Сүйектердің бедерленіп өсіуін алып тастау

Екінші ереже тістесу биіктігін шамадан тыс жоғарлатуға қарсы болады. Тістесу биіктігін жоғарлату алдыңғы тістер арасындағы ара қашықтықты өлшегенде 2 мм аспағаны жөн. Егер де тістерде екіншілік патологиялық мұқалу болса, соның салдарынан сауыттардың биіктігі кішірейсе, самай төменгі жақ буыны элементтерінде бұзылыстар байқалса, биіктікті одан да жоғары жоғарлату көрсетілген. 2-3 мм аралықтағы аз ғана тістесу биіктігін бір келгенде жоғарлатуға болады. Тістесу биіктігін бір келгенде 2-3 мм артық жоғарлатса жағымсыз әсерлерге алып келеді (бұлшық еттердің шаршауы, буындардың ауруы және тістерге шамадан көп қысымның түсуі). Сондықтанда тістесу биіктігі айтарлықтай төмендегенде оны екі кезеңде қалыптастырған жөн. Беттің төменгі бөлігінің биіктігінің бастапқы нүктесі болып, төменгі жақтың физиологиялық тыныштық жағдайын айтуға болады.

Қыртысты тілу әдісі келесі ретпен жүргізіледі. Жергілікті жансыздандырудан кейін, қызыл иектен 0,5 см төмен П тәрізді немесе бұрыш тәрізді шырышты қабатқа және альвеолярлы өсіндінің сүйек үсті қабатына қиын жүргізіледі. Жоғарғы жаққа П тәрізді қиық жүргізу арқылы операция алаңына үлкен жол ашады, бірақ аздап ыңғайсыз, өйткені вестибуляр жақтан жүргізілген дистальды қиыққа тігін салу қиын болады. Опеарция алаңы жеткіліксіз көрінетін болса қосымша вертикальді қиық жүргізген жөн. Төменгі жақта бұрыш тәрізді қиық жүргізгенде операция алаңының аз ғана аумағын ашады, өйткені ол төменгі жағынан жақ – тіл асты бұлшық етімен шектелген. Бұл бұлшық етті ашу міндетті емес, операциядан кейінгі асқынуларды болдырмау үшін. Сондықтанда, төменгі жақта тіс аралық бүртіктер бойымен горизонтальды қиық жүргізген қолайлы, бірақта бұның бір кемшілігі қиындының қысқа болуы салдарының тіс мойыны жалаңаштанады. Жоғарғы және төменгі жақтарда жасалған вертикальды қиықтар сызығы альвеолярлы өсіндімен шырышты қабатының қиық сызығы қыртыс сызығынын дәл үстінен келмегені жөн. Сүйек жарасы инфекцияға ұшырамау үшін осылай істеген жөн. Қыртысты тілудің екі әдісі белгілі: сызықты немесе жолақты және торлы. Әр бір әдістің жағымды жақтарын айту қиын. Әдістерді таңдау қозғалған тістердің жылжымалы бағытына және анатомо – топографиялық жағдайларына байланысты.

Арнайы терапиялық әдістерге тістердің ұлпасын алып тастап жатады. Ұлпаның алып тастау көрсеткіштеріне:

1. 
   Тістің қатты тіңдерінің қалың қабатын алып тасатағанда (жартылай қаптама , салма, пластмассалы қаптама, егерде рентгеналогиялық тексеру кезінде тістің кең қуысы анықталғанда) жүргізіледі. Бұл жағдайда тістің қатты тіңдерін көп мөлшерде алғанда жұқа қабатты дентин қалады да ол ұлпаны сақтай алмайды. Сонымен бірге ұлпа ашылып кетуі де мүмкін.
   
2. 
   Тістер айтарлықтай медиальды бағытта қисайғанда, көпір тектес протездің тірек тістеріне бір – біріне параллельдігін қалыптастыру үшін.
   
3. 
   Тістесу беткейіне кедергі жасап тұрған тіс сауытын айтарлықтай қысқартқан уақытта.
   
4. 
   Пародонты зақымдалған алдыңғы тістерді шеңдеу алдында, клиникалық сауытының биіктігі кішірейген уақытта.
   

4 – дәріс. Диагностикалық процесстер кезеңі.Диагноз қою.Болжам

1. 
   Субъективті симптомдарды анықтау (шағым)
   

2. 
   Әр түрлі тексеру әдістерін қолдана отырып объективті симптомдарды анықтау.
   

