Дәріс №1 Желілік ақпараттық технологиялар Ұсынылатын әдебиеттер тізімі Ротков Л. Ю., Рябов А. А., Виценко А. Ю. «Мәліметтер беру технологиялары, интернет-технологиялар»
жүктеу/скачать 0.8 Mb.
|
| 3. Интернет Қызметтері
Интернет қызметі-бұл пайдаланушылардың интернетте жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін белгілі бір функцияларды орындайтын бағдарлама. Компьютерлік желімен жұмыс істеудің бірқатар әдістері бар: * электрондық хабарландыру тақтасынан ақпарат алу; * электрондық пошта арқылы деректермен алмасу; * тарату тізімдерін алу; * электрондық форумдарға, телеконференцияларға және т. б. қатысу.; * чаттардағы мәтіндік хабар алмасу; * ftp көмегімен файлдарды көшіру; * интернет-телефонияны пайдалану және т. б. Бұл әдістер желі провайдерлері ұсынатын Интернет қызметтерін құрайды. Оларды толығырақ қарастырайық. Электрондық Хабарландыру тақтасы (ағылш. “Bulletin Board System”, BBS). Әдетте бұл жергілікті пайдаланушыларға арналған телефон арналары арқылы қол жетімді шағын жүйелер деп аталады. Қазіргі BBS сирек кездеседі және қолданылады. Шетелде BBS ұйымдар, жергілікті оқиғалар, баспалар шығарған әдебиеттер (кітап шолулары) және т. б. туралы ақпарат тарату үшін қолданылады. Электрондық пошта Электрондық хат алмасу-ең қарапайым, бірақ қарқынды қолданылатын қызметтердің бірі. Электрондық поштада көлік қызметі Классикалық пошта жүйелеріндегідей әр түрлі физикалық құралдар арқылы берілетін қағазбен емес, компьютерлермен өңделген файлдармен айналысады. Бұл қызметте файлдарды қосымшалар (Attachment) ретінде жіберуге және поштаны бір уақытта бірнеше мекен-жайға жіберуге болады (дөңгелек). Айтылғанды ескере отырып, электрондық пошта (E-Mail) – хабарларды жеткізу телекоммуникацияларға қосылған компьютерлердің көмегімен электрондық әдістермен жүзеге асырылатын пошта байланысы қызметі. Тарату тізімі Интернет желісін пайдаланушылар арасында ақпарат алмасу нысаны бар – электрондық конференцияға ұқсайтын "тарату тізімдері" (Mailing list, Listserv). Бұл орталықтандырылған жүйені белгілі бір бастамашы қолдайды. Ол әдетте белгілі бір тақырып бойынша конференцияға кіретін ақпаратты электрондық пошта арқылы жібереді. Тұрақты ақпарат алу үшін оған жазылу керек – тарату сайтына хабарлама жіберу, мысалы, "Listserv". Электрондық конференциялар мен форумдар Интернет желілерінде өткізілетін электрондық конференция белгілі бір тақырыптар бойынша электрондық пошталардың автоматты түрде қолдау көрсетілетін тізімдері сияқты. Конференция тақырыбы аясында абонент хат жазады, оны белгілі бір мекен-жайға жібереді және хат автоматты түрде осы конференцияға жазылушылардың барлығына (оның қатысушыларына) жіберіледі. Тарату тізімдерінің басты айырмашылығы-хабарламалар белгілі бір пайдаланушыға жіберілмейді, бірақ тиісті конференцияларды қолдау үшін арнайы ұйымдастырылған көптеген серверлерде сақталады. Біраз уақыттан кейін хабарламалар жойылады. Мұндай конференциялар оларда жазатын адамдар болған кезде бар. Форумдар Интернетте пікір алмасу, кеңес беру, қызығушылық туралы жаңалықтар алу үшін адамдар қауымдастығын (ғаламдық желіні пайдаланушылар тобы) құрайды. Оларға қатысу үшін өз сайтыңыз туралы ақпараттық хабарлама жасап, оны тиісті конференцияға жіберу қажет. Содан кейін сіз форум ұсынған барлық сұрақтарға жауап беріп, оның бір немесе