Студенттердің  өзіндік  жұмыстары (СОӨЖ) бойынша  сабақ

2.5 Студенттердің  өзіндік  жұмыстары (СОӨЖ) бойынша  сабақ
жоспары
№
   Тапсырма
Өткізу түрі  Əдістемелік     
ұсыныс  Ұсынылған
əдебиет
1
Металлдардың 
кесумен
өңделуі. Кесіп  өңдеуге
қойылатын 
талаптар.
Металлдардың 
кесумен
өңделуінің көрсеткіштері..
Дискуссия,
жаттығу
 Өңделу
коэффициенттері мен
көрсеткіштері. Өңделу
коэффициентінің
критерийлері ұғымы
Нег.:2
[9-16]
Қос.:14
[5-11]
2
Құралдың  геометриялық
параметрлерінің 
бекіту,
орнату 
шарттарына
байланысты  өзгеруі  жəне
оларды есептеу.
Жаттығу,
сұрау
Құралдарды орнату
түрлері
Қос.:10
[Гл.1]
14
[5-11]
3
Кинематикалық  бұрыштар
мен олардың есептелуі.
Жаттығу,
сұрау
Кинематика
есептеулері
Нег.: 2
[ 17-
21
], 3 [5-11]
4
Материалдың
кесу
кезіндегі  бұзылу  жəне
өзгеру процесстері.
Жаттығу,
сұрау
Материал қирауы неге
байланысты екенін табу
Жылжу деформация-
сының негізі.
Нег.: 1
[185-
213
]
Қос.:15
[1-44]
5
 Материалдың
деформациядан 
кейінгі
текстурасы, олардың
пайда  болу  себебі  жəне
элементтік 
жоңқаның
пайда 
болуы 
туралы
Ауызша
сұрау,
жаттығу
Деформация
текстурасына əсер
етуші факторлар
қандай
Нег.:2
[84-87]
Қос.:12
[1-29]

89
мəліметтер.
6
Шордың 
пайда 
болуы
туралы 
ғылыми 
жəне
тəжірибелік
қарамақайшылықтар  жəне
шордың тəжірибедегі рөлі.
Ауызша
сұрау
Шорланудың тəжірибе
жүзіндегі рөлі
қарастыру
Қос.:3
[1-28]
7
Кесу  күшінің  теориялық
теңдеуі  жəне  оның  ары
қарай дəлденуі.
Ауызша
сұрау
Кесу күштерін бөлу
Нег.:4
[197-
205
]
Қос.:16
[1-28]
8
Технологиялық
жүйелердегі 
жылу
алмасудың негізгі түрлері.
Ауызша
сұрау,
жаттығу
Жылу алмасуға
қатысушы денелердің
пішімдері мен
жылулық, физикалық
сипаттамаларын
сұлбалау.
Нег.:3
[т.1]
Қос.:16
[1-28]
9
Құралдың
тозуға
төзімділігі. Құрал  жүзінің
тозуы, тозу 
қарқыны
процестерін 
модельдеу
жəне  оларға  əсер  етуші
факторлар.
Ауызша
сұрау,
жаттығу
Тозу тəуелділіктері
жəне тозуға əсер етуші
факторларды табу. Тозу
механизмдерін зерттеу.
Қос.:4
[44-62]
10
Бұрғылап, жонып, тарта
жонып  өңдеу  ерекшелік-
тері, геометриялық
параметрлері 
мен 
осы
өңдеудегі 
құралдардың
тозуы.
Ауызша
сұрау,
жаттығу
Бұрғылау, жону жəне
созу кезіндегі
геометриялық
параметрлер
Нег.:3
[46-56]
Қос.:7
[58-60]
11
Асақатты материалдар мен
құралдардың
тозуға
төзімділігін 
жоғарылату
əдістері.
Ауызша
сұрау,
жаттығу
Тозу төзімділігін
жоғарылату əдістері
Қос.:13
[7-20]
12
Режимдік 
параметрлер,
ажарлау  динамикасы  жəне
техника-экономикалық
көрсеткіштері. Абразивті
өңдеудің  бабына  жеткізу
əдістері.
