Лабораториялық жұмыстарды компьютерде

Физикалық лаборториялық жұмыстарды компьютерде дайын бағдарламаларды пайдаланып жасап, тәжірибелік зерттеулер жүргізуге қол жеткізуге болады. Мектепте лабораториялық жұмыстарды орындап болғаннан кейін, олардың есептеулерін алу міндетті. Сондай-ақ тәжірибе физикалық құрал-жабдықтар көмегімен орындалған жағдайдың өзінде оның алынған нәтижелерін өңдеуге оқушы немесе зерттеуші көп уақыт жұмсайды. Уақытты үнемдеу мақсатында және сапалы есептеулер жүргізуге қол жеткізу үшін мен «Паскаль» бағдарламалау тілінде механика курсындағы «Денелердің еркін түсу үдеуін анықтау» атты лабораториялық жұмыстағы алынған мәліметтерді өңдеуді мысалға көрсетейін, бұл жұмыста еркін түсу үдеуінің мәндерін әр түрлі биіктік үшін есептеп, оның шын мәнімен салыстыруға болады. Оның программасы:

program erkintusuydeyi;

uses crt;

const n =3; const ts =4.3;

var t:array[l..n] of real;

i:integer; h1,h2,h3,A1,A2,A3,dg, _dg, sigma: real;

dgl, dg2,dg3,gop,gsin,E,g1,g2,g3:real;

begin clrscr;

writeln( ‘биіктікті енгіз, метр есебімен’ ); readln(hl);

for i: =1 to n do begin

writeln (‘уакыттарды енгіз’ ); readln (t[i]); end;

Al:=0;

A1:=A1+t[i]/n; end;

writeln(‘уакыттын ариф-к ортасы =י,A1);

writeln( ‘биіктікті енгіз, метр есебімен’); readln(h2);

for i:=1 to n do begin

writeln( ‘уакыттарды енгіз’); readln(t[i]); end;

A2:=0;

for i:=1 to n do begin

writeln(‘уакыттын ариф-к ортасы=’,A2);

begin

writeln (‘биіктікті енгіз, метр есебімен’); readln (h3); end;

writeln(‘уакыттарды енгіз’); readln(t[i]); end;

A3:=0;

for i:=1 to n do begin

writeln(‘уакыттын ариф-к ортасы=’,A3);

gl:=2*h1/sqr(A1);

writeln(‘g1=’,g1);

g2:= 2*h2/sqr(A2);

writeln(‘g2=’,g2);

g3:=2*h3/sqr(A3);

writeln(‘g3=’,g3);

gop:= (gl+g2+g3)/n;

writeln('g орташа=י ,gop);

dg l:=gop-gl;

dg 2:=gop-g2;

dg3:=gop-g3;

writeln('dg1= ', dg1);

writeln(יdg2= י, dg2);

writeln(יdg3= י, dg3);

sigma:=sqrt((sqr(dg1)+sqr(dg2)+sqr(dg3))/(n*(n-1)));

writeln(י= sigmaי,sigma);

writeln(‘_dg=’,_dg);

gsin:=gop+_dg;

writeln(‘g шын=’, gsin);

writeln(‘g шын=’, gsin);

E:=_dg/gop*100;

writeln(‘салыстырмалы кателік=’,E);

readkey;

end.

биіктікті енгіз, метр есебімен

1

уакыттарды енгіз

уакыттарды енгіз

0.45

уакыттарды енгіз

уакыттын ариф-к ортасы=0.460

биіктікті енгіз, метр есебімен

1.1

0.49

0.5

0.48

биіктікті енгіз, метр есебімен

1.2

уакыттарды енгіз

уакыттарды енгіз

0.5

уакыттарды енгіз

уакыттын ариф-к ортасы=0.500

g1=9.452

g2=9.163

g орташа=9.405

g1=-0.047

g2=0.242

sigma=0.128

_dg=0.552

gшын=9.957

gшын=8.853

салыстырмалы кателік=5.869

Физиканы оқыту барысында оқушылардың таным белсенділігін, шығармашылық қабілетін, пәнге деген қызығушылығын арттыру үшіноқытушы әр сабағын жаңа технологиялық үлгідегі сабақ үлгілерін қолдана отырып, үнемі ізденіспен қызғылықты етіп өткізуі қажет. Біздің басты міндетіміз оқушыны тұлға етіп шығару. Олай болса, оқушыны өз ойын жинақы , тұжырымды, әр күнделікті өмірмен байланыстыра отырып жүйелі айтуға баулуымыз қажет. Осы бағытқа мына кесте сәйкес келеді.

