-бап. Жөнсіз жарнама түрлері

: 1) жарнамаланатын тауарларды (жүмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) басқа жеке немесе занды түлғалардың тауарлары-мен (жүмыстарымен, көрсетілетін қызметтерімен) салыстыра-тын, сондай-ақ олардың абыройына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне кір келтіретін сөздері, бейнелері бар;

2) басқа өнімдерді жарнамалауда пайдаланылатын фирма-лық атауды, тауар белгісін, фирмалық ораманы, тауардың сырт-қы безендірілуін, формулаларын, бейнелері мен басқа да ком-мерциялық белгілемелерін кошіріп алу арқылы не олардың сенімін теріс пайдалану арқылы жарнамаланатын өнімдерге қатысты түтынушыларды жаңылдыратын;

3) кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде пайдаланылуы тауардың (жүмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) сипаты-на, дайьщдалу тәсіліне, қасиеттеріне, қолдануға жарамдылы-ғына немесе санына қатысты жаңылыстыруы мүмкін нүсқама-лары немесе дәйектемелері бар;

4) жарнамаланатын тауарларды (жүмыстарды, корсетілетін қызметтерді) пайдаланбайтын жеке немесе занды түлғалардың беделін түсіретін, қорлайтын немесе мазақ ететін жарнама жо-сықсыз жарнама болып табылады.

2. Мыналарға:

1) өнімдердің табиғаты, қүрамы, дайындау тәсілі мен күні, мақсаты, түтыну қасиеттері, пайдалану шарттары, сәйкестік сертификатының, сертификат белгілерінің жөне мемлекеттік стандарттарға сәйкестік белгілерінің болуы, саны, шығарылған жері сияқты сипаттамаларына;

2) өнімнің нарықта болуына, оны белгілі бір орында сатып алу мүмкіңцігіне;

3) жарнама тарату жөне орналастыру кезіндегі өнімнің қүны (бағасы) мен ақы төлеудің қосымша шарттарына;

4) енімдерді жеткізуге, айырбастауға, қайтаруға, жендеуге жөне оларға қызмет керсетуге;

5) кепілдік міндеттемелерге, қызмет мерзімдеріне, жарамды-лық мерзімдеріне;

6) қолданудың болжамды нәтижелеріне;

7) заңды түлғаның зияткерлік қызметінің және соған теңестірілген даралау қүралдарының, онімнің, орындалған жүмыстардың немесе көрсетілетін қызметтің нәтижелеріне берілетін айрықша қүқықтарға;

8) мемлекетгік нышаңцарды (елтаңба, ту, енүран), соңдай-ақ халықаралық үйымдардьщ нышандарын пайдалану қүқықтарына;

9) ресми тануға, медальдар, жүлделер, дипломдар және өзге де наградалар алуға;

10) өнімнің толық топтамасын, егер ол топтаманың бір бөлігі болып табылса, сатып алу тәсілдері туралы ақпарат үсынуға;

11) зерттеулер мен сынақтар нәтижелеріне, ғылыми термин-дерге, техникалық, ғылыми және өзге де жарияланымдардан алынатын дөйексоздерге;

12) басқа адамдардың өнеркәсіптік немесе сауда қызметінің, жеке немесе заңцы түлғаның беделін түсіретін кәсіпкерлік қыз-метте жүзеге асырылатын тауарлар (жүмыстар, көрсетілетін қызметтер) туралы үйғарымдарға;

13) негізділігі асыра көрсетілген түрінде берілмеуге тиіс ста-тистикалық деректерге;

14) тауарлар (жүмыстар, керсетілетін қызметтер) жасаушы-ның, сатушының немесе оларды жарнамалайтын адамдардың мәртебесіне немесе қүзыреттілік деңгейіне қатысты шындыққа сай келмейтін мәліметтері бар жарнама дәйексіз жарнама бо-лып табылады.

