Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі Өскемен қаласының білім беру бөлімі Отбасын және балаларды қолдау орталығы

Қазақстан Республикасы 50 бәсекелесуге қабілетті әлем елдері қатарына қосылуға талпына отырып, балалаыққа қатысты саясатты жүзеге асырудың маңыздылығын сезінеді. «Дағдарыс арқылы жаңару мен дамуға» Елбасының жолдауында дағдарыстық уақытта әрбір қазақстандық отбасына аса көңіл бөлінуі керек екендігі туралы айтылады. Тұрақты дамитын және бәсекелесуге қабілетті мемлекет құра отырып, Қазақстан Республикасында балалар өмірінің сапасын қамтамасыз ету бойынша жұмыстар үнемі жүріп жатыр. Балалыққа қатысты саясаттың тиімділігін арттыру мақсатымен соңғы жылдары Қазақстан Республикасы балалар құқығын қорғайтын халықаралық ұйымдармен қызметтестік тәртіпте жұмыс атқарып жатыр.

Әрбір баланың өз отбасында тұруына жағдай жасау Өскемен қаласына 2008 жылдан бастап енгізілген «Балаға мейірімді қала» жобасының негізін қалайтын ұстанымдарының бірі болып табылады. ЮНИСЕФ тәуелсіз эксперттері интернаттық мекемелерде және балалар үйінде тәрбиеленіп жатқан балалар саны бойынша Қазақстан Республикасының Шығыс Европа және Азия елдері арасында бірінші орында тұрғандығын көрсетті. Осыған байланысты балалар өмірінің сапасын арттыруға және интернаттық мекемелердегі балалар санын қысқартуды көздеген ажырасу саясатының тиімділігін жоғарылатуда, отбасына қолдау көрсетудің кешенді жүйесін құруда, отбасының ілгері дамуында мектептің әлеуметтік-психологиялық қызметінің жауапкершілігі күн сайын артып келеді. Разработка системы мер, нацеленных на социальную самодостаточность семьи выполнять функцию воспитания детей; устранение причин, ведущих к помещению детей на государственное обеспечение. Ажырасу саясатын жүзеге асыру ата-аналарынан алыстап қалған балалар санының төмендеуіне мүмкіндік береді.

Білім беру қызметкерлері мәжілісі аясында, әлеуметтік-психологиялық секция отырысында 2009 жылдың 26 тамызында қиын өмірлік жағдайға тап болған отбасылар мен балаларға тиімді мекенжайлық көмек көрсетуді ұйымдастыру бойынша жобаларға ұсыныстар дайындалды. Тәжірибе жүзінде жиі кездесетін проблемалар бойынша жобалар Отбасын және балаларды қолдау орталығының мамандарымен дайындалды және осы әдістеме жинағында көрсетілді. Отбасыларға тиімді көмек көрсету үшін проблемаларға тереңінен үңіліп, талдау жүргізу керек екендігін және жағдайлардың шешімін табу бойынша қалыпты рецептерді қолданудан аулақ болуларын мамандар назарына ұсынамыз.

3. Баланың өз бойынан өз мүмкіндіктеріне, өзін-өзі құрметтеуге және махаббатқа қажеттілігіне қанағаттануын дамыту бойынша жұмыстар ұйымдастыру.

4. Қазақстан Республикасының заңдарын бұзғаны үшін жауапкершіліктің түрлері туралы ақпараттандыру жүргізу. Балаға толық бағалы әлеуметтік өмірдің маңыздылығын артығырақ көрсету қажет.

5. Отбасы мен сыныпта қамқорлық пен сенімділіктің жағымды әлеуметтік-*психологиялық жағдайын орнату.

6. Өзін-өзі бағалауды жоғарылату бойынша жұмыс. Қалыпты бағалы құндылықтарды тек балада ғана емес, сондай-ақ оны қоршаған ересек адамдарда да қалыптастыру.

7. Отбасының психологиялық проблемалары бойынша жеке кеңестер немесе тұлғалық өсуге тренингтер жүргізу.

8. Өзін-өзі дамытуға ықпалын тигізетін қызмет түрлеріне баланы араластыру.

9. Отбасы мүшелерінің біреуі сотталған отбасыларға кәмелеттік жасқа толмаған балаларының өмірінде келеңсіз өзгерістердің пайда болғанын дер кезінде байқау үшін үнемі әлеуметтік патронажды ұйымдастырып отыру керек.

10. Мұндай топтағы отбасылармен жұмыс істей отырып, қылмыстық іс қозғалған туысының мүмкін болатын беделі мен оның сол жерде отырып-ақ болашақ жас ұрпаққа тигізетін кері әсерін мамандар үнемі есінде сақтауы қажет.

11. Бақылауға мұндай отбасылардың бар болуы отбасы мүшелерінің біреуіне қылмыстық іс қозғалған отбасылар психологиялық қатармен жүретін ерекше маңызға ие екені сөзсіз:

- бала тұлғасының тәртіптік және эмоционалды саласына кері әсерін тигізу деңгейінің бірінші диагностикасы;

- отбасы мүшелерімен әңгіме құру, отбасы мүшелерінің тұлғалық ерекшеліктерін зерттеу;

- отбасының сәтсіз жағдайға ұшырауының себептерін, мақсатын, құнды бағыттарын зерттеу;

-балада қалыптасқан жағдайдың қалыпты көрінісін қалыптастыру және дамыту;

- баланың сынып ұжымында жағымды атмосфера орнату үшін сыныппен тренингтік жұмыстарды ұйымдастыру.

- отбасында әлеуметтік-психологиялық жағымды жағдай қалыптастыру үшін баланың отбасымен жеке кеңестер жүргізу. Отбасының ұйымшылдығы бойынша жұмыс;

- отбасылық тәрбиелеудің ерекшеліктері мен стиль таңдаудың маңыздылыңғын түсіндіру және бұл сұрақты шешуге көмек көрсету;

- махаббатқа және өзін-өзі сыйлау сияқты талап-тілектерге қанағаттануға қажеттілікті отбасы мүшелеріне түсіндіру;

- қарастырылып жатқан отбасылармен жұмыстың аралық нәтижелеріне үнемі бағалау жүргізу, көмек көрсетудің жеке маршрутына дер кезінде түзетулер мен толықтырулар енгізу.

