Ќазаќстан республикасы денсаулыќ саќтау министірлігі
жүктеу/скачать 3.66 Mb.
|
| Жақ асты безі. Бұл – күрделі альвеолярлық, кей жерлерде альвеолярлық түтікшелі, тармақталған без. Бөліп шығаратын секретінің сипаты жағынан ол аралас, яғни белокты – шырышты. Без сыртынан дәнекер тіннен құралған капсуламен қоршалған.
Жақ асты безінің аяққы секреторлық бөлімдері екі түрлі: белокты және белокты-шырышты, яғни аралас (9 сурет). Жақ асты безінде белокты аяққы бөлімдері басымырақ. Сероциттердің секреторлық түйіршіктері дискретті және электрондық тығыздығы төмен болады. Көп жағдайда түйіршіктердің ішінде электронды тығыз өзек болады. Сероциттердің құрылысы шықшыт безінің аяққы бөлімдеріне ұқсас. Аяққы бөлімдер (ацинустар) 10-18 серомукозды жасушалардан тұрады. Олардың төрт-бес-алтауы ғана ацинус саңылауының төңірегінде орналасқан. Секреторлық түйіршіктердің құрамында гликолипидтер мен гликопротеидтер бар. Аралас аяққы бөлімдер белокты 9 сурет. Жақ асты безі А – аралас секреторлық аяққы бөлімнің серозды айшығы Б – аралас секреторлық аяққы бөлімнің мукоидты қапшығы В – серозды секреторлық аяққы бөлім Г - бөлікшеішілік жолақты шығару өзегі Д – бөлікшеішілік ендірме шығару өзегі Е - бөлікшеаралық шығару өзегі бөлімге қарағанда ірірек және екі түрлі: шырышты және белокты жасушалардан тұрады. Шырышты жасушалар белокты жасушалармен салыстырғанда үлкенірек келіп, аяққы бөлімнің ортаңғы бөлігін алып жатады. Шырышты жасушалардың ядросы әруақытта олардың шетіне қарай орналасады, олар жазықтанған және тығыздалған болып келеді. Муцикарминмен іріктеле боялып, электронды мөлдір келетін шырышты секреттің болуы арқасында жасушаның цитоплазмасы ұяшықты құрылымды болады. Белокты жасушалардың шағын мөлшері қалпақша немесе серозды айшық түрінде шырышты жасушаларды қоршап жатады. Белокты (серозды) айшықтар аралас бездердің әдеттегі тұрақты құрылымдары болып табылады. Безді жасушалардың арасында жасушааралық секреторлық өзекшелер (түтікшелер) орналасқан. Миоэпителий жасушалары серозды айшықтан тыс жерде орналасқан. Жақ асты безінің ендірмелі өзектері азырақ тармақталған және шықшыт асты безінің өзектеріне қарағанда қысқарақ. Мұны бұл бөлімдердің біраз бөлігінің даму үрдісі кезінде шырыштанумен түсіндіруге болады. Бұл бөлімдердің жасушаларының құрамында көбіне тығыз өзектері бар ұсақ секреторлы түйіршіктер болады. Жақ асты безіндегі жолақты өзектер өте жақсы жетілген, ұзын және жақсы тармақталған. Оларда тарылымдар және кеңеймелер жиі кездеседі. Оларды жауып тұрған айқын базальды жолағы бар призмалық эпителийдің құрамында сары пигмент болады. Электрондық микроскопиялау кезінде жасушалардың арасында олардың бірнеше түрін – жалпақ қара түсті, биік ашық түсті, ұсақ үшбұрыш пішінді (аз маманданған) және бокал пішінді жасушаларды ажыратады. Биік жасушалардың базальды бөлігінің бүйір беттерінде көптеген цитоплазмалық өсінділер орналасқан. Кейбір жануарларда (кеміргіштерде) жолақты өзектерден басқа түйіршікті бөлімдер болады. Олардың жасушаларының құрамында базальды бөлікте орналасқан, жақсы жетілген Гольджи кешені және трипсин тәрізді протеазалары бар, сондай-ақ бірқатар гормондық және өсуді қуаттаушы факторлары бар түйіршіктер болады. Сілекей бездерінің эндокринді қызметі (инсулин тәрізді және басқа заттарды бөлу) осы бөлімдермен байланысты. Жақ асты безінің дәнекер тіндік тосқауылдарында орналасатын бөлікаралық шығару өзектері әуелі екіқабатты, содан соң көпқабатты эпителиймен қапталады. Жақ асты безінің өзегі тіл асты безінің өзегімен қатарлас тілдің алдыңғы ұшында ашылады. Оның сағасы көпқабатты жазық эпителиймен астарланған. Жақ асты безінің өзегі шықшыт безінің өзектеріне қарағанда көбірек тармақталған. жүктеу/скачать 3.66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|