Ертеде ата-бабаларымыз амандасқанда: «Мал-жан аман ба?» - деп сұрайтын. Осы бір ауыз сөздің өзінен қазақ өмірінде малдың орны ерекше екенін ұғынуға болады. Малдың күші, сүті, еті, терісі халық өмірінің, тіршілік-тынысының негізі болды.
тапсырма. Ұлағатты сөздерді оқып, қарамен жазылған сөздердің мағынасын түсіңдіріңіз.
Басқа ұлттың баласына бауырмал бол. Ол – сенің досың, әрі көршің, қонағың. Қиналғанда қол ұшын бер. Бірақ өзің сұраншақ болма. Көп ұлтты әлеумет ортасында өмір сүре біл.
Тізбекті ел «Кім?»
тапсырма. Зат есімдерге көптік жалғауын жалғап жазыңыз. Мектеп, бала, кеме, кітап, гүл, қыз.
тапсырма. Зат есімдерді тәуелдеңіз. Сағат, дәптер, қала.
тапсырма. Сурет бойынша сөз құрап, оларды сөз табына ажыратыңыз.
а) на
дос ша
ман қын дын
ә) Ай нұр
Нұр Сая
жан нар
А
б) та ға
на па
тапсырма. Зат есімдерге тиісті септік жалғауларын жалғаңыз
Септік жалғау
|
|
нің
|
ға
|
ті
|
де
|
тан
|
мен
|
Байлық
|
|
|
|
|
|
|
|
Дана
|
|
|
|
|
|
|
|
Кітап
|
|
|
|
|
|
|
|
Көше
|
|
|
|
|
|
|
|
Мұғалім
|
|
|
|
|
|
|
|
Ауыл
|
|
|
|
|
|
|
|
Күрек
|
|
|
|
|
|
|
|
тапсырма. Әр топқа жататын зат есімдерді жазыңыз.
Көлік түрлері:
Туыстық қатынасты білдіретін сөздер:
Табиғат құбылысын білдіретін сөздер:
Адамның дене мүшелері:
тапсырма. Мына сөздерді бір сөзбен қалай айтамыз?
Күнделік, қаламсап, өшіргіш, дәптер, қарындаш –
Ата, ана, әке, апа, қарындас, іні, әпке, жеңге, жезде –
Мұғалім, дәрігер, құрылысшы, аспаз, әнші, биші –
Алма, алмұрт, шие, қарақат, жүзім, бүлдірген –
Нан, қант, айран, сүт, ет, шұжық, балық, ірімшік –
тапсырма. Төмендегі сөздерді сәйкестендіріңіз.
Шаршы, дөңгелек, үшбұрыш, жұлдызша – құрал-жабдықтар
Жүзу, жүгіру, шаңғы тебу, футбол – пішіндер
Көгілдір, сары, сұр, ақ, қара, қызғылт – ағаштар
Емен, жөке, қайың, қарағай, шырша – түстер
Күрек, егеу, тырма, бұрғы, шеге, сүргі – спорт түрлері
тапсырма. Төрт түліктің төлдерін табыңыз.
тапсырма. Зат есімдерді мағынасына қарай сәйкестіріңіз. Мұражай әртіс
Театр мұхитарал
Думан ағаш
Цирк аңдар
Саябақ пейзаж
Сурет көрмесі экспонат
тапсырма. Мақал-мәтелдердің жалғасын табыңыз. Әке – асқар .... -- өседі
Әкеге қарап ұл ...., шешеге қарап қыз ....
|
--
|
басталады
|
Отан отбасынан ....
|
--
|
тау
|
тапсырма. Әр қатардан тақырыпқа сәйкес келмейтін сөздерді табыңыз.
Ата, әже, немере, аға, сіңлі, мұғалім, ата-ана.
Айналайын, құлыным, жаман, жұлдызым.
Құттықтау, шашу, шілдехана, оқу, қуаныш.
Алтыбақан, асық ату, тұсаукесер, тоғызқұмалақ.
тапсырма. Не артық?
а)
ә)
б)
тапсырма. «Дұрыс па? Бұрыс па?»
|
Сұрақ
|
Дұрыс
|
Бұрыс
|
|
Бір жылда 4 жыл мезгілі бар.
|
|
|
|
Көктемде күн ыстық болады.
|
|
|
|
Наурыз – көктемнің алғашқы айы.
|
|
|
|
Көктемде құстар жылы жаққа ұшып кетеді.
|
|
|
|
Көктемде қар жауады.
|
|
|
|
9-мамыр Жеңіс күні.
|
|
|
тапсырма. Қайсысы дұрыс, қайсысы бұрыс?
Мынау – қалпақ, Мынау – қармақ, Мынау – қаңбақ, Мынау – қаймақ. Аттары ғой бұл әлі, Ал осылар туралы Былай десем дұрыс па,
Әлде мұным бұрыс па? Көлге салам қалпақты, Басқа кием қармақты, Күнде жеймін қаңбақты, Жонда қуам қаймақты.
Бұрыс болса, ұрыспа, Әлде былай дұрыс па? Жонда қуам қалпақты, Күнде жеймін қармақты, Басқа кием қаңбақты, Көлге салам қаймақты.
Бұрыс болса, ұрыспа, Әлде былай дұрыс па? Күнде жеймін қалпақты, Жонда қуам қармақты.
Көлге салам қаңбақты, Басқа кием қаймақты. Бұным-дағы бұрыс па, Әлде былай дұрыс па? Басқа кием қалпақты, Көлге салам қармақты, Жонда қуам қаңбақты, Күнде жеймін қаймақты.
тапсырма. Шарадалар.