3. Мыналар:

1) жеке түлғалардың нәсіліне, үлтына, тіліне, көсібіне, әлеуметтік жағдайына, жасына, жынысьша, діни, саяси және озге де нанымына қатысты қорлайтын сөздерді, теңеулерді, бейнелерді пайдалану арқылы жалпыға бірдей қабылданған ізгілік пен мораль нормаларын бүзатын мәтіндік, коріністі, дыбыстық ақпаратты қамтитын;

2) үлттық немесе әлемдік игілік болып табылатын өнер, мәдениет объектілеріне, тарих ескерткіштеріне нүқсан келтіретін;

3) Қазақстан Республикасының мемлекеттік ңышаңдарына, ұлттық валютасына немесе шетел валютасьша, діни нышандарға нұқсан келтіретін жарнама өдепсіз жарнама больш табылады.

4. Жарнама берушінің (жарнама жасаушы, жарнама тарату-шы) жарнама түтынушыны қасақана жаңылыстыратын, жарна-малау көмегімен берілетін жарнамасы көрінеу жалған жарнама болып табылады.

5. Радио, теле, бейне, дыбыс және кино өнімдерінде, сон-дай-ақ езге де өнімдерде, соның ішінде, арнаулы бейнеқосыл-ғыларды, қосарланған дыбыс жазбаларын пайдалану арқылы және өзге де тәсілдермен тұтынушының қабылдауына, түйсігіне андаусыз әсер ететін жарнама жасырын жарнама болып табылады.

6. Жөнсіз жарнамаға тыйым салынады.
8-бап. Теле және радиобағдарламалардағы жарнама

1. Жарнама сипатындағы хабарламалар мен материалдарға мамандандырылмаған теле жөне радиобағдарламалардағы жар-нама, жүгіртпе жолды қоспағанда, тәулік ішінде берілетін ха-барлардың жалпы көлемінің жиырма процентінен аспауға тиіс.

Жарнама беру кезінде оның дыбысы беріп отырған бағдар-лама дыбысынан жоғары болмауға тиіс.

2. Жарнаманы қосарластыру түрінде, соның ішінде, жүгіртпе жол тәсілімен пайдалану кезінде оның көлемі кадр аумағының жеті жарым процентінен аспауға және телехабарлардағы мөтіндік немесе ақпараттық материалды бүзбауға тиіс.

3 Үлттық аза тұту күндерінде электрондық бұқаралық ақпа-рат құралдарындағы жарнамаға тыйым салынады.

9-бап. Мерзімді баспасөз басылымдарыңцағы жарнама

Мерзімді баспасөз басылымдары жарнама объектілерін, оның тақырыбын дербес анықтайды.

Жазылым арқылы тарайтын баспасөз құралдары жазылым шарттарында басылымның тақырыптық бағыттамасын көрсе-

туге міндетті.

1. Сериялар арасындағы үзілістерді қоспағанда, кино және бейне қызмет корсетудегі фильмнің қойылымын жарнамамен бөліп жіберуге тыйым салынады.

2. Анықтамалық қызмет керсету кезінде жарнама сүратыл-ған ақпарат хабарланғаннан кейін ғана беріледі.

3. Ақылы анықтамалық компьютерлік және өзге де қызмет керсету кезінде жарнама клиенттің келісуімен ғана таратыла-ды. Мұндай жарнаманың құны сұратылған ақпараттың құнына кірмеуге тиіс.

1. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы ортақ пайдаланудағы ав-томобиль жолдарының бөлінген белдеулерінде және елді ме-кендерде орналастыру плакаттар, стендтер, жарық беруші таб-ло, билбордтар, транспаранттар, афишалар және жарнаманы тұрақты орналастырудың өзге де объектілері түрінде осы бап-тың 2—7-тармақтарында көзделген тәртіппен жүзеге асыры-лады.