Ауызша
сұрау,
жаттығу
Қажақты өңдеу
көрсеткіштері
Қос.:
13
[75-90]
13
Өңделген 
беттердің
сапасы.
Ауызша
сұрау,
жаттығу
Өңделген бет
көрсеткіштері
Қос.:
13
[21-30]
14
Жүзді
құралдармен
өңдеуге арналған СОТС.
Ауызша
сұрау,
жаттығу
Жүзді құралдардың
түрлері
Қос.:
12
[25-32]
15
Өңдеудің
физикалық,
химиялық 
əдістерінің
дамуының
негізгі
тенденциялары.
Дискуссия,
жаттығу
Физика-химиялық
өңдеу əдістерінің
түрлері
Осн.: 5
[1-10]

90
2.6 Студенттердің өзіндік жұмыстарының мазмұны (СӨЖ)
№
Тапсырма
Өткізу түрі
Ұсынылған
əдебиет
1
Материалдарды  кесу  туралы  жалпы
мəліметтер, пəннің  мақсаты  мен
мəселелері. Материалдарды  кесудің
даму  кезеңдері, кесу  ғылымының
дамуына  орыс, совет  жəне  шетел
ғалымдарының қосқан үлесі.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы,
баяндама
Нег.: 1
[151-184]
2
[32-40]
2
Жүзді 
құралдар 
мен 
кесілетін
қабаттың
геометриялық
жəне
конструктивтік  параметрлері, олар
дың  түрлі  механикалық  өңдеудегі
ерекшеліктері. Құралдардың  негіз  гі
түрлері мен типтері.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Нег.: 1
[146-151]
Кесу 
кинематикасы. Кесу
кинематикасының 
құралдың
статикалық
геометриялық
параметрлерінің  өзгеруіне  тигізетін
əсері
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 13
[21-30]
Қос.: 9
[40-50]
3
 Жоңқаның 
шөгуі 
жəне 
иірмелі
жоңқаның 
пайда 
болуы. Кесу
процесіндегі 
көріністердің 
өзара
байланысы.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 9
[91-110]
4
Шордың  пайда  болуы. Дайындама
материалының  илемділігінің  шордың
пайда  болуына  əсері  жəне  өңделген
беттердің 
қалыптасуындағы
шорлардың рөлі.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 13
[21-30]
5
Кесу 
күші 
мен 
жұмысы.
Динамометрлер 
жəне 
оларға
қойылатын  талаптар. Кесу  күшінің
теориялық  теңдеуі. Кесу  процесінің
қуаты мен энергия шығындары.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 6
[21-30]
6
Кесу 
аумағындағы 
жылу 
мен
температура. Кесудің, жоңқаның жəне
құралдың
температурасын
анықтаудың аналитикалық əдістері.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 7
[65-79]
7
Құралдардың
тозуы. Түрлі
құралдардың  кесу  бөлігінің  тозу  жəне
бұзылу сипаттамалары жəне құралдың
максималды  рұқсат  етілген  тозу
шамасы.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 8
[41-50]
8
Кесу 
жылдамдығы,
құралдың
тұрақтылығы  мен  ресурсы. Құралдың
геометриялық  параметрлерінің  жəне
кесудің 
үзілмелігінің
кесу
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 12
[73-90]

91
жылдамдығы 
мен
құралдың
тұрақтылығына əсері.
