«Экология және тұрақты даму»

A)А.Тенсли.

1. 
   Э.Геккель.
   
2. 
   В.Сукачев.
   
3. 
   М.Мебиус.
   
4. 
   В.Вернадский.
   

$$$ 16

1. 
   Экологиялық фактор.
   
2. 
   Адаптация.
   
3. 
   Қоршаған орта.
   
4. 
   Экологиялық қуыс.
   
5. 
   Орман.
   

$$$ 17

1. 
   Экологиялық фактор.
   
2. 
   Адаптация.
   
3. 
   Мекендейтін орта.
   
4. 
   Экологиялық қуыс.
   
5. 
   Орман.
   

$$$ 18

1. 
   Экологиялық фактор.
   
2. 
   Адаптация.
   
3. 
   Мекендейтің орта.
   
4. 
   Экологиялық қуыс.
   
5. 
   Орман.
   

$$$ 19

А) Kлиматтық, абиотикалық, антропогендік.

B) Абиотикалық, биотикалық, антропогендік.

C) Эдафикалық, биотикалық, физикалық.

D) Химиялық, климаттық, физикалық

Е) Абиотикалық, биотикалық, гидроэдафикалық.

Бір ағзалардың екінші ағзаларға әсер ету жиынтығын қандай экологиялық факторлар тобына жатқызады:

А) Эдафикалық.

В) Климаттық.

С) Абиотикалық.

D) Биотикалық.

Е) Антропогендік.
$$$ 21

Ағзаларға әсер ететін бейорганикалық орта жағдайларының жыинтығын экологиялық факторлардың қандай тобына жатқызады:

1. 
   Эдафикалық.
   
2. 
   Химиялық.
   
3. 
   Абиотикалық.
   
4. 
   Биотикалық.
   
5. 
   Антропогендік.
   

$$$ 22

1. 
   Эдафикалық.
   
2. 
   Химиялық.
   
3. 
   Абиотикалық.
   
4. 
   Биотикалық.
   
5. 
   Антропогендік.
   

$$$ 23

1. 
   Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.
   
2. 
   Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
   
3. 
   Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың өлекселері, жарық.
   
4. 
   Атмосфераның газды кұрамы, топырақ, ауа, су ластануы.
   
5. 
   Паразиттерден туындаған инфекциядан өсімдіктер мен жануарлардың өлімі.
   

$$$ 24

1. 
   А)Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.
   
2. 
   Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
   
3. 
   Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың өлекелері, жарық.
   
4. 
   Атмосфераның газды кұрамы, топырақ, ауа, су ластануы.
   
5. 
   “Паразит – ие” қарым-қатынасы.
   

$$$ 25

А)Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.

В)Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.

С)Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың қалдықтары, жарық.

4. 
   Атмосфераның кұрамының, топырақтың, ауаның, судың ластануы.
   
5. 
   “Паразит – ие” қарым-қатынасы.
   

$$$ 26

А) Ылғалдылық, тыңайтқыштар.

В) Жарық.

С) Температура, судың тұздылығы.

D) Қысым.

Е) Тыңайтқыштарды еңгізу.

$$$ 27

Тірі ағзаларға жарық әсері қандай құбылыстарды тұғызады?

В)Жәндіктерде тыныштық кезеңінің басталуы.

С)Құстардың ұшуға дайындалуы.

D) Жануарлар мен өсімдіктердегі тәуліктік және маусымдық ырғақтар.

Е) Барлығы.
$$$ 28

Температуралық фактордың әсері қандай құбылыстар тұғызады?

1. 
   Тұқымның жылдамдығы және қозғалу белсенділігінің артуы немесе төмендеуі.
   
2. 
   Өсімдіктердегі шырын ағысының басталуы.
   
3. 
   Көбею периодының басталуы.
   
4. 
   Жазғы және қысқы ұйқы периодының басталуы.
   
5. 
   Барлығы.
   

$$$ 29

А)Әртүрлі жасушалық структураларының құрамына етуі.

В)Жасушадағы көптеген заттардың еру мен тасымалдануына қатысады.

С)Ағзадағы “терморегуляцияны” қамтамасыз етеді.

D)Оргоноидтартың қалыпты қызмет атқаруы үшін жасушаішілік орта түзеді.

Е) Жоғарыда көрсетілген бар жауап.

Саластырмалы тұрақты экологиялық факторларға жатады:

А) Биоталық фактолар (мысалы, жыртқыштық).

В) Температура, ылғалдылық, жауын-шашындар мөлшері.

С) Мұхиттың тұздық құрамы, тартылыс күші, күн сәулесінің тұрақты шамасы.

D) Азық пен жасырынатын жердің болуы.

Е) Жоғарыда көрсетілген бар жауап.
$$$ 31

Радиация,шу,діріл экологиялық фактор қай түріне жатады:

А)Эдафикалық.

В)Химиялық.

С)Абиотикалық.

Д)Биотикалық.

Е)Антропогендік.
$$$ 32

Шелфорд заңында не туралы айтылады:

А) Экологиялық фактордың минималды әсері туралы

В) Экологиялық фактордың максималды әсері туралы

С) Экологиялық фактордың оптималды әсері туралы

D) Экологиялық фактордың толеранттылығы, төзгіштігі туралы

Е) Экологиялық фактордың әсерінің жоқ болуы.
$$$ 33

Ағзаның өмір сүруі үшін экологиялық фактордың ең қолайлысы қайсысы:

А) Пессимум.