Бұл кестенің көздейтін мақсаты ойын жан-жаққа шашыратпай көрсетілген бөлімдер бойынша бір жүйеде нақты айтуға дағдыланады және күнделікті өмірден мысал келтіруді де әдетке айналдырады. Өмірден алынған мысал есептер, күнделікті өмірмен байланыстырылған әрбір ой, өз сөзің оқушының есінде ұзақ сақталатын және қоршаған ортаның өзі физика екенін түсінген оқушыда түсінген оқушыда физиканың барлық салаларына деген қызығушылық қалыптасуы мүмкін. Сондықтан әр сабақты оқушыларға күнделікті өмірден мысал келтіру арқылы қорытындылaса, пәнге деген қызығушылық артатыны сөзсіз.

Педагогика ғылымында шығармашылық ұғымына түрліше анықтамалар берілген. «Шығармашылық-адамзат белсенділігі мен дербес іс-әрекетінің ең жоғары түрі». «Шығармашылық-бұл адамның материалдық және рухани құндылықтардың жаңа түрлерін жасаудағы іс-әрекеті». Ал, Б.Д.Эльконен «Шығармашылық-бұл ерекше тұрғыдағы жасампаздық, жаңадан жасалған нәрсе, бұрынғы нәрселердің механикалық қайталануы емес, біртумалығымен ерекшеленетін болса, онда бұл нәрсені туғызған шығармашылық акт туралы сөз қозғауға болады» десе, В.Сухомлинский «Шығармашылық-бұл білімдер жинағы емес, ақыл-ойдың ерекше бағыттылығы. Шығармашылық-бұл тұлғаның рухани әлемінің ашылу іс-әрекеті, бұл адамды адамға тартатын магнит іспеттес» дейді. В.Сухомлинский сондай-ақ, шығармашылық-ерекше таңдаулылардың ғана жеке үлесі емес, ол жалпы адамзатқа тән мүмкіндік екендігін баса айтады.