Сыртқы (көрнекі) жарнама жолдардың көлік-пайдалану са-пасын төмендетпеуге, көлік құралдарының қозғалыс қауіпсіздігі мен қоршаған ортаны қорғау талаптарын бұзбауға, жол белгілерімен және сілтемелерімен ұқсас болмауға, олардың керінуін немесе қабылдау тиімділігін нашарлатпауға, жол пай-даланушылардың козін қарықтырмауға тиіс.

Осы баптың мақсаттары үшін сыртқы (кернекі) жарнаманы орналастыру деп жарнамалық ақпаратты кеңістікте қозғалма-уымен сипатталатын жарнаманы тұрақты орналастыру объектілерінің көмегімен жарнама тұтынушылардың назарына жеткізу түсініледі.

2. Сыртқы (көрнекі) жарнама объектісін орналастыруға:

1) ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдарының белінген белдеулерінде жарнама объектісін орналастыру кезінде — авто-мобиль жолдары мөселелері женіндегі уәкілетті орган Қазақ стан Республикасының заңдарында белгіленген төртіппен, белгілі бір мерзімге беретін құжат;

2) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен үлгі ере-желер негізіңде жергілікті атқарушы органдар әзірлеген, елді мекендерде сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырудың тәртібі мен шарттары туралы ережелерге сәйкес берілетін рүқсат болған жағдайда жол беріледі.

3. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін Қазақ-стан Республикасының салық зандарында белгіленген төртіпте және мөлшерде төлемақы алынады.

4. Осы баптың 2-тармағында айқындалған уөкілетті орган-дар Қазақстан Республикасының салық заңдарында белгіленген тәртігаіен берілген рүқсат қүжаттары туралы мәліметтерді салық қызметі органдарьша тапсыруға міндетті.

5. Тарих пен мәдениет ескерткіштері, ғибадат ету объектілері аумағында, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыруға тыйым салынады.

6. Уәкілетті орган өтінішті алғаннан кейін он күннің ішінде сыртқы (көрнекі) жарнама объектілерін орналастыруға рүқсат беруге не оны орналастырудан негізді түрде бас тарта отырып, жазбаша жауап қайтаруға міндетті.

7. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру объектілерінің меншік иелерімен немесе, егер зандарда немесе шартта өзгеше көздел-месе, сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру объектілеріне өзге де заттық қүқықтарға ие адамдармен жасалған шарттың негізіңде жүзеге асырылады.

Сыртқы (көрнекі) жарнаманы жекеше меншік объектілерінде орналастыру жөніндегі көрсетілетін қызметке түрақты мемлекеттік бағалар (тарифтер) белгілеуге тыйым салынады.

12-бап. Көлік қүралдарындағы жарнама

Көлік қүралдарында жарнама тарату, орналастыру жол қоз-ғалысы қауіпсіздігінің ережелері сақтала отырып, көлік қүрал-дарының меншік иелерімен жөне егер заңда немесе шартта осы мүлікке өзге де заттық қүқықтарға ие түлғаларға қатысты өзгеше кезделмесе, көлік құралдарына өзге де заттық қүқықтарға ие түлғалармен жасалған шарттардың негізінде жүзеге асырылады.

1) алкоголь өнімдерін жарнамалауға;

2) ана сүтінің жасанды алмастырушысын жарнамалауға;

3) Қазақстан Республикасыңда сертификаттаудан өтпеген, міндетті сертификаттауға жататын тауарларды (жүмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) жарнамалауға тыйым салынады.

2. Темекіні және темекі өнімдерін жарнамалау ерекшеліктері темекі шегудің алдын алу және оны шектеу туралы Қазақстан Республикасының заңдарымен реттеледі.

3. Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бүйымдарды, медициналық техниканы жасауға жөне (немесе) сатуға лицен-зиясы болмаған кезде оларды жарнамалауға, сондай-ақ меди-циналық және дәрігерлік қызметті жүзеге асыруға лицензиясы болмаған кезде оны жарнамалауға жол берілмейді.