9
Құралдық  материалдарға  қойылатын
талаптар, олардың  маркілері  жəне
сипаттамалары. Асақатты
материалдардан  жасалған  құралдарды
жасау, қолдану 
тəжірибесі 
мен
технологиялық ерекшеліктері.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
10
Абразивті
өңдеу. Абразивті
құралдардың  пайдалану  қасиеттерін
жоғалтуы  жəне  оларды  қайта  жөнге
келтіру  əдістері. Ажарлау  кезіндегі
өңделген 
беттердің
сапасын
қалыптастыру.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 5
[81-100]
11
Беттердің
механикалық 
өңдеу
кезіндегі  сапасы. Өңделген  беттердің
сапа  параметрлері, оны  анықтауға
арналған аспаптар мен əдістер.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 8
[56-65]
12
Технологиялық  майлап-суыту  заттары
(СОТС). Оларды  дайындау, сапаны
тексеру, тазалау 
жəне 
сапасын
тұрақтандыру.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 9
[78-90]
13
Өлшемдік  өңдеудің  физика-химиялық
əдістері. Өңдеудің  физика-химиялық
əдісін  тəжірибеде  қолдану, оның
тиімділігі. Жаңа əдістерді жорамалдау
жəне құру.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 10
[47-58]
14
Материалдарды  кесу  туралы  жалпы
мəліметтер, пəннің  мақсаты  мен
мəселелері. Материалдарды  кесудің
даму  кезеңдері, кесу  ғылымының
дамуына  орыс, совет  жəне  шетел
ғалымдарының қосқан үлесі.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Қос.: 7
[32-40]
15
Жүзді 
құралдар 
мен 
кесілетін
қабаттың
геометриялық
жəне
конструктивтік параметрлері, олардың
түрлі 
механикалық 
өңдеудегі
ерекшеліктері. Құралдардың  негізгі
түрлері мен типтері.
Реферат түріндегі үй
тапсырмасы, баяндама
Нег.: 1
[151-184]
2
[32-40]
2.7 Дұрыс  жауаптардың  кілті  көрсетілген  өзіндік  бақылауға
арналған тест тапсырмалары
1. Кесілетін қабатты жоңқаға айналдыратын қозғалыс.
А) Кесу қозғалысы
В) Беріліс қозғалысы
С) Көмекші қозғалыс
D) Негізгі қозғалыс
E) Жалпы қозғалыс

92
2. Негізгі жазықтық пен алдыңғы бет арасында қандай бұрыш.
А) Кесу бұрышы
В) Үшкірлену бұрышы
С) Алдыңғы бұрыш
D) Артқы бұрыш
E) Артқы жəне алдыңғы бұрыш
3. Негізгі  артқы  бет  пен  кесу  жазықтығы  арасындағы  қандай  бұрыш
орналасқан.
А) Пландағы негізгі бұрыш
В) Негізгі артқы бұрыш
С) Кесу бұрыштары
D) Артқы бұрыш
E) Артқы жəне алдыңғы бұрыш
4. Кесу бұрышы қай жазықтықта өлшенеді.
А) Негізгі жазықтықта
В) Негізгі қиюшы жазықтықта
С) Жұмыс жазықтығы
D) Көмекші жазықтықта
E) Қосалқы жазықтықта
5 . Кескіш төбесіндегі бұрыш қай жазықтықта өлшенеді.
А) Негізгі жазықтықта
В) Негізгі қию жазықтығында
С) Жұмыс жазықтығында
D) Көмекші жазықтықта
E) Қосалқы жазықтықта
6. Кесу, қозғалыс  жəне  беріліс  жылдамдықтарының  векторлары  қай
жазықтықта жатады.
А) Негізгі қию жазықтығында
В) Кесу жазықтығында
С) Негізгі жазықтықта
D) Көмекші жазықтықта
E) Қосалқы жазықтықта
7. Кесу элементтері қандай бірізділікте тағайындалады.
А) Кесу жылдамдығы, беріліс, кесу тереңдігі
В) Кесу тереңдігі, беріліс, кесу жылдамдығы
С) Беріліс, кесу жылдамдығы, кесу тереңдігі
D) Беріліс, кесу жылдамдығы, кесу ұзындығы
E) Кесу жылдамдығы, беріліс, кесу жазықтығы
8. Қандай материалдарды өңдегенде жарылу жоңқасы пайда болады
А) Сынғыш
В) Илемді
С) Жабысқақ
D) Қатты
E) Қысыммен өңделген
9. Кесу режимінің қай элементі жоңқа түріне бəрінен көп əсер етеді.