Отбасы мүшелерінің біреуіне қылмыстық іс қозғалған отбасылардың әлеуметтік портреті

Баланың аты-жөні, туған жылы_________________________________________

Мекенжайы_________________________________________________________

Оқу орны (мектеп, мектепке дейінгі балалар мекемесі сыныбы)

Әкесінің аты-жөні ,туған жылы _________________________________________

Анасының аты-жөні, туған жылы Ф.И.О. ______________________________

Аға, қарындастары туралы мағлұмат (аты-жөндері, оқу орындары)__________________________________________________________

Балалардың денсаулық жағдайы және физикалық дамуы___________________

Отбасындағы үлкендердің денсаулық жағдайы____________________________

Отбасының әлеуметтік мәртебесі (аз қамтылған, көп балалы.) ______________

Отбасы дәрежесі (қамқорға алынған, толық, толық емес отбасы (жалғыз анасы немесе жалғыз әкесі тәрбиелейді)______________________________________

Отбасындағы балалар саны_________________________________________________________________

18 жасқа толмаған, жұмыс істемейтін және оқымайтын мектеп түлектері____________________________________________________________

Ата-анасының білімі _________________________________________________

Әкесінің жұмыс орны мен лауазымы_____________________________________

Анасының жұмыс орны мен лауазымы___________________________________

Отбасы мүшелерінің қайсысы қылмыстық іске қатысты және қандай себеппен________________________________________________________________

Сот үрдісінен кейін отбасымен түзету жұмыстары жүргізілді ме? Қандай мамандар мен ұйымдар отбасына көмек көрсетті? _________________________________

Туысы қанша жыл мерзіміне бас бостандығынан айрылды? ___________________________________________________________________

Тағы басқа бұрын қылмыстық іс бойынша жауапкершілікке тартылған жақындары бар ма? ____________________________________________________________

Бала девиантты мінез-құлығын көрсетті ме? ______________________________

Бала өзінің отбасы мүшесінің жауапқа тартылғанынан хабардар ма?______________________________________________________________

Бұған бала қалай қарайды? __________________________________________

Отбасының кіріс көзінің деңгейі (төмен, жеткілікті, орташа, жоғары) _________

Отбасы мүшесінің біреуі жауапқа тартылғаннан кейін кіріс көзі төмендеді ме? __________________________________________________________________

Тұрғын үйдің бар болуы, тұрмыстық және тазалық жағдайы ________ _______

Меншік иесі болып кәмелеттік жасқа толмағандар жатады:_________________

Отбасындағы өзара қарым қатынастың әдептілігі (қысқаша мінездеме беру)_______________________________________________________________

А) Үлкендер арасында_______________________________________________

Б) Үлкендер мен балалар арасында ____________________________________

В) Баланың отбасындағы ұстанымы__________________________________________________________

Отбасында тәрбиелеудің әдістері____________________________________________________________

Жауапқа тартылған адам баланың өмірінде қандай орын алып еді?_______________________________________________________________

Дәл қазір баланы тәрбиелеу функцияларын кім атқарады? _________________

Жауапқа тартылған адам бала үшін беделді болды ма?_______________________________________________________________

Тәулігіне ата-анасы өз баласына қанша сағат уақытын бөледі? _____________

Отбасы шеңберінде баламен талқыланатын ауқымды тақырыптар __________________________________________________________________

Отбасының бос уақыттарын бірлесіп өткізу түрлері, балаларға арналған отбасы шеңберіндегі мерекелер, отбасы дәстүрі_____________________________________________________________

Баланың отбасынан тыс қатынасу шеңбері ___________________________________________________________________

Баланың бос уақытында атқаратын жұмысы ___________________________________________________________________

Баланың оқуға деген ерекшеліктері (оқу үлгерімі) _____________________________________________________________ _____

Сынып ұжымымен қатынасы (мұғалімдерімен, сыныптастарымен қатынасы, тәртібі)____________________________________________________________

Қоғамға пайдалы қызметтерге араласуы(мектептегі, сыныптағы қоғамдық ауыртпашылықтар) _________________________________________________ Сынып жетекшісінің аты-жөні __________________________________________

Тәлімгерінің аты-жөні ________________________________________________

Әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету бойынша ұсыныстар_______________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Толтыру күні ___________________________________________________

Толтырған мамандар_____________________________________________

II. Әке-шешелері ата-аналық құқығынан айрылған балалармен жұмыс бойынша ұсыныстар:

1. 
   Әлеуметтік жетімдікті алдын алуды ұйымдастыру үшін ең алдымен отбасына қатысты сақтандыру шараларының жүйесіне көп күш жұмсау қажет. Баланың отбасында тәрбиелену және өмір сүру құқықтарын қорғау үшін барлық ресурстарды жүзеге асыру қажет.
   
2. 
   Отбасылармен алдын алу жұмыстарын жүргізуге бағытталған, қолданылатын шаралар спектрін дамыту.
   
3. 
   Отбасының анық проблемаларын тауып, оның отбасы мүшелеріне қалай әсер ететінін анықтау мақсатында отбасылық жағдайға терең талдау жүргізу. Тек осыдан кейін ғана отбасы мен балаларға көмек ұйымдастыруға болады.
   
4. 
   балалар мен ата-аналар арасындағы эмоционалды жақындық деңгейі мен қалыптасқан жағдайға балалардың қалай қарайтынын анықтау.
   
5. 
   Егер бала үшін өзін отбасына қатыстымын деп сезіну маңызды болса, бос уақытының мазмұнды түрлерімен айналысу арқылы оның отбасына тікелей қатысуына уақытты қысқарту керек. Сонымен бірге бала отбасында болған жағдайда оның өмірі мен денсаулығына төнетін қауіпті бағалау талап етіледі.
   
6. 
   Балалар бұрынғыдай өздерінің туған ата-аналарымен қалу үшін отбасына қолдауды дер кезінде ұйымдастыру керек (кәсіптік оқытуға көп назар аудару, психобелсенді заттарды қабылдаған жағдайда ем қабылдауға жәрдемдесу, жұмысқа орналасуда отбасының ересек мүшелеріне заңгерлік қолдау мен көмек көрсету, қадағалау мен бақылауға сәйкес туған ата-аналары өз балаларын көріп тұруына мүмкіндік туғызу).
   

8. Қалыптасқан жағдайдың шешілуіне қатысы бар барлық адамдарды тарту арқылы әлеуметтік жетімдікті ескерту бойынша алдын алу шараларын жүргізу.

9. Жергілікті қызметтермен қызметтестік орнатып, тұрмысы төмен отбасылардың аймағында қажетті әсер етуге көмектесу, баланы алғанның орнына қажетінше қол ұшын беру.

10. Кәмелеттік жасқа толмағандарды оқыту мен тәрбиелеу ұйымдарына қосымша ресурстар ретінде тарту үшін баланың маңайындағы жақын адамдарды зерттеу (атасы, әжесі, туыстары, жолдастары, көршілері)

11. Балалар-жасөспірімдер клубының педагог-ұйымдастырушыларымен бірлесіп, бос уақыттарын ұйымдастырып, кәмелеттік жасқа толмағандардың еліктеулері мен болжамдарына байланысты оның қызығушылықтарының аясын кеңейту.

12. Тәлімгер жұмысының тиімді формаларын ойластырып, онда кәмелеттік жасқа толмағандарға жауапкершілік сезімін дамытып, жағдайды толығымен меңгеру.

13. Балаға әлеуетті қамқорға алушылармен, достарымен, сыныптастарымен қалыпты оң өзара қарым-қатынасты үйрету мен көрсету.

14. Отбасында оң психологиялық климаттың қалыптасуы үшін балалармен түзету жұмыстарын ұйымдастыруға психологтарды тарту.

15. Баланың ішкі әлеуетін ашу және оның табиғи қабілеттерін дамыту үшін әлеуметтік-психологиялық қызметі жоғары деңгейдегі жағымды жағдайды ұйымдастыруы керек. Өздігінен білім алудың жолына бағыттап, қоғамға пайдалы еңбекке, спортқа, шығармашылыққа, өнерге еліктіріп, әртүрлі қызмет түрлерін ұйымдастыру керек.

16. Барлық ресурстар аяқталған жағдайда бәрібір ата-аналық құқығынан айыру сұрағы тұрады, бірге тұрғанда бала үшін жайлы болатын баланың маңайынан оған отбасын тауып беру әлеуметттік-психологиялық қызметтің міндеті.Бала олармен бірге қалу үшін мамандар әлеуетті асырап алушы отбасы мүшелерімен жұмыстар жүргізеді. Сондай-ақ әлеуметтік-психологиялық және заңгерлік сұрақтар бойынша асырап алушы отбасына көмек көрсету үшін әлеуметтік патронат жасау қажет.

Кәмелеттік жасқа толмағандардың аты-жөні ____________________________

Баланың жасы _____________________________________________________

Балалардың денсаулық жағдайы және физикалық дамуы _________________

Мекенжайы (көшесі,үйі,телефоны) ____________________________________

Оқу орны (мектеп, мектепке дейінгі мекеме) ____________________________

Туған әкесінің аты-жөні, туған жылы ___________________________________

Туған анасының аты-жөні, туған жылы _________________________________

Туған ата-анасының отбасылық жағдайы(тіркелген немесе азаматтық неке, ажырасқан, жесір, ата-анасының қайсысы тәрбиелейді) __________________________________________________________________

Туған ата-анасының білімі ____________________________________________

Ата-аналарының жұмыс орны мен лауазымы ______________________ __________________________________________________________________

Тұрғылықты мекенжайының бар болуы_________________________________

Меншік иесі кәмелеттік жасқа толмағандар бола алады: ___________________

Жетімдіктің себептері (ата-анасының өлімі, ата-аналық құқығынан айрылу, т.с.с)______________________ ________________________________________

Қамқор мен қорғаншылық органдарына өтініштер қайдан келіп түсті (перзентханадан, құқық қорғау ұйымдарынан, туыстарынан, білім беру ұйымдарынан) ___________________________________________________________________

Ата-аналық құқығынан айыруға негіздеме (қатал қарау, өмір қаупі, ата-аналық міндеттерін атқарудан ауытқу, заңдық тұрғыда маскүнемдікпен, нашақорлықпен, токсикоманиямен жауапқа тартылған) _________________________________

Ата-анасының қамқорынсыз қалған баланың ары қарайғы тағдыры (патронатты отбасына бөлінген, қамқорға алынған, арнайы мекемеге хатталған) __________________________________________________________________

Ата –аналық құқығынан айрылғаннан кейін ата-аналар өз құқықтарын қайта қалпына келтіруге тырыса ма _________________________________________

Бұрынғы ата-аналар туған балалармен қатынасын сақтап қала ма _______________________________________________________ ___________

Ата –аналық құқығынан айрылғанға дейін баланың өміріне қатысатын туыстарының бар болуы: _____________________________________________

Ата-аналық құқығынан айырғаннан кейін баланың өміріне қатысатын туыстарының бар болуы ______________________________________________

Әлеуетті қамқорға алушының аты-жөні __________________________________

Қамқорға алушының білімі _____________________________________________

Жұмыс орны мен лауазымы ___________________________________________

Отбасы мүшелерінің денсаулық жағдайы ________________________________

Отбасы дәрежесі (аз қамтылған, көп балалы.) ____________________________

Әлеуетті қамқорға алушының отбасы құрамы _____________________________

Отбасының кіріс көзі (төмен, жеткілікті, орташа, жоғары) ____________________________________________________________________

Тұрғылықты мекенжайының, тұрмыстық жағдайының бар болуы _____________

Отбасындағы қарым-қатынастың мінездемесі:_____________________________-

А) Үлкендер арасында _______________________________________________

Б) Балалар мен үлкендер арасында ____________________________________

В) Баланың отбасындағы ұстанымы ___________________________________

Отбасында тәрбиелеудің әдістері______________________________________

Отбасында жазалаудың әдістері_______________________________________

Аяудың әдістері ____________________________________________________

Отбасылық мәселелерді шешуге баланың қатысуы _______________________

Отбасылық қаражатты бөлу кезінде баланың қызығушылығы ескеріле ме _________________________________________________________________

