Ќазаќстан республикасы денсаулыќ саќтау министірлігі
жүктеу/скачать 3.66 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жас шамасына байланысты өзгерістер.
- Қалпына келуі.
| Тамырлану және жүйкелену. Тамырлар (үстіңгі жақ артериясының тармақтары) нервтермен бірге (үштік нервтің тармақтары) тіс қуысына тіс түбінде орналасқан негізгі және қосалқы өзектер арқылы өтеді. Артериялар тіс түбіріне бір немесе бірнеше сағалар түрінде енеді. Пульпада көптеген анастомоздарға тармақтала отырып, олар әрі қарай венаға жиналады. Пульпадан лимфа капиллярларының аз ғана мөлшері табылған.
Нервтер тіс пульпасында екі өрім құрайды. Олардың тереңірек орналасқаны негізінен миелинді талшықтардан, жоғарыдағысы – миелинсіз талшықтардан тұрады. Пульпа рецепторларының аяққы тармақтары көбіне бір мезгілде дәнекер тінімен және пульпа тамырларымен жалғасқан. Дентинобластылар үштік нервтің жіңішке өсінділерімен тығыз қоршалады. Дентиннің сезімталдығы туралы мәселе түбегейлі шешілмеген. Көптеген зерттеушілер бастапқы бөлімдерде бұл құбылыстың кейде байқалатындығына қарамастан, нерв өсінділерінің дентин түтікшелеріне енуін жоққа шығарады. Ауырғанды сезінуде дентин түтікшелерінің ішкі бөлімдерінде орналасқан нерв өсінділерінің тітіркенуінің гидродинамикалық механизмі немесе сезімтал нейрондардың аяққы бөлімдеріне дентин түтікшелерінің бойымен айналатын сұйықтықтың бағанасының қысымының берілуі, елеулі қызмет атқарады. Жас шамасына байланысты өзгерістер. Өмірдің алғашқы 12-15 жылында сүт тістердің түпкілікті тістерге дәйекті ауысуы жүзеге асады. Ең алдымен – үлкен азу тіс (бірінші моляр), содан соң – орталық және бүйір күрек тістері, 9-14 жас аралығында – премолярлар мен иттістер, тек 20-25 жаста ғана «ақыл тіс» жарып шығады. Жас өсуімен бірге тістердің химиялық құрамы мен құрылысында да бірте-бірте өзгерістер жүзеге асады. Олардың шайнау беттеріндегі эмаль мен дентин үгітіледі. Эмаль күңгірттенеді де, жарылып, онда минеральдық өңез шөгеді. Эмальдағы, дентиндегі және цементтегі органикалық қосылыстардың құрамы азайып, бейорганикалық заттардың мөлшері артады. Осыған байланысты эмальдан, дентиннен және цементтен судың, йондардың, ферменттердің, аминоқышқылдардың және басқа заттардың өтуі әлсірейді. Жас ұлғайған сайын дентиннің жаңадан түзілуі тоқталып, тіс түбіріндегі цементтің мөлшері көбейеді. Адамның жасы ұлғайған сайын тіс пульпасының тамырларының склеротикалық өзгерістерінің әсерінен қоректенудің нашарлауы нәтижесінде пульпа семуге (атрофияға) ұшырайды. Ондағы жасушалық элементтердің мөлшері азаяды. Дентинобластыларда жасуша органеллаларының едәуір бөлігінің кері дамуы байқалып, жасушаның пиноцитоздық белсенділігі төмендейді. Дентинобластылар дентиноциттерге айналады. Коллаген талшықтары дөрекіленеді. 40-50 жастан соң периодонттағы тамырларда склеротикалық өзгерістер жиі байқалады. Қалпына келуі. Тістің регенерациясы өте баяу және жарым-жартылай жүзеге асады. Дентиннің зақымдануы немесе оның кариоздық үрдістерден тітіркенуі кезінде тісте пульпа тарапынан ошаққа қарсы қосалқы немесе орынбасушы дентиннің шағын мөлшері түзіледі. Бұл үрдіс аралық аймақтың жасушалық элементтерінің жетілуі, олардың дентинобластыларға айналуы арқылы пульпаның шеткері қабатының регенерациялануымен қатар жүреді. Тіс жетілуінің барлық сатыларында пульпаның дентинобластық қабатында пролиферацияға қабылетті жасушалары бар екендігі дәлелденген. Дентиннің түзілуі зақымданудан соң екі аптаның ішінде жүзеге асады. Бұл үрдіс предентиннің пайда болуымен бірге басталады. Қосалқы дентиннің негізгі затындағы талшықтар алғашқы пульпа маңы дентиніндегіге қарағанда ретсіздеу орналасады. Төртінші аптаның соңына қарай предентин әктенеді. Қосалқы дентиннің түтікшелері қисық бағытта орналасып, өте аз тармақталады. Тістің цементінің қалпына келуі өте төмен деңгейде болады. Тіс зақымданғаннан кейін эмальдың қалпына келуі мүлдем болмайды. Эмальға патогенді факторлардың әсер етуі кезінде ол гиперминералдану аймақтарын түзеумен жауап қайтарады. жүктеу/скачать 3.66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|