«Қазіргі заман тарихын құжаттандыру орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі Шығыс Қазақстан облыстық Абай атындағы әмбебап кітапхана



бет1/2
Дата25.02.2016
өлшемі442 Kb.
#19827
  1   2

«Қазіргі заман тарихын құжаттандыру орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Шығыс Қазақстан облыстық Абай атындағы әмбебап кітапхана






Сіздердің жаңалықтарды білуге деген

ынталараңызды қолдаймыз

және көмектесеміз!


Шығыс Қазақстан облысының

Семей аймағында 2015 жылы

аталып өтілетін және еске алынатын

күндер тізбегі







Семей -2014 ж.



Құрастырушылардан:
Шығыс Қазақстан облыстық Абай атындағы әмбебап кітапханасы мен Қазіргі заман тарихын құжаттандыру орталығы 1999 жылдан бері «Семей аймағында аталып өтілетін және еске алынатын күндер тізбегін» электрондқ нұсқада дайындап шығарады.

Өлкетану әдебиеттерін насихаттауда және еліміздегі көрнекті оқиғаларды хабарлауда көрсеткіштің алатын орны ерекше. Мұнда туған өлкеміздің тарихы, экономика және мәдениет саласындағы елеулі оқиғалар, еңбегі сіңген белгілі тұлғалардың өмірі мен шығармашылығы туралы ақпараттар берілген.

Көрсеткіш үш бөлімнен тұрады:

Негізгі бөлімдегі көрсеткіште жұлдызшамен белгіленген айтулы күндер тізбегіне анықтама жазылып, әдебиеттер тізімі берілген.

«Айы, күні белгісіз күндер» бөлімінде анықтамалар мен әдебиеттер хронология ретімен берілген. «Анықтамалар мен әдебиеттері берілмеген, еске алынып өтілетін оқиғалар» және семейлік Кеңестер Одағының батырларының мерейтойлық тізбегі енгізілді.

«Әдебиеттері мен анықтамалары берілмеген, аталып өтілетін күндер» тізбегінде аталып өтілетін оқиғалар хронология тәртібімен берілген.

Күнтізбек соңында аталып өтілетін есімдердің әріптік көрсеткішімен жабдықталған. Құралды құрастыру жұмысы 2014 жылдың маусымында аяқталды.

Күнтізбе мұғалімдерге, кітапханашыларға, өлкетанушыларға, өлкесін танып білгісі келетін пайдаланушыларға көмекші құрал ретінде арналған. Құралдың мазмұны бойынша айтпақ пікірлеріңіз болса, мына мекен-жайға хабарласуларыңызға болады:


Мекен-жайымыз:

Семей қаласы Абай көшесі, 84

071400


Тел: 56-07-08; 52-22-63

веб-сайт: http://www.cdni-arhiv.vko.gov.kz

е-mail: kgu-cdni@rambler.ru


Семей қаласы Абай көшесі , 86

071400

Тел.: 56-10-76; 52-04-44



веб-сайт: http://www.semeylib.kz.

е-mail:semeybib@yandex.ru



Негізгі бөлім

*2 қаңтар Уәли Айдаболовтың туғанына 85 жыл (1930-2000),

Сазгер, Халық ағарту саласының озық қызметкері, ұстаз

*27 қаңтар Төлеген Жанғалиевтің туғанына 65 жыл (1950),

Абай ауданының ақиық ақыны, Жамбыл атындағы халықаралық

сыйлықтың иегері, ШҚО жазба ақындар мүшәйрасының бас

жүлдегері, Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі.
*2 ақпан Мұхтар Мұқанұлы Мағауиннің туғанына 75 жыл (1940).

Қазақстанның халық жазушысы, Абай атындағы

Мемлекеттік сыйлықтың және Түркияның

«Түрік дүниесіне қызмет» халықаралық сыйлығының

лауреаты, халықаралық Шыңғысхан академиясының академигі.

*6 ақпан Михаил Семенович Паниннің туғанына 75 жыл (1940),

Ұстаз, ғалым, қоғам қайраткері, «Достық» орденінің иегері.

*12 ақпан Нұритдин Атахановтың туғанына 110 жыл (1905-1975),

Қазақстан Республикасына еңбегі сіңген әртіс, сахнагер

*15 ақпан Күләш Сырымбетқызы Сәкиеваның туғанына 95 жыл (1920 ж.)

