алматы, 2003. - 167 б.
    
15. 
    Моррис Ч.У. Основные теории знаков // Семантика. – М., 1983. – 289 с.
    

16. Арутюнова Н.Д. Язык и мир человека. -М.: Наука, 1998. – 216 с.

17. Барт Р. Основы семиологии // Структурализм «за» и «против». – М, 1975. – 185 с.

18. Қалиев Ғ. Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі. –Алматы: Сөздік-Словарь, 2005. – 440 б.