В) Оптимум.

С) Максимум.

D) Минимум.

Е) Төзімділіктің жоғарғы және төменгі шектері.
$$$ 34

Ағзаның тіршілік жағдайынна қолайсыз әсер ететіні қайсысы:

А) Пессимум.

В) Оптимум.

С) Максимум.

D) Минимум.

Е) Төзімділіктің жоғарғы және төменгі шектері.
$$$ 35

Шектеуші фактор дегеніміз не?

А)Өсімдіктерде жемістің өсуін жылдамдататын фактор.

В) Жыныс жасушаның қалыптасуын басатын фактор.

С) Ағзаның өсуін жылдамдататын фактордын жетіспеушілі мен артықшылығы.

D) Берілген түрдің төзімділігінің шегіне жақын фактордың жетіспеушілігі мен артықшылығы.

Е)Жануарлардың туысымдылығын төмендететін фактор.
$$$ 36

Шөлейтті жерде жануарлардың таралуын шектейтін экологиялық фактор:

А)Ылғалдылықтың жетіспеушілігі.

В)Ылғалдылықтың артық мөлшері.

С)Жылудың жетіспеушілігі.

D)Қоректің артық мөлшері

Е)Оттегінің концентрациясы.
$$$ 37

Тундрада жануарлардаң таралуын шектейтін экологиялық фактор:

А) Ылғалдылықтың жетіспеушілігі.

В) Ылғалдылықтың артық мөлшері.

С) Жылудың жетіспеушілігі.

D) Азықтың артық мөлшері.

Е) Оттегінің концентрациясы.
$$$ 38

Суда жануарлардың таралуын шектейтін экологиялық фактор:

А) Ылғалдылықтың жетіспеушілігі.

В) Ылғалдылықтың артық мөлшері.

С) Жылудың жетіспеушілігі.

D) Азықтың артық мөлшері.

Е) Оттегінің концентрациясы.
$$$ 39

«Аң терісі жамылғысының ережесі» деп қайсысын айтады?

А) Жануарлардың маусымдық түлеуі.

В) Ірі жануарлардың денесіндегі түк сирек болады.

С) Ұсақ жануарлар денесіндегі түк үнемі қалың.

D) Солтүстік жануарларда оңтүстіктегілермен салыстырғанда денелеріндегі түк қалың болады.

Е) Жануарларының денесінде түк жоқ болады.
$$$ 40

“Бергман ережесі” қайсысы:

1. 
   Суық климаттық зоналарындағы жануарларда денесінің шығын тұрған бөліктерінің үлкендігінің кішіренуі.
   
2. 
   Суық жағдайлардағы, тіршілік ететін түрлердің дене бітімі, жылы климаттағы тіршілік ететін түрлерден үлкенірек.
   
3. 
   Солтүстіктердегі жануарлардың ішкі мүшелері, оңтүстік жануарлардан үлкенірек.
   
4. 
   Ірі жануарлардың шығып тұрған дене бөліктерінің үлкендігі үнемі артық.
   
5. 
   Жылы жағдайларда мекендейтін түрлердің суық климаттағы түрлер мен салыстырғанда, ірі болады.
   

$$$ 41

1. 
   Суық климаттық зоналарындағы жануарларда денесінің шығын тұрған бөліктерінің үлкендігінің кішіренуі.
   
2. 
   Суық жағдайлардағы, тіршілік ететін түрлердің дене бітімі, жылы климаттағы тіршілік ететін түрлерден үлкенірек.
   
3. 
   Солтүстіктердегі жануарлардың ішкі мүшелері, оңтүстік жануарлардан үлкенірек.
   
4. 
   Ірі жануарлардың шығып тұрған дене бөліктерінің үлкендігі үнемі артық.
   
5. 
   Жылы жағдайларда мекендейтін түрлердің суық климаттағы түрлер мен салыстырғанда, ірі болады.
   

$$$ 42

1. 
   Суық климаттық зоналарындағы жануарларда денесінің шығын тұрған бөліктерінің үлкендігінің кішіренуі.
   
2. 
   Суық жағдайлардағы, тіршілік ететін түрлердің дене бітімі, жылы климаттағы тіршілік ететін түрлерден үлкенірек.
   
3. 
   Солтүстіктердегі жануарлардың ішкі мүшелері, оңтүстік жануарлардан үлкенірек.
   
4. 
   Ірі жануарлардың шығып тұрған дене бөліктерінің үлкендігі үнемі артық.
   
5. 
   Жылы жағдайларда мекендейтін түрлердің суық климаттағы түрлер мен салыстырғанда, ірі болады.
   

$$$ 43

1. 
   Стеногалинді.
   
2. 
   Эврифотты.
   
3. 
   Эврибионтты.
   
4. 
   Эврибатты.
   
5. 
   Стенобионтты.
   

$$$ 44

А)Стеногалинді.

В)Эврифотты.

С)Эврибионтты.

D)Эврибатты.

Е)Стенобионтты.

Стеногидробионтты ағзалар, ол:

1. 
   Төменгі ылғалдылықта өмір сүруге бейімделген ағзалар.
   
2. 
   Жоғарғы температурада өмір сүре алатын.
   
3. 
   Ылғалдылықтың әртүрлі ауытқұларында тіршілік ете алатын ағзалар.
   
4. 
   Төменгі температураға шыдайтын ағзалар.
   