бірнеше конференцияларына "қоныстануыңыз" керек. Интернетте екі немесе одан да көп пайдаланушыларға "сөйлесуді" нақты уақыт режимінде ұйымдастыруға мүмкіндік беретін қызмет бар, оны "Чат" деп атайды (anl. "Чат" – сөйлесу, сөйлесу), ал қызмет – нақты уақыт режимінде телеконференциялар (IRC-Internet Relay Chat). Қызмет телеконференцияларға ұқсас, бірақ нақты уақыт режимінде жүзеге асырылады. Пайдаланушылар бағдарламаның арнайы терезесіндегі мәтіндерді пернетақтамен енгізу арқылы бір-бірімен интерактивті түрде байланысады. Бұл Интернет арқылы адамдар арасындағы жазбаша түрдегі әңгіме. Оның әртүрлілігі – Екі интернет пайдаланушысының интерактивті байланысы үшін қолданылатын ICQ (I seek You-мен сені іздеймін) қосымшасы автоматты түрде қоңырау шалып, таныстардың қайсысы байланыста екенін көрсетеді. Әрбір қатысушының жеке сәйкестендіру нөмірі болады. Электрондық конференцияның бір түрі – телеконференция, яғни қашықтықта көрінетін конференция (бейнеконференция) - аумақтық қашықтықтағы адамдардың компьютерлік желілердегі визуалды интерактивті байланысының құралы және әдісі. Алғашқы бейнеконференцияларды AT&T 1960 жылдардың ортасында өткізді, бейнеконференцияның үш нұсқасы бар: студия, топтық және жеке. Бейнеконференцияларда пайдаланушыларға электрондық тақырыптық конференцияларды бірлесіп өткізу үшін топтық пайдалану ақпаратына бөлінген қолжетімділік қамтамасыз етіледі. Бұл жағдайда әр қатысушы қалғандарын көреді және естиді. Аудио конференциялар (дауыстық конференциялар) Интернеттегі пайдаланушыларға қоңырау шалуды, қосылуды және сөйлесуді әдеттегі телефон байланысы арқылы жүзеге асырылатындай етіп қамтамасыз етеді. Интернет арқылы қарапайым телефон сөйлесулерін жүргізу үшін интернет телефония технологиясы қолданылады. Веб-трансляция теледидар мен дыбыс сапасының бейне материалдарын интернет арқылы таратуды қамтиды. Ол үлкен аудиторияға (30 адамнан астам) трансляция кезінде қолданылады. Бейнеконференциядан айырмашылығы-ағынды кескін мен дыбысты бір жақты беру. Бұл жағдайда сұрақтар мен жауаптар сеанстарын пайдалануға болады. Файлдарды желіде көшіру FTP көмегімен жүзеге асырылады. Интернетте пайдаланушыларға оларды өз компьютерлеріне қайта жазуға мүмкіндік беретін арнайы файл кітапханалары бар. FTP файлдарды желіде қолданылатын компьютерлерге тәуелсіз жіберуге мүмкіндік береді. Желі пайдаланушылары өз файлдарын FTP серверіне жаза алады. Ол үшін олардың компьютерлерінде FTP клиентінің бағдарламасы болуы керек. FTP сервері-файлдардың үлкен қоймасы (мұрағаты). Оның жұмыс принципі құрылымы мен ақпарат беру әдісі бойынша Web-серверлерден ерекшеленеді. Интернет-телефония (ағылш. "Internet Telephony" -IT және IP-телефония) Интернет технологиясын пайдалана отырып, телефонмен сөйлесуге мүмкіндік береді. Компьютерлік технологиялар мен телекоммуникациялардың көмегімен ол нақты уақыт режимінде арзан дауыстық байланысты қамтамасыз етеді. IP-телефония қалааралық және халықаралық телефон сөйлесулерін жүргізу және нақты уақыт режимінде факс жіберу үшін кез келген IP-желіні пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл қызметтің мәні қоңырау шалушы абоненттің дауысы сандық түрге ауыстырылады (цифрландырылады), тең бөліктерге – "пакеттерге"бөлінеді. Бұл формада ол компьютерлік желі арқылы жіберіледі. Қабылдау соңында пакеттер