Қазақстан Республикасының халық әртісі, сахна өнерінің

Тарланы.
*1 наурыз Шәкір Әбеновтің туғанына 115 жыл (1900-1994),

"Халықтар достығы" орденінің иегері, тұңғыш Президентіміз

Н.Назарбаевтың ант беру рәсімінде бірінші бата берген

ақсақал, артына мол шығармашылық мұралар калдырған

арқалы ақын, сазгер, көнеден қалған мұраны қастерлеп өткен

суырып салма ақын.

*3 наурыз Әзімхан Сәдуақасұлының туғанына 85 жыл(1930)- өлкетанушы.

*4 наурыз Арап Сләмұлы Еспенбетовтің туғанына 70 жыл (1945),

Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, филология

ғылымының докторы, профессор.

*5 наурыз Олег Жанияровтың туғанына 70 жыл (1945-2012) -сазгер, ұстаз.


*5 наурыз Кентау Назарбектің туғанына 50 жыл (1965) - әнші, сазгер.

*13 наурыз Теміржан Базарбаевтың туғанына 80 жыл (1935-2006),

талантты сазгер, ұстаз, Қазақстан Республикасының

Еңбек сіңірген қайраткері.


*14 наурыз Баян Сағымбаеваның туғанына 65 жыл (1950) –әнші,

Қазақстанға еңбегі сіңген мәдениет қызметкері,

Бүкілодақтық комсомол сыйлығының лауреаты.
*15 наурыз БақытҮдербаеваның туғанына 65 жыл (1950) –дәстүрлі әнші, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген артисі.

*21 наурыз Айгүл Кемелбаеваның туғанына 50 жыл (1965)-жазушы,

Қазақстан Журналистер Одағы мен Қазақстан Жастар

Одағының Б.Бұлқышев атындағы сыйлығының және Дарын

Мемлекеттік Жастар сыйлығының иегері.

*29 наурыз ШҚО-ның қазіргі заман тарихын құжаттандыру орталығының

ұйымдастырылғанына 95 жыл (1920)
*27 наурыз Дәмеш Омарбаеваның туғанына 65 жыл (1950) –айтыскер ақын,

Мәдениет қайраткері.


*8 сәуір Хасен Байырмановтың туғанына 110 жыл (1905-1986),

Қазақстан Республикасына еңбегі сіңген әртіс, сахнагер,


*9 мамыр Мұсатай Ақынжановтың туғанына 110 жыл (1905-1986),

тарихшы, драматург, әдебиет зерттеуші.

*1 маусым Рымғали Нұрғалиұлының туғанына 75 жыл (1940-2010),

әдебиетші, ғалым, Мемлекеттік сыйлықтың иегері.



*16 маусым Кәмен Оразалиннің туғанына 95 жыл (1920-2008)

Майдангер жазушы, қазақ әдебиетінің қадірменді ақсақалы, «Қазақ ССР-нің еңбек сіңірген мұғалімі», Октябрь

революциясы, ІІІ дәрежелі «Даңқ» ордендерінің, «Парасат»

орденінің және көптеген медальдардың иегері.


*27 маусым Оразғали Сейітқазының туғанына 60 жыл (1955) -өнер шебері,

қобызшы, сазгер.

8 шілде «Сервис» колледжінің ашылғанына 70 жыл (1945)
*11 шілде Мағауия Абайұлының туғанына 145 жыл (1870-1904) -

Абайдың ақын шәкірті.


*17 тамыз М.Төлебаев атындағы музыкалық колледждің құрылғанына 60

жыл (1955)


*23 тамыз Абай Құнанбайұлының туғанына 170 жыл (1845-1904) Ұлы ақын, ағартушы, қазақтың жазба әдебиетінің және әдеби

тілінің негізін салушы.

*1 қыркүйек Жұмабек Қамбаровтың туғанына 65 жыл (1950) –журналист,

Қаламгер.


*15 қыркүйек Семей қаласындағы Шығыс әскери округының құрылғанына

15 жыл (2000)


*16 қазан Абайдың тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық

қорық мұражайының ұйымдастырылғанына 75 жыл (1940)


*16 қазан Аспалы көпірдің іске қосылғанына 15 жыл (2000)
*19 қазан Мыңбай Рәштің туғанына 85 жыл (1930)– ақын, сатирик.
*21 қараша Ахмеди Ысқақовтың туғанына 105 жыл (1910-1996) Ұлттық Ғылым академиясының корреспондент мүшесі,

филология ғылымының докторы, профессор,

Қазақ ССР-нің еңбек сіңірген ғылым қайраткері.
*24 қараша Сапарғали Бегалиннің туғанына 120 жыл (1895-1983)

Ақын, жазушы, аудармашы.

*5 желтоқсан Семей қаласындағы Невзоровтар отбасы атындағы

Шығыс Қазақстан облыстық бейнелеу өнері мұражайының

ашылғанына 30 жыл (1985)
*22 желтоқсан «Еураз-шоу» ән-би театрына 20 жыл (1995)
*Желтоқсан Ілияс Молдажановтың туғанына 115 жыл (1900-1938)

Ақын, қоғам қайраткері




Айы, күні белгісіз күндер:
*Ақын, ұстаз Ахат Құдайбердіұлының туғанына 115 жыл (1900-1984)

Исраил Ақылбайұлына 120 жыл (1895-1959) (Абайдың немересі, педагог, күйші)

*Ақын Есенсары Құнанбаевтың туғанына 125 жыл (1890-1960)
Уәсила Мағауияқызына 125 жыл (1890-1954) (Абайдың өз қолында өскен немересі)

Мүрсейіт Бікеұлына 155 жыл (1860-1917) (Абай өлеңдерін қағазға түсірген)

*** ***

*Жүн өңдеу фабрикасына 80 жыл (1935)


*«Мұрагер» тігін фабрикасына 75 жыл (1940)
*Семей аймағындағы баспасөз және кітап шығару мұражайына 15 жыл (2000)


Кеңес Одағының батырлары
1 қаңтар Кеңес Одағының батыры Махмет Қайырбаевтың

туғанына 90 жыл (1925-1996)


1 мамыр Кеңес Одағының батыры И.И.Варепаның

Туғанына 105 жыл (1910-1981)


24 шілде Кеңес Одағының батыры С.Батинковтың

туғанына 95 жыл (1920)


11 тамыз Кеңес Одағының батыры А.Крониттің туғанына

90 жыл (1925-1983)


21 қыркүйек Кеңес Одағының батыры Серікқазы Бекбосыновтың

туғанына 90 жыл (1925)


18 қараша Кеңес Одағының батыры И.М.Ландышевтың

туғанына 90 жыл (1925-1945)


Кеңес Одағының батыры И.И.Корневтің

Туғанына 115 жыл (1900-1945)




Әдебиеттері мен анықтамалары берілмеген, аталып өтілетін күндер:
Ерікті өрт сөндіру қоғамының қалалық ұйымдастыру бюросының құрылғанына

75 жыл (1940)


Медициналық колледждің ашылғанына 60 жыл (1955)
Семей облыстық телестудиясының ашылғанына 50 жыл (1965)

Орыс драма театрына Ф.М.Достоевскийдің аты берілгеніне 40 жыл (1975)


Семей қаласындағы неке сарайының ашылғанына 35 жыл (1980)
Абай ауданының Жидебай селосында «Абай – Шәкәрім» мемориалдық кешенінің ашылғанына 20 жыл (1995)
«Жас ұлан» ерлер лицейіне Шоқан Уәлиханов есімінің берілгеніне 10 жыл (2005)


2 қаңтар Сазгер, Халық ағарту саласының озық қызметкері, ұстаз

Уәли Айдаболовтың туғанына 85 жыл (1930-2000)
Сазгер Жарма ауданы, сұлу табиғатты Мариновка селосында дүниеге келген. Жасынан ауыр жұмыстарды басынан кешірген Уәли соғыс жылдары үзген оқуын 1947 жылы қайта жалғайды. Семей қаласындағы темір жол училищесіне оқуға жіберіліп, слесарьлық оқуда оқиды. Жыл өткенде Аягөздегі жаттығу тәжірибе жұмысына жіберіледі. Сонда жүріп көркемөнерпаздар үйірмесіне қатысады. Орта әсері өнерге құштарлығын қозғап, табиғатына біткен музыкалық дарынының көзін ашуға ықпалын тигізеді. Сырттай М.Төлебаев атындағы музыкалық училищені оқып бітіреді.