5. 
   Жоғарғы және төменгі температурада тіршілік етуге бейімделген ағзалар.
   

$$$ 46

1. 
   Ортаның белгілі ылғалдығында өмір сүруге бейімделген ағзалар.
   
2. 
   Жоғарғы температурада өмір сүре алатын.
   
3. 
   Ылғалдылықтың әртүрлі ауытқұларында тіршілік ете алатын ағзалар.
   
4. 
   Төменгі температураға шыдайтын ағзалар.
   
5. 
   Жоғарғы және төменгі температурада тіршілік етуге бейімделген ағзалар.
   

$$$ 47

А) Зат алмасудың тұрақты емес деңгейімен және терморегуляция механизмі болмау мен сипатталады.

В) Қоршаған орта температурасынан тәуелсіз тұрақты температурасымен сипатталады.

С) Терморегуляция механизмі жоқ.

D) Суыққандылар.

Е) Суда мекендейтіндер.

Пойкилотермді ағзалар бұл:

1. 
   Терморегуляция механизмі мен денесінің тұрақты температурасы бар.
   
2. 
   Зат алмасудың жоғары деңгейі барлар.
   
3. 
   Терморегуляция механизмі жоқ және денесінің тұрақсыз температурасымен сипатталады.
   
4. 
   Жылы қандылар.
   
5. 
   Қоршаған орта температурасынан дене температурасы тәуелсіз.
   

$$$ 49

А) Балықтар, қос мекенділер.

В) Құстар, сүт қоректілер.

С) Өсімдіктер, омыртқалы жануарлар.

D) Рептилиялар мен микроағзалар.

Е) Жәндіктер, сүт қоректілер.

Пойкилотермді ағзаларға жатады:

1. 
   Жәндіктер.
   
2. 
   Құстар, сүт қоректілер.
   
3. 
   Құстар мен сүтқоректілерден басқалардың барлығы.
   
4. 
   Құстар, амфибиялар.
   
5. 
   Өсімдіктер.
   

$$$ 51

1. 
   Циклдік.
   
2. 
   Периодтылық.
   
3. 
   Фотопериодизм.
   
4. 
   Биологиялық ырғақ.
   
5. 
   Физиологиялық ырғақ.
   

$$$ 52

1. 
   Биологиялық процестер мен құбылыстар ерекшелігі және периодты ауытқудың қарқындылығы.
   
2. 
   Түн мен күннің периодты кезектесуі.
   
3. 
   Жануарлардағы активтілік мен тыныштық периодының кезектесуі.
   
4. 
   Ішкі мүшелер жұмысының ырғағы.
   
5. 
   Жыл уақытының біркелкі кезектесуі.
   

$$$ 53

А) Жарық сүйгіш, көлеңке сүйгіш.

В) Жарық сүйгіш, көленкеге төзімділік.

С) Гелиофиттер, ксерофиттер.

D) Гелиофиттер, сциофиттер, факультативті гелиофиттер

Е) Жарық, көлеңке, аралық.

Суықты ұнататын түрлер, бұл:

1. 
   Термофилдер.
   
2. 
   Псаммофилдер.
   
3. 
   Гетерофилдер.
   
4. 
   Криофилдер.
   
5. 
   Монофилдер.
   

$$$ 55

А) Термофилдер.

В) Псаммофилдер.

С) Гетерофилдер.

D) Криофилдер.

Е) Монофилдер.

Толықтай суға батқан су өсімдіктері қалай аталады?

А) Ксерофиттер.

В) Мезофиттер.

С) Гигрофиттер.

D) Гидрофиттер.

Е) Гидатофиттер.
$$$ 57

Жартылай суға батқан су қоймаларының жағалауларында таяз суларда тіршілік ететін өсімдіктер қалай аталады?

А) Ксерофиттер.

В) Мезофиттер.

С) Гигрофиттер.

D) Гидрофиттер.

Е) Гидатофиттер.
$$$ 58

Жоғарғы ылғалдылық жағдайларда өсетін жер бетіндегі өсімдіктерді қалай аталады?

А) Ксерофиттер.

В) Мезофиттер.

С) Гигрофиттер.

D) Гидрофиттер.

Е) Гидатофиттер.
$$$ 3

Қоңыржай – ылғалды жерлерде мекендейтін өсімдіктер:

А) Ксерофиттер.

В) Мезофиттер.

С) Гигрофиттер.

D) Гидрофиттер.

Е) Гидатофиттер.
$$$ 60

Құрғақ жерлерде мекендейтін өсімдіктер:

А) Ксерофиттер.

В) Мезофиттер.

С) Гигрофиттер.

D) Гидрофиттер.

Е) Гидатофиттер.
$$$ 61

Ксерофиттер қандай екі негізгі топқа бөлінеді:

А) Мезофиттер, гигрофиттер.

В) Суккуленттер, склерофиттер.

С) Гидрофиттер, гидатофиттер.

D) Суккуленттер, мезофиттер.

Е) Галофиттер, псаммофиттер
$$$ 62

Жер бетіндегі жануарлар арасында су режиміне байланысты қандай экологиялық топтарды ажыратады:

А) Мезофиттер, гигрофиттер.

В) Гигрофилдер, мезофилдер, ксерофилдер.

С) Гигрофилдер, мезофиттер, ксерофиттер.

D) Мезофилдер, ксерофиттер.

Е) Галофиттер, псаммофиттер.
$$$ 63

Өмірге қолайсыз жағдайларда, тіршілік процестері күрт баяуланатын ағзаның уақытша жағдайы:

А) Анабиоз.