Атақты ғалым-әдіскер И.Я.Лернер табиғат зерттеушінің де, өнертапқыштың да, оқушының да шығармашылық іс-әрекетіндегі жалпы ортақ нәрсе олардың барлығында «заттардың белгісіз байланыстарын» іздеуді жүзеге асыратындығын атап өтеді. Мектеп оқушысының шығармашылығындағы ерекшелік-оқушы қоғамда бұрыннан белгілі өнімдерді танып-үйренуге үйретіледі, демек белгіліні оқушының өздігінен тануы-бұл да шығармашылық болып табылады. Мектеп оқушыларының шығармашылық іс-әрекетінің маңызын түсіну үшін мына төмендегі қағиданы есте сақтаған жөн. Бұл қағиданы А.Т.Шумилин былай сипаттайды. «Шығармашылықтың ең басты негізгі белгісі-құбылыстар, заттар мен процестер немесе олардың бейнелеріндегі ойлаудың сан түрлерін бірінен екіншісіне түрлендіре білу, оларға жаңа алмасулар енгізе білу». Осы тұрғыдан алғанда шығармашылық іс-әрекетке бағытталған, шығармашылық ойлауды жетілдірудің мәні зор. Жалпы шығармашылық түрғыдан ойлайтын адамның психологиялық белгілері төмендегідей болып келеді: белгілі бір мәселені шешуде оның түрліше үлгілерін ұсынуы, және де әрбір үлгіде жаңашылдықтың немесе тиімділіктің болуы, шешімдердің қалыптан тыс болуы. Мұндай ойлауды, шығармашылық тапсырмаларды үнемі орындау барысында осыған байланысты біліктер мен дағдыларды жетілдіру негізінде қалыптастыруға болатындығын дәлелдейтін ғылыми деректер жеткілікті. Шығармашылық ойлауды дамытудағы басты шарттардың бірі, тапсырмаларды орындау кезінде өз қателіктеріңді анықтап, оларға талдай жасай білу, өзіңнің ойлау жүйеңді басқалардыкімен салыстыра отырып, оның ішінен мәселе шешімдерінің ең дұрысын таңдай білуге үйрену. Аталған шарттарды қалыптастыруда, жалпы шығармашылық ойлауды жетілдіруде арнайы ұйымдастырылып өткізілетін пікірсайыс сабақтарының нәтижелі болуы пән мұғалімдерінің ұйымдастырушылық және әдістемелік шеберлігіне тікелей байланысты. Мұндай сабақтардың ұзақтық мерзімі 10 минуттан 45 минутқа дейін созылуы мүмкін. Ал сабақтар түрі тұрғысынан эксперименттік, сапалық және аралас болып келеді. Пікірсайыс сабағы кезінде оқушылар, мұғалім қойған проблемалық тапсырманы орындау барысында әртүрлі жаңаша ойлар ұсынуға, осы ойларын деректер арқылы қорғауға мүмкіндік алады. Сабақ барысында барлық оқушылардың қисынды ойларын тыңдауға мүмкіндік жасалуы керек және бұл үрдісті мұғалім шебер басқара білгені абзал.
2.7. Физиканы оқытуда тәжірибелерді қолдану.

Физика пәнін оқытуда құбылыстарды немесе объектінің қасиеті идеалдау арқылы теориялық түрде оқып-үйретіледі. Оқушылар осы абстракциялау әдісіндегі құбылыстарды көз алдына елестете алмай, оған қолданылатын заңдылықтарды түсінбейді, яғни күнделікті нақты өмірде көргендерін теориялық оқып-үйренгендерімен ұштастыра алмайды. Сондықтан физиканы оқытуда әртүрлі оқу эксперименттері кеңінен пайдаланылады. Егер сабақта қажетті тәжірибелер жасалмаса және бағдарламада көрсетілген міндетті зертханалық жұмыстар жүргізілмесе, онда ең жақсы баяндалды деген тақырыптың өзі де қанағаттанарлық деп есептелмейді. Тәжірибелер қандайда бір құбылыс пен заңдылықтың иллюстрациясы ғана емес, ол білім көзі, әртүрлі теориялық қағидалардың дұрыстығының дәлелі болады, оқушылардың дағдылары мен білімін дамытады.

Оқытудың алғашқы кездерінде 7-8 сыныптарда оқушылар физика курсын жүйелі түрде оқып-үйренуге алғаш кіріскен кезде тәжірибелер ерекше мәнге

ие болады. Мұнда сабақ сапасы көбінесе эксперименттің қаншалықты дұрыс алынғандығына, қалай дайындалғанына және қалай жүргізілгендігіне байланысты болады. Таңдап алынған тәжірибелер кез келген жағдайда белгілі бір ортақ талаптарды қанағаттандыруы тиіс.

Біріншіден, тәжірибе сабақтың көпшілік бөлігін алмай, мұғалімнің әңгімесінің кейбір негізгі жақтарын ғана иллюстрациялап көрсетсе болғаны.

Екіншіден, тәжірибе жасауға арналған құралдар мен қондырғылар мұмкіндігінше өте қарапайым және оқушылардың назарын шаршатпайтындай алуан түрлі болуы қажет.