Дәрігерлердің рецептілері бойынша босатылатын дәрілік зат-тарды, есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорларды жар-намалау медицина және фармацевтика қызметкерлеріне арнал-ған мамаңцандырылған баспасөз басылымдарында ғана Қазақ-стан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.

Қүрамында есірткі немесе психотрошық заттар бар дерілік препараттардың үлгілерін жарнамалау мақсатында таратуға тыйым салынады.

Дәрілік заттарды жарнамалауға рүқсат беру тәртібін денсау-лық сақтау ісі женіндегі уәкілетті орган айқындайды.

4. Қызмет қаруын, сондай-ақ экспорты мен импорты Қазақ-стан Республикасының заңдарына сәйкес жүргізілетін қару-жарақты, әскери техниканы және қосарлы мақсаттағы өнімдерді жарнамалауға арнаулы басылымдарда ғана, сондай-ақ мамандандырылған көрмелерде немесе сату жөрмеңкелерінде жол беріледі. Аталған жарнама әскери жөне арнаулы қаруды, қару-жарақты, әскери техниканы жасау тех-нологиясын, қолдану тәсілдерін тікелей немесе жанама түрде ашып керсетпеуге тиіс.

Жеке және занды түлғалардың ақшаларын, сондай-ақ бағалы қағаздарды пайдалануға байланысты қаржы (соның ішінде, банктік), сақтандыру, инвестициялық және өзге де көрсетілетін қызметтерге жарнама жасау, тарату, орналастыру кезінде:

1) жарнамаланатын қызметтер көрсетуге немесе бағалы қағаз-дарға тікелей қатысы жоқ ақпаратты жарнамада келтіруге;

2) жай акциялар бойынша кіріс алуға және дивидендтер мөлшеріне кепілдік беруге;

3) бағалы қағаздарды эмиссиясы тіркелмеген, сондай-ақ ба-ғалы қағаздар эмиссиясы тоқтатыла түрған немесе жасалмады деп танылған кезде жарнамалауға;

4) қызметтің болашақтағы тиімділігі (кірістілігі) туралы, соның ішінде, бағалы қағаздардың бағамдық қүнының өсуін жариялау арқылы кез келген кепілдіктер немесе үсыныстар беруге;

5) жарнамада айтылған, шарттардың елеулі талаптарьшың кез келгенін жасырып қалуға;

6) басқа азаматтарды белгілі бір кәсіпорынның қызметіне немесе сол кәсіпорынның тауарларын сатып алуға тарту есебінен азаматтарды өз табысын немесе пайдасын алуға ша-қыратын кәсіпкерлік қызмет түрлерін жарнамалауға тыйым салынады.

Жарнама жасау, тарату, орналастыру кезінде көмелетке тол-мағандарды олардың сенімін және тәжірибесінің жоқтығын теріс пайдаланудан қорғау мақсатында:

1) ата-ананың беделін түсіруге, кәмелетке толмағандардың оларға деген сенімін жоғалтуға;

2) ата-ананы немесе басқа да адамдарды жарнамаланатын өнімді сатып алуға иландыра шақыратын тікелей үсыныс жа-сауға;

3) белгілі бір онімге ие болу басқалармен салыстырғанда қандай да болсын артықшылық беретінін, сондай-ақ қолда ондай өнімнің болмауы керісінше жағдайға алып келетінін көме-летке толмағандарға тікелей корсетуге;

4) кәмелетке толмағандарды қауіпті орындар мен жағдай-ларда көрсету алдын алу мақсаттарында ақталмаса, оны мәтіндік, көрнекі немесе дыбыстық ақпараттарды жарнамада орналастыруға;

5) кәмелетке толмағандарға арналған тауарларға (жүмыстарға, корсетілетін қызметтерге) тікелей қатысы жоқ жарнамада кәме-летке толмағандардың бейнелерін көрнекі немесе дыбыстық пайдалануға;