93
А) Кесу тереңдігі
В) Кесу жылдамдығы
С) Беріліс
D) Кесу бұрышы
E) Кесу жазықтығы
10. Жоңқалану процессіне қандай илемділік деформациясына тəн.
А) Созылу
В) Қысу
С) Ығысу
D) Қозғалу
E) Қызу
11. Қай жазықтықта жоңқа элементтері пайда болады.
А) Жұмыс жазықтығында
В) Негізгі жазықтықта
С) Ығысу жазықтығында
D) Созылу жазықтығында
E) Қысу жазықтығында
12. Қай деформация салдарынан шөгу болады.
А) Серіппелі
В) Илемділік
С) Серіппелі-илемді
D) Қысылу
E) Созылу
13. Кесу күші қай формуламен анықталады.
А) P
z
= C
pz
 · t
Xpz
 · S
Ypz
 · V
Пpz
 ·K
pz
В) P
y
= C
py
 · t
Xpy
 · S
Ypy
 · V
Пpy
 ·K
py
С) Px = C
px
 · t
Xpx
 · S
Ypx
 · V
Пxz
 ·K
px
D) P
z
= C
pz
 · t
Xpz
 · S
Ypz
 · V
Пpz
E) P
y
= C
py
 · S
Ypy
 · V
Пpy
 ·K
py
14. Деформация қай формуламен анықталады.
А)  A = P
t
· V
t
В)  A = F
Tn
· V
c
С)  A = F
Tз
 ·V
D) A = P
t
· V
c
E) A = P
t
· V
15. Кесу режимдерінің аналитикалық əдісі бойынша кесу жылдамдығын қай
формуламен анықтайды.
А) V = V
T
· K
1
· K
2
 ·K
3
В)  V =
K
S
t
T
С
Yv
xv
m
v
×
×
×
w
С)  V =
Yv
xv
v
S
t
С
×
D) V = V
T
· K
2
 ·K
3
E) V = V
T
· K
1
· K
2
16. Кесу кезінде жылу көзі қай жерде орналасады.

94
А) Шартты ығысу жазықтығында
В) Құралдың алдыңғы бетінде
С) Құралдың артқы бетінде
D) Жұмыс жазықтығында
E) Негізгі жазықтықта
17. Кесу жылдамдығының өсуіне байланысты негізгі жылу  қайда кетеді.
А) Дайындамаға
В) Жоңқаға
С) Құралға
D) Кесу жиегіне
E) Негізгі жазықтығына
18. Температураны анықтау əдістерінің қайсысы дəлірек.
А) Термокраска əдісі
В) Құбылма түс əдісі
С) Термобу əдісі
D) Өлшеу əдісі
E) Дифференциалдық əдіс
19. Құралдың алдыңғы бетінің қай жерінде ең үлкен температура.
А) Кесу жиегінде
В) Кесу жиегінен алыста
С) Құрал мен жоңқаның түйіспе алаңшығының соңында
D) Жұмыс жазықтығында
E) Негізгі жазықтығында
20. Шойынды өңдеу кезінде тозудың қай түрін аламыз.
А) Артқы бетпен тозу
В) Артқы жəне алдыңғы бетпен тозу
С) Тек алдыңғы бетпен тозу
D) Кесу жиегімен тозу
E) Пландағы негізгі бұрышпен тозу
21. Жоғары  кесу  жылдамдығымен  болатты  тазалап  өңдеу  кезінде  қандай
тозу болады.
 А) Артқы бетпен тозу
В) Артқы жəне алдыңғы бетпен тозу
С) Тек алдыңғы бетпен тозу
D) Кесу жиегімен тозу
E) Пландағы негізгі бұрышпен тозу
22. Р6М3 қандай аспаптық құрал.
А) Тезкескіш болат
В) Вольфрамды қатты қорытпа
С) Минералокерамика
D) Көміртекті аспаптық болат
E) Қатты қорытпалар
23. Қандай аспаптық материалдардан слесарлық құралдар жасалады.
