Бейсенбекова Гүлмира Бекінқызы Молдабаева Роза Аппакбайқызы Нұрғалиева Сәуле Мұқанқызы
Зигмунд Фрейдтің осы классикалық теориясын ары қарай Анна Фрейд
жүктеу/скачать 0.6 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- , Эрик Эриксонның жеке бастың дамуының эпигенетикалық теориясын
| Зигмунд Фрейдтің осы классикалық теориясын ары қарай Анна Фрейд
жалғастырды. «Норма и патология детского развития » (1965) - атты еңбегінде балаларға деген психоаналитикалық қызығушылығын ашып көрсетті. А.Фрейд классикалық психоанализді дәстүрлі түрде көрсете отырып, жеке бастың тұрақты құрамын үш бөлімге бөлді. Ол »Я», «Оно»,» Сверх –Я». Инстинктивті бөлімі өз алдына, сексуальдықты және агрессивтілікті құрайды. Сексуальды инстинкттің дамуы, классикалық психоанализ ретінде анықтай отырып, либидоноздық фазамен байланыстырылады.( оральды, латенті т.б.).Осы аталған фазалар мінез –құлықтың мынандай түрлеріндегі агрессиялық дамудан көруге болады. Ол, яғни тістелеу,түкіру, жармасу (оральды агрессия); қатыгездік (анальды садизмнің тууынан), мақтаншақтық ( фаллиті стадияда). Сонымен , «Я» қасиетті А.Фрейд өзіңдік қорғану механизмі деп тұжырымдайды. Ал, «Сверх-Я» қасиетін ата –анасының идентификациялық және интериоризациялық авторитеті деп көрсетеді. Баланың әр бір даму фазасында, ішкі инстинктивтік әсері және сыртқы ортаның шектеулігігі қақтығыстарды жеңу болып табылады. А.Фрейдтің айтуынша, осы фазаларды ескере отырып, баланың өміріндегі даму сызығының , шексіз сферасының санын құруға болады. Демек, бала ең алғаш даму жолында бір қадам алға, бір қадам артқа жасайды. Яғни, әрбір қадамға байланысты бала даму үстінде болады. Ол баланың «Я»деген қасиетін бала дамуының әлуеметтік процес ретінде қарастырады, осған байланысты бала әрбір даму жолында заңға бағынышты болады. Нәресте жаңа туған кезде тек бір ғана заңды біледі. Ол анасының –күтімі. Егерде, ана баласына барлық жағдайды жасап отырса онда, бала тез дамиды және анасына қатты бағынады. Ал, егер де, анасы баласына жағдай жасамаса рнда, бала дербес болып өседі.Осыған байланысты балалардың үлгілі болуын, тәртібін, мінез-құлқын ауыр жеңіл болуын айыра аламыз. А.Фрейдтің ойынша әр бір қалыпты элемент бала өміріне әсер етеді және де асушаң, қызғаншақ, өз-өзіне қол жұмсау, кесір болу. Осылар баланы әлеуметтік жағдайдан тыс нәрселерге итермелейді . Әлеуметтендіру балаларды осыдан қорғайды. Қорғану процесі «Я» деген қасиетте басты орын алады. «Сверх-Я»деген қасиеттінде бала үшін өзінше шешім қабылдау болып табылады.Бала тек қана қоршаған ортаға бағынбайды. Сонымен қатар, өзін сол ортаның мүшесі ретінде санайды. Бұл кезде балада жаңа қадамдар пайда болады. Ол жанұядан, мектепке, мектептен қоғамдық өмірге яғни ,осылардың әрбір қадамы өзіңдік шешім қабылдауға көмектеседі. Анна Фрейд бала өміріндегі ең басты жетістігі қандай деген сұраққа былай жауап береді « ойын,оқу, ерікті әрекетті фантазиялары, жылы қатынас» яғни, осылар бала үшін маңызды болып табылады. Ал, Эрик Эриксонның жеке бастың дамуының эпигенетикалық теориясын былай қарастырады. Жеке бастың дамуында міндетті түрде адам алғашқы туғаннан соңғы күніне дейін өткізетін даму сатыларындағы генетикалық болжамдар. Э.Эриксонның жеке бас өсуі ойтұжырымдамасындағы мәнді жағын атап өтсек: әр бір 13 адамның басынан өтетін өмірлік психологиялық дағдарыстардың сегіз түрін атап көрсетіп, суреттеуінде: 1). Сенімділік- сенімсіздік дағдарысы ( бір жасқа дейін). 2). Күмәнданған мен ұялғанға қарсы өзін-өзі билеу. (2-3 жас аралығында). 3). Кінәлілік сезімге қарсы пайда болатын ықылас (3 жастан 5 жасқа дейін). 4). Толық жетілмеген комплекске қарсы еңбексүйгіштік (7-ден 12 жасқа дейін). 5). Жеке даралық пен конформизге қарсы жеке бастың өзін-өзі анықтауы. (12 ден 18 жасқа дейін). 6). Тұлғалық психологиялық оңашалануға қарсы сырластық пен ақ-жарқындық (20жас маңайында). 7). Тұйықтануға немесе өзі туралы ойлауға қарама- қарсы жаңа жеткіншектердің тәрбиелеудегі қамқорлық (30 бен 60 жас аралығында). 8). Түңілуге қарама –қарсы өткен өміріне риза болу (60 жастан жоғары). Жеке бастың қалыптасуы Эриксонның тұжырымдамасында кезеңдердің алмасуы сияқты түсінідіріледі. Әр кезеңде сапалы өзгерістерге ұшыраған адамның ішкі жан дүниесі мен оны қоршаған адамдармен қарым-қатынастарының түбегейлі өзгеруі. Осының нәтижесінде ол жке бас ретінде дәл осы даму кезеңіне сипатталған жаңа өзгеріс пайда болады және ол білініп тұратын іздер қалдырып қалған барлық өмірінде сақталады. Жеке бастың өзінің жаңа өзгерістері Эриксон бойынша бос жерде пайда болмайды- олардың белгілі бір кезеңде пайда болуы жеке бастың кезекті өсуіне байланысты. Жеке баста жаңа зат (бекіп) пайда болып бекуіне өткен уақытта қалыптасқан белгілі бір психологиялық және тәрбиелілік жағдайлар әсер етеді. Жеке бас сияқтты қалыптаса және өсе, адам жақсы қасиеттерді ғана игермей, кемшіліктер де игереді. Жекеше тұлғалық өсуді, барлық жақсы және жаман өзгерістерді бөлшектеп біркелкі ойтұжырымда көрсету қиын. Осы қиындықты ескере отырып Эриксон өзінің тұжырымдамасында, дамудың екі ақырғы сызыған көрсеткен: бұл қалыпты және қалыпсыз. Жеке түрде адамның тұлғалық дамудың әр түрлі аралық нұсқауларын еңгізді. Эриксон бойынша жеке бастық (тұлғалық) өсудің кезеңдері жүктеу/скачать 0.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|