3. 
   Зертханалық және ауруханалық тексеру әдістерін қолдана отырып морфологиялық өзгерістерді анықтау.
   
4. 
   Зертханалық тексеру нәтижесі арқылы функциональды бұзылыстарды анықтау.
   

5. 
   Аурудың нозологиялық түрін анықтау.
   

6. 
   Ауруды тудыратын этиологилық факторларды ашу.
   

7. 
   Науқас ауруының ағымын және патогенезін анықтау.
   

8. 
   Болжам.
   

болады. Дәрігер белгілі бір реттілікпен жиналған фактлерді синтездеу үшін жекелеген симтомдарды жинайды және оны анализден өткізеді. Симтомдардың дұрысытығын дәлелдейтін әр түрлі тексерістердің нәтижесін алғаннан кейін оларды белгілі аурулардың симтоматикасымен салыстырады да бір немесе бірнеше гипотеза ұсынады. Диагноз қою барысында жұмысшы гипотезалар бірнешеу болуы мүмкін. Олардың барлығы әсіресе күрделі клиникалық жағдайларда жақсылап тексерілгені жөн, дәрігер қателік жіберіп алмауы үшін. Бір аурудың диагнозын екінші аурудың диагнозымен шатастырып алмауы үшін, науқас бірнеше аурумен ауруы мүмкін, сондықтан да негізгі аурудың асқынуларына дұрыс диагноз қою қажет. Гипотезеларды тексеру міндетті түрде салыстырмалы диагнозды жүргізуді талап етеді.

1. 
   Ашық тістесу (мешел түрі) барлық алдыңғы тістердің арасы ашық, шайнау және сөйлеу қызметі бұзылған, макроглоссия. Бұл жағдайда диагноз клиникалық талаптарға толық жауап береді, өйткені ашық тістесудің себебін көрсетеді (мешел), бұзылыстардың орнын (алдыңғы тістер), қызметінің бұзылыстарын көрсетеді. Сонымен бірге тіл бұлшық етінің гипертрофиясы көрсетілген.
   
2. 
   Тістердің жартылай болмауы (төменгі жақ тіс қатарының оң жақты шектелмеген ақау) төменгі жақ қозғалысының бұзылыстарымен бірге тістесу беткейінің бұзылысы. Бұл жағдайда патологиялық процесстің орны, аурудың түрі (тістесу беткейінің бұзылысы) және қызметінің бұзылысы көрсетілген.
   

Дәрігер стоматолгқа науқасты диагностикалық тексерулер жүргізгенде оның негізіне келесі ережелер жатады: науқастың шағымына қарамастан тіс жақ және бет аймақ, оларды құрастыратын әр мүше толығымен тексерілуі қажет. Аурудың пайда болу себебін анықтау қажет, ағзаның жалпы жағдайын бағалау керек және ағзада бірге жүретін жалпы соматикалық ауруларды анықтау қажет.

Науқасты тексеру диагноз қоюмен аяқталады. Нозологиялық принціптерге сәйкес диагноздың құрамы мынадай болады:

• 
  Белгілі аурудың аты
  
• 
  Мүмкіндік бойынша оның табиғаты (этиологиялық компоненті)
  
• 
  Негізгі пайда болу механизмі (патогенетикалық компонент)
  
• 
  Патологоанатомиялық көріністер (морфологиялық компонент)
  
• 
  Белгілі функциональды жүйелердің бұзылыстарының дәрежесі және мінездемесі (функциональды компонент).
  

Диагноздың патогенетикалық компоненті аурудың және оның асқынуларының патологиялық механизмдерінің еркшелік мінезін жатқызады.

Диагноздың морфологиялық компонентінде ағзалар мен тіндердегі негізгі патологоанатомиялық өзгерістердің орналасуын қарастырады. Патологиялық процестің анатомиялық мағынасынан басқа диагноздың морфологиялық компоненті ауру ағымының сапалы ерекшелігіне мінездеме береді морфогенезбен байланыса отырып (мысалы, «іріңделген гранулема»), патологиялық өзгерістердің тереңдігін және таралуын көрсетеді (мысалы, «шоғырланған жиектік пародонтит») немесе функциональды бұзылыстардың морфологиялық негізін көрсетеді (мысалы, «самай төменгі жақ буынының ревматойдты артриті»).