А) Көміртекті аспаптық болат
В) Тезкескіш аспаптық болат

95
С) Қатты қорытпалар
D) Минералокерамика
E) Вольфрамды қатты қорытпа
24. Жазық беттерді өңдеу кезінде ажарлаудың қай түрін қолданады.
А) Сыртқы дөңгелек
В) Жазық ажарлау
С) Планетарлық
D) Ішкі ажарлау
E) Сыртқы жəне ішкі ажарлау
25. Білік мойынын өңдеуде ажарлаудың қандай түрін қолданады.
А) Сыртқы дөңгелек бойымен
В) Сыртқы ою
С) Жазық ажарлау
D) Ішкі ажарлау
E) Планетарлық
26. СТ1
4
қандай сипаттаманы білдіреді.
А) Шеңбердің түйіршіктігі
В) Шеңбердің қаттылығы
С) Шеңбердің уақ тесіктілігі
D) Механикалық
E) Гидравликалық
27. Үлкен  тетіктердің  ішкі  беттерін  өңдеу  үшін  ажарлаудың  қандай  түрін
қолданады
А) Ішкі ажарлау
В) Ішкі центрлеусіз
С) Планетарлық
D) Жазық ажарлау
E) Сыртқы дөңгелек бойымен
28. Физика-химиялық өңдеу əдістерінде қандай энергияны пайдаланады.
А) Механикалық
В) Электр энергиясын
С) Гидравликалық
D) Электримпульстық
E) Электртүйіспелік
29. Электрэрозиялық өңдеу кезінде қай жерде разрядтың уақыты аз.
А) Электрұшқындық
В) Электримпульстық
С) Электртүйіспелік
D) Электр энергиясын
E) Механикалық
30. Құрал  жүзінің  алдыңғы  бетінде  орналасқан, өңделетін  дайындаманың
сына тəріздес қозғалмайтын материал аумағы.
А) Жоңқа
В) Шор
С) Шөгу

96
D) Қаңқа
E) Алау
Сұрақ №   Дұрыс жауап  Сұрақ №
Дұрыс жауап   Сұрақ №
Дұрыс
жауап
1
A
11
B
21
C
2
B
12
C
22
A
3
C
13
A
23
D
4
C
14
E
24
A
5
E
15
E
25
D
6
A
16
A
26
B
7
B
17
B
27
B
8
A
18
B
28
B
9
E
19
C
29
D
10
B
20
A
30
E
2.8 Өткен курс бойынша емтихан сұрақтарының тізімі
1. Металды кесіп өңдеу. Технологиялық өңдеу əдістерін жіктеу.
2. Бұрғылау. Бұрғылау процесін тағайындау.
3. Спиральдық бұрғының геометриясы. Бұрғы типтері.
4. Өлшемдік өңдеудің физика-химиялық əдістері.
5. Өлшемдік өңдеудің электроэрозиондық əдістері.
6. Металды  өңдеу  ғылымының  дамуына  орыс  жəне  совет  қосқан  үлесі
(И.А.Тиме,      А.А.Брикс, К.А.Зворыкин, Я.П.Усачев, Е.П.Надейнская,
А.И.Каширин, Т.Н.Лаладзе жəне басқалар)
7. Құралдың диффузиялық тозуы.
8.  Кесу  кезіндегі  кесу  режимі  элементтерін  анықтау (таңдау) бірізділігі
жəне кесу режимдерін есептеу əдістері.
9.  Бұрғылау  кезіндегі  күштерді  талдау, айналу  моменті, өстік  күш,
олардың есептеулер үшін тəуелділіктері. Бұрғылаудағы қуатты есептеу.
10. Құралдардың тозуының физикалық табиғаты.
11. Аспаптық  материалдар  жəне  оларға  қойылатын  талаптар. Аспаптық
материалдардың негізгі топтары.
12. Бұрғылау  процестерінің  ерекшеліктері. Əртүрлі  материалдарды
өңдеудегі бұрғының тозуы. Бұрғының жұмыс істемей қалуының критерийлері.