В) Метаболизм.

С) Анаболизм.

D) Парабиоз.

Е) Анафаза.
$$$ 64

Белгілі бір ареалда топтасып тіршілік ететін даралар жиынтығы:

А) Экожүйе.

В) Биоценоз.

С) Популяция.

D) Биогеоценоз.

Е) Биотоп.
$$$ 65

Популяциянық негізгі сипаттаушы ерекшеліктеріне не жатады?

А) Саны, тығыздығы, туылымы, өлімі, өсімі, өсу жылдамдығы.

В) Тууы, саны, тығыздығы, миргация жылдамдығы.

С) Саны, тығыздығы, миграция, туылымы.

D) Өлімі, жыныс – жастық құрамы, тууы, өсімі

Е) Саны, туу, ұрықтылық.
$$$ 66

Өлімнің түрлері:

А) Кездейсоқ, есейген жастағы өлім, кәрілер арасындағы өлім.

В) Кездейсоқ, табиғи, абсолютті.

С) Барлық жастағы өлім бірдей, кәрі арасында өлім жоғары.

4. 
   Барлық жастағы өлім бірдей, еркек ағзалардың арасындағы өлім, жас ағзалардың арасындағы өлімнің басым болуы.
   

Популяцияның гомеостазы дегеніміз:

А) Популяция ішілік генетикалық алуантүрлілін.

В) Белгілі жыл уақытындағы популяция санының күрт өсуі.

С) Жыл ішіндегі популяцияның жыныс - жастық құрамының тұрақтылығы.

D) Популяцияның белгілі санын бір деңгейде ұстауы.

Е) Мекендеу орнын ауыстыру.
$$$ 68

Популяцияның аудан немесе көлем бірлігіне шаққандағы даралардың жалпы саны:

А) Тығыздығы.

В) Тууы.

D) Өлім.

Мекендейтін территорияға байланысты Н.П.Наумов бойынша популяциялардың түрлері:

А) Географиялық, кездейсоқ.

В) Элементарлық, экологиялық, географиялық.

С) Қеңістік, экологиялық, тұрақты.

D) Өсетін, экологиялық, тұрақты.

Е) Экологиялық, локальды, уақытша.
$$$ 70

Кәрі ағзалардың басым болуы популяцияның кай түріне жатады?

А) Тұрақты.

В) Азайып келе жатқан.

С) Өсетін.

D) Өзгермейтін.

Е) Реттелетін.
$$$ 71

Жас ағзалары басым болуы популяцияның қай түріне жатады?

А) Тұрақты.

В) Азайып келе жатқан.

С) Өсетін.

D) Өзгермейтін.

Е) Реттелетін.
$$$ 72

Кәрі және жас ағзалардың қатынасы бір біріне тең популяциялар:

А) Тұрақты.

В) Азайып келе жатқан.

С) Өсетн.

D) Өзгермейтін.

Е) Реттелетін.
$$$ 73

Қабылданған минимумға дейін саны төмендеген популяциялар:

А) Саны көп популяция.

В) Жойылатын популяция.

С) Реттелетін популяция.

D) Жойылған популяция.

Е) Аулайтын популяция.
$$$ 74

Белгілі бір уақыт ішінде дүниеге келген даралардың жалпы саны:

А) Тығыздығы.

В) Тууы.

D) Өлім.

Жануарлардың мінез – құлығының заңдылықтарын зерттейтін ғылым:

А) Экология.

В) Эмбриология.

С) Этология.

D) Энтомология.

Е) Зоология.
$$$ 76

Белгілі бір уақыт ішінде жойылған даралардың жалпы саны:

А) Тығыздығы.

В) Тууы.

D) Өлімі.

Е) Өсуі.
$$$ 77

«Экология» терминінің сөзбе-сөз аудармасы қандай мағына береді?

A) Өсімдіктер туралы ғылым

B) Жер туралы ғылым

C) Топырақ туралы ғылым

D)Үй туралы ғылым

E) Жануарлар туралы ғылым
$$$ 78

Планетадағы барлық тірі организмдердің жалпы қосындысы қалай аталады?

A) Биогендік эаттар;

B) Биоқиғаш заттар;

C) Тірі заттар;

D) Өлі заттар;

E) Органикалық заттар
$$$ 79

Ортаның бірдей жағдайларында бірігіп өмір сүретін өсімдіктер, жануарлар, микроағзалар популяцияларының үйымдастырылған тобын қалай айтады:

А) Биотоп.

В) Биогеоценоз.

С) Экотоп.

D) Биоценоз.

Е) Экожүйе.
$$$ 80

«Биоценоз» түсінігін 1877 жылы кім ұсынды:

А) А. Тенсли.

В) М. Мебиус.

С) В. Вернадский.

D) Э. Геккель.

Е) Н.П.Наумов.
$$$ 81

1935 жылы «Экожүйе» терминін ғылымға еңгізген:

А) А. Тенсли.

В) Э. Геккель.

С) В. Сукачев.

D) К. Мебиус.

Е) В.И. Вернадский.
$$$ 82

«Биогеценоз» туралы ілімді жеке зерттеген:

А) А. Тенсли.

В) Э. Геккель.

С) В. Сукачев.

D) К. Мебиус.

Е) В.И. Вернадский.
$$$ 83

Биоценоздар тіршілік ететін кеңістік:

А) Биотоп.

В) Экожүйе.

