БДБ деректерді сақтау стратегиялары

Осыған байланысты клиент/сервер архитектурасы – жергілікті желі құрылымы пайдаланылады, мұнда есептеу күштілігін максималды тиімді пайдалану үшін сервер және жұмыс станцияларымен (клиенттермен) басқару пайдаланылған.

Мұнда ең үлкен жады көлемі мен жоғары жылдамдықты құрылымы бар компьютерлердің біреуі сервер деп аталатын приоритетті болып табылады.

Сервер – пайдаланушылармен басқа тораптардан келіп түсетін сұраныстарды өңдеу үшін және коллективті пайдалануда деректерді сақтау үшін арналған компьютерлік желінің тораптық станциясы.

Серверде көбінесе клиенттермен сұралатын деректер ғана сақталады.

Клиент – басқа компьютермен (сервермен) берілетін бірге пайдаланылатын ресурстарға айналатын компьютер.

Клиенттерге жадыға және жылдамдыққа соншалықты қатты талаптар қойылмайды. Осыған байланысты архитектурада ақпаратпен алмасу минималды болады.

Клиент/сервер архитектурасымен жұмыс Open DataBase Connectivity (ODBC) схемасы көмегімен жүзеге асуы мүмкін.

Бұл жағдайда желі серверлерді қосу жолымен туындайды.

Клиент/сервер жүйесі

"Клиент/сервер" терминімен бірге үш түсінік пайдаланылады.

1. 
   Архитектура: Бөлшектелген ДБ нұсқасын құру концепциясы туралы әңгіме жүреді.
   
2. 
   Технология: Бөлшектелген ДБ-да іс-әрекеттер тізбегі жайлы айтылады.
   
3. 
   Жүйе: элементтер жиынтығы мен олардың арасындағы іс-әрекет қарастырылады.
   

Клиент/сервер технологиясы еңбек өнімділігін жоғарлатуға мүмкіндік береді.:

1. 
   күшті сервер арқылы сұраныстарды орындаудың жалпы уақыты қысқартылады;
   
2. 
   клиентпен орталық процессорды пайдалану (есептеулер жүргізу үшін) тиімділігі ұлғаяды;
   
3. 
   клиентпен «өзінің» компьютерінің жадын пайдалану көлемі азаяды;
   
4. 
   желілік трафик қысқартылады.
   

1. 
   құрылымының иілгіштігі;
   
2. 
   сенімділік;
   
3. 
   Деректерге оңай кіру;
   
4. 
   жүйенің оңай қызмет көрсетуі;
   
5. 
   қосымшалардың масштабталуы;
   
6. 
   қосымшалардың басқа жерге қойылуы (әртүрлі платформаларға);
   
7. 
   көпесептілік (көптеген қосымшаларды орындау мүмкіндігі).
   

Сервер көптеген клиенттер үшін жалпы ресурсты басқаруды жүзеге асырады. Ол келесі есептерді орындайды:

1. 
   жалпы ДБ басқару;
   
2. 
   Деректерге кіру және қорғау, оларды қайта қалпына келтіруді жүзеге асырады;
   
3. 
   Деректер бүтіндігін қамтамасыз етеді.
   

Клиенттердің сұраныс нәтижесі сервер жадысының жұмыс облысында орналастырылады, оларды ДББЖ қатарында (мысалы, Oracle) «кестелік облыс» деп аталатынын атап өту керек. Оның көп орынды алмауына байланысты әрбір клиент-пайдаланушы үшін өзінің кестелік облысын құруға болады. Бұл жағдайда алғашқы кестелерге пайдаланушы үшін кіру мүмкін емес болады, ал клиенттің ДБ қосымшасын архивтеу (көшіру) жеңілдетіледі.