Оқулық қызметтің ерекшелігі _________________________________________

Баланың үлгерімі __________________________________________________

Оқуға қалай қарайды _______________________________________________

Баланың бос уақытында атқаратын жұмысы ____________________________

Отбасы шеңберіндегі мерекелер_____________________________________

Отбасылық дәстүрлер_______________________________________________

Баланың отбасынан тыс қатынасу шеңбері_____________________________

Асыранды отбасының шеңбері аясында баламен талқыланатын ауқымды тақырыптар __________________________________________________________________

Отбасывндағы өзара қарым-қатынастың әдептілігі_______________________

Қамқор болушы балаға тәулігіне қанша сағат уақыт бөледі ________________

Сыныптық ұжымдағы жағдай _________________________________________

Қоғамға пайдалы қызметтерге қатысуы _________________________________

Сынып жетекшісінің аты-жөні _________________________________________

Бала отбасының негізгі проблемалары__________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________

Әлеуметтік-психологиялық көмек көрсетудің ұсыныстары

Толтырғандар_______________________________________________________

1. 
   Отбасы проблемасына терең талдау жасап, баланың мінез-құлығының ауытқушылығының себептерін анықтау.
   
2. 
   Комиссияның қарауына жеткізбей проблемалардың шешімін табуға дер кезінде сәйкес көмек көрсету.
   
3. 
   Балалардың девиантты мінез-құлық проблемаларын шешуге ата-аналардың өздерін қызықтыру және әлеуметтік белсенділіктерін дамыту.
   
4. 
   Әлеуметтік қолдау тез, әрі тиімді болу керек.
   
5. 
   Қалыпты рецептерден аулақ болып, әрбір жеке жағдайға әртүрлі әдістерді қолданып, отбасына әлеуметтік-психологиялық қызметтің толық спектрін ұсыну.
   
6. 
   Ата-аналармен отбасылық қарым-қатынастың үйлесімсіздігінің және отбасылық тәрбиелеуді бұзушылықты алдын алу мақсатымен ақпараттық-ағартушылық жұмыстарын жүргізу.
   
7. 
   Ата-аналармен қызметтестік қатынасты жақсарту қажет, оларды отбасы ішілік қатынасты қайта құруға итермелеу, «қиын» балаға көп назар аудару, жетістіктерге жеткені үшщін мадақтау жүйесін енгізіп, баланың қатал күн тәртібін орнатып, үй шаруасын жүргізуде үнемі міндеттерді бекітіп отыруды ұсынамыз.
   
8. 
   Егер отбасындағы келіспеушілік ұзаққа созылып, қарым қатынасты жақсарту мүмкін болмаса, мектептегі әлеуметтік-психологиялық қызметтер балаға отбасылық тәрбиенің жетіспеуіне байланысты көмек көрсетуі керек.
   
9. 
   Жұмысты ұйымдастыру үшін «қиын» балалардың жеке ерекшеліктерін білу қажет. Оқыту мен тәрбиелеу үрдісі тиімді болу үшін жеке жақындауды табу.
   
10. 
    Ересек адамдар «қиын» балаларға деген қарым-қатынасын өзгертіп, олар өзгермейді дегеннен аулақ болып, ұжымның ортақ жұмыстарына еліктіру керек.
    
11. 
    Педагогикалық қараусыздықты жою үшін отбасмын, балалар-жасөспірімдер клубын, мектептен тыс және мектеп ішіндегі үйірмелерді, белсенді сыныптарды, қоғамдық ұйымдарды тарту қажет.
    
12. 
    Өзін-өзі бақылауды, жасөспірімді тәртіпке салуды дамыту. Үй тапсырмаларын орындауда бақылауды орнату, міндетті түрде – мадақтау.
    
13. 
    «Қиын» оқушының жақын ортасын зерттеу керек, құнды бағдар бағыттарынқайта құруға тырысып, әлеуметтік маңызы бар істерге ынталандыру.
    
14. 
    Балалармен алдын алу жұмыстарына олар үшін беделді тұлғаларды тарту.
    
15. 
    Балаға ұқсауға сендіруді және берілуді ескере отырып, мықтырақ және ұйымдасқан оқушылармен достықты орнатуға ықпал ету.
    
16. 
    Үгіт, насихат – қиын балаға тәрбие беруде онша көмектеспейтін құрал, шындық аясында сырласу әңгімесі, сенімділік пен ізгі тілектестік үлкен пайда әкелуі мүмкін.
    
17. 
    Аймақтық, учаскелік инспкеторлармен тығыз қызметтестік орната отырып, «қиын» ата-аналарға қатал бақылау орнату. Отбасылық зорлыққа, ата-аналық міндеттерін атқарудан ауытқуларын үнемі алдын алуға жұмыстар жүргізу.
    
18. 
    Қиын оқушыны өзін-өзі тәрбиелеуге еліктіру қажет, өзінің жеке жетіспеушулуктерімен және кері әсерін тигізетін бейімділіктермен күресуді ұйымдастыру.
    

Мекенжайы (көшесі, үйі, телефоны) ____________________________________

Оқу орны_____________________________________________________ ______

Әкесінің аты-жөні, туған жылы(қамқоршы)________________________________

Анасының аты-жөні, туған жылы(қамқоршы)______________________________

Аға, қарындастары жайлы мағлұмат (Аты-жөндері, оқу орындары) ___________________________________________________________________

Баланың референтті тобына кімдер кіреді________________________________

Балалардың денсаулық жағдайы _______________________________________

Невропатолог пен психиатрда есепте тұр ма______________________________

Отбасының ересек мүшелерінің денсаулық жағдайы _______________________

Отбасының әлеуметтік мәртебесі (аз қамтылған, көп балалы)________________________________________________________________

Отбасы дәрежесі (қамқорға алынған, толық, толық емес отбасы, ата-анасының бііреуі ғана тәрбиелейді)______________________________________________

Отбасы түрі:________________________________________________________

- Сәтті (ата-аналары адамгершілік жағынан тұрақты, тәрбие мәдениетін меңгерген, т.с.с),_______________________________________________________________

- педагогикалық білікті емес ( талап бірліктерінің жоқ болуы, бала қараусыз, қатал қарау, неблагополучная, в том числе: педагогически некомпетентная (отсутствует единство требований, ребенок безнадзорен, жестокие обращение, систематические физические наказания, низкая осведомленность об интересах, о поведении ребенка вне школы), ___________________________________________________________________

-нравственно-неблагополучная _______________________________________

- қақтығысты (отбасында ата-аналар арасындағы үнемі болып тұратын қақтығыстар, ата-аналары тым қатал, т.с.с) _________________________

18 жасқа толмаған, жұмыс істемейтін, оқымайтын мектеп түлектері __________________________________________________________________

Ата-аналарының білімі ______________________________________________

(жоғарғы, орташа арнайы (мамандығын көрсету), орташа) _________________

Әкесінің жұмыс орны мен лауазымы_____________________________________

Анасының жұмыс орны мен лауазымы____________________________________

Жұмыссыз болса жұмыспен қамту орталығында есепте тұр ма ______________

Отбасы мүшелерінің қайсысы қылмыстық немесе әкімшілік жауапқа тартылды және қандай себеппен? _______________________________________________

Отбасының кіріс көзінің деңгейі (төмен, жеткіліксіз, орташа, жоғары)____________________________________________________________

Тұрғын үйінің бар болуы, тұрмыстық және тазалық жағдайы ________________

Меншік иесі болып кәмелеттік жасқа толмаған балалар қалады:_____________________________________________________________

Отбасындағы өзара қарым-қатынастың әдептілігі:

А) Ересектер арасында ______________________________________________

Б) Ересектер мен балалар арасында ___________________________________

В) Баланың отбасындағы ұстанымы ____________________________________

Тәрбиелеу әдістері_________________________________________________

Отбасылық қаражатты бөлу кезінде баланың қызығушылығы ескерілеме________________________________________________________

Ата-анасы өз баласына тәулігіне қанша сағат уақыт бөледі __________________________________________________________________

Отбасы шеңберінде баламен талқыланатын ауқымды тақырыптар __________________________________________________________________

Бос уақытты отбасымен бірлесе өткізудің түрлері, балаларға арналған отбасы шеңберіндегі мерекелер, отбасылық дәстүр ____________________________

Отбасында балаға деген талап жүйесінің бірлігі бар ма_______________________________________________________________

Бала құндылығының жүйесі__________________________________________

Ата-ананың мінез-құлық ерекшеліктері мен құндылықтары туралы ақпарат ______________________________________________________________

Баланың отбасынан тыс қатынасу шеңбері_____________________________

Баланың бос уақытында атқаратын жұмысы_________________________

Оқу қызметінің ерекшелігі (оқуға деген көзқарасы, үлгерімі) ____________________________________________________________

Положение в классном коллективе, отношение к коллективу:

- позиция в коллективе (лидер, предпочитаемый, принятый, отвергаемый, изолированный) ____________________________________________________

- басқа сыныптастарымен өзара қарым қатынасы (іскерлік, тең, достық, жылы, қақтығыстық) ______________________________________________________

- нақышы, маңайындағылармен қатынасу стилі: ___________________________

Доминантты стиль (өз-өзіне сенімді, өз пікірін зорлап міндеттеу, өзінің қателігін тез мойындамайды) доминантты емес стиль (ұялшақ,өзінің қателігін тез мойындайды, әңгіме кезінде аяуға мұқтаж) ______________________________

Қоғамға пайдалы қызметтерге қатысу (мектептегі және сыныптағы қоғамдық бұйрықтар) _________________________________________________________

Тұлғалық өзін-өзі бағалау ______________________________________________

Мінез-құлқының ерекшелігі:_____________________________________________

- дұрыс қылықтар, олар қаншалықты жиі орындалады ______________________

- жағымсыз әрекеттер, оның мінездемесі: ________________________________

- құқық бұзушылық___________________________________________________

- өзінің әрекеттеріне қатысы____________________________________________

- педагогикалық әсерге қалай қарайды___________________________________

- қай уақыттан бастап девиантты мінез-құлық байқалады___________________

- мұндай тәртіпке не себеп болды_______________________________________

- кәмелеттік жасқа толмағандар және мектеп ішілік бақылауда есепте тұр ма және не себепті ___________________________________________________________

- комиссияға деәйін баламен түзету жұмыстары жүргізілді ме және кіммен?____________________________________________________________

Сынып жетекшісінің аты-жөні ___________________________________________

Тәлімгердің аты-жөні ___________________________________________________
бала мен отбасының негізгі проблемалары____________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________

Әлеуметтік-психолгиялық көмек көрсету бойынша ұсыныстар _____

Толтырғандар:_________________________________________________________

1. 
   Мектептегі әлеуметтік-психологиялық қызметтің барлық мүшелерінің қатысуымен және басқа құрылымдармен тығыз қызметтестікте тәуелділігі бар отбасылардан шыққан балалар мен жасөспірімдерге көмек кешенді көрсетіледі.
   
2. 
   Көмек көрсетуде әлеуметтік-психолгиялық қызметтің іс-әрекеті Қазақстан Республикасының заңдарымен регламенттелуі керек және өзінің құзіреттілігі аясында, қажеттілігіне байланысты сәйкес келетін ұйымдарды тарту керек.
   
3. 
   Нақты отбасына көмек көрсетуді ұйымдастыруға шығармашылықпен жақындау. Баланы кәмелеттік жасқа толмағандардың ісі бойынша комиссияға жеткізбеу үшін күш жұмсау.
   
4. 
   Қызметтестікке тарту үшін баланың маңайындағы жақындарын зерттеу.
   
5. 
   Балалар мен жасөспірімдер арасында өзара көмек көрсетуге топтар ұйымдастыру, өз-өзіне көмек көрсету мен өзара көмек көрсету дағдыларын үйрету.
   
6. 
   Қиын сәттерде қолдау мен көмек көрсетуге қабілетті мекемелер мен ұйымдар туралы кәмелеттік жасқа толмағандарды ақпараттандыру. Балалар мен жасөспірімдерге араналған тәулік бойы қызмет істейтін сенім телефоны нөмірімен таныстыру.
   
7. 
   Балалар мен жасөспірімдерді ішімдік пен анашаның психологиялық және физикалық денсаулыққа кері әсерін тигізетіні туралы ақпараттандыру. Жұмысты интерактивті түрде жүргізу керек. Кәмелеттік жасқа толмағандар тек тыңдаушылар болып қана қоймай, өзара әрекеттегі белсенді қатысушылар болуына қол жеткізу.
   
8. 
   Кәмелеттік жасқа толмағандардың сабаққа қатысуына және үлгеріміне бақылау жасауды ұйымдастыру.
   