С) Популяция.

D) Биогеоценоз.

Е) Территория.
$$$ 84

Ақыл – ой сана сферасын көрсетіңіз:

A) Ноосфера;

B) Атмосфера;

C) Биосфера;

D) Гидросфера;

E) Митосфера;
$$$ 85

Автотрофты организмге жататындар:

A) Саңырауқұлақ;

B) Насекомдар;

C) Құстар;

D) Адам;

Күн сәулесінің әсерінен өсімдіктер жапырағында қандай процесс жүреді ?

A) Органикалық заттардың ыдырауы;

B) Тыныс алуы;

C) Фотосинтез;

D) Белоктың синтезделуі;

E) Мутация;
$$$ 87

Биологиялық ырғақ дегеніміз не?

1. 
   Ішкі мүшелер жұмысының ырғағы.
   
2. 
   Өмір сүрудін циклдік өзгерістердің жағдайларына бейімделу үшін биологиялық құбылыстардың біркелкі кезектесуі.
   
3. 
   Тірі ағзалардың өмір сүрудін кейбір өзгерістерінің уақыттағы біркелкі кезектесуі.
   
4. 
   Тірі ағзалардағы активтілік пен тынығу периодының кезектесуі.
   
5. 
   Жануарлардың периодикалық миграциясы.
   

$$$ 88

А) Өзендерге көбею үшін келетін балықтардың миграциясы.

В) Устрица қабыршағының ашылу мен жабылу периодтылығы.

С) Өсімдіктер гүлдерінің ашылуы мен жабылуы.

D) Жоғарыдағы барлығы.

E) Дұрыс жауабы жоқ.

Жылдық ырғаққа төменгі құбылыстардың қайсысы бағынады?

А) Өзендерге көбею үшін келетін балықтардың миграциясы.

В) Устрица қабыршағының ашылу мен жабылу периодтылығы.

С) Өсімдіктер гүлдерінің ашылуы мен жабылуы.

D) Жоғарыдағы барлығы.

E) Дұрыс жауабы жоқ.
$$$ 90

Көтерілу – қайту ырғақтары төмендегі көрсетілген қай құбылыстарға бағынады?

А)Өзендерге көбею үшін келетін балықтардың миграциясы.

В) Устрица қабыршағының ашылу мен жабылу периодтылығы.

С) Өсімдіктер гүлдерінің ашылуы мен жабылуы.

D) Жоғарыдағы барлығы.

E) Дұрыс жауабы жоқ.
$$$ 91

Экологиялық қуыс деген не:

А) Ағзаның мекендейтін орны.

В) Биоценоз орныққан территория .

С) Биоценоздағы ағзаның функциясы, бірінші кезеңде қоректенуі.

D) Экожүйедегі белгілі популяцияның өмір сүру орны.

Е) Популяцияның биотопы.
$$$ 92

Тіршіліктің негізгі орталарын айтыңыз:

А) Су, жер беті, тау.

В) Топырақ, теңіз ,ауа.

С) Ауа, жер беті, су, топырақ , тірі ағзалар.

D) Тірі ағза , жер беті, ауа, су

Е) Жер беті, жер асты, тірі ағза.
$$$ 93

«Паразит – ие» түрлі өзара қатынасты сипаттайтын тіршілік ортасын айтыңыз:

А) Су.

В) Топырақ.

4. 
   Тірі ағза.
   
5. 
   Қоғам.
   

$$$ 94

1. 
   Космостық сәулелену.
   
2. 
   Жарық.
   
3. 
   Температура.
   
4. 
   Қысым.
   
5. 
   Жыртқыштық.
   

$$$ 95

1. 
   Жыртқыштық.
   
2. 
   Конкуренция.
   
3. 
   Паразитизм.
   
4. 
   Комменсализм.
   
5. 
   Симбиоз.
   

$$$ 96

1. 
   Жыртқыштық.
   
2. 
   Конкуренция.
   
3. 
   Паразитизм.
   
4. 
   Комменсализм.
   
5. 
   Симбиоз.
   

$$$ 97

1. 
   Жыртқыштық.
   
2. 
   Бәсекелестік.
   
3. 
   Паразитизм.
   
4. 
   Комменсализм.
   
5. 
   Симбиоз.
   

$$$ 98

1. 
   Жыртқыштық.
   
2. 
   Бәсекелестік.
   
3. 
   Паразитизм.
   
4. 
   Комменсализм.
   
5. 
   Симбиоз.
   

$$$ 99

1. 
   Жыртқыштық.
   
2. 
   Конкуренция.
   
3. 
   Паразитизм.
   
4. 
   Комменсализм.
   
5. 
   Симбиоз.
   

$$$ 100

1. 
   Қайың және шырша.
   
2. 
   Аскарида және адам.
   
3. 
   Росянкалар мен шыбындар.
   
4. 
   Акула және жабыскақ балық.
   
5. 
   Шетен ағаш және барылдақ-торғай.
   

$$$ 101

А) Қайың және шырша.

В) Аскарида және адам.

С) Росянкалар мен шыбындар.

D) Акула және жабысқақ балық.

Е) Шетен ағаш және барылдақ торғай.

Екі түрдің жыртқыштық типі бойынша биотикалық қарым - қатынасқа мысал:

А) Қайың және шырша.

В) Аскарида және адам.

С) Росянкалар мен шыбындар.

D) Акула және жабысқақ балық.