Диагноздың функциональды компоненті аурумен байланысты функциональды жеткіліксіздік туралы ақпарат береді. Ол айтарлықтай дәрежеде емдеу жоспарын анықтайды және аурудың болжамын бағалағанда маңызды орын алады.

Клиникалық диагнозды қалыптастыру белгілі ретпен жүреді және диагнозда келесі реттіліктер көрсетіледі;

1. 
   Негізгі ауру.
   
2. 
   Негізгі аурудың асқынуы.
   
3. 
   Ілеспелі аурулар және олардың асқынулары.
   

Аурудың асқынған түрін диагностикалық немесе емдеу шараларын жатқызады.

Ілеспелі аурулар деп – науқастағы негізгі аурудан басқа этиологиясы және патогенезі әр түрлі ауруларды жатқызады.

Диагностиканың үш негізгі тарауы бар:

1. 
   Симптоматология – аурудың симптомы туралы ілім.
   
2. 
   Науқасты тексеру әдістері.
   
3. 
   Диагноздың әдістерін және теориясын анықтайтын методологиялық негіздер.
   

1. 
   Клиникалық және параклиникалық тексеру барысында аурудың барлық симптомдарын жинау және анықтау.
   
2. 
   Алынған ақпаратты ойластыру, салыстыру, оған анализ жүргізу.
   
3. 
   Анықталған белгілер арқылы ауру диагнозын қалыптастыру (интеграция және синтез). Тәжірибеде диагностикалық процестердің әр түрлі фазаларын бөлу қиын, өйткені ол үзіліссіз және уақытта шектеулі.
   

Аурудың болжамы бұл – аурудың ағымына, патологиялық процестердің заңдылықтарын білуге негізделген пайда болу, дамуды алдын ала білу құбылысы жатады. Ортопедиялық стоматология ауруларының болжамы жағымды болады (жақсы), жағымсыз болады. Науқасты тексеру процесінде физиологиялық қалыптан және оның нұсқауларынан ауытқуда болатын симптомдар анықталады. Бір уақытта ашылған құбылыстардың анализі және синтезі жүреді, өйткені дәрігер естіп және көріп қана қоймай әр қашанда бәрін ойлаудан өткізеді. Сондықтан да физиологиялық қалыптардың білімінсіз, тіс жақ жүйесін құрастыратын әр түрлі мүшелердің қызметін және олардың құрылысының әр түрлі физиологиялық нұсқауларын білмеу, олардың топограиясы мен функциональды қарым – қатынастарынсыз диагностика процестерін толығымен білу қиындық тудырады, сол арқылы дұрыс диагноз қойылмай қажетті емдеу жұмыстары да дұрыс жүргізілмейді. Тістерді, тіс қатарларын және пародонттың қалыпты жағдайын білмеу, оларды тексерген уақытта құрылыстарының өзгеру нұсқауларын анықтау қиын. Самай төменгі жақ буынының топографиясын білу, бет терісінде оның проекциясын анықтау және есту жолдарымен қарым – қатынасын білу арқылы ғана оған тексеріс жүргізуге болады. Диагностикалық процестерді қалыптастыру алдында, ең бірінші ойда барлық мүшелермен тіс жақ жүйесін құрайтын тіңдердің топографо – анатомиялық қарым – қатынастарын, құрылыстарын құрастырған жөн.

5 – дәріс. Тіс протездерінің түрлері, жіктелуі, сипаттамасы

Емдік және алдын алу апараттары – бұл ортопедиялық қондырғылар шайнау – сөйлеу аппаратында болатын ауытқуларды, ақауларды қалпына келтіруге арналған. Шайнау - сөйлеу аппарты бұл бір бірімен тығыз байланыста болатын мүшелер тобын айтады, олар шайнауға, тыныс алуға, дыбыстарды құрауға және сөйлеуге арналған.

Аномалия – бұл белгілі биологиялық түрге тән қызметі мен құрылсынан ауытқу, ағзаның даму бұзылыстары салдарынан пайда болатын құбылыс.

Көптеген ортопедиялық алдын алуға және емдеуге арналған аппараттар бекітілу әдісіне, қондырғының түріне, орналасу орнына, әсер етуі мен тағайындалуына байланысты бөлінеді. Барлық протездер келесі ретпен топтастырылады: