Дипломдық жобалауға әдістемелік нұсқаулықтардың бекіту парағы Нысан пму ұс н 18. 3/25

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

050709 «Металлургия» мамандығы бойынша дипломдық жобалауға

Павлодар

Дипломдық жобалауға әдістемелік нұсқаулықтардың бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/25

ММжКФ деканы

_____________ Т.Т. Тоқтағанов

20___ж. «___»_________

1.1

Составитель: т.ғ.к., профессор Сүйіндіков М.М.

магистр, аға оқытушы Быков П.О.
Металлургия кафедрасы
050709 «Металлургия» мамандығы бойынша дипломдық жобалауға
ӘДIСТЕМЕЛIК НҰСҚАУЛЫҚТАР
Кафедра отырысында ұсынылды, №___хаттама, «___»__________20__ ж.
Кафедра меңгерушiсi ________________________Сүйiндiков М.М.
Металлургия, машина жасау және көлiк факультетінің әдiстемелiк кеңесi қолдады.
Хаттама № _____, «_______»__________20__ ж.
ОӘК төрағасы_____________________ Ж.Е. Ахметов

МАЗМҰНЫ

1. 
   Жалпы қағида 4
   
2. 
   Дипломдық жоба тақырыбы 4
   
3. 
   Дипломдық жоба тапсырмасы 4
   
4. 
   Жоба жетекшісінің негізгі міндеттері 5
   
5. 
   Жоба құрамы мен мазмұны 5
   
6. 
   Түсініктеме жазбасының құрамы 6
   
7. 
   Жоба тарауларының мазмұны 6
   
8. 
   Негізгі жабдықты есептеу 11
   
9. 
   Дипломдық жобаның түсініктеме жазбасы 22
   
10. 
    Дипломдық жобаның сызба жұмысы 24
    

А қосымшасы 26

1 ЖАЛПЫ ҚАҒИДА

Қазіргі өндірістік объектілер жобалау техникалық, ұйымдастырушылық, әлеуметтік және экономикалық сұрақтардың кешенді шешімдерін орындаумен байланысты. Сондықтан дипломдық жобалау тәлімгердің шығармашылық сипаттағы жұмысы болып, инженер даярлаудағы оқу үрдісінің қорытынды кезеңі болып табылады.

Дипломдық жобалау нақты жағдайға жақын орындалу керек. Өндіріс технологиясы, технологиялық және энергетикалық есептеулер, технологиялық режімді негіздеу, негізгі құрал – жабдықтарды таңдау және есептеу толығырақ орындалу керек.

Жобада сметалық және техника – экономикалық бөлімдерге үлкен көңіл бөліну керек. Негізгі цехтың іргелес цехтармен, көмекші бөлімдермен өндірістік байланысы ашылу керек. Сонымен қатар техникалық қауіпсіздік, өндірістік санитария, өндірістік лас суды тазалап залалсыздандыру және қоршаған ортаны қорғау сұрақтарына ерекше көңіл бөліну керек.

Дипломдық жоба екі бөліктен тұрады:

1. 
   түсініктеме жазбасы;
   
2. 
   графикалық бөлік.
   

Дипломдық жоба кафедра шешімі бойынша ғылыми - зерттеу сипатындағы дипломдық жұмыспен ауыстырылуы мүмкін.

Дипломдық жоба шығарғы жұмыс болып табылады да соның негізінде Мемлекеттік аттестациялау комиссиясы (МАК) дипломданушы – тәлімгерге инженер – металлург біліктілігін (атағын) беру туралы шешім шығарады.

2 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА ТАҚЫРЫБЫ

Дипломдық жоба тақырыбы актуальды, ғылым мен техниканың даму деңгейіне сәйкес және өндірістің нақты мұқтаждығына жауап беруі керек.

Дипломдық жобаның объектісі ретінде металлургиялық өндіріс орындарының жаңадан салынатын немесе қайта құрылатын негізгі өндірістік цехтары алынады.

Жобаланатын цехтың өнімділігі (негізгі өнімі бойынша) өндіріс талабымен анықталып немесе тәлімгер іс – тәжірибе өткен цехтың өнімділігінен өзгеше болуы керек.

Арнайы кафедра дипломдық жоба тақырыбын айқындап, оның актуальдігі мен мазмұнына жауапты болып табылады.