Клиент компьютерде өзінің қосымшаларын сақтайды, олардың көмегімен серверде деректер сұранысы жүзеге асады. Клиент келесі есептерді шешеді:

1. 
   пайдаланушыға интерфейс береді;
   
2. 
   косымша жұмысының логикасымен басқарады;
   
3. 
   деректерге кіруді тексереді;
   
4. 
   серверден сұранысты және деректерді алуды жүзеге асырады.
   

ЖОЖ ретінде Windows NT, Novell NetWare (көбінесе DOS пайдаланған кезде) пайдаланылуы мүмкін. Коммуникациялық программалық қамтама компьютерлерге арнайы программалар – коммуникациялық протоколдар тілінде әрекеттесуге мүмкіндік береді.

Жалпы жағдайда мұндай әрекеттесу жетідеңгейлі ISO көмегімен жүзеге асады. Жергілікті желі үшін схема жеңілдетіледі. Windows NT үшін протоколдар Transmission Control Program/Internet Program (TCP/IP), NetWare үшін - Sequenced Packed eXchange/Internet Packed eXchaned (SPX/IPX) болып табылады.

Желілік құралдардың әртүрлілігі клиент/сервердің стандартты аралық программалық қамтамасын құруды қажет етеді. Қолданбалы программалық интерфейс жайлы айтады (Application Programming Interface - API).

Бұған Delphi және InterBase ДББЖ қосымшасында пайдаланылатын Open Database Connectivity (ODBC) және Integrated Database Application Programming Interface (IDAPI) жатады.

Клиент пен сервер арасындағы іс-әрекетті келесі түрде көрсетуге болады.

Пайдаланушының қосымшаға кіру кезінде компьютер-клиент пайдаланушыдан аты мен паролін сұрайды. Содан кейін – дұрыс жауап алған кезде – қосымша клиентпен ашылуы мүмкін. Қосымша пайдаланушының аты мен паролін хабарлайтын серверге қосылуға мүмкіндік береді.

Егер қосылу жүзеге асса, екі түрлі процесті: алдыңғы бөлім мен фондық орындайтын сервер жұмыс істей бастайды.

Алдыңғы бөлім процесі сұранысты өңдейді, фондық құрама өңдеу процесін басқарумен байланысты.

Сервер жұмысы мынандай ретте болуы мүмкін:

1. 
   сұраныс түскеннен кейін диспетчер «бірінші келді – бірінші қызмет көрсетілді» схемасы бойынша оны кезекке тұрғызады.
   
2. 
   алдыңғы бөлім процесі «бұрынғы» ("самый старый") сұранысты таңдап алып, оны өңгеуге кіріседі. Аяқталғаннан кейін нәтиже клиентке жіберу үшін кезекке қойылады.
   
3. 
   Диспетчер кезектен сәйкес клиентке нәтижені жібереді.
   

ДБ-нан жұмыс облысының (оқу кезінде) аралық (буферлі) жадыға деректерді жазу және керісінше (жаңарту кезінде).

Транзакция журналына жазу.

Транзакция тобын архивтеу (көшіру).

Транзакцияны авариялық аяқтау.

Аппараттық сбой болғаннан кейін бөлшектелген ДБ-да деректерді қалпына келтіруді қамтамасыз ету үшін бақылау нүктелері дискісіне периодтық жазу.

Бөлшектелген ДБ администраторы келесі есептерді шешу керек:

1. 
   Бөлшектелген ДБ жобалау және жадыны бөлу.
   
2. 
   Желі конфигурациясын баптау.
   
3. 
   Бөлшектелген ДБ құру.
   
4. 
   Қосымшаны құрастырушылармен жұмыс.
   
5. 
   Жаңа пайдаланушыларды құру.
   
6. 
   ДБ жиі архивтеу және оларды қалпына келтіру бойынша операцияларды орындау.
   
7. 
   ОЖ және ЖОЖ көмегімен ДБ-на кіруді басқару.
   