Бас буынмын – батырмын, Зат есіммен келесі
Талай асқа батырдың. Біріктіріп екеуін,
Елімде ағып жатырмын. (Ер-тіс)
Бастайтыным – сан Неше?
Қостайтыным – бір мүшең. Енді келер жалғасын
Асқа күнде саласың. Бәрін қоссаң, Табасың
Қазақстан қаласын. (Екі-бас-тұз)
Бір бөлігі – сын есім, Екіншісі – топырақ. Біріккенде,
Білесің
Атын үлкен атырап. (Қызыл-құм) Басың тәтті дер едім,
Бұйрық райда – ал соңы Тұтас –
Атын береді Таныс көлдің,
Тап соны. (Бал-қаш)
тапсырма. Анаграммалар.
Жылқышының қолында –
«Ұ» әрпімен,
Ондық саны тобында-
«Ы» әрпімен. (Құрық-қырық)
«С»-мен айтсаң, Тағам ішем онымен.
«З»-мен айтсаң,
Қағам жерге оны мен. (Қасық-қазық)
«Ж»-дан бастасаң, Жыл мезгілі болады.
«Қ»-дан бастасаң,
Құсқа айнала алады. (Жаз-қаз)
«Қ»-мен егер бітірсең, Ыдыс-аяқ ол бірі.
«Н»-мен егер бітірсең,
Балықтың ол бір түрі. (Табақ-табан)
тапсырма. Бұл қай мезгіл?
Ауыл алды ақша қар, Ақша қарда топ бала. Соғып жатыр аққала, Жалқауы жоқ жұмысқа.
Тапталады табанға, Судыр – судыр жапырақ. Өрттей сары бояуға, Малынғандай атырап.
Көктен тартып күн нұрын, Жерден тартып жылылық. Әнін тыңдап бұлбұлдың Бәйшешектер тұр күліп.
Күн жайдары алақай, Жатыр жайнап даламыз. Жүр, қанеки, балақай, Шомылуға барамыз.
тапсырма. Сәйкестендіру тесті
Кім? 1.Сәкен, Ертіс, Байшұбар
Кімдер? 2. домбыра, гүл
Не? 3. оқушы , ана
Нелер? 4. әндер, құстар
Жалқы есім түрі 5. оқушылар, аналар
Жалпы есім түрі: 6. қобыз, ән, құс
тапсырма. «Кресиктер мен ноликтер» ойыны Кім?-О Не?-Х
Аспаз
|
|
Сатушы
|
|
Бала
|
|
Сиыр
|
|
Айран
|
|
Сүт
|
|
Құрт
|
|
Ыдыс
|
|
Жылқы
|
|
Қымыз
|
|
Нан
|
|
Айран
|
|
Қасық
|
|
Малшы
|
|
Сауыншы
|
|
тапсырма. Кім не сыйлады?
|
досына
|
Қуыршақ
|
қоян
|
қонжық
|
мысық
|
гүл
|
сыйлады
|
Мадина
|
*
|
|
|
|
|
Айжан
|
|
|
|
|
|
Мадияр
|
|
|
|
|
|
Санжар
|
|
|
|
|
|
тапсырма. Сөздерді құрастырып, әр қатардағы артық сөзді табыңыз.
ҚМЛАА, ОРБ, ҚҚЗААНЫ, ААТҚТ.
ҒЫУБ, ММЙАЫЛ, АКІПТ, НЫРТААС.
ЛАМЫШ, СҰТА, ЙЫШОҚЫН, ҰЛАМҒІМ.
тапсырма. Бірнеше зат есім жазыңыз.
Тізбекті ел «Қандай?»
тапсырма. Зат есімді тиісті сын есіммен байланыстырыңыз.
Сын есім
|
оқушы
|
дос
|
әңгіме
|
жер
|
еңбек
|
кеш
|
бөлме
|
Үздік
|
*
|
|
|
|
|
|
|
Қызықты
|
|
|
|
|
|
|
|
Адал
|
|
|
|
|
|
|
|
Дымқыл
|
|
|
|
|
|
|
|
тапсырма. Заттың сынын білдіретін сөздерді қойып жазыңыз.
… гүл, ….. адам, … оқушы, ….. дәптер, ….. жол, …… қыс.
тапсырма. Сын есімдердің антонимін табыңыз.
Ақылды – ........ Ақ – .......... Тәтті – .......... Жұмсақ – .........
тапсырма. Үлгіге қарап, бірнеше мысал келтіріңіз.
Мысық қандай? (ақ, аңқау, ала, әдемі, арық, ) Жұмсақ не? (нан, алақан, ойыншық, )
тапсырма. Үлгіге қарап, сын есімдерді түрлендіріңіз. Үлгі: Мықты – мықтырақ.
Көк – көкшіл.
Жақсы, қызыл, терең, әдемі, қымбат.
тапсырма. Төмендегі сөздерді біріктіріп, сөйлем құраңыз.
Ақ
|
дүние
|
қалдырмайды.
|
Білімдіге
|
ұятқа
|
ашылды.
|
Ұқыпты
|
сандығым
|
жарық.
|
тапсырма. Мақалдан сын есімдерді тауып, мағынасын түсіндіріңіз.
Адам болатын бала алысқа қарайды.
Өнерлі бала сүйкімді.
Есер баладан ерке бала жаман.
тапсырма. Белгілері бар, ал заттың өзі кайда?
1. Кішкентай, тар.... 2. Сұр, сұсты... 3. Жаңбырлы, бұлтты 4. Құрғақ,
хош иісті.....
тапсырма. Заттарды сипаттап, жұмбақ құрастырыңыз. Үлгі: қышқыл, сары жеміс. (Лимон)
Достарыңызбен бөлісу: |