3 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА ТАПСЫРМАСЫ

Дипломдық жобаны орындауға берілетін тапсырма жоба тақырыбын ашып, өзара байланыстағы техникалық, ұйымдастырушылық немесе экономикалық сипаттағы инженерлік есептің кешенді шешімін қарастыруы керек.

Техникалық, конструкциялық, ұйымдастырушылық немесе экономикалық сипаттағы бір сұрақ жобаның арнайы тапсырмасы (бөлігі) болып, толығырақ және тереңірек шешімі берілуі керек. Жобаның арнайы бөлігін тәлімгердің курстық ғылыми зерттеу жұмысымен байланыстырған жөн.

Дипломдық жоба тәлімгердің курстық жобасының (жұмысының) кең де терең қарастырылған жалғасы болғаны абзал. Дипломдық жоба тапсырмасында жұмыстың шешімін табатын барлық сұрақтары (соның ішінде электронды есептеу машинасымен) және графикалық материалдың міндетті сызбалары көрсетілуі тиіс.

4 ЖОБА ЖЕТЕКШІСІНІҢ НЕГІЗГІ МІНДЕТТЕРІ

Дипломданушы – тәлімгер дипломдық жобаны кафедра шешімі бойынша университет ректоры бұйрығымен бекітілген жетекшінің басшылығымен орындайды. Жобаның негізгі бағыттарын жоба жетекшісі мен кеңесшілері айқындайды.

Жетекші жобаға жетекшілік және оны орындау тапсырмасын, тәлімгермен бірге келісіп жобаны орындау кестесін және оны бақылау, сонымен қатар жобаға пікірсарап жасайды.

Тәлімгер диплом алдындағы іс – тәжірибеден кейін жетекші және кеңесшілермен жоба тарауларының тапсырмасын тағы да пысықтап, жұмыс кестесін жасайды. Дипломдық жобаны орындау барысында тәлімгер жұмысына бір рет жетекшіге (кеңесшіге) келуі тиіс.

Тәлімгер дипломдық жобаны аяқтаған соң тексеруге кафедраға тапсырады.

5 ЖОБА ҚҰРАМЫ МЕН МАЗМҰНЫ

Жоба құрамы мен мазмұны негізделген жобалық шешімдер, есептеулер мен көрсеткіштер түрінде, графикалық материалмен бірге дипломдық жобада қойылған міндеттерді орындауды көздейді.

Нақты объектіні жобалаудың мемлекеттік жүйесі мына міндеттерді шешуден тұрады:

а) жаңадан салынатын немесе қайта құрылатын өнеркәсіптік объектінің керектігін негіздеу;

б) ұйымдастырушылық, әлеуметтік және экономикалық көрсеткіштерінің өндірістік тиімділігі;

в) техникалық құжаттарды жасау – жобаланған объектіні салу және пайдалану сызбаларын жасау.

6 ТҮСІНІКТЕМЕ ЖАЗБАСЫНЫҢ ҚҰРАМЫ

Түсініктеме жазбасының мазмұнына қойылатын жалпы талаптар кәсіпорын (ПМУ) стандарты (СТП СК – 03 - 02) бойынша анықталып, негізінен мыналардан тұрады: кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және т.б.

Негізгі бөлімге кіреді:

1. 
   Жалпы түсініктеме жазбасы.
   
2. 
   Бас жоспар мен көлік.
   
3. 
   Технологиялық шешімдер, энергия қорымен қамтамасыз ету.
   
4. 
   Еңбекті қорғау
   
5. 
   Еңбекті ұйымдастыру және кәсіпорынды басқару.
   
6. 
   Құрылыс шешімдері
   
7. 
   Табиғи қоршаған ортаны қорғау.
   
8. 
   Сметалық құжат.
   
9. 
   Инвестицияның талдауы.
   
10. 
    Арнайы бөлім.
    

5, 8 және 9 – тарау ПМУ – дің “Сала экономикасы” кафедрасының талаптарына сәйкес жазылады.

“Жалпы түсініктеме жазбасы” дипломдық жоба түсініктеме жазбасының қорытынды кезеңі болғандықтан, технологиялық, жобалық шешімдер және негізгі техника – экономикалық көрсеткіштерді жалпылама қамтып, мыналардан тұрады:

7.1.1 Кәсіпорынның қысқаша сипаттамасы және оны жобалаудың бастапқы берілімдері.

7.1.2 Өнімнің номенклатурасы, сапасы және техникалық деңгейі. Шикізат базасы.