Е) Шетен ағали және барылдақ торғай.
$$$ 103

Екі түрдің паразитизм типі бойынша биотикалық қарым-қатынастың мысалы:

А) Қайың және шырша.

В) Аскарида және адам.

С) Росянкалар мен шыбындар.

D) Акула және жабысқақ балық.

Е) Шетен ағаш және барылдақ торғай.
$$$ 104

Екі түрдің комменсализм типі бойынша биотикалық қарым-қатынасына мысал:

А) Қайың және шырша.

В) Аскарида және адам.

С) Росянкалар мен шыбындар.

D) Акула және жабысқақ балық.

Е) Шетен ағаш және барылдақ торғай.
$$$ 105

Бір-бірінен энергия және органикалық затты кезектесіп алып отыратын өзара байланысты түрлер не түзеді:

А) Кәсіпшілік популяциялар.

В) Қоректік тізбектер.

С) Қайта қалпына келетін биоценоздар.

D) Агроценоздар.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.
$$$ 106

Тірі өсімдіктерді тұтынушылар:

А) Сапрофагтар.

В) Фитофагтар.

С) Копрофагтар.

D) Некрофагтар.

Е) Зоофагтар.
$$$ 017

Өлі өсімдіктің қалдықтарымен қоректенетін:

А) Сапрофагтар.

В) Фитофагтар.

С) Копрофагтар.

D) Некрофагтар.

Е) Зоофагтар.
$$$ 108

Өлік пен қоректенетін жануарлар:

А) Сапрофагтар.

В) Фитофагтар.

С) Копрофагтар.

D) Некрофагтар.

Е) Зоофагтар.

$$$ 109

А) Сапрофагтар.

В) Фитофагтар.

С) Копрофагтар.

D) Некрофагтар.

Е) Зоофагтар.

Экскременттер мен қоректенетін жануарлар:

А) Сапрофагтар.

В) Фитофагтар.

С) Копрофагтар.

D) Некрофагтар.

Е) Зоофагтар.
$$$ 111

Қорек тізбегіндегі энергия беруді дұрыс көрсететін төмендегі тізбектің қайсысы дұрыс:

А) Өсімдіктер-жапырақтар түсуі-жауын құрты-жертесер-түлкі.

В) Өсімдіктер-жертесер-жауын құрты-жапырақтар түсуі-түлкі.

С) Жапырақ түсуі-жауын құрты-өсімдіктер-жертесер-түлкі.

D) Түлкі-жертесер-жауын құрты-жапырақ түсуі-өсімдіктер.

Е) Өсімдік-жауын құрты-жертесер.
$$$ 112

Деструкторларға ағзалардың қайсысы жатады:

А) Бір дара клеткалы балдырлар.

В) Продуценттер.

С) Саңырауқұлақтар мен микроағзалар.

D) Ет қоректі жануарлар.

Е) Автотрофты.
$$$ 113

Бірінші ретті консументтерге қандай ағзалар жатады:

А) Ет қоректі жануарлар.

В) Дара клеткалы балдырлар.

С) Хемосинтезирлеуші.

D) Автотрофты.

Е) Өсімдік қоректі жануарлар.
$$$ 114

Гетеротрофтарға қандай ағзалар жатады:

А) Әртүрлі климаттық зоналарда тұратын түрлер.

В) Органикалық заттарды түзуге қабілеті бар түрлер.

С) Жазда ұйқыға кететін түрлер.

D) Дайын органикалық заттармен қоректенетін түрлер.

Е) Өлікпен қоректенетін түрлер.
$$$ 115

Автотрофтарға қандай ағзалар жатады:

А) Әртүрлі климаттық белдеулерде тұратын түрлер.

В) Органикалық заттарды түзуге қабілеті бар түрлер.

С) Жазда ұйқыға кететін түрлер.

D) Дайын органикалық заттармен қоректенетін түрлер.

Е) Өлікпен қоректенетін түрлер.
$$$ 116

Төмендегілердің қайсысы продуцент:

А) Жасыл өсімдіктер.

В) Гетеротрофтар.

С) Фитофагтар.

D) Бактериялар.

Е) Жыртқыштар.
$$$ 117

Биогеоценоздағы шөп қоректі жануарлар қайсысы:

А) Редуценттер.

В) Продуценттер.

С) Хемотрофтер.

D) Консументтер.

Е) Автотрофтар.
$$$ 118

Екінші ретті консументтерге төмендегі ағзалардың қайсысы жатады:

А) Ет қоректі жануарлар.

В) Дара клеткалы балдырлар.

С) Хемосинтездеушілер.

D) Автотрофтылар.

Е) Өсімдік қоректі жануарлар.
$$$ 119

Күн сәулесінің энергиясын химиялық байланыстар энергиясына төмендегі ағзаладың қайсысы айналдырады:

А) Продуценттер.

В) Консументтер.

С) Консументтер, редуценттер

D) Продуценттер, редуценттер.

Е) Редуценттер.
$$$ 120

Әрбір экологиялық пирамиданың негізі не болып табылады?

А) Жыртқыштар.

В) Ет қоректілер.

С) Деструкторлар.

D) Жасыл өсімдіктер.

Е) Фитофагтар.
$$$ 121

Сукцессия, дегеніміз не?

А) Экожүйедегі заттардың айналымы.

В) Бір биоценоздың басқа биоценозбен ауысуы.

С) Шөптектес өсімдіктердің бірлестігі.

D) Фитофагтардың бірлестігі.