Мысалы, 9 сыныпта «Реактивті қозғалыс» тақырыбан өткенде, тығыз қағаздан қайық моделі және оған дезодарант ыдысынан жасалған стакан орнатылады. Стаканнан оңға қарай ыдыстың өзінің түтігі шығарылған. Модельді лабораториялық ваннадағы суға салып, стаканға толтыра су құйсақ, түтіктен оңға қарай белгілі жылдамдықпен (=2gh, һ-стакандағы су деңгейі) су ағып шығады да, қайық солға қарай қозғалады. Оқушылар түтіктен ағып шыққан судың қайықты қозғалысқа келтіргенін байқайды. Ұсақ гір тастарынан жүк құрап, «қайыққа» салынады. Оқушылар қайықтағы жүктерді бір-бірлеп алып, ракета мен қайық моделінің қозғалыс принципі арасындағы ұқсастықты салыстырады.

Үшіншіден, әрбір тәжірибе бақыланатын құбылыстың жаңашылдығымен немесе тосын нәтижесімен байланысты қызықтыру элементтері енгізілетіндей болып ойластырылуы керек.

Осының барлығы оқушылардың назарын оңай аударуға және пәнге деген қызығушылығын арттыруға мүмкіндік береді. Білім көзін сыртқы дүние құбылыстарынан тәжірибеден іздеуге мәжбүр етеді және табиғаттың ақиқаттығы жайлы ғылым ретінде, физика туралы материалистік түсінікті қалыптастырады.
2.8.Сын тұрғысынан ойлануға баулу.

Қазіргі мектепте мұғалімдерге қойылған жаңа технологияны ғылыми түрде меңгерту және терең білімді, ұлтжанды ұрпақ тәрбиелеу мәселесі қолдау табуда. Сыныптарда оқытуды сын тұрғысынан ойлау бағдарламасымен жүргізіп, оқушылармен бірлескен әрекетімізде үйренудің тиімді, оңай жолдарын анықтау, маңызды жағдайларды шеберлікпен шеше білу, өз ойын сыни тұрғыда ойлауға қалыптастыру, өз білімдерін бағалауға, ұжым болып жұмыс жүргізе білуге қол жеткізуге болады.

Сын тұрғысынан ойлау (СТО)-сынау емес, шыңдалған ойлау. Бұл бағдарламаны бірнеше стратегиялармен жұмыс жүргізуде жүзеге асырылады. Бұл әдістер мынандай мақсаттар қояды:

-оқушыларды ойландыруға,

-өз ойларын ашық айтуға,

-пікір таластыруға,

-дұрыс сөйлей білуге,

-өз бетімен ізденіп, жұмыс істеуге,

-шығармашылығын дамытуға.

Осы мақсатпен физика пәнінен топпен жұмыс істей отырып, ойлау қабілеттері мен сөйлеу қабілеттері төмендеу оқушылардың өзі ізденіп, топқа өз үлесін қосуға тырысатынын, пәнге ықыласы артатынын, өз пікірін айтып, оның дұрыс, не қателігін мойындайтынына көз жеткізуге болады.

Сабақ СТО бағдарламасы бойынша 3 сатыға бөлінеді.

1. 
   Қызығушылықты ояту.
   
2. 
   Мағынаны ажырату.
   
3. 
   Ой толғанысы.
   

Оқушылар өз топтарында еске түсіріп, талдап, ортаға салады, осылайша шыңдалған ойлауға қадам басады.

Мағынаны ажырату сатысында-нақты тақырыпты мұғалім сұрақ-жауап арқылы өз беттерімен ойларын айтуға, тапсырмалар орындауға бағыттайды.

Ой толғанысы сатысында-оқушы не үйренгенін қорытып, саралап, оны түсіндіру арқылы білім жинақтайды.

Әр топ сыни көзбен қарап, баға береді. Ол үшін бірнеше стратегияларды пайдалануға болады.

1 сатыда: «Топтау», «Суретке қарап болжау», «Түртіп алу».

2 сатыда: «Венн диаграммасы», «Қос шеңбер», «Ұқсастық пен даралық», т.б.

Мысалы топтау стратегиясы.

тербеледі құлауы

Құс ұшады Желдің соғуы

Метеор ағады Адам қозғалады Поезд қозғалады
Оқушы осылайша топтастырып, ойын қозғайды, байланыстырады, ойын айтуға тырысады.
2.9. Ньютон заңын есеп шығаруға қалай қолдану керек?

