Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министірлігі қарағанды мемлекеттік медицина академиясы

Карборунд. Кремний мен көміртегінің қосылысынан тұрады SiC. Карборундты электр пештерінде негізінен кок пен кварц құмдарын 2000 С температурада балқыту арқылы алады. Көміртегі мен кремнийдің арасындағы химиялық қосылыс нәтижесінде кремний карбиді алынады. Оның құрылысы кристалды. Таза карборунд өте қатты. Мосс көрсеткіші бойынша ол 9,5-9,75 – ке тең таза кремнийкарбиді түссіз, бірақ техникалық карборундтың құрамында 3% тен 5% дейін тұс беретін қоспалары болады.

Карборундтың екі түрі алынады. Қара карборундтың құрамында 95% SiC бар. Ол негізінен түсті металдардан, металл емес заттардан және т.б. мықтылығы төмен заттардан жасалған бұйымдарды өндеу үшін қолданылады, жасыл карборундтың құрамында 97% SiC бар. Оның қаттылығы өте жоғары, сондықтан қатты балқығыш заттарды өңдеуге өндеуге аспаптарды қайрауға жарамды. Стоматологиялық егегіш аспап ретінде карборундтың екі түрі де қолданылады. Карборундтан жасалған аспаптардың егеуіш қабілеті жоғары. Бұндай аспаптар әр түрлі дәрежедегі ұнтақтардан жасалынады. Карборунд түйіршіктерінің өткір қырлары көп әр түрлі болғандықтан, оның кескіш бөліктері де көп, бұл оның – тиімділігінің көрсеткішін танытады. Кремний карбиді жоғары температурада тұрақты қалпын сақтайды.

Электрокорунд – кристалды алюминий тотығы AI O өңдірісте құрамында 50 % жер лайы бар бокситтен жасанды түрде алынады. Электр пешінде кокспен бокситті балқытқанда негізгі массадан қоспалары ажыратылады. Электрокорундтың құрамында 85-98% дейін алюминий тотығы болады. Алюминий тотығының мөлшеріне байланысты электрокорунд үш түрге бөлінеді. Қалыпты электрокорундта (алунд) 87 % алюминий тотығы болады. Түр түсі-қоюқызылдан қоңыр сұрға дейін. Ақ электрокорундта (корракс) 97% алюминий тотығы болады. Ол ақшыл, кейде қызғылтым. Қалыпты электрокорундқа қарағанда кескіш қасиеті 30-40% жоғары. Монокорундтың құрамында 99% алюминий тотығы және 0,9% темір тотығы бар. Монокорунд мықты және желінуге төзімді. Моостың деңгей көрсеткіші бойынша электрокорундтың қаттылығы 9 шамасында. Тығыздығы 3,2 ден 4 г/см дейін. Материал жоғарғы температураға төзімді (2000°С дейін қыздырғанға төтеп береді).

Бордың және вольфрамның карбиді. Бұл материалдардың қаттылығы алмаздың қаттылығына жақын. Техникалық бор карбиджінің құрамында 85/95 % дейін таза кристалды В С бар. Бор карбиді өте қатты және морт сыңғыш өндірісте қиын балқитын аспаптарды өңдеу үшін қолданады.

Вольфрам карбиді ұсақ дисперстік күйде алмастың түйіршіктерімен бірге тіс бұрғыларын (борларды) және егегіш аспаптар жасау үшін қолданады. Соңғы жылдары жаңадан синтетикалық деген түрпілік материал алынады. Ол кубтық бор нитратының бір түрі. Қаттылығы жағынан алмазбен бірдей, бірақ жылу тұрақтылығы жоғары.