Е) Жануарлар мен өсімдіктер бірлестігі.
$$$ 122

Тіршілік толық жойылатын жерде басталатын сукцессия қалай аталады?

А) Экологиялық.

В) Гетеротрофты.

С) Автотрофты.

D) Бірінші реттік.

Е) Екінші реттік.
$$$ 123

Бұрын жақсы дамыған биоценоздың өрт нәтижесінде жойылып кеткен орнында дамитын сукцессия, қалай аталады:

А) Экологиялық.

В) Гетеротрофты.

С) Автотрофты.

D) Бірінші реттік.

Е) Екінші реттік.
$$$ 124

Биотикалық факторларға не жатады?

A) Ылғалдық

B) Радиация

C) Температура

D) Тірі ағзалар

E) Қысым
$$$ 125

Ғаламдық климаттың жылуы қандай проблема тудырады ?

A) Озон тесігі

B) Жылу эффектісі

C) Қышқыл жауындар

D) Орманның жойылуы

E) Шөлге айналу
$$$ 126

СтенотермдіІ – дегеніміз:

1. 
   Жоғарғы экологиялық иілімділік.
   
2. 
   Ағзалардың жоғарғы температураға шыдауға қабілеттілігі.
   
3. 
   Ағзалардың өмір сүруіне қолайлы экологиялық факторлардың қарқындылығы.
   
4. 
   Ағзалардың төменгі температураға шыдауға қабілеттілігі.
   
5. 
   Оптималды көрсеткішінен факторлардың аз ауытқуыларрында ағзалардың тіршілік ету қабілеті.
   

$$$ 127

1. 
   Ағзалардың жоғарғы температураға шыдауға қабіліттілігі.
   
2. 
   Ағзалардың фенотиптік (сыртқы пішіні) өзгерістерге ағзаларға қаблеті.
   
3. 
   Жоғарғы экологиялық икемділік.
   
4. 
   Ағзалардың тіршілік етуіне қолайлы экологиялық фактордың қарқындылығы.
   
5. 
   Тіршілік жағдайларының өзгеруін байланысты ағзалардың шығымдылың қабілеті.
   

$$$ 128

A) трансшекаралық;

B) аймақтық;

C) биологиялық;

D) лимфалдық;

E) физикалық;

Жердің қатты қабаты:

A) литосфера;

B) ноосфера;

C) термосфера;

D) стратосфера;

E) гидросфера.
$$$ 130

«Невада - Семей» халықаралық қозғалысының көшбасшысы кім?

A) М.Шаханов

B) Ш.Айтматов

C) Е.Серкебаев

D) Р.Рымбаева

E) О Сулейменов
$$$ 131

Қалпына келмейтін ресурсқа жататындар:

A) орман ресурстары

B) жануарлар әлемі

C) пайдалы қазбалар

D) күн радиациясы

E) жануарлар және өсімдіктер
$$$ 132

Экологиялық фактордың ағзаға аса қолайлы ықпал етуі мынадай мөлшерде болады:

А) Минимальды.

В) Максимальды.

С) Минимальды және максимальды.

D) Пессимальды.

Е) Оптимальды.
$$$ 133

Мұхиттағы тірі ағзалардың таралуын шектейтін экологиялық факторлар:

А) Оттегінің жетіспеуі.

В) Жылу мен ылғалдықтың жетіспеуі.

С) Қорек пен ылғалдықтың жетіспеуі.

D) Ылғалдылықтың жетіспеуі.

Е) Ылғалдылықтың астам қоры мен қорек жетіспеуі.
$$$ 134

Шөлді жағдайдағы тірі ағзалардың таралуын шектейтін экологиялық фактор:

А) Жылудың жетіспеуі.

В) Жылу мен ылғалдың жетіспеуі.

С) Азық пен ылғалдың жетіспеуі.

D) Ылғалдың жетіспеуі.

Е) Ылғал қоры мен азық жетіспеуі.
$$$ 135

Тіршілік мүмкін емес экологиялық фактор шекарасы:

А) Минимум.

В) Максимум.

С) Қауіпті нүктелер.

D) Пессимум.

Е) Оптимум.
$$$ 136

Ағзалардің қоршаған ортаның қандай да бір диапазонына бейімделу қасиеті:

А) Экологиялық толеранттылық.

В) Экологиялық валенттілік.

С) Оптимальдылық.

D) Экологиялық өзгергіштік.

Е) Стенобионттық.
$$$ 137

Далалы жердегі экожүйенің өнімділігінің лимиттік фактор:

А) Температура.

В) Ылғалдылық.

С) Топырақ шіріндісі.

D) Қореқ.

Е) Күн сәулесі.
$$$ 138

Жасыл өсімдіктер-бұл:

А) Тірі табиғат факторлары.

В) Биоценоз элементтері.

С) Консументтер.

D) Продуценттер.

Е) Барлық жоғарыда аталғандар.
$$$ 139

Құрлық ортасының абиотикалық факторлары – бұл:

А) Жасыл өсімдіктер.

В) Шөпқоректі жануарлар.

С) Топырақ.

D) Ауаның химиялық құрамы.

Е) Эктопаразиттер.
$$$ 140

Құрлық ортасынын абиотикалық факторларына жататындар:

А) Күннің шуақты энергиясы.

В) Ауа ылғалдылығы.

С) Атмосфераның газды құрамы.

D) Ауа массаларының қозғалысы.