9. 
   Бос уақытты ұйымдастыру, бос уақытын пайдалы және қызықты өткізуге үйрету, бала мен балалар-жасөспірімдер клубы арасында мейірімді, тілектестік қатынасты түзету, кәмелеттік жасқа толмағандардың қызығушылығы мен болжамына байланысты үйірме сабақтарына, секцияларға шақыру.
   
10. 
    Баланы жоқ деп айтуға үйретіп, бас тарту стратегиясымен жұмыс жасау.(тренингте-қажеттілік кезінде қысымға дайын болып, оның қабыл алмауының себебі)
    
11. 
    Жағдайды меңгеретін, балаға толығымен жауап беретін тәлімгерді бекіту.
    
12. 
    балаларда сындарлық қатынас, коммуникация дағдыларын қалыптастыру мақсатында психологтармен бірлесе отырып жеке және топтық тренингтер бағдарламасын дайындау.
    
13. 
    Кәмелеттік жасқа толмағандардың ата-аналарымен аймақтық учаскелікпен тығыз байланыста сауықтыру және түзету жұмыстарын жүргізу. Отбасылық зорлықты алдын алу. Әлеуметтік жетімдіктің алдын алу. Өз балаларын тәрбиелеу сапасына ата-ананың жауапкершілігін арттыру.
    
14. 
    Үміт қондыру және оны нығайту терапиядағы шешуші емдік фактор болып табылады. Баланы өзіне және өз күшіне сендіруге иландыру керек.
    
15. 
    Балаға өмірде өз проблемасымен өзі жалғыз емес, ал оған көмектесетін адамдар бар екеніне эмоциялық қолдау көрсету керек.
    
16. 
    Балаға оның проблемаларын жан-жақты көрсету маңызды, өйткені оның өзіндік әмбебаптылық сезімі әлеуметтік оқшаулаумен, тұлға аралық қатынаста сезілетін қиыншылықтар мен шынайылылықтың жетіспеуімен, кіріптарлықтан босатумен тығыз байланысты. Осының барлығы балаға оның проблемалары әмбебап және тек оған ған тиесілі емес екенін ұғынуға көмектеседі.
    
17. 
    Ресурстарды іздеу.
    
18. 
    Өмірлік проблемаларды шешуге көмектесу, ішімдік пен анаша заттарын қолдану салдарынан туған психикалық денсаулыққа қатысты ақпаратты хабарлау.
    
19. 
    Алынған ақпараттың тәжірибеде бекітілуі. Өмірлік құрылымды толығымен қалыптастыру.
    
20. 
    Отбасы мүшелерінің басқасына емес, тек өзіне ғана жауапкершілікті артуды көрсетіп, балаға әлемді шынайы қабылдауды үйрету өте маңызды.
    
21. 
    Жаңа отбасы құрылымын қалыптастыруға әкелетін отбасы мүшелерінің бәріне кешенді көмек көрсету.
    

Балалардың аты-жөндері, туғакн жылдары _______________________________

Әкесінің аты-жөні, туған жылы___________________________________________

Анасының аты-жөні, туған жылы________________________________________

Мекенжайы (көшесі, үйі, телефоны) _____________________________________

Отбасы дәрежесі (аз қамтылған, көп балалы.)____________________________

Толық отбасы_______________________________________________________

Толық емес отбасы (жалғыз анасы немесе әкесі т.с.с тәрбиелейді)________________________________________________________

Ата-аналарының білімдері_____________________________________________

Әкесінің жұмыс орны мен лауазымы_____________________________________

Анасының жұмыс орны мен лауазымы___________________________________

Анасының еңбек өтілі_________________________________________________

Әкесінің еңбек өтілі _________________________________________________

Жұмыспен қамту орталығында есепте тұр ма _____________________________

Отбасы мүшелерінің қайсысы қылмыстық немесе әкімшілік жауапкершілікке тартылды?_________________________________________________________

Отбасының кіріс көзі (төмен, жеткілікті, орташа, жоғары) ___________________________________________________________________

Тәуелділіктің отбасының материалдық жағдайына әсері____________________

Тұрғын үйдің бар болуы_____________________________________________

Меншік иесі болып кәмелеттік жасқа толмағандар қалады ________________

Тұрмыстық жағдай:_________________________________________________

Баланың денсаулық жағдайы мен физикалық дамуы____________________

Отбасы мүшелерінің денсаулық жағдайы_______________________________

Отбасында кімнің тәуелділігі бар________________________________________

Психобелсенді заттарды қолдануды жалғастыру __________________________

Тәуелділіктен құтылуға талпыныстар болды ма____________________________

Жақындары арасында тәуелділікпен қиналатын туыстары бар ма_______________________________________________________________

Ата-аналарының құлдырауы кезінде баланың денсаулығына, өміріне қауіп-қатердің төнуі________________________________________________________

Қай жерде тәуелді психобелсенді заттарды көп қолданады __________________

Отбасы мүшелері қай кезден бастап тәуелділікпен қиналады ____________________________________________________________________

Тәуелдінің тәртібінің мінезі:_____________________________________________

Құлдырауға дейін_____________________________________________________

Құлдырау кезінде_____________________________________________________

Құлдыраудан кейін____________________________________________________

Тәуелдінің құлдырауға дейінгі баланың эмоционалды жағдайы________________

Баланың ішімдікті қабылдауға деген көзқарасы ____________________________

Бала мен тәуелді арасындағы қатынас___________________________________

Тәуелдінің ремиссиясы кезіндегі отбасындағы өзара әрекет _________________

Отбасының шайқалуы кезінде балаға қамқор болатын адамдардың бар болуы ____________________________________________________________________