Жарма ауданында автоклубта қызмет істей жүріп, домбыра мен баян тартуды үйренеді. «Скотоводта» мұғалімдік қызметпен қатар музыкалық дарыны да жарыққа шыға бастайды. Олардың төл басы Қ.Алтынбаевтың өлеңіне жазылған «Туған жер», Қ.Шалқаров, Т.Әбдірахманованың өлеңдеріне жазылған «Алыстадың арманым», «Дос қандай» әндері дүниеге келді.

1973 жылы Семей қаласындағы №16 мектепке орналасып, ән сабағынан 20 жылдан астам дәріс береді. Өнер адамдары Т.Базарбаевпен, Д.Хайрулиин тағы басқалармен шығармашылық қатынаста болды.

Уәли Иманғалиұлы Айдаболов көп жылдық халық ағартудағы еңбегі үшін «Халық ағартудың озық қызметкері» атағына ие болды. Мәдениет, оқу-ағарту министрліктерінінң құрмет грамоталарымен марапатталды. 2000 жылы дүние салды.


Әдебиеттер:
Шыңғысұлы Б. Жан өнерпаздар ұстазы // Семей таңы.-1982.-12 мамыр.

Шыңғысұлы Б. Өмірін өнерге арнаған // Семей таңы.-1993.-26 қаңтар.

Кәрібжанов О. Әуез ордасы.-Семей, 2005.-21 б.


27 қаңтар Ақын Төлеген Жанғалиевтің туғанына 65 жыл

Абай топырағында 1950 жылдың 27 қаңтарында туып өскен Төлеген Жанғалиев алып бабаларының атына сай азамат болуды талабымен ғана емес, тартымды туындыларымен таныта бастаған талантты лирик ақын. Төлеген Жанғалиевтың ақындық арынын, айта білу шеберлігін, өсіресе балладалары айғақтап береді. «Ақ арба», « Апамның әңгімесі», «Намыс», «Ақ бантик», «Көрші кемпір», «Иіс су» балладалары үлкен шеберлікпен жазылған. «Шыңғыстау шындығы» - жинақтың алтын қазығы іспетті. Бұл шығарма Шәкәрім қажыға арналған.

1998 жылы «Ата мұра» баспасынан жарық көрген «Біз жұмаққа бармаймыз» кітабында қамтымаған тақырыбы, қозғамаған мәселесі кемде-кем. Оны ел мен жер тағдыры толғантады. Әлемде жасалып жатқан іс те, қиянат пен қасірет те - бәрі де осы жинақтан орын алған. 1999 жылы мерейтой қарсаңында полигон тақырыбына арналған «Атом мен ақын» деген жаңа жинағы баспадан шықты. Ұлылар бастаған кешті жалғастырып келе жатқан Төлеген Жанғалиев қазақ поэзиясында өзіндік үні бар, үнемі үлкен ізденіс үстіндегі өсумен келе жатқан ақын. Ақын өзінің шығармаларында бүгінгі өмірдің шындығын дөп басып айтады. Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі, халықаралық Жамбыл корының лауреаты.
Әдебиеттер:

Жанғалиев Т Нұрлы ту.-Семей, 2011. - 302 б.

Жанғалиев Т. Ақындар жүр Ертістің жағасында... //Арна.-2000.-12 мамыр.

Жанғалиев Т. Жел мінез. Қалтақбасқа хат. Элегия: Өлеңдер) //Дидар.-1999.-2 наурыз.

Жанғалиев Т. Үшінші нәубет. Атом мен ақын: (Өлеңдер) // Семей таңы.-1999.-15 шілде.

Жанғалиев Т. Күдік. Біз. Ағайынға арыз: (Өлеңдер) //Семей таңы.-1999.-11 қараша.

Жанғалиев Т. Ақын рухымен сырласу. Көр қазушыға күбір: (Жыр дәптерінен) // Семей таңы.-1999.-28 қазан.

Жанғалиев Т. «Баба» деп қойдым атыңды // Семей таңы.-1998.-15 қазан.