7.1.3 Негізгі технологиялық және жобалық шешімдер.

7.1.4 Жұмыс істеушілердің кәсіби – біліктілік құрамы мен саны.

7.1.5 Энергияға мұқтаждық.

7.1.6 Бас жоспар туралы негізгі шешімдер.

7.1.7 Табиғатты қорғау шаралары.

7.1.8 Шикізатты кешенді пайдалану.

Тарауға кіреді:

7.2.1 Цехтың жерін таңдау және оның қысқаша сипаттамасы, басқа цех, кәсіпорын, жолға байланысты орналасуы.

7.2.2 Жер, топырақ және су рельефінің, сонымен қатар ауа райының сипаттамасы.

7.2.3 Инженерлік жүйе мен коммуникациялар туралы шешімдер.

7.2.4 Көлік (көлік пен жүк айналымының түрі, автомабиль мен теміржол торабы).

7.3 Технологиялық шешімдер, энергиямен қамтамасыз ету.

Бұл тарау түсініктеме жазбасының негізгі тарауы болғандықтан, дипломдық жобаны жазуды осы тараудан бастап толығырақ жазған жөн.

Бұл тараудың негізгі баптарының қысқаша мазмұны.

7.3.1 Шикізат базасы, шикізат сипаттамасы.

Шикізат көздері, шикізат базасы. Бастапқы шикізаттың сандық және сапалық сипаттамасы.

7.3.2 Цех жұмысының режімі және оның өнімділігі.

Жыл және тәулік бойғы цех жұмысының режімін таңдау металлургиялық саланы технологиялық жобалаудың бекітілген әдістемелігі мен нормасы бойынша орындалады.

7.3.3 Ғылыми – зерттеу жұмысын талдау.

Мұнда берілген шикізат туралы, мүмкіндігінше кейінгі кезде жүргізілген, ғылыми – зерттеу жұмысының маңызды нәтижелері қарастырылады. Алдымен цехтағы технологияның негізі болған ғылыми жұмыстардың нәтижесі келтіріледі. Жалпы технологияны және оның жеке бөлімдерін жетілдіруге бағытталған жұмыстар қысқаша баяндалып, соңында қорытындылар келтіріледі.

7.3.4 Істеп тұрған кәсіпорын жұмысын талдау.

Цех технологиясын жетілдірудің негізгі инженерлік шешімдері қысқаша баяндалып, орын алған кемшіліктерді жою туралы ұсыныстар келтіріледі.

7.3.5 Технологияны негіздеу және таңдау.

Технологияны негіздеу мен таңдау жобалаудың ең жауапты кезеңі болғандықтан, жобалаушының шығармашылық қабілетін керек етеді.

Бап құрамы:

7.3.3 және 7.3.4 тармақтары бойынша негізделген қорытынды. Базалық технологиядан жоба технологиясының айырмасы. Техногиядағы өзгерістерді негіздеу және олардың ғылым мен техниканың дамуына сәйкестігі.

Таңдалып алынған технологияны техника – экономикалық есептеулермен негіздеуге болады.

Ұсынылған технологиялық сұлба түсініктеме жазбасында А4 немесе А2 форматты бетте келтіріледі.

7.3.6 Негізгі технологиялық үрдістерді баяндау, сипаттау.

Негізгі технологиялық үрдістердің режімін, химизмін, алынатын өніммен, оның сапасын қысқаша жазу.

7.3.7 Технологиялық үрдісті есептеу.

Материалдық, жылулық, электрлік және т.б. баланстарды есептеу.

7.3.8 Негізгі технологиялық жабдықтарды таңдау және есептеу.

Негізгі агрегаттардың түрі мен конструкциясын негіздеп таңдау, олардың қуаты мен санын есептеу. Негізгі агрегаттың өлшемін анықтау.

7.3.9 Көмекші жабдықтарды таңдау және есептеу.

Көмекші жабдықтарға көтергіш кран, көліктік жабдықтар, ауа сорғыш, желдеткіш және т.б. жатады. Мысал ретінде 1 – кесте келтірілген.
1 - кесте – Желдіткіштердің жүйеленген кестесі

Желдеткіштің қолдану мақсаты.	Өнімділік м3/сағ	Түрі	Номері	Қысым	Қуат, кВт
1. Ерітінді күбілерінің газын жергілікті сору	4420	Ц4 - 70	5	110	10
2. және т.б

7.3.10 Сынама және бақылау.