Отбасындағы өзара әрекеттің мінезі:_____________________________________

А) Ересектер арасында ________________________________________________

Б) Ересектер мен бал арасында _________________________________________

В) Баланың отбасындағы ұстанымы ___________________________________

Отбасында тәрбиелеудің әдістері ________________________________________

Отбасында жазалаудың әдістері_________________________________________

Мақтау әдістері_______________________________________________________

Отбасы мәселелерін шешуге баланың қатысуы____________________________

Отбасылық қаражатты бөлуде баланың қызығушылығы ескерілеме

___________________________________________________________________

Бос уақытты отбасымен бірлесіп өткізудің түрлері_________________________

Отбасы шеңберіндегі мерекелер_________________________________________

Отбасы шеңберінде баламен талқыланатын ауқымды тақырыптар____________

Отбасындағы өзара қарым-қатынастың әдептілігі __________________________

өз балаларына тәулігіне қанша сағат уақыт бөледі__________________________

Оқу қызметінің ерекшеліктері _________________________________________

Қатысатын үйірмелер, секциялардың бар болуы____________________________

Баланың отбасынан тыс қатынасу шеңбері_________________________________

Сынып ұжымындағы жағдай____________________________________
Қоғамдық пайдалы қызметтерге қатысуы__________________________________

Тәлімгердің аты-жөні мен лауазымы_____________________________________

Қорытынды________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________

Әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету бойынша ұсыныстар________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Толтыру күні: ___________________________________________________

Толтырғандар:_________________________________________________________
V. Асрап алушы отбасын алып жүруді ұйымдастыру бойынша ұсыныстар

1. 
   Асырап алушы отбасына тәрбиелеуге берілген әрбір бала мен жасөспірімдерге оның сәтті қамтамасыз етілуі мен дамуына баланы қорғау және жұмыс жоспарында заң талаптарының орындалуын қадағалау мақсатымен бақылауды ұйымдастыру керек.
   
2. 
   Мамандар мен отбасы арасындағы қызметтестік қатынасты түзету қажет.
   
3. 
   Баланың өзі, оның отбасы және асырап алушы ата-анасы өздеріне бекітілген мамандарды және олардың кәсіптік міндеттерін, сондай-ақ байланыс телефонын білулері керек.
   
4. 
   Ерекше әлеуметтік жағдайда нақты отбасының қажеттіліктеріне бағалау жүргізу қажет. Асыранды отбасмында баланың өмірінің сапасына оң әсерін тигізетін әлеуметтік-психологиялық және заңгерлік қызметтің толық спектрін дер кезінде көрсету.
   
5. 
   Егер баланың қажеттілігі макманның қатысуын талап етсе, онда әлеуметтік-психологиялық қызметі мұндай көмектің координациялары мен мониторингтерін ұйымдастыру бойынша өзіне міндеттерді жүктейді.
   
6. 
   Балаға бекітілген маман тәрбиелеу жоспарының орындалу барысын қадағалап, асырап алушы отбасылармен және басқа да мамандармен немесе баланы тәрбиелеу үрдісіне қатысушы басқа адамдармен кеңесе отырып шешімдерді белгілейді.
   
7. 
   Әлеуметтік-психологиялық қызмет өкілдері бір кездесуді кездесумен жалғастыра отырып, заңдық түрде құрылған уақыттың жиектемелері мен келісім шартта тәрбиелеуге беру беру туралы көрсетілгендей отбасын жиі бақылап тұрады.
   
8. 
   Жағдайдың ерекшеліктеріне сәйкес бала өз отбасының жағдайы туралы ақпараттандырылуы үшін әлеуметтік-психологиялық қызметі баланың өз туған отбасымен немесе бала үшін жақын адамдарымен кездесулер ұйымдастырады.
   
9. 
   Ересектерді баланы өз отбасына қабылдау үрдісіне дайындауға көмек көрсету, «Асырап алушы ата-аналар мектебі» сабақтарына қатысу үшін Отбасын және баллаларды қолдау орталығына жіберу.
   

Мекенжайы (көшесі, үйі, телефоны) ____________________________________

Оқу орны___________________________________________________________

Асырап алушы әкесінің аты-жөні, туған жылы____________________________

Асырап алушы анасының аты-жөні, туған жылы__________________________

Отбасына баланы қабылдауға итермелеген себептер _________________________________________________________________

Отбасында туған балалар бар ма? Олар отбасында жаңа баланың пайда болуына қалай қарады______________________________________________________

Ағалары мен қарындастары туралы мағлұмат (аты-жөндері мен оқу орындары) __________________________________________________________________

Баланың отбасына қабылдауға отбасы қалай дайындалды? _________________________________________________________________

Баланы қабылдауға дайындыққа мамандардан кім көмектесті?_____________

Асырап алушы отбасына қандай мамандар қолдау көрсетеді?______________

Отбасы мүшелерінің денсаулық жағдайы_______________________________

Асырап алушы отбасының әлеуметтік мәртебесі_________________________

Асырап алушы ата-аналардың білімдері _______________________________

Асырап алушы әкесінің жұмыс орны мен лауазымы_______________________

Асырап алушы анасының жұмыс орны мен лауазымы_____________________

Кіріс көзінің деңгейі __________________________________________________

Мемлекет асырап алушы отбасына материалдық жағынан көмектесе ме_______

Тұрғын үйдің, тұрмыстық жағдайының, тазалықтың бар болуы_______________

Отбасындағы өзара қатынастың әдептілігі (қысқаша мінездеме беру): __________

А. Үлкендер арасында ________________________________________________

Б. Ересектер мен асыранды бала арасында______________________________

В. Туған бала мен асыранды бала арасында_______________________________

Г. Асыранды баланың отбасындағы ұстанымы____________________________

Отбасында тәрбиелеудің әдістері_____________________________________

Отбасылық қаражатты бөлу кезінде асыранды баланың қызығушылығы ескерілеме?__________________________________________________________

Отбасылық қаражатты бөлу кезінде туған баланың қызығушылығы ескерілеме?__________________________________________________________

Ата-ана асыранды баласына тәулігне қанша сағат уақытын бөледі _________________________________________________________________

Ата-ана туған баласына тәулігіне қанша сағат уақытын бөледі _______________________________________________________________

Отбасы шеңберінде туған және асыранды балаларымен талқыланатын ауқымды тақырыптар_________________________________________________________________________________________________________________________________

Отбасылық дәстүр, балаларға арналған отбасы шеңберіндегі мерекелер, бос уақытты отбасы болып бірлесіп өткізудің түрлері ____________________________________________________________________

Асыранды бала отбасы мүшелерінің қайсысымен жиі қатынаста болады? _________________________________________________________________

Бала өзінің балалар үйіндегі отбасымен қарым-қатынаста ма? ___________________________________________________________________

Бос уақытында немен шұғылданады_____________________________________

Оқу қызметінің ерекшеліктері (оқуға деген көзқарасы, үлгерімі)____________________________________________________________

Сынып ұжымындағы жағдай__________________________________________

Қоғамдық пайдалы қызметтерге араласу_______________________________

Сынып жетекшісінің аты-жөні________________________________________

Бала жаңа отбасына бейімделді ме___________________________________

Қорытынды________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________

Әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету бойынша ұсыныстар__________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Толтыру күні: ___________________________________________________

Толтырғандар:_________________________________________________________

___________________________________________________________________

1. 
   Ата-аналардың тәрбиелеу әлеуеттерін жоғарылату бойынша атқарылатын әрекеттің бірлескен алгоритмін дайындау үшін Отбасын және балаларды қолдау орталығы мамандарымен және мектептегі әлеуметтік-психологиялық қызметінің ата-аналармен арасындағы байланысты орнату.
   