Демек, клиент/сервер жүйесі әрқилы: бір жағынан, оны орталықтандырылған көппайдаланушылық ДБ-ның бір түрі ретінде санауға болады, екінші жағынан, ол бөлшектелген ДБ-ның жеке жағдайы болып табылады.

1. 
   Орталықтандырылған ДБ дегеніміз не?
   
2. 
   Бөлшектелген ДБ дегеніміз не?
   
3. 
   "Файл-сервер" архитектурасы нені білдіреді?
   
4. 
   "Клиент-сервер" архитектурасы нені білдіреді?
   
5. 
   Бөлшектелген ДБ қандай ерекшеліктері бар?
   
6. 
   Деректерді сақтаудың қандай стратегиялары бар?
   
7. 
   Сервер дегеніміз не?
   
8. 
   Сервер қандай мәселелерді шешеді?
   
9. 
   Клиент дегеніміз не?
   
10. 
    Клиент қандай мәселелерді шешеді?
    
11. 
    Сервер жұмысының қандай реті болуы мүмкін?
    
12. 
    Фондық процестер сұранысты өндеу кезінде қандай операциялар орындайды?
    
13. 
    Бөлшектелген ДБ администраторы қандай есептерді шешу керек?
    

Мәліметтер қоры теориясының негізгі түсініктерімен танысу.

1. 
   Құрылымдылық дегеніміз не?
   
2. 
   Мәліметтер қоры дегеніміз не?
   
3. 
   МББЖ дегеніміз не?
   
4. 
   Мәліметтер моделі дегеніміз не?
   
5. 
   Мәліметтер моделі нені көрсетеді: иерархиялық, тораптық, реляциялық?
   
6. 
   Жазба, өріс дегеніміз не?
   
7. 
   Кілттік өріс дегеніміз не?
   
8. 
   Байланыстың қандай түрін МБ кестелері арасында орнатуға болады?
   

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

Мәліметтер қорының концепциясымен танысу. Мыналарды қарастырайық: МБ қойылатын талаптар; жобалау әдістемесі және МБ пайдалану.

1. 
   МБ қандай талаптар қойылады?
   
2. 
   МБ құру концепциясы.
   
3. 
   Қандай МБ бастапқы (восходящее) жобалау қолданылады?
   
4. 
   Қандай МБ соңғы (нисходящее) жобалау қолданылады?
   
5. 
   Орталықтандырылған МБ жобалаудың қандай сатылары бар және осы сатылардың әрқайсысында не жүзеге асырылады?
   
6. 
   Жобаланатын МБ төменгі тиімділігінің белгісі қандай?
   
7. 
   Мәліметтерді көрсетудің қандай деңгейлері бар?
   
8. 
   Мәліметтер сөздігі дегеніміз не?
   
9. 
   Қандай операциялар МБ эксплуатациялау кезінде пайдаланылады? Осы операцияларға анықтама беріңіз.
   
10. 
    МББЖ өндірудің қандай бағыттары бар? Осы бағыттар нені білдіреді?
    

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

МБ жобалаудың сатыларымен танысу.

1. 
   МБ өмірлік циклінің қандай сатылары бар?
   
2. 
   МБ жобалаудың қандай сатылары бар?
   
3. 
   Пәндік облыс жүйелік анализінің сатысында не жүзеге асырылады?
   
4. 
   Пәндік облыстың құрамын таңдауға қандай тәсілдер бар? Олардың мазмұнын ашу.
   
5. 
   Инфологиялық жобалау сатысында не орындалады?
   
6. 
   Даталогиялық жобалау сатысында не орындалады?
   
7. 
   Физикалық жобалау сатысында не орындалады?
   
8. 
   Инфологиялық модель дегеніміз не?
   
9. 
   Даталогиялық модель дегеніміз не?
   
10. 
    Физикалық модель дегеніміз не?
    
11. 
    МББЖ таңдау қашан жүзеге асырылады?
    

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

Инфологиялық жобалау сұрақтарын қарастыру.