6) өнімді пайдалану нәтижелері көрсетілген немесе сипат-талған жағдайларды қоспағанда, кәмелетке толмағандардың өнімді пайдалану дағдыларының қажетті деңгейін кемітіп көрсе-туге жол берілмейді. Жарнама өнім арналған жас мөлшері то-бындағы көмелетке толмағандар үшін нақты қол жеткізуге бо-латын ақпарат беруге тиіс;

7) көмелетке толмағандардың бойында кемелетке толма-ғандарға арналған онімнің қүны (бағасы) туралы шындыққа жанаспайтын (бүрмаланған) түсінік қалыптастыруға, сондай-ақ жарнамаланатын өнімге кез келген отбасы бюджеті қол жеткізе алады деген тікелей немесе жанама нүсқауға жол берілмейді.

16-баи. Жарнамасы бар материалдарды сақтау мерзімдері

Жарнамасы бар материалдарды немесе олардың көшірмелерін, оларға кейіннен енгізілетін езгерістердің бәрін қоса алғанда, жарнама беруші, жарнама жасаушы бір жыл бойы, жарнама таратушы — жарнама соңғы таратылған, ор-наластырылған күннен бастап кемінде бір ай бойы сақтауға міндетті.

3-ТАРАУ. Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеу

17-бап. Жарнама саласындаіы мемлекеттік реттеу

1. Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеу деп Қазақстан Республикасының нормативтік қүқықтық актілеріне сөйкес белгіленетін жарнама жасауды, таратуды және орналастыруды бақылау түсініледі.

Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеуді тиісті уәкілетті органдар Қазақстан Республикасының зандарында белгіленген қүзыреті шегінде жүзеге асырады.

2. Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеудің негізгі мақ-саттары:

1) үлттық мүдделерді қорғау;

2) жонсіз жарнаманы, сондай-ақ қоғамдық қүңцылықтар мен жалпыға бірдей қабылданған мораль

жөне адамгершілік нормаларына қол сүғатын жарнаманы болғызбау және оларға жол бермеу;

3) жосықсыз бәсекеден қорғау болып табылады.

Осы Заңның талаптары орындалмаған жағдайда уәкілетті органдардың талап етуі бойынша жарнама беруші, жарнама жасаушы және жарнама таратушы Қазақстан Республикасы-ның заңдарында белгіленген төртіппен жарнамалық ақпарат-тың қүжаттық растамасын беруге міндетті.

Егер жарнама беруші, ескертуге қарамастан, өзінің жар-намаға қоятын талабын өзгертпесе не өзінің жарнамалық ақпаратының дәйекті екендігіне қүжаттық растама тапсыр-маса не жарнаманы жөнсіз жасауы мүмкін өзге де мән-жай-ларды жоймаса, жарнама жасаушы және (немесе) жарнама таратушы, егер шартта өзгеше кезделмесе, белгіленген тертіппен шартты бүзуға және залалдың толық өтелуін та-лап етуге қүқылы.

19-бап. Теріске шығару

1. Қазақстан Республикасының жарнама туралы зандарын бүзу фактісі анықталған жағдайда, бүзушылыққа жол берген түлға мүндай жарнаманы таратуды, орналастыруды дереу тоқ-татуға және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен теріске шығаруды жүзеге асыруға міңдетті. Бүл ретте теріске шығару жөніндегі шығыстардың бәрін бүзу-шылыққа жол берген түлға көтереді.

2. Теріске шығару нақ сол тарату, орналастыру қүралдары-мен жөне тесілдерімен теріске шығарылатын женсіз жарнама сияқты, үзақтығының, кеңістігінің, орны мен тәртібінің нақ сондай сипаттамалары мен елшемдері пайдаланыла отырып жүзеге асырылады.

3. Егер теріске шығару белгіленген мерзімде жүзеге асырыл-маса, онда уәкілетті органның шешімі бойынша теріске шыға-руды жарнама туралы Қазақстан Республикасы заңдарының бүзылуына жол берген жөне белгіленген мерзімде теріске шы-ғаруды жүзеге асырмаған түлғаға келтірілген шығындарды өтеу туралы кері талап қою (регресс) қүқығы бар жарнама тарату-шылар жүзеге асыруға тиіс.