Жанғалиев Т. «Аңдар мен адамдар» атты кітаптан // Сарыарқа.-1998.- 22 сәуір.

Жанғалиев Т. Біз жұмаққа бармаймыз-ау, бармаймыз: (Толғау) // Семей таңы.-1997.-5 сөуір.

Жанғалиев Т. Тілсіздің тілі : (Өлеңдер жинағы).-Өскемен, 1994. - 85 с.

Жанғалиев Т. Шыңғыстау шындығы: (Өлеңдер, балладалар, дастандар).-Алматы, 1992.-128 6.

***

Қабиденұлы М. Өмірін өлеңмен өрнектеген: (Ақын 50-де) // Семей таңы.-1999.-11 караша.



Қасымжанұлы С. Жас жүрек жайып саусағым: немесе абайлық жас ақындардың "Алқызыл желкені" // Ертіс өңірі. - 2004. - 12 ақпан.- Б. 17

Мұратбекқызы А. Ақынмен кездесу // Ертіс өңірі. - 2010. - 13 қаңтар. - 2 б.

Оспанов Т. Талғампаз ақын: (Шыңғыстау шындығы» кітабы туралы) // Семей таңы.-1992.-25 тамыз.

Рахметова, Жұмабақыт. Ақындар елінде // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2013. - № 7.- Б. 88-92.

Сейсенұлы, Дәулет. Ауылдағы ақындық мектеп // Егемен Қазақстан. - 2013. - 12 қаңтар.- Б.6.

Серікқалиұлы 3. Төлеген Жанғалиев - 50 жаста // Семей таңы.-1999.-1 қараша.



2 ақпан Қазақстанның халық жазушысы, әдебиет зерттеуші

Мұхтар Мағауинның туғанына 75 жыл
Жазушы, әдебиет зерттеуші Мағауин Мұхтар Мұқанұлы Шығыс Қазақстан облысы, Аякөз ауданының Баршатас селосында 1940 жылы 2 ақпанда ауыл мұғалімінің отбасында дүниеге келді.

Мектеп қабырғасында жүргенде-ақ әдебиетке жақын болды. Бала Мұхтар халық ауыз әдебиетінің озық үлгілерін жаттап өсті. Ауыл қарияларының көкірек қоймаларын ашқызып, жүрегіне тоқи білді. Орта мектепті бітірер жылы мектеп пен ауыл кітапханасында ол оқымаған кітап қалмағанын жерлестері әңгімелеп отырады екен, жерлестері, үлгі тұтар ағалары Абай мен Әуезов табынған сөз өнері Мағауинді 1962 жылы Қазақ Мемлекеттік университетінің тіл-әдебиет факультетіне алып келсе, 1965 жылы қазақ әдебиеті кафедрасының аспирантурасын бітірді. Сөйтіп, алғыр жігіт ғылым жолына түсті. «Қазақ әдебиеті» газетінде, «Жазушы» баспасында, Ғылым академиясының М.Әуезов атындағы әдебиет және өнер институтында, ҚазПи-де жұмыс істеді.

Мұхтардың көркем прозадағы тырнақ алды жинағы - «Ақша қар». (1969 ж.) мен «Бір атаның балалары» (1974 ж.) кітаптарымен көпшіліктің танымал жазушысына айнлады. Осы кітаптарында ол адам жанының нәзік сырларын кейіпкерлердің өзіне аштырып, өмірді қолдан жасамауға, ойдан жоқты бар етуге жаны қас, байыпты қаламгер келе жатқанын паш етті. Жинаққа кірген «Тазының өлімі» (1969), «Қара қыз» (1970) «Көк мұнар» романы (1971), т.б, жарияланды.

Мұхтар Мағауин прозасының дені - бүгінгі күн тақырыбы, кемелденген социализм дәуіріндегі озығымыз, қүрметімізді дәріптеп, аяққа оратылған тозығымызды сынайды. Жазушының адам жанына терең бойлауының нәтижесінде, өмірді білу, адамдар арасындағы байланыстарды шеше білуі арқасында кейіпкерлерін бір-бірімен шатастырмайды. Қазы («Тазының өлімі»), «Көк мұнардағы» Кенжек, Едіге,Гүлшат, «Бір атаның балаларындағы» Ахмет қария, «Әйел махаббатындағы» Зия, «Қарақыздағы» Айгүл т.б. бейнелері жазушының суреткерлік биік мұратты заман ақиқатын ұлттык қасиет, ұлттық мінез диалектикасына ұштастыра алатындығының жарқын көрінісі.