1. 
   Инфологиялық жобалау дегеніміз не?
   
2. 
   Инфологиялық модель дегеніміз не?
   
3. 
   Инфологиялық жобалауды көрсететін қандай модельдер бар?
   
4. 
   "қатынас-байланыс" моделіне қандай компоненттер кіреді?
   
5. 
   Қатынас дегеніміз не?
   
6. 
   Атрибут дегеніміз не?
   
7. 
   Байланыс дегеніміз не?
   
8. 
   Инфологиялық модельдеуге қандай талаптар қойылады?
   
9. 
   ER – моделін көрсетудің қандай түрлері бар?
   

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

Даталогиялық жобалау сұрақтарын қарастыру.

1. 
   Даталогиялық жобалау дегеніміз не?
   
2. 
   Даталогиялық модель дегеніміз не?
   
3. 
   МБ даталогиялық жобалауына арналған қандай мәліметтер бастапқы болып табылады?
   
4. 
   Не даталогиялық жобалаудың нәтижесі болып табылады?
   

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

Қатынасты 1-ші, 2-ші, 3-ші қарапайым формаға келтіретін қатынасты қарапайымдау процесімен таныстыру.

1. 
   Қарапайымдау дегеніміз не?
   
2. 
   1-ші қарапайым формаға түсінік беру.
   
3. 
   Функционалдық қатыс дегеніміз не?
   
4. 
   Толық функционалдық тәуелділік дегеніміз не?
   
5. 
   Транзитивтік тәуелділік дегеніміз не?
   
6. 
   2-ші қарапайым формаға түсінік беру.
   
7. 
   3-ші қарапайым формаға түсінік беру.
   

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

Мәліметтерді физикалық ұйымдастыру әдістерін қарастыру.

1. 
   Сақтау схемасы дегеніміз не?
   
2. 
   Мәліметтерді физикалық сақтаудың қандай әдістері бар?
   
3. 
   Мәліметтерді физикалық сақтаудың әдістеріне сипаттама беріңіз.
   
4. 
   МБ ақпаратты іздеудің қандай әдістері бар?
   
5. 
   МБ ақпаратты іздеу әдістеріне сипаттама беріңіз.
   
6. 
   Мәліметтердің физикалық форматы дегеніміз не?
   
7. 
   Қазіргі МББЖ қолданылатын физикалық ұйымдастырудың қандай әдістері бар? Олардың сипаттамасын беріңіз.
   

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

CASE – технология мен CASE – әдістерінің түсінігімен танысу.

1. 
   Case – технология дегеніміз не?
   
2. 
   CASE-технологиямен сәйкес құрастыруда қандай принциптер ерекшеленеді?
   
3. 
   Процесті суреттеуде қандай жаңдайлар болуы мүмкін? Олардың сипаттамасын беріңіз.
   
4. 
   Case – әдістер дегеніміз не?
   
5. 
   Case – әдістер құрамына қандай компоненттер кіреді?
   
6. 
   Қандай Case – әдістер бар?
   

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

Бөлшектелген МБ жобалаумен байланысқан сұрақтарды қарастыру.

1. 
   Орталықтандырылған МБ дегеніміз не?
   
2. 
   Бөлшектелген МБ дегеніміз не?
   
3. 
   "Файл-сервер" архитектурасы нені білдіреді?
   
4. 
   "Клиент-сервер" архитектурасы нені білдіреді?
   
5. 
   Бөлшектелген МБ қандай ерекшеліктері бар?
   
6. 
   РБД қойылатын қандай спецификалық талаптар бар?
   
7. 
   РБД мәліметтер сөздігі дегеніміз не?
   
8. 
   Мәліметтерді сақтаудың қандай стратегиялары бар?
   
9. 
   Сервер дегеніміз не?
   
10. 
    Сервер қандай мәселелерді шешеді?
    
11. 
    Клиент дегеніміз не?
    