13. Өлшемдік  өңдеулердің  физика-химиялық  əдістері. Электрохимиялық
өңдеу əдістері.
14. Жону. Өстік  цилиндрлік  жонғыштардың  геометриялық  параметрлері
мен конструкциясының элементтері.
15. Көміртекті, жоғары- жəне  төмен  қоспаланған  аспаптық  материалдар,
олардың маркалары, сипаттамалары жəне қолдану аймағы.
16. Физика-химиялық өңдеу əдістері. Ультрадыбыстық өңдеу.
17. Қаттықорытпалы  аспаптық  материалдар, оларды  алу  əдістері,
маркалары, сипаттамалары жəне қолдану аумағы.
18. Түпбетті 
жонғыштың 
конструкциясы 
мен 
геометриялық
параметрлерінің элементтері.

97
19. Кесу  жұмысын  талдау, оларды  құраушыларға  бөлу  жəне  олардың
мəнін анықтау.
20. Жону кезіндегі кесу режимі мен кесілетін қабат элементтері.
21. Минералокерамикалық  қорытпалар, синтетикалық  жəне  табиғи
алмастар, өте  жоғары  қатты  аспаптық  материалдар, олардың  сипаттамалары,
қолдану аймағы жəне оларды алу əдістері.
22. Физика-химиялық өңдеу əдістері. Электронды-сəулелі өңдеу əдістері.
23. Металды  кесу  кезіндегі  қозғалыс. Кескіш  құралдардың  қарапайым
жəне күрделі қозғалыстары.
24. Кесу түрлері.
25. Жону кезіндегі кесу күштері мен қуаты.
26. Өңделетін  жəне  аспаптық  материалдар  қасиеттерінің, құрал
геометриясының  жəне  кесу  жылдамдығының, жылудың  жоңқа, дайындама
жəне құрал арасында бөлінуіне əсері.
27. Жоңқаның тозуы. Зенкер жəне ұңғы түрлері.
28. Металды  кесу  жəне  құрал  жүзінінің  геометриясын  анықтаудағы
беттер мен жазықтықтар.
29. Жоңқалану  процесін, деформация  зонасының  пішімі  мен  өлшемін
зерделеудегі эксперименттік əдістер.
30. Жону  кезіндегі  кесу  режимі  элементтері  мен  кесілетін  қабат
параметрлері.
31. Жону кезіндегі кесу режимдерін есептеу əдістері.
32. Құралдың тозу мөлшерлері.
33. Құралдың қатынасты тозуы жəне тозу критерийлері.
34. Жонғыш тісінің пішімі.
35. Жону  кезіндегі  кесу  процесінің  ерекшеліктері (жол  бойымен  жəне
қарама-қарсы жону).
36. Токарлық кескіштердің конструктивтік элементтері, статикалық жəне
кинематикалық геометриялық параметрлері.
37. Кесу  жылдамдығы  мен  құралдың  төзімділік  кезеңі  арасындағы
байланыс.
38. Созу. Созу түрлері.
39. Кесілетін  қабат  элементтерінің  жəне  құрал  геометриясының  құрал
төзімділігіне əсері.
40. Жалғыз шартты ығысу жазықтығында (УПС) иірмелі жоңқаның пайда
болу жолдары.
41. Өңделген тетік беті сапасының пішімделуі табиғаты.
42. Жоңқа типтері жəне жоңқаның типін анықтайтын факторлар.
43. Созу  тісінің  көтерілуі – созу  жұмысының  тиімділігін  анықтаушы
конструктивтік элементі.
44. Технологиялық  жүйедегі  температураны  анықтаудың  эксперименттік
əдістері (металды кесу кезінде).
45.  Созу кезіндегі күштер. Созу түрлері.
46.  Металды кесу кезіндегі шорлану.
47. Шорланудың технологиялық аспектілері, оңың жақсы жаман жақтары.

98
48. Шорлануды кетірудің əдістері.
49. Жалғыз  шартты  ығысу  жазықтығындағы  металдың  кернеулі
жағдайының сұлбасы жəне əртүрлі факторлардың осы сұлбаға əсері.