1984 жылғы Қазақ ССР Мемлекеттік сыйлығының иегері, филология ғылымының докторы, жазушы Мұхтар Мұқанұлы Мағауин қазақ әдебиетінің тарихын зерттеуде көп еңбек сіңірумен қатар, бірнеше көркем туындылардың авторы. Ол жазған «Қобыз сарыны» монографиясы (1968) және «Алдаспан» антологиясы (1970) көне дөуірдегі қазақ әдебиеті тарихын зерттеуге қосылған бағалы еңбектер. М.Мағауинның 1984 жылы Қазақ ССР Мемлекеттік сыйлығына ие болған «Аласапыран» атты тарихи диалогиясында қазақ жөне орыс халықтарының арасындағы достық қарым-қатынас арқау болады.

Жазушы бұл шығармасын жазуда тарихи көп жерлерді аралағанын айтады. «Москвадағы Кремльді көп зерттедім. Патша сарайының іші-сыртын және ондағы жиһаздарды суреттеуге де біраз еңбек сіңіруге тура келді. Жалпы, осы еңбекті жазу үшін жүзден астам еңбектерді пайдаландым»,- деп жазады. Шығарма тікелей қазақ өмірінің шындығын бейнелейтіндіктен, Мағауин ХҮІ-ХҮП ғасырдағы халықтың тұрмысы, салт-санасы, әдет-ғұрпы, қару-жарақ, құрал-саймандарына дейін дәлдікті сақтауға тырысқан. Жазушының шығармалары ТМД және шет ел тілдеріне аударылған.

Абай атындағы Мемлекеттік сыйлықтың және Түркияның «Түрік дүниесіне қызмет» халықаралық сыйлығының лауреаты, халықаралық Шыңғысхан академиясының академигі М.Мағауиннің әдебиетке қосар үлесі мол.
Әдебиеттер:
Мағауин М. Қыпшақ аруы.-Алматы: Атамұра, 2007.- 256 б.

Мағауин М. Аласапыран.Тарихи роман.1-кітап.-Алматы: Жалын,1981.-384 б.; 2 кітап, 1983.-456 б.;

Мағауин М. Аласапыран.-Алматы: Жазушы, 2009.-496 б.

Мағауин М. Бір атаның балалары. Повестер және роман.-Алматы: Жазушы,1980.-318

Мағауин М. Түркі жұртының қара шаңырағы - бізбіз // Дидар. - 2010. - 1 ақпан. - С. 5

Мағауин М.Зұлымдық шежіресі // Жұлдыз.-2001.-№2.-106 6.

Мағауии М. Құрметті академик // Ертіс өңірі.-2005.-7 сәуір.-2 б.

***


Әбікенова Г. М.Мағауин шығармаларындағы автор бейнесі мен кейіпкер бейнесінің берілу жолдары.-Астана, 2004.-31 б.

Жанпейіс Н. Заманалар жүгін көтерген туынды // Қазақ әдебиеті. - 2010. - 14 мамыр.- 7 б.

Жолдасбайұлы С. Шыңғыс ханда шарапат бар ма?//Ана тілі.-2002.-6 маусым.-4-5 б.

Бекбосынов М. Қос қайраткер қаламгер: (М. Мағауин мен Қ.Жұмаділов туралы) //Семей таңы.-2003.- 2 сәуір.-5 6.

Қайролданова С. М.Мағауиннің «Шақан Шері» романы // Ұлағат.-2005.-№ 1.

Сейсенұлы Д. Мұхаңның "Шыңғыс ханы" жарыққа шықты // Семей таңы . - 2012. - 10 қаңтар. - С. 8

Сембай М. Алаштың алдаспаны: Журналист пен 70 жасқа толып отырған жазушы Мұхтар Мағауинмен «Бір өзі бір академия» атты сұхбаты // Ертіс өңірі.-2010.-10 ақпан.-10-12 б.

Сыдықов Т. Зерлі тілді, зерделі жазушы // Жұлдыз.-1985.-И12.-197-2016.

