Некенің сот арқылы сотсыз бұзылуы. Ата-аналық құқығынан айыру себептері

• 
  тұрмыс жағдайының ауыртпалығы (материалдық қажеттіліктер, тұрғын үй қиыншылығы, т.б.);
  
• 
  тұлғааралық келіспеушіліктер ( өзара сүйіспеншілікті жоғалту, дөрекілік, маскүнемділікке салыну);
  
• 
  ішкі жағдайлар ( жаңа отбасының пайда болуы, жаңа сезімдердің пайда болуы).
  

ҚР “Неке және отбасы” заңы некені бұзудың екі түрін белгілейді.

1. 
   Азаматтық хал актілерін тіркеу органдарында некені бұзу.
   
2. 
   Сот тәртібімен некені бұзу.
   

1. 
   Кәмелетке толмаған ортақ балалары жоқ;
   
2. 
   Бір-біріне мүліктік және өзге де талаптар қоймайтын;
   
3. 
   Ерлі-зайыптылардың өзара келісімі жағдайында жүргізіледі.
   

1. 
   Кәмелеттік жасқа толмаған ортақ балалары болса;
   
2. 
   Жұбайлардың біреуі некені бұзуға келісім бермесе;
   
3. 
   Ерлі-зайыптылардың біреуі некені бұзуға қарсы болмас, бірақ өз әрекеті немесе әрекетсіздігі арқылы некені бұзудан жалтарса неке сот тәртібімен бұзылады.
   

Ерлі-зайыптылардың біреуінің некені бұзуға келісімі болмаған жағдайда, некені бұзу олардың біреуінің өтініші бойынша жүзеге асады. Сот ерлі-зайыптыларды татуластыруға мерзім белгілеуге құқылы.

Бұл мерзім 3 ай көлемінде белгіленеді. Қоғам өмірі үшін отбасының бұзылмауынан маңызды нәрсе жоқ. Ошағы бүтін, оты түзу отбасында ғана дұрыс бала тәрбиеленіп, берік қоғамның іргетасы қаланады. “Отбасы-шағын мемлекет” деп бекер айтылмаған. Сот тәжірибесінде мерзім беру шараларының нәтиже беріп жүрген кездері, аз емес. Кей жағдайларда ерлі-зайыптылар ашу үстінде асығыс шешім қабылдауы мүмкін. Осы мерзім маңызды шешім қабылдау үшін аз уақыт емес.

Ерлі-зайыптыларды татуластыру жөніндегі шаралар нәтижесіз болса, сот тараптардың өтінішін қанағаттандырады. Көп жағдайларда ерлі-зайыптылар некенің бұзылу себептерін анықтап айтудан бас тартады. Ажырасу себептерін айтудан бас тарту, соттың некені бұзбай қалдыруына себеп бола алмайды. Некенің бұзылу себебі нақты анықталмаса да сот талапкердің өтінішін қанағаттандыруға құқылы.

Некені сот тәртібімен бұзу ерлі-зайыптылар некені бұзутуралы арыз бергеннен бастап, кемінде бір ай өткен соң жүргізіледі. Соттың шешімі күшіне енген күн некенің бұзылған күні деп танылады.

Некенің бұзылғандығы жөніндегі сот шешімінің көшірмесі, неке тіркелген жердегі АХАТ органдарына үш күннен кешіктірілмей жіберіледі. Некенің тоқтатылуы бұрынғы ерлі-зайыптылардың арасындағы мүліктік және басқа (жеке қатынастардың) тоқтағандығын растайды. Олардың жаңа некеге тұруға құқығы пайда болады.

1. Егер ата-аналар (олардың біреуі):

- ата-ана міндеттерін орындаудан, оның ішінде алимент төлеуден қасақана жалтарса;

- өз баласын перзентханадан (бөлімшесінен) не өзге де балаларды тәрбиелеу, емдеу немесе басқа да мекемелерден алудан дәлелді себептерсіз бас тартса;

- өздерінің ата-ана құқықтарын пайдаланып қиянат жасаса;

- балаларға қатыгездік көрсетсе, оның ішінде олардың денесіне немесе психикасына зорлық-зомбылық жасаса, олардың жыныстық пәктігіне қастандық жасаса;

- заңдарда белгіленген тәртіп бойынша маскүнемдікпен, нашақорлықпен ауырады деп танылған болса, олар ата-ана құқығынан айрылуы мүмкін.

2. Өз балаларының не жұбайының өміріне немесе денсаулығына қарсы қасақана қылмыс жасаған жағдайда ата-аналар (олардың біреуі) ата-ана құқығынан айрылуы мүмкін.

Ата-ана құқығынан айыру сот тәртібімен жүргізіледі.

Ата-аналар өз балаларын тәрбиелеуге, оның жан-жақты жетілген азамат болып өсуіне жағдай жасауға міндетті.