12. 
    Клиент қандай мәселелерді шешеді?
    
13. 
    Сервер жұмысының қандай реті болуы мүмкін?
    
14. 
    Фондық процестер сұраныстарды өңдеу кезінде қандай операцияларды орындайды?
    
15. 
    РБД администраторы қандай есептерді шешу қажет?
    

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

МБ ақпаратты қорғау және МБ бүтіндікті қамтамасыз етуге байланысты сұрақтарды қарастыру.

1. 
   Мәліметтерді қорғау дегеніміз не?
   
2. 
   Ақпаратты қорғаудың қандай аспектілері бар?
   
3. 
   Ақпаратты қорғау аспектілерінің мазмұнын ашыңыз.
   
4. 
   Ақпаратты қорғау әдістері қандай топтарға бөлінеді?
   
5. 
   Аппараттыққа қандай қорғау әдістері жатады?
   
6. 
   Программалыққа қандай қорғау әдістері жатады?
   
7. 
   Ұйымдастырушылыққа қандай қорғау әдістері жатады?
   
8. 
   Статистикалық өңдеу кезінде мәліметтерді қорғаудың қандай әдістері бар?
   
9. 
   Ақпараттың бүтіндігін қолдау процесі өзіне нені қосады?
   
10. 
    МББЖ қамтамасыз ететін ақпараттың бүтіндігін шектеудің қандай түрлері бар?
    

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

ОҚМБ теориясымен байланысты сұрақтарды қарастыру.

1. 
   Қандай кемшіліктер реляциялық МБ бар?
   
2. 
   Қандай ОҚМББЖ бар?
   
3. 
   ОҚМББЖ мәнін қандай?
   
4. 
   Класс дегеніміз не?
   
5. 
   Объект дегеніміз не?
   
6. 
   Инкапсуляция дегеніміз не?
   
7. 
   Полиморфизм дегеніміз не?
   
8. 
   Әдіс дегеніміз не?
   
9. 
   ОҚМББЖ дамуының тенденциясы қандай?
   
10. 
    ОҚМББЖ дамуының кемшіліктері мен перспективалары қандай?
    

Сабақтың тақырыбы бойынша теориялық сұрақтарды қарастыру.

4.1.Өздік жұмысты ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқаулар: студенттің өздік жұмысы (СӨЖ) реферат түрінде орындалады және студенттердің өздік жұмысын қойлатын талаптарға сәйкес тапсырылады.

Өздік жұмысты бақылау келесі формада өтуі мүмкін:

– жасалған жұмысты көрсету;

– өздік меңгерген тақырып бойынша баяндама;

– аудиториялық сабақтарды немесе ОБСӨЖ-де ауызша сұрау;

– жазбаша орындалған тапсырмаларды қорғау.

Өздік жұмысының нәтижелерін тапсырмаған студент қорытынды аттестацияға жіберілмейді.

Өз бетімен меңгерген материал оқытушумен бірге меңгерілген материалмен қоса қорытынды бақылауға шығарылады.

4.2.Өздік жұмыс тақырыптары:

4.1. Деректер базасының заттық салада ақпараттық модель ретінде көрсетілуі.

4.2. Деректер банкі. Деректер сөздігі.

4.3. Деректердің бүтіндігі. Схема және схема бөлшектері.

4.4. Деректерді ұсыну деңгейлері: сыртқы, концептуалды, ішкі.

4.5. Иерархиялық, тораптық және реляциялық модельдер, олардың құрылым түрлері.

4.6. Реляциялық алгебра мен реляциялық есептеу.

4.7. SQL тілінде деректерді өңдеудің негізгі операторлары. Реляциялық модельдердің кемшіліктері мен артықшылықтары.

4.8. Деректер базасын құру.

4.9. Концептуалды, логикалық және физикалық жобалау.

4.10. Деректер базасының ғылымда, техника мен бизнесте қолданылуы.