Қазақстан республикасының білімі және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 171.66 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Орындаған: Тоқтар Н. Тексерген: Омарова А. Алматы 2024 ж
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМІ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ӘЛЬ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ «Философия және саясаттану» факультеті «Дінтану және Мәдениеттану» кафедрасы ТАЛДАУ Тақырыбы: "Стратификация зерттеу бағыттарын салыстыру " Орындаған: Тоқтар Н. Тексерген: Омарова А. Алматы 2024 ж Стратификация — қоғамды әлеуметтік мәртебе, экономикалық мәртебе, билік, білім және т.б. сипаттамаларға негізделген әртүрлі әлеуметтік қабаттарға немесе қабаттарға бөлу және ұйымдастыру процесі. Бұл қабаттар иерархиялық түрде анықталады және әртүрлі артықшылық деңгейлеріне, ресурстар мен мүмкіндіктерге қол жеткізуге ие. Философтар өздерінің философиялық көзқарастарына байланысты стратификацияны әртүрлі көзқараспен қарайды: 1. Конфуцийшілдік Конфуцийлік философияда стратификация әлеуметтік тәртіп пен үйлесімділік идеяларына негізделеді, әрбір тап немесе қабат қоғамдағы өзінің ерекше рөлін орындайды. Бұл идеология дәстүрлі әлеуметтік рөлдерді құрметтеудің және оларға сәйкес келудің маңыздылығын атап көрсетеді. 2. Марксизм: Карл Маркс пен Фридрих Энгельс стратификацияны өндірістік қатынастарға негізделген экономикалық теңсіздіктің нәтижесі ретінде қарастырды. Олар буржуазия мен пролетариат арасындағы таптық күрес тарихтың қозғаушы күші және нағыз еркіндік тек таптық қайшылықтарды жою арқылы ғана жүзеге асады деп есептеді. 3. Функционализм: Эмиль Дюркгейм және Талкотт Парсонс сияқты бұл тәсілдің өкілдері стратификацияны қажетті әлеуметтік ұйым мен тұрақтылықты қамтамасыз ететін әлеуметтік құрылымның болмай қоймайтын аспектісі ретінде қарастырады. Олар қоғамды әртүрлі қабаттарға бөлу қоғамның тиімді жұмыс істеуіне көмектеседі деп санайды. 4. Символдық интеракционизм: Джордж Герберт Мидд сияқты осы мектептің философтары символдық өзара әрекеттесулер мен мәдени нормалар арқылы стратификацияның қалай қалыптасып, сақталуына назар аударады. Олар әлеуметтік белгілер мен стереотиптердің қоғамдағы адамдардың мүмкіндіктері мен мінез-құлқына қалай әсер ететініне назар аударады. Бұл философиялық тәсілдер стратификацияны және оның қоғамның әлеуметтік процестері мен құрылымдарындағы рөлін түсінудің әртүрлі жолдарын ұсынады. Дэвис пен Мур стратификациясы 1945 жылы ғалымдар Уильям Дэвис пен Майкл Мур ұсынған теориялық модель. Олар тұлғаның әлеуметтік мәртебесін анықтауда білім мен кәсіби жетістіктердің атқаратын рөліне негізделген әлеуметтік стратификацияны талдауды ұсынды. Олардың моделі бойынша қоғам үш негізгі әлеуметтік қабатқа бөлінеді: Жоғарғы, Орта, Жұмысшы; Дэвис пен Мур моделі әлеуметтік мәртебені анықтаудағы білім мен кәсіптік жетістіктердің рөлін, сондай-ақ білімге қол жеткізудегі айырмашылықтарды және ол беретін мүмкіндіктерді атап көрсетеді. Ол қоғамдағы әлеуметтік стратификацияны талдаудың маңызды құралына айналды. Дегенмен, уақыт өте келе әлеуметтік