1. Қазақстан Республикасының жарнама туралы зандары-ның жарнаманың мазмүнына қатысты бүзылғаны үшін, егер ол жарнама жасаушының не жарнама таратушының кінәсінен болғаны дәлелденбесе, жарнама беруші жауапты болады.

2. Жарнама жасаушы Қазақстан Республикасының жарнама туралы заңдарының жарнаманы ресімдеуге немесе жасауға қатысты бүзылғаны үшін жауапты болады.

3. Жарнама таратушы Қазақстан Республикасының жарна-ма туралы заңдарының жарнама таратудың, орналастырудың уақытына, орнына және тәсіліне қатысты бүзылғаны үшін жа-уапты болады.

4. Осы баптың 1, 2, 3-тармақтарында аталған түлғалардың жауаптылығы Қазақстан Республикасының зандарында көздел-ген тәртіппен туындайды.

21-бап. Осы Заңцы қолданысқа енгізу тәртібі

Осы Заң 2004 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін 13-бабы 1-тармағының 1) тармақшасын қоспағанда, ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

2-қосымша

Жарнама кұралдарының салыстырмалы мінездемелері

Жарнама қүралдары	Артықшылықтары	Кемшіліктері
1	2	3
Жергілікті баспасөз	Аймақтық ақпарат таратудың дөстүрлі қүралдары Халық тарапынан сенім, мойындау Түтынушыларға ақпарат жеткізудің белсенділігі Барлық қоғамдық топтарды қамтуы Оқырмаңдардың ақпаратты қадағалау тиімділігі Пайдалану жөне сақтау тиімділігі Оқырмандардың көп бөлігін газетпен түбегейлі таныстыру «Екінші пайдаланушылар» аудиториясының омір сүруі	Бағаның қолайлылығы Безендірудегі шектеулі мүмкіндіктер Дайындық жүмысының төменгі сапасы «Екінші пайдаланушы-лар» талғамының темендігі
Радио-жарнама	Ақпаратты пайдаланушыға жеткізу Көпшілікке арналуы Аудиторияның іріктелуі Жеке қарым-қатынас Ақпаратты жеткізу жылдамдығы мен уақытын бақылау мүмкіңдігі Мәтінге өзгеріс енгізу қарапайым-дылығы Баға қолайлылығы	Жарнама эсерінің біркүнділігі Хабарды тыңдау кезіндегі көңілдің шашыраңқылығы Есту қабілетінің қабыл- дауының қиыңдығы Тындаушылардың радиостанцияларды таңдап бөлінуі Кейбір радиоканалдарды қабылдаудың қаржылай қиыншылығы
Видео-жарнама	Дыбыс, қозғалыс, суреттердің өсерінен қабылдаудың жоғары-лығы	Аудиторияның таңцал- мауы Хабардың бір күндігі
Сыртқы жарнама	2 Басқа жарнамалық хабарламалар-дың бөсекелестігі болмауы Басылымның мөтіні мен формасы-ның колеміне шектеудің болмауы		3 Керермен қабылдауына байланыстылығы Өткіншілігі Аудиторияның таддал-мауы
Компью- терлік жарнама	Әсерінің іріктелуі Хабарлардың келемі мен формала- рының шексіздігі Хабарлардың белсенділігі Қабылдаудың жоғары сапалылығы Пайдаланушылардың ақпаратш сақтау, пайдалануының қолайлы- лығы Ақпаратты алу уақытын бақылау мүмкіндігі Кері байланыс мүмкіндігі Ақпаратты берудің арзаңдылығы		Әсер ету шектеулігі Компьютерді пайдалану дағдысының болу міңдеттілігі Техникалық қүраддар-дың қьшбаттылығы

3-қосымша