Тілеубаева К. «Драматизм танымдық сипат» // Ізденіс.-2004.-№ 1.

6 ақпан Ұстаз, ғалым, қоғам қайраткері, «Достық» орденінің

иегері Михаил Семенович Паниннің туғанына 75 жыл

Ғалым, қоғам қайраткері Михаил Семенович Панин Шығыс Қазақстан облысы Бородулиха ауданының Камышенка ауылында 1940 жылы дүниеге келді. Семей педагогикалық институтының биология-химия факультетін үздік бітірген М.С Панин жоғарғы оқу орнында ассистенттен бастап бірінші басшыға дейінгі еңбек жолынан өтті: химия кафедрасын басқарды, биология-химия факультетінің деканы, оқу ісі жөніндегі проректоры, Семей педагогиқалық институтының ректоры, Семей Мемлекеттік университетінің ректоры, Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің бірінші проректоры, оқу ісі жөніндегі проректоры, ғылыми жұмыс және халықаралық байланыстар жөніндегі проректоры, Семей мемлекеттік педагогиқалық институтында экология және география кафедрасының меңгерушісі қызметтерін атқарып келді.

Ғылыми педагогикалық саладағы қызметі үшін “Құрмет” орденімен, «Еңбек Ері» медалімен марапатталды. «КСРО- ның ағарту үздігі»,   «Қазақ ССР- ның халық үздігі», «Қазақстан Республикасы білім ағарту үздігі» атанды. Ғылымның дамуына қосқан үлесі үшін және көрсеткен әсері үшін биология ғылымының докторы, химия профессоры, академик М.С.Панин «Әлемдегі Жетекші Ғалымы» болып танылды. Семей қаласының құрметті азаматы.

 

Әдебиеттер:


Ізғұтдинов М. Танымал ғалым // Семей таңы. - 2005. - 11 ақп. - С. 12

Панин М.С. "Жұмыссыз күнімді өлі күнге санаймын" // Ертіс өңірі. - 2010. - 3 ақпан. - С. 12

Тәлтенов А. Кемелдікке жол тартқан ғұмыр // Семей таңы. - 2010. - 4 ақпан. - С. 4 ; Семей таңы. – 2012.- 22 мамыр.- Б.2; Семей таңы. – 2013.-11 қаңтар.- Б.2


12 ақпан Қазақстан Республикасына еңбегі сіңген әртіс, сахнагер

Нұритдин Мұхаметқалиұлы Атахановтың туғанына

110 жыл (1905-1974)
Актер Нұритдин Атаханов 1905 жылы Өскемен қаласында дүниеге келді. 1919 жылы Өскемендегі жоғары бастауыш училищесін бітірген. 1924-34 жылдары сот, прокурор, тергеуші болып сот орындарында әртүрлі қызметтер атқарған. Ұлы Отан соғысына қатысқан. Киелі саханадағы өнер жолын 1922 жылы Өскемен қаласындағы қазақ-татар труппасынан бастады. 1930-40 жылдары Алматы, Қарқаралы, Қарағанды, Павлодардағы қазақ театрларында бастады. 1958 жылы Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігіне қатысты. 1952-1975 жылдары өмірінің соңына дейін барлық актерлық ғұмыры Семейдегі Абай атындағы музыкалы драма театрында өткен. Актер отыз жыл ішінде екі жүзден астам рольді сахналады. Олардың ішінде, әсіресе, «Арқалық батырдағы» - Арқалық, «Қыз Жібектегі» - Базарбай, «Майрадағы» - Тайман, «Қозы Көрпештегі» -Қодар т.б. образдары халық көңілінен шыққан шынайы образдар. Ол өзінің сомдап шығаратын рольдеріне барынша ізденіп, әдебиеттерді ақтарып дайындалатын. Семей сахансының саңлағы өз өнеріне, өзінің шығармашылық еңбегіне әрқашан жауаптылықпен, байсалдылықпен қарайтын.

1934 жылы Семей сахнасына қойылған «Еңлік-Кебекте» Кебек ролін тұңғыш рет көрермендер назарына ұсынып, жылы қабылдады. Одан кейін де Абыздың, Құнанбайдың бейнесін сәтті шығара білді.