50. Кесу процесіндегі күштер жүйесі.
51. Кесу  күштерін  жəне  жүзді  құралдармен  өңдеудеген  кездегі  күш
құраушыларын анықтаудың теориялық жəне эксперименттік əдістері.
52. Кесу күштерінің құраушыларына t, s  əсері.
53. Созу кезіндегі кесу сұлбасы.
54. Бұрғының  алдыңғы  жəне  артқы  бұрыштары – спиральды  бұрғының
конструкциясын анықтайтын негізгі факторлар.
55. Абразивті  материалдар  мен  құралдар, олардың  түрлері  жəне
сипаттамалары.
56. Құралдың жұмыс беттерінің тозу түрлері.
57. Жалғыз шартты ығысу жазықтығында(УПС) иірмелі жоңқаның пайда
болу жолдары.
58. Ажарлау процесстері жəне ажарлаудағы кесу күштері.
59. Құралдың тозу табиғаты. Құралдың абразивті тозуы.
60. Өлшемдік өңдеудің физика-химиялық əдістері. Электрабразивті жəне
электралмастық өңдеу.
61. Қатты қорытпалардан жасалған құралдардың тозу ерекшеліктері.
62. Құралдың жұмыс уақытына қарай  тозуының қисық сызығы.
63. Ажарлау түрлері жəне жеткізіп өңдеу.
64. Өлшемдік өңдеудің физика-химиялық əдістері. Анодтық-механикалық
өңдеу.
65. Тозудың физикалық табиғаты. Құралдың адгезиялық тозуы.
66. Абразивті  құралды таңдауға  негізгі  нұсқаулар жəне кесу  режимдерін
тағайындау.
67. Өлшемдік өңдеудің физика-химиялық əдістерінің негізі жəне олардың
көрсеткіштері.
68. Жоңқаның шөгуі жəне оны анықтау əдістері.
69. Дөңгелек созудың негізгі бөліктері мен геометриялық параметрлері.
70. Шартты ығысу жазықтығы (УПС) жəне сыну бұрышы (ығысу).
71. Кесілетін  қабат  параметрлері  мен  кесу  элементтерінің  арасындағы
байланыс.
72. Деформация түрлері. Металды кесу кезіндегі жоңқалану.
73. Əртүрлі тозу түрлерінің пайда болу шарттары.
74. Зенкерлеу жəне ұңғылау. Зеңкер мен ұңғы геометрисы.
75.  Құралдың тозуының физикалық табиғаты.
76. Тозу, төзімділік, жəне кесу жылдамдығы.
77. Құралдың тотығып (химиялық) тозуы.
78. Электрабразивті жəне электралмастық өңдеу.
79. Құрал геометриясының жəне кесу жылдамдығының, жылудың жоңқа,
дайындама жəне құрал арасында бөлінуіне əсері.
80. Өте  жоғары  қатты  аспаптық  материалдар, олардың  сипаттамалары,
қолдану аймағы жəне оларды алу əдістері.

99
Курс бойынша глоссарий
Абразив – металл, ағаш, пластмассдан  жасалған  заттарды  тегістеу  үшін
қолданылатын  түрпілі  қатты  материал: алмас, жақұт, лағыл, құмдақты
материалдар.
Абразивтік  материалдар –  түйіршіктері  жоғары  қаттылығы  мен  кесу
қабылеті бар табиғи немесе жасанды материалдар.
Адсорбция- - қатты  заттардың  жоғарғы  қабатындағы, бетіндегі  газды
немесе сұйық заттарды сорып, жұтып алу.
Беріліс  қозғалысы – процестің үздіксіз жəне кезеңді қайталана жүруіне
қажетті қозғалыс. Беттің кедір-бұдырлығы деп серіппелі- илемді материалды
өңдеу  кезіндегі  кесу  жүзінің  геометриялық  ізі  болатын  жəне  беттің  бедерін
құрайтын тегіс еместік жиынтығын айтамыз.