Жалпы физиканың кез келген заңдарына есептер шығару барысында оқушылар көп қиналады. Соның бірі динамика заңдары. Мұның негізгі себебі-мектеп курсында физиканың әрбір заңына терең түсінік берілмегенінде. Нәтижесінде әрбір заңға анықтама бергенімен, оның терең түп мағынасына жете алмай, есепті практика жүзінде қолдана алмауы. Ньютон заңы- физикадағы ең маңызды ұғымдардың бірі болуымен бірге механикалық есептерді шығарудың да пәрменді құралы. Оқушылар Ньютон заңының ережесін жаттап, формуласын есте сақтағанымен, нақты есеп шығаруға келгенде, дұрыс қолдана алмай мүдіріп, қиналып қалады. Мұның себебі: олардың берілген есептен ең әуелі нені ойластыру қажет, онан соң нені қарастыру керек екенін жете түсінбеуінен, яғни Ньютон заңын есеп шығаруға қолданудың рет тәртібін білмеуінен болады. Өйткені Ньютон заңына қатысты есептердің бәрі бірер формуламен ғана шыға бермейді.

Оқулықта Ньютон заңын қолданған кезде қарастырылатын мазмұндар жазылғанмен, нақты рет тәртібі көрсетілмеген. Сондықтан, сабақ өту барысында Ньютон заңын пайдаланып есеп шығарудың төмендегідей рет-тәртібін қолданамын. Мұның оқушыларға үлкен көмегі тиетіні сөзсіз.

1. 
   Есептің берілуіне сәйкес қарапайым сызбасын сызу.
   
2. 
   Қарастырылатын денені тауып ажыратып сызу. Бұл ретте, есеп берілісіндегі қарастырылатын дене қайсы дене екенін тауып, оны басқа денелерден ажыратып сызамыз. Онан соң оның басқа денелермен болған байланысын анықтаймыз, материялық нүкте деп қарауға болатын, болмайтынын қарастырамыз. Денені ажыратып сызғанда оның параллель көшірілетіндігіне ерекше назар аудару керек.
   
3. 
   Ажыратып алған дененің ұшыраған күшіне талдау жасау. Бұл жолы ең әуелі ауырлық күшін ойластырамыз, онан соң басқа денелермен жанасқан жерінен нормаль қысым күшті, керілу күшін, үйкеліс күшін, т.б. күштерді қарастырамыз, әрі бұл күштерді ажыратып алған дененің үстіне шамасына және бағытына қарай біртұтас графиктейміз. Егер есептің берілуіндегі ескерусіз қалдырылған күштер (мысалы, үйкеліс күші) болса, оны ойластырудың қажеті жоқ. Графиктелген күштердің қайсысы белгілі, қайсысы белгісіз екенін білу керек.
   
4. 
   Дененің қозғалыс күйін анықтап, координата жүйесін орнату.Бұл ретте дене тыныштықта ма, түзу сызықты бірқалыпты қозғалыста ма немесе қандай айнымалы қозғалыста екенін біліп, үдеуінің бағытын және оның басқа денелердің үдеуімен қандай байланыста екенін анықтаймыз. Онан соң есептің қолайлылығына қарай координата жүйесін белгілейміз. Есте болатын нәрсе, координата жүйесіндегі бір остің бағытын үдеудің бағытымен бағыттас етіп алған қолайлы болады. Соңынан, координата осінің бойында жатпайтын күштерді немесе үдеулерді остерге проекциялап алу керек.
   
5. 
   Ньютонның 2-заңы бойынша ажыратып алған дененің қозғалыс теңдеуін құру. Мұнда х және у осінің бойындағы қорытқы күштерді тауып, оны сол остің бойындағы дененің массасы мен үдеуінің көбейтіндісіне теңестіріп жазамыз. Егер, теңдеудің саны белгісіз шаманың санынан аз болып қалса, онда үдеудің байланысынан пайдаланып, қосымша теңдеу құру керек.
   