2. 
   Тәрбиелеулері төмен отбасыларға арналған әлеуметтік-психологиялық портретті толтыру.
   
3. 
   Әлеуметтік-психологиялық портретте көрсетілгендерді саралай келе, қажет болған жапғдайда қосымша диагностикалық блок жүргізу:
   

-отбасыларды аралау;

-отбасылармен және олардың тәрбиешілерімен жеке әңгімелер;

-балалармен және олардың ата-аналарымен сауалнама және тестілеу жүргізу, жобалық әдістеме (баланың көзқарасымен отбасы суреті, бала мен ата-аналарға кезекпен жалғастыру ұсынылатын отбасы туралы «Аяқталмаған сөйлемдер» әдістемесі.

4. Оның жеке ерекшеліктерін ескере отырып, нақты отбасы жағдайының ерекшеліктерінен шығатын әрекет жоспарын және жеке маршрут құру.

5. Қоғам мүшелерінің маңызды әлеуметтік міндеттері ретінде баланы тәрбиелеуге жауапкершіліктің маңыздылығын көрсетіп, «Қиын ата-аналарға арналған мектеп» сабақтарына қатысу үшін Отбасын және балаларды қолдау орталығына жіберу.

6. Топтық жұмыс болсын немесе жеке кеңес болсын, олармен шынайы орындалатын әрбір кездесуді ата-аналық уәжділігі әр деңгейдегі адамдарға түсінікті болатындай нақты ұсыныстармен аяқтау қажет. Олардың тіпті көзге көрінбейтін оң өзгерістерін мақтай отырып, ата-аналық әлеуметтіек белсенділіктерін дамыту.

7. Жауапкершілік деңгейін жоғарылату, мақсаттылық, өмірлік құндылықтар жүйесін қалыптастыру бойынша, сондай-ақ күнделікті баланың өмірінде туындайтын ішкі тұлғалық және тұлға аралық қақтығыстарды шешуге ықпал ететін баламен жеке психологиялық жұмысты жүргізу.

8. Мектепте қоғамдық пайдалы қызметке баланы ата-анасымен бірге тарту.

9. Әр отбасының ерекшелігі мен нақты жағдайдан шығатын ата-аналармен жұмыс түрін таңдау.

10. Оның тиімділігін қадағалау мақсатымен жұмыстың істелген кезеңдеріне мониторинг жүргізу.

11. Баланы кәмелеттік жасқа толмағандардың ісі бойынша комиссияға жеткізбеу үшін қолдан келгеннің бәрін жасау. Алайда жұмыстың алғашқы кезеңінде баланың денсаулығына және өміріне төнетін қауіп-қатерді бағалау қажет. Қосымша ресурстар ретінде баланы тәрбиелеуге және отбасын түзету үрдісіне қызығушылық танытқан жақтарды іске қосу маңызды.

Оқу және тәрбиелену орындары ________________________________________

Балалардың денсаулық жағдайы _______________________________________

Мекенжайы_________________________________________________________

Әкесінің аты-жөні, туған жылы__________________________________________

Анасының аты-жөні, туған жылы________________________________________

Отбасы мүшелерінің денсаулық жағдайы________________________________

Отбасы дәрежесі ____________________________________________________

Отбасы құрамы______________________________________________________

Ата-аналарының білімі (заңдық өкілдер)_________________________________

Әкесінің жұмыс орны мен лауазымы_____________________________________

Анасының жұмыс орны мен лауазымы__________________________________

Анасының еңбек өтілі______________________________________________

Әкесінің еңбек өтілі________________________________________________

Жұмыспен қамту орталығында есепте тұр ма____________________________

Отбасы мүшелерінің қайсысы қылмыстық немесе әкімшілік жауапкершілікке тартылды, қандай себеппен _________________________________________

Отбасының кіріс көзі _________________________________________________

Тұрғын үйдің бар болуы________________________________________________

Тұрмыстық жағдай:_________________________________________________

Отбасындағы өзара қарым-қатынастың мінезі:_____________________________

А) Ересектер арасында ________________________________________________

Б) Балалар мен ересектер арасында _____________________________________

Отбасында жазалау әдістері___________________________________________

Мақтау әдістері_________________________________________________

Отбасылық қаражатты бөлу кезінде баланың қызығушылығы ескерілеме

____________________________________________________________________

Ата-аналар балаларына талап қоя ма? Үнемі ме? __________________________

Үлкендерден басқа балаға кім қарайды? __________________________________

Мамандардың ықпал етуіне ата-аналардың әрекеттері мен олардың пікірлерінің деңгейі _______________________________________________________________

Отбасының түрлі дағдарыстық жағдай кезінде әлеуметтік институттардан көмек сұрауға қабілеті ______________________________________________________

Бала тұлғасының мықты жақтары________________________________________

Оқу қызметінің ерекшеліктері ___________________________________________

Бала бос уақытында немен шұғылданады_________________________________

Отбасынан тыс баланың қатынасу шеңбері_____________________________

Баланың қосымша білім түрлерін алуы __________________________________

Отбасының тәрбиелеу әлеуетінің төмен болу себептері ____________________

Қай уақыттан бастап отбасы «қиын» болып саналады? ____________________

Проблеманы шешу үшін отбасына қандай қызмет түрлері көрсетілді? ___________

Бала отбасының негізгі проблемалары_____________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________

Әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету бойынша ұсыныстар

Толтырғандар:_________________________________________________________