Диффузия – екі заттың түйіскенде біріне бірінің араласуы.
Жоңқа дайындамадан кескіш құралмен алынып тастайтын метал қабаты.
Жылуға  төзімділік –  материалдың  қызған  кезде  кесу  процесін  жүзеге
асыруға жеткілікті қаттылығын сақтау қабылеті.
Илемділік  деформациясы  деп  көбіне  ең  үлкен  ығысу  кернеулерімен
бірге  болатын, сырғанау  жазықтығымен  бір  қабаттың  екінші  бір  қабатқа
қатынысты ығысуы.
Кесу  жолы  - кесу  жиегінің  қарастырылып  отырған  нүктесінің
дайындамамен  түйіскен  кезде, қарастырылып  отырған  уақыт  аралығындағы,
кесудің  нəтижелі  қозғалысында  осы  нүктенің  траекториясын  бойлай  өлшеген
арақашықтық жиынтығы.
Кесу  қозғалысы – кесілетін  қабаттың  жоңқаға  айналу  процесін  жүзеге
асыруға қажет қозғалыс.
Кесу  тереңдігі -  əр  өтімде  дайындама  металына  құрал  жүзінің  кірі
шамасы.
Критикалық  температура – кесу  процесі  кезінде  аспаптық  материал
өзінің  кескіш  қабылетін  жоғалтпайтын, ал  одан  жасалған  құрал  кесуге
қабылетті болатын температура.
Қатынасты  тозу  деп  сызықтық, өлшемдік  немесе  массалық  тозудың
құралдың  өнімділігін, оның  өтпей  қалған  кезіне  дейін  сипаттайтын  қандайда
болмасын көрсеткішке қатынасын айтамыз.
Құбылма - металды  отқа  салып  қыздырғанда  түрлі  температурада
түрліше түске енушілік.
Майлау  əрекеті  кесу  зонасын  қоршаған  сыртқы  ортамен (сұйықтар,
газдар) құрал  мен  өңделетін  материалдың  қызған  түйіспе  беттері  арасындағы
қатынас əсері.
Тозуға  төзімділік – аспаптық  материалдың  кесу  кезінде  құралдың
түйіспе беттерінен оның бөлшектерін алып тастауға қарсыласу қабылеті.
Траектория  беті  – кесу  жиегінің  бір  нүктесінің  нəтижелі  кесу
қозғалысының траекториясы жатқан бет.
Электрлік  эрозия – импульстық  электр  разряды  əрекетінен  металдың
бағытталып лақтырылуы.

100
Шор деп  өңделетін  дайындама  материалының  қозғалмайтын, сына
тəріздес, құрал жүзінің алдыңғы бетінде орналасқан аумағын айтамыз.
Ығысу  деформациясы – негізгі  үш  өстің  біреуінің  бойымен
деформацияның болмауы, екінші  өс  бойымен  қысқару, ал  үшінші  өс  бойымен
оған теңдей ұзару болатын деформация.

101
                      Қапсемет Садуақасұлы  Тұндыбаев
 Əлия Өмірбекқызы Ермекбаева
КЕСУ ТЕОРИЯСЫ
Пəннің оқу-əдістемелік кешені
 (5B071200 – Машина жасау мамандығы үшін)
Редактор
Техн. редактор
 «Стандарттау, сертификаттау жəне
 машина жасау технологиясы»
кафедрасының мəжілісінің хаттамасы                № 12  «27»  маусым       2012 ж.
 «Ə.Бүркітбаев атындағы
 өнеркəсіптік инженерия » институты
ОƏК мəжілісінің хаттамасы                                     № 5  «28»   маусым     2012 ж.
Басуға қол қойған күні 2012ж.
Таралымы  дана. Пішімі 60х84 1/16. № 1 баспаханалық  қағаз. Көлемі  б.т.
Тапсырыс №       Бағасы келісімді.
Қ.И.Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық  университетінің басылымы
ҚақҰТУ Ақпараттық-баспа орталығы
Алматы қаласы, Сəтбаев көшесі, 22