6. 
   Теңдеуді шешіп, сұрақтың жауабын табамыз, шыққан нәтиженің жауапқа сәйкес келетін, келмейтінін тексереміз.
   

1-есеп. Бала өзара байланған 2 шананың жібін көкжиекке бұрыш жасай F=120 Н күшпен тартып бара жатыр. Шаналардың массалары бірдей және m=15 кг-ға тең. Табандарының қармен үйкеліс коэффициенті k=0,02. Шаналардың а үдеуі және олардың арасындағы Т керілу күші қандай? Бала, шаналар бірқалыпты қозғалу үшін қандай күшпен тарту қажет? (1-сурет)

1-сурет.
Шешімі: Бұл есепті шығармас бұрын, шаналар қандай денелермен әсерлесетінін анықтау қажет. Суреттен көрініп тұрғандай, бұл денелер Жер, жіп және адам.

Мынадай сұрақ тууы мүмкін. «Ал шаналар өзара әсерлеспей ме?» Бұл сұрақтың қойылуы дұрыс.

Шындығында олар әсерлеседі. Динамиканың негізгі ережесі бойынша, дене қанша денемен әсерлессе, сонша күш оған әсер етеді. Ол күштер суретте көрсетілген (2-сурет).

2-сурет.

(Әрбір шана үшін).

1-шана.

Fcosa-Fүйк-Т=ma

mg-N-Fsina=0

2-шана.

mg-N=0

Теңдеуін ескере отырып, 2 теңдеу жүйесін шешеміз:

mg-N-Fsina=0 N=mg-Fsina=0

Fcosa-k(mg-Fsina)-T=ma (1)

II. T- Fүйк=ma T-kN=ma

mg-N=0 N=mg

T-kmg=ma (2)

(1) және (2) теңдеуді қоссақ, нәтижеде:

Fcosa-2kmg+kFsina=2ma теңдеуін аламыз. Бұдан

a=(Fcosa-2kmg+kFsina)/2m.

; m=15 кг; F=120 Н; k=0,02 ескерсек, a=2,7 м/с² тең болатынын табамыз.

T=Fcosa- Fүйк-ma=43Н.

F₁ күшті анықтау үшін 2 шананы бір жүйе деп қарастырып, бірқалыпты қозғалатындықтан, үдеу а=0 дейміз. Оны сызба түрінде көрсеткенде 3-суреттегідей болады.




3-сурет.
Барлық күштерді ескере отырып, мынадай теңдеу жүйесін құрамыз:

F₁cosa- Fүйк=0

2mg- F₁sina-N=0 ; F=kN

F₁cosa- kN=0

N=2mg- F₁sina

F₁cosa-2kmg-k F₁sina=0

2kmg= F₁(cosa+ksina)

F₁=2kmg/(cosa+ksina)

Жауабы: a=2,7 м/с² ; T=43 Н; F₁=8,4 Н.

2.10. Физика сабақтарында диапроекторды пайдалану.

Физика сабақтарында түрлі суреттерді, схемаларды, қорытындыларды, формулаларды, анықтамаларды экранға проекциялап оқушылардың оқу материалын көзбен көру арқылы есте сақтауын қамтамасыз ету үшін диапроекторларды пайдалану қолайлы. Онда оқу материалы ықшам түрде баяндалады да, ол оқушылардың тақырыпты игеруіне, басты мәселеге назар аударуына мүмкіндік береді.

Слайдыларды жасағанда оқу материалы жеке мазмұндық элементтерге бөлінеді, олардың көлемі жас мөлшеріндегі оқушылардың қабылдауына қолайлы болады. Слайдылардың негізгі бөлігі қара түспен жазылады да, оқу материалының маңызды мәселелері түрлі-түсті жазумен бөлектеп көрсетіледі.

Диапроекторларды тиімді қолданудың кейбір мысалдарын келтірейік:

1. Күрделі суреттің көп еңбектенуді қажет ететін бөлігі сабақтан бұрын жасалады да, түсіндіру барысында мұғалім суреттің жетіспейтін бөліктерін қажетті сызықтармен, штрихтармен толықтырып отырады. Бұл кезде мұғалімнің беті оқушыларға қарап отыруы қолайлылық тудырады.