Технологиялық үрдісті сынама алу арқылы бақылаудың мақсаты мен әдістері келтіріледі

7.3.11 Жөндеу шаруашылығы.

Жөндеу қызметінің құрамы, жөндеу жабдықтарының түрі көрсетіледі. Жөндеу әдістері анықталады.

7.3.12 Шанақ пен қойма.

Шикіқұрам мен өнімге керекті шанақ пен қойманың сыйымдылығы мен геометриялық өлшемдері есептеліп анықталады.

7.3.13 Көмекші қызмет көрсету.

Көмекші қызмет түрлері анықталып, қысқаша сипатталады.

7.3.14 Қалдықтарды жинау және көму.

Металлургиялық қоғысты төгетін орынды жинау және оны пайдалану мүмкіндіктерін қарастыру. Зиянды өнеркәсіп қалдықтарын көму. Осы шараларды жүргізуге керекті жабдық пен құрылыстың сипаттамасы.

7.3.15 Технологиялық үрдістерді автоматтандыру.

Автоматты басқарылатын объектілер мен оларды басқарудың параметрлері. Технологиялық маңызды бір үрдісті автоматты түрде басқаруды келтіру.

7.3.16 Электрмен қамтамасыз ету және электрлік жабдықтар.

Бөлім мыналардан тұрады:

1. 
   Электроэнергия тұтынушыларының сипаттамасы.
   

2. 
   Электроэнергияның жүктемесін анықтау және шығынын есептеу.
   

3. 
   Электрмен қамтамасыз ету көздерінің, ток параметрлерінің, төмендеткiш, үлестіргіш, түрлендіргіш подстанциялары мен электрлік беріліс жүйелерін баяндаудың қысқаша сипаттамасы. Сипаттаманың соңында обьектінің электрмен қамтамасыз етудің негізгі сұлбасын келтіруге болады.
   
4. 
   Жарық беру жүйесі.
   

Энергетикалық қондырғылар мен орнатылған жабдықтардың тізімін келтіреді.

3. 
   Құрылыс шешімдері.
   

1. 
   Сәулетті - құрылыстың шешімдері.
   
   1. 
      Негізгі ғимараттар мен құрылыстар бойынша (қабаттар; аралықтардың (пролетов) саны мен өлшемдері, бағанның торы, қолданылатын құрылыс конструкциялары және стандартты элементтері, қабырғалар, төбесі, қолданылатын құрылыс материалдары, соның ішінде жергілікті де) сәулетті – құрылыстың шешімдерін баяндау (суреттеу) және жинақтау.
      
   2. 
      Өндірістік шуды және дірілді төмендету.
      
   3. 
      Электро-, жарылыс-, өртқауіпсіздігі бойынша шаралар.
      
   4. 
      Құрылыс конструкцияларын, желілерін және кешендерін коррозиядан қорғау.
      
   5. 
      Құрылыс көлемдерін есептеу.
      

1000м³ металды фермамен жабылған ғимаратқа 2,0 тонна құрылыстың металлоконструкцияларын есептеумен алынады. 1000м³ ғимаратқа 1,0 тонна технологиялық металлоконструкцияларын есептеумен алынады.

7.4.2 Жылыту, желдетіс, кондициялау.

Жылыту және вентиляциялау үшін сыртқы ауаның есептелген параметрін, орташа температурасын және жылыту кезеңінің ұзақтығын, жылутасымалдығыштың көзі мен параметрлерін қамтитын жобалау үшін керекті бастапқы мәліметтерді баяндау жүргізіледі. Жылудың жылдық шығынын үлкейтілген көрсеткішпен есептейді. Жылыту, желдетіс және кондициялау жүйелерінің қысқаша баяндамасы келтіріледі.

3. 
   Сумен қамтамасыздау және канализация.
   

Шаруашылық фекальдық ағындарының саны

Сумен қамтамасыздау және канализация жүйелерінің қысқаша баяндамасы.

7.5 Табиғи қоршаған ортасын қорғау.

1. 
   Өнеркәсіп лақтырындысының тізімі.
   

2. 
   Ауа бассейнін қорғау.
   

3. 
   Сулы жерлерді және топырақты ақаба сулармен ластанудан қорғау.
   

Жоғарыда қарастырылғаннан басқа бөлімшеде экологиямен байланысқан да пункттер болуы мүмкін. Мысалы, өсімдік және жан-жануарлар әлемін қорғау.