стратификация Дэвис пен Мур ұсынған үш тапқа қарапайым бөлінуден гөрі күрделірек және көп қырлы бола түсетінін атап өткен жөн. Дэвис пен Мур әдісі мен Вебердің стратификациясы әлеуметтік стратификацияны талдаудың екі түрлі тәсілі. Міне, олар қалай салыстырылады: 1. Дэвис және Мур әдісі: - Фокус: Дэвис пен Мур әдісі тұлғаның әлеуметтік мәртебесін анықтаудағы білім мен кәсіптік жетістіктердің рөліне назар аударады. Олар қоғамды үш негізгі әлеуметтік қабатқа бөледі: жоғарғы тап, орта тап және жұмысшы табы және әлеуметтік стратификацияны білімі мен кәсіптік жағдайы бойынша талдайды. - Теориялық негіз: Дэвис пен Мур әдісі сөздің қатаң мағынасында теория емес, әлеуметтік стратификацияны талдаудың эмпирикалық әдісі болып табылады. 2. Вебер стратификациясы: - Фокус: Вебердің стратификациясы индивидтің әлеуметтік мәртебесіне, соның ішінде тапқа, мәртебеге және билікке әсер ететін факторлардың кең ауқымын қамтиды. Вебер әлеуметтік стратификацияның экономикалық статус, әлеуметтік бедел және саяси билік сияқты бірнеше өлшемдерін анықтайды. - Теориялық негіз: Макс Вебер тап, мәртебе және билік ұғымдарына негізделген әлеуметтік стратификация теориясын жасады. Ол әлеуметтік стратификация тек экономикалық факторлармен ғана шектеліп қоймайды, сонымен қатар жеке адамның әлеуметтік және саяси мәртебесін де қамтиды деп тұжырымдады. Осылайша, Дэвис пен Мурдың әдістемесі білім мен кәсіптік мәртебеге неғұрлым тар назар аударады, ал Вебердің стратификациясы экономикалық, әлеуметтік және саяси аспектілерді қамтитын әлеуметтік стратификацияның кеңірек талдауын білдіреді. Қорытындылай келе, стратификация әлеуметтануда және әлеуметтік құрылымдарды түсінуде негізгі рөл атқарады. Бұл экономикалық жағдай, әлеуметтік жағдай, білім, билік және т.б. факторларға негізделген қоғамды әртүрлі әлеуметтік қабаттарға немесе қабаттарға ұйымдастыру процесі. Стратификацияны зерттеу қоғамдағы теңсіздікті, әлеуметтік мобильділік процестерін, ресурстар мен мүмкіндіктерді бөлуді түсінуге, сонымен қатар әлеуметтік қатынастардың әділдігін бағалауға мүмкіндік береді. Әлеуметтанудағы әртүрлі ойлау мектептері мен теориялары стратификацияны түсіну мен түсіндірудің әртүрлі тәсілдерін ұсынады, соның ішінде экономикалық көзқарас, әлеуметтік-мәдени көзқарас, нәсілдік және этникалық көзқарас, гендерлік көзқарас және т.б. Бұл тәсілдердің әрқайсысы әлеуметтік стратификацияның әртүрлі аспектілерін түсінуге ықпал етеді және қоғамның құрылымы мен қызметін жақсырақ түсінуге көмектеседі. Дегенмен, стратификация статикалық және бір реттік емес екенін атап өткен жөн. Ол әр түрлі әлеуметтік, экономикалық және саяси факторлардың әсерінен уақыт өте өзгереді. Сондықтан әртүрлі топтар мен жалпы қоғам үшін оның динамикасы мен салдарын қадағалау үшін стратификацияны үнемі зерттеу және талдау қажет. Жалпы алғанда, стратификация әлеуметтану үшін маңызды зерттеу объектісі болып қала береді, өйткені ол қоғамдағы әлеуметтік қатынастарды, құрылымдар мен теңсіздіктерді анықтайтын негізгі фактор болып табылады. жүктеу/скачать 171.66 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|