жиналады. Оларда сақталған ақпарат қоңырау шалушыға телефон желісіне кіретін дауыстық сигналға қайта айналады. Интернетке екі компьютерді бір-бірімен IP мекенжайларының көмегімен қосқан кезде шлюздер және басқа қосымша құрылғылар (модемдерден басқа) қажет емес. Сигнал алмасу бір уақытта дерлік жүреді, бұл толық дуплексті сөйлесуді қамтамасыз етеді. Компьютерлік телефония жүйелерінде бір уақытта бір оқиға туралы көптеген адамдарға жедел хабарлау функциялары бар. Сонымен қатар, компьютерлік телефон жүйелері бейнеконференцияларды өткізуге мүмкіндік береді. Негізгі тұжырымдар Қашықтағы пайдаланушылармен әртүрлі мәліметтер мен ақпарат алмасу үшін компьютерлік ақпараттық желілер мен желілік технологиялар пайда болып, қарқынды дами бастады. Бұл адамдарды кең ауқымды ақпараттық қамтамасыз етуді ұйымдастыруға мүмкіндік берді. Пайдалану (тарату) саласында оларды жергілікті, аймақтық (аумақтық) және жаһандық желілер деп атайды. Аймақтық желілерде корпоративті желілер мен кәсіпорын масштабындағы желілер (Интранет) ерекшеленеді. Ғаламдық Интернет желілері интеграцияланған ақпараттық желіні (интерсет) құрайды-әртүрлі елдерде орналасқан, ішкі желілер деп аталатын өзара байланысты ақпараттық желілердің жиынтығы. Заманауи желілік технологиялар кейінге қалдырылған (оффлайн) және интерактивті (онлайн) режимде жұмыс істеуге мүмкіндік береді, кез келген қолжетімді ақпараттық көздермен байланысты қамтамасыз етеді. Ақпараттық желілерде басқару жүйелері серверлер деп аталады. Серверлер, әдетте, желідегі әкімшілік функцияларды орындайды және жүйелік әкімшілер деп аталады. Серверлері бар желілік түйіндер хост деп аталады. Әдетте олар интернет-провайдерлерге айналады. Мақсаты бойынша серверлер бөлінеді: файл, байланыс, қосымшалар, пошта, дерекқор сервері, баспа сервері, факс сервері және т. б. Ұйымдастыру тұрғысынан желілерді үш түрге бөлу бар: нақты, жасанды және тең-теңімен. Желілерді құру құрылымы (топология), ең алдымен, компьютерлерді бір-біріне қосу әдісімен анықталады. Компьютерлердің "шиналық", жұлдыз тәрізді (радиалды), сақиналы және аралас қосылыстарын желіге бөліңіз (аталған қосылу әдістерін бір уақытта қолдану және иерархиялық, көп байланысты). Желіде хабарлама жіберудің үш әдісі қолданылады: басым қол жетімділікпен, сауалнамамен және пакеттік маркерлермен. Деректерді берудің аралас түрлерін қолдану жағдайлары бар. Кез-келген желінің тиімді жұмыс істеуі үшін олар ондағы жұмыс әдістерін стандарттайды. Осы мақсатта желілік протоколдар жасалып, қолданылады. Компьютерлік желілерде келесі деректер алмасу протоколдары қолданылады: TCP/IP, POP3 және SMTP, FTP, Telnet, OSI және т. б. Пайдаланушылардың топтық жұмысын қамтамасыз ету кез-келген жұмыс түрін орындау, соның ішінде шешім қабылдау процесінде олардың өзара әрекеттесуін ұйымдастыруды қамтиды. Интернетте жұмыс істеу кезінде оның пайдаланушылардың топтық жұмысының мынадай қызметтері (сервистері) пайдаланылуы мүмкін: электрондық хабарландыру тақтасынан ақпарат; электрондық пошта бойынша деректермен алмасу; тарату тізімдерін алу; электрондық форумдарға, телеконференцияларға және т. б. қатысу; чаттардағы мәтіндік хабарламалармен алмасу; ftp көмегімен файлдарды көшіру; интернет-телефонияны пайдалану және т. б. жүктеу/скачать 0.8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|