Глинозем өндірісінде қолданылатын жабдықты есептеу үшін алдын-ала технологиялық үрдістің есебін жүргізу қажет. Шикізаттың, материалдардың және аралық өнімдердің технологиялық ағындарын, глиноземді өндірудің материалдық баланстарын есептеудің әдістемесі (4,5) әдебиеттерде келтіріледі және бұл жағдайда қарастырылмайды.

Бокситтерді Байер және күйежентектеу әдісімен жылына глинозем бойынша 500000 тонна өнімділікпен қайта өңдеу үшін керек негізгі жабдықты есептеу үшін шикізатты материалдардың және аралық өнімдердің технологиялық ағынының алдын-ала жүргізілген есебі бойынша келесі қажетті мәліметтер келтіріледі:

1. 
   Байер әдісі бойынша бокситтерді қайта өңдеудің есептеулерінің мәліметтері:
   

әктас – 3,2 т/сағ

сілтілеуге арналған шикі қойыртпақ – 391,3 м³/сағ

сілтілеуге түскен өткір будың мөлшері – 74,2 т/сағ

декомпозицияға жіберілетін алюминатты ерітіндінің көлемі – 729,2 м³/сағ

1т глиноземға керек өнімділік гидрооксидіндегі Al₂O₃-ң мөлшері – 870,1кг;

буландыруға жіберілетін күңгіртті ерітіндінің көлемі – 714,2 м³/сағ

1т глиноземға керек түрткілі гидрооксидіндегі Al₂O₃-ң мөлшері – 4150,2 кг;

1 сағаттың ішінде буланатын судың мөлшері – 390,8 т;

2) бокситтерді күйежентектелу әдісімен қайта өңдеу кезіндегі есептеулердің мәліметтері:

ұсатылатын және ұнтақталатын бокситтер – 27,9 т/сағ;

ұнтақталатын әктас – 9,5 т/сағ;

1 сағатта алынатын күйежентектің мөлшері – 41,3 т;

сілтілеуден кейін кремнийсізденуге түскен алюминатты ерітіндінің көлемі – 89,4 м³/сағ;

кремнийсіздеу кезіндегі конденсаттың көлемі – 11,9 м³/сағ;

кремнийсіздеуден кейінгі алюминатты ерітіндінің көлемі – 89 м³/сағ;

буландыруға жіберілетін әлсіз күңгіртті ерітіндінің көлемі – 67,3 м³/сағ;

сілтілеуге жіберілетін күнгіртті ерітіндінің көлемі – 19,5 м³/сағ;

1т глиноземға керек түрткілі гидрооксидіндегі Al₂O₃-ң мөлшері – 545,6 кг;

1т глиноземға керек өнімділік гидрооксидіндегі Al₂O₃-ң мөлшері – 127,2 кг;

1 сағаттың ішінде буланатын судың мөлшері – 37,9 м³;

Бұдан ары есептеулерді жүргізуге қажетті қабылданған жабдықтың түрі, оның өнімділігі және пайдалану коэффициенті 4-кестеде келтірілген.

4-ші кестенің жалғасы

Есептеу : Бокситті ұсақтау.

Бокситтің бір сағатық ағынын () бір ұсатқыш өткізеді. Үздіксіз жұмысты қамтамасыздандыру үшін екі ұсатқыштарды орнату қажет: жұмыс істейтін және қорда тұратын.

Байер әдісімен қайта өндеу үшін есептеудің мысалы

Бокситті ұнтақтау.

Қажетті санды (1) теңдеуден табамыз:

мұндағы - диірменнің құрғақ боксит бойынша өнімділігі, т/сағ;

7 диірменді орнату керек, олардың пайдалану коэффициенті мынаны құрайды

Бокситті сілтілеу.

Реакциондық автоклавтардың керекті санын теңдеу бойынша табамыз:

мұндағы сілтілеудің ұзақтығы, сағ;

41 реакционды автоклавты орнатқан кезде олардың пайдалану коэффициенті мынаны құрайды.

Қызыл шламды қойылту.

Қойылтқыштардың қажетті санын теңдеу бойынша табамыз

мұндағы қойылтқыштан ағызу жылдамдығы, м/сағ;

Қойылту ауданының жуу ауданына қатынасын 3:1 деп аламыз. Сонда бес рет жуу кезінде ауданы 880 м² болатың жуғыштарды орнату талап етіледі.

мұндағы қойылтқыштардың саны;