Атаханов театрда қаншама жастардың ақыл сұрар сүйеніші, ұстазы бола білді. Ол тек актер ғана емес, режиссерлық қызметті де абыроймен атқарып, көптеген қойылымдарды сахнаға шығарды.
Әдебиеттер:
Атаханов Н. // Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық.-Алматы: «Аруна», 2005.-72 б.

Жұманов Б. Дарынды талант иесі // Ертіс.-1965.-31 январь.

Құндақбаев Б. Семей театры // Мәдениет және тұрмыс.-1964.- № 20-21 б.

Құндақбаев Б. Семей театрының спектальдері // Жұлдыз.-1960.-№ 8.-154-160 б.

Қыдыралин С. Сахна саңлағы // Ертіс.-1965.-17 апрель.

Өмірғалиев Т. Өнерлі жан // Ертіс.-1965.-17 апрель.



15 ақпан Қазақстан Республикасының Халық әртісі

Күләш Сәкиеваның туғанына 95 жыл
Қазақстан Республикасының Халық әртісі Күләш Сырымбетқызы Сәкиева 1920 жылы 15 ақпанда Шығыс Қазақстан облысының Зайсан ауданында туған. Сахна табалдырығын сонау 1940 жылдары аттаған жиырма жастағы Күләш соғыс жылдарында да сахнадан қол үзбей, қантөгіс жылдары қамкөңіл халықтың көңілін кішкене болса да серпіліп қалса екен деген ниетпен күні-түні шармашамай еңбек етті. Алматыда рабфакта оқып жүрген жерінен Еңбекші қазақ ауданы театрына ауысады. Осында еңбек етіп, шағын рольдермен шеберлігін көрсете білген болашақ актриса бойдағы дарынын біліммен ұштастыру мақсатында Алматы театр училищесіне келіп түсті. Актерлік қызметін Жамбыл театрында бастаған Күләш апамыз Семейдегі үлкен театрға 1952 жылы келді. Содан бері өзінің Меккесіндей болған Семей топырағына табан тіреу, онда ғұмыр кешуді өзіне бақыт санаған Күләш Сырымбетқызы Абай атындағы музыкалы сазды драма театрында 70 жылға жуық еңбек етіп, 300-ден астам арулар бейнесін сомдап, халқына рухани ләззат сыйлап, өнер сүйер қауымның ізгі ілтипатына бөленген жан.

Театртанушы Қ.Қуандықов «Әншілік пен ақындық, шебер актерлік – бір адамның басына сирек қонатын бақыт. Міне, осындай асыл өнер, бақыт иесінің бірі – Сәкиева Күләш» деп жазған еді.

Қазақстан Республикасының Халық әртісі (1958), Қос орденді «Құрмет белгісі орденінің» иегері (1946), (1959 ж.) бірнеше медальдардың, иесі, Еңбек ардагері (1982). Бүгінде театрдан қол үзбей, рольдерге де қатысып, жастарға да ақыл-кеңесін беріп жүрген Күләш Сәкиева бойындағы бүкіл қажыр-қайратын халыққа арнады.
Әдебиеттер:
Иманбаева А. Өнердің хас шебері // Мәдениет.-2010.-№ 1.-5-9 б.

Мақанқызы К. Сан қырлы саңлақ // Ертіс өңірі.-2010.-29 қыркүйек.-10 б.

Мұхамедова Р. Жүздеген тағдыр бейнесі // Ертіс өңірі.-2010.-3 наурыз.-12 б.

Семей қаласының Құрметті азаматы // Семей таңы.-2002.-25 қазан.-2 б.

Сағимұрат Е. Мұхтар Әуезов бағалаған актриса. // Семей таңы.-2010.-30 қыркүйек.-2 б

Сәкиева К. Мен Майраны көп іздедім // Дидар.-2010.-4 наурыз.-7 б.

Сейсенұлы Д. Актриса: (Қазақстанның Халық әртісі К.Сәкиева туралы) //Егемен Қазақстан.-2010.-2 наурыз.-3 б.

Сыдықов Е. Өнердің хас шебері.-Семей таңы.-2010.-23 қыркүйек.-7 б.

Тарих тұңғиығына үңілсек // Семей таңы.-1990.-10 қараша.-4-5 б.



Достарыңызбен бөлісу:
  1   2




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет