Ќазаќстан республикасы денсаулыќ саќтау министірлігі
Сілекей бездерінің құрылысы
жүктеу/скачать 3.66 Mb.
|
| Сілекей бездерінің құрылысы. Шықшыт безі (құлақмаңы безі) – қуысына ақуызды секрет бөлетін, сондай-ақ эндокриндік қызметке ие, күрделі альвеолярлық тармақталған без. Сыртқы жағынан ол тығыз дәнекер тіндік капсуламен жабдықталған. Бездің құрылымы айқын бөлікшелі. Бөлікшелер арасындағы дәнекер тіндерден тұратын аймақтарда өзектер мен қан тамырлары орналасқан.
Шықшыт безінің секреторлық аяққы бөліктері белокты (серозды) болып келеді (8 сурет). Олар конус пішінді секреторлық жасушалар – белокты жасушалар немесе сероциттерден және миоэпителийлік жасушалардан 8 сурет. Шықшыт сілекей безі А – серозды секреторлық аяққы бөлім Б – миоэпителиоцит В – бөлікшеішілік жолақты шығару өзегі Г - бөлікшеішілік жолақты шығару өзегінің эпителийі Д – қан тамыры тұрады. Сероциттердің аяққы бөлімінің саңылауына еніп тұратын жіңішке апикальдық бөлігі бар. Онда мөлшері секреция фазаларына сәйкес өзгеріп отыратын ацидофильді секреторлық түйіршіктер болады. Жасушаның базальды бөлігі ауқымдырақ, ол жерде жасушаның ядросы орналасады. Секреттің жиналу фазасында жасушалардың өлшемдері едәуір ұлғаяды, ал бөлінген соң кішірейеді, ядро дөңгелектенеді. Шықшыт бездерінің секретінде белокты компонент басым болады, бірақ көп жағдайда оның құрамында полисахаридтер де кездеседі. Сондықтан мұндай бездерді серомукозды деп те атайды. Секреторлық түйіршіктерде – амилаза, ДНК-аза аңғарылады. Цитохимиялық және электрондық – микроскоптық әдіспен электронды тығыз шеңбершесі бар, оң ШИК; теріс ШИК және ұсақ гомогенді сфералық пішінді ШИК түйіршіктерінің бірнеше түрін ажыратады. Шықшыт бездерінің аяққы бөлімдерінің сероциттері арасында саңылауларының диаметрі шамамен 1мкм, жасушааралық секреторлық өзекшелер орналасады. Бұл өзекшелерге жасушалардың секреті бөлінеді, одан әрі аяққы секреторлық бөлімнің саңылауына келіп құйылады. Екі бездің аяққы бөлімдерінің жалпы секреторлық ауданы 1,5кв.м-ге дерлік жетеді. Миоэпителийлі жасушалар (миоэпителиоциттер) аяққы секреторлық бөлімдеріндегі екінші қабатты құрайды. Тегі жағынан бұлар – эпителиальды жасушалар, қызметі жағынан – бұлшық етті еске салатын жиырылушы элементтер. Оларды сондай-ақ жұлдыз тәрізді эпителиоциттер деп те атайды, өйткені олар жұлдызша пішінді келіп, өзінің өсінділерімен аяққы секреторлық бөлімдерді себет тәрізді сыртынан қоршап алады. Миоэпителийлі жасушалар әрқашан базальды мембрана мен эпителийлік жасушалардың арасында қоныстанады. Жиырылу арқылы олар секреттің аяққы бөлімдерден бөлініп шығуына септігін тигізеді. Шықшыт бездерінің бөлікішілік ендірмелі өзектері тікелей оның аяққы бөлімдерінен басталады. Олар әдетте көп тармақталған. Ендірмелі өзектер текшелі немесе жазық эпителиймен қапталған. Олардың екінші қабатын миоэпителиоциттер құрайды. Ацинусқа жапсарлас жатқан жасушаларда құрамында мукополисахариттері бар электронды тығыз түйіршіктер байқалады, сондай-ақ осында тонофиламенттер, рибосомалар мен түйіршіксіз (жазық) эндоплазмалық тор орналасады. Жолақты сілекей өзектері де бөлікшелердің ішінде орналасады, ендірмелі өзектердің жалғасы болып табылады. Олардың диаметрі ендірмелі өзектерге қарағанда әлдеқайда үлкен, саңылаулары айқын. Жолақты өзектер тармақталып, көп жағдайда ампулярлық кеңеймелерді түзейді. Олар бірқабатты призмалық эпителиймен қапталған. Эпителиоциттердің цитоплазмасы ацидофильді. Жасушалардың жоғарғы бөлігінде микробүрлер, құрамында әртүрлі электронды тығыз заттары бар секреторлық түйіршіктер, Гольджи кешені көрінеді. Эпителий жасушаларының базальды бөліктерінде цитоплазмада цитолемманың қатпарлары арасында базальды мембранаға перпендикулярды орналасқан митохондриялардан құралған базальды жолақтық айқын білінеді. Жолақты бөлімдерде асқорыту үрдісіне қатысы жоқ циклдік өзгерістер табылған. Бөлікаралық шығару өзектері екі қабатты эпителиймен қапталған. Өзектердің диаметрі ұлғайған сайын өзектердің эпителийі бірте-бірте көп қабаттана түседі. Шығару өзектері борпылдақ талшықты дәнекер тіннің қабатшаларымен қапталған. Шықшыт безінің өз денесінен басталатын басты өзегі шайнау бұлшық еттері арқылы өтеді, ал оның сағасы ұрттың шырышты қабықшасының бетінде, екінші үстіңгі азу тіспен деңгейлес орналасқан. Өзек көпқабатты, ал сағасында – көпқабатты жазық эпителиймен жабылған. жүктеу/скачать 3.66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|