2. Күрделі суреттер мен сызбаларды жеке пленкаларға бөлек-бөлек салып, түсіндіру кезінде біртіндеп жалғастырып отырып, бүтін сызбаны шығару әдістемелік тұрғыдан қызықты.

3. Диапроекторларды пайдаланып оқу процесінде тірек конспектілерін жасап көрсету тиімді. Онда тақырып бойынша білімнің негізгі элементтері суреттер, сызбалар, гафиктер, белгілеулер, терминдер, формулалар, шамалардың өлшем бірліктері, сандық мәндері, ғалымдардың аты-жөні, физикалық құбылыстың техникада пайдалану мысалдары, қысқаша қорытындылар, т.б. көрсетіледі. Сонымен графикалық тірек-конспектісінде щқытылатын тақырыптың негізгі мазмұны қысқаша, көрнекі түрде жинақталады. Мұндай конспектілер аз уақыттың ішінде тақырыпты түсіндіріп, қорытындылауға, негізгі материалды қайталауға, негізгі тірек элементтерін «көруге», олардың арасындағы логикалық байланысты сезуге, оқушыларды қысқаша конспект жасауға үйретеді. Осының бәрі оқушылардың білім сапасын жақсартуға мүмкіндік жасайды.

4. Оқу материалын ірі блоктарға бөліп оқытуда қорытындылау кестелерін слайдыға түсіріп пайдалануға болады. Мұнда тақырыпқа немесе тарауға құрылымдық-логикалық талдау жасалады: білімнің негізгі элементтері бөліп көрсетіледі, бұл тірек конспектілеріндегіден ірілеу қалыпта жасалады (неізгі ұғымдар, заңдылықтар, теориялар, эксперименттер, физикалық құбылыстардың техникада қолданылу мысалдары): олардың арасындағы себеп-салдарлық байланыстар тағайындалады. Одан кейін білім элементтері негізгі сипаттарына қарай класқа бөлінеді, графикалық және символикалық түрде анықталады және кестеге түсіріледі. Осындай кестелерді пайдаланудың тиімділігін арттыру үшін трафареттер дайындалып, слайдының белгілі бір бөліктерін штрихтау немесе әртүрлі түске бояу қолданылады. Бұл әрекет суреттің немесе сызбаның жеке бөліктерін айқындап көрсетуге, оларды көрнекті етеді және есте жеңіл сақтауға мүмкіндік береді.

5. Диапроекторларды оқушылардың өздік жұмысы және олардың білім тексеру кезінде пайдалану қолайлы. Мәселен, алғашқы үш-бес кадрда сурет-есептер, келесі кадрларда - есептің шығарылуы мен оны түсіндіруші суреттер беріледі. Есептер экранға проекцияланады да, оқушылар оны өз бетінше шығарады. Тапсырма орындалып болғаннан кейін дұрыс жауабы жазылған кадрлар көрсетіледі, оқушылар дереу өзінің жауабының дұрыстығын тексереді. Қажетті жағдайда, шығару жолын сынып болып талдайды. Графиктер салу үшін алдын-ала слайдыға тор сызып дайындау керек. Өлшеулер жүргізу немесе сызықтар жасау үшін мөлдір үшбұрыштар, сызғыштар, транспортирлер қолданылады. Тапсырма үшін аяқталмаған суреттердң қолданған жөн. Онда графиктің негізгі бөлігі, бірақ физикалық тұрғыдан маңызды емес бөлігі орындалады да, оны сызып толықтыру оқушыға жүктеледі. Оны оқушы тақтада орындайды. Егер слайдыда прибордың бастапқы қалыптағы суреті берілсе, оқушы оның соңғы қалпын сызып көрсетуі керек. Диапроекторды осылай тиімді пайдалану мұғалім жұмысын жеңілдетеді және ең бастысы, оқушылардың тақырыпты оңай түсініп игеруіне мүмкіндік жасайды.

Мультимедиялық кабинетте