Е) Барлық жоғарыда аталғандар.
$$$ 141

Экологиялық фактор деген:

А) Өлі табиғат факторлары.

В) Климаттық, фитогендік, зоогендік, химиялық, микробиогендік факторлар.

С) Тірі табиғат факторлары.

D) Ағзаға ықпал етуші ортаның элементтері.

Е) Адамның антропогенді әрекеттері.
$$$ 142

Экологиялық қуыс дегеніміз – бұл:

А) Мекен ету ортасы.

В) Биотоп.

С) Биоценоз.

D) Биоценоздағы ағзаның “маманы”.

Е) Барлық жоғарыда аталғандар.
$$$ 143

Жыртқыштар дегеніміз:

А) Автотрофтар.

В) Консументтер.

С) Басқа организмдерге баспана болатын жануарлар.

D) Продуценттер.

Е) Басқа организмдерді баспана ретінде пайдаланатын жануарлар.
$$$ 144

Биотикалық популяциялық қарым – қатынас мысал ретінде екі түрдің паразитизм түрі жағынан бірігіп өмір сүруі:

А) Қызыл кеңірдек және құрт - құмырсқа.

В) Шабақ және мөңке.

С) Канадалық және Европалық кәмшат.

D) Адам және адам аскаридасы.

Е) Росянка және бунақденелілер.
$$$ 145

Биотикалық популяциялық қарым – қатынас мысалы ретінде бейтарап типтің өмір сүруі:

А) Қоян және піл.

В) Мөңке және шабақ.

С) Адам және оның «ішек таяқшасы».

D) Адам және адам аскаридасы.

Е) Түлкі және қасқыр.
$$$ 146

Келесі организмдер жарық сүйгіш организмдер болып табылады:

A) Термофилдер.

B) Сциофиттер.

C) Мезофиттер.

D) Гелиофиттер.

E) Криофилдер.
$$$ 147

Экологиялық төзімді организмдерді атаңыз:

A) Оптимум.

B) Пессимум.

C) Эврибионттар.

D) Стенобионттар.

E) Лимиттеуші.
$$$ 148

Жоғарғы температураның ауытқуына шыдамайтын организмдерді атайды:

A) Эврибионт.

B) Пластикалық.

C) Эвритермді.

D) Стенофонт.

E) Стенотермді.
$$$ 148

Жануарлардың қауымдастығы аталады:

A) Зооценоз.

B) Микробиоценоз.

C) Фитоценоз.

D) Биотоп.

E) Экотоп.
$$$ 150

Биосфера келесі сфералардан құралады:

A) Атмосфера, гидросфера, озон.

B) Гидросфера, литосфера, фтор.

C) Литосфера, атмосфера, гидросфера.

D) Биосфераның тірі заттары, озон.

E) Биосфера, жер асты сулары.
$$$ 151

Популяцияның гомеостазы:

А) Популяцияшілік генетикалық әртүрлілігі.

В) Популяцияның санның белгілі жыл уақытында немесе маусымында кенеттен көбеюі.

С) Жыл бойы жас жыныстық құрамының тұрақтылығы.

D) Популяцияның белгілі бір саның ұстауға қабілеттілігі.

Е) Мекен ету ортасының ауыстыруы.
$$$ 152

Биосферадағы үлкен зат айналымын атаңыз:

A) Геофизикалық.

B) Биофизикалық.

C) Биологиялық.

D) Биогеохимиялық.

E) Химиялық.
$$$ 153

Биосферадағы кіші зат айналымын атаңыз:

A) Биогеохимиялық.

B) Биофизикалық.

C) Биологиялық

D) Геофизикалық.

E) Химиялық.
$$$ 154

Белгілі бір территориядағы особьтердің жалпы массасы:

А) Санның индексі.

В) Популяция өте көпшілігі.

С) Популяция тығыздығы.

D) Экологиялық пирамида.

Е) Популяция саны.
$$$ 155

Популяцияда өлім типтері қанша:

А) 1.

В) 2.

D) 4.

Бір биоценоздың екінші бір биоценозбен алмасуы қалай аталады:

А) Биотоп.

В) Гомеостаз.

С) Экожүйенің өзіндік реттелуі.

D) Экотон.

Е) Сукцессия.
$$$ 157

Консументтер-ол:

А) Продуценттер.

В) Автотрофтар.

С) Өсімдіктер.

D) Саңырауқұлақтар.

Е) Жануарлар.
$$$ 158

Автотрофтар-ол:

А) Продуценттер.

В) Микробтар.

С) Вирустар.

D) Саңырауқұлақтар.

Е) Жануарлар.
$$$ 159

Келесі трофикалық тізбектегі « көк терек-қоян-түлкі» компоненттерін ата:

А) Автотроф-гетеретроф-редуцент.

В) Продуцент – 1-реттік консумент – 2-реттік консумент.

С) Продуцент – гетеротроф – редуцент.

D) Гетеротроф – 1-реттік консумент – 2-реттік консумент.

Е) Продуцент – консумент – редуцент.
$$$ 160

Редуцент-ол:

А) Автотрофтар.

В) Микроконсументтер.

С) Жануарлар.

D) Микроорганизмдер.

Е) Өндірушілер.
$$$ 161

«Сәбіз-көжек-түлкі» трофикалық тізбегінің элементтері:

А) Автотроф -гетеротроф-редуцент.

В) Продуцент – 1-реттік консумент – 2-реттік консумент.

С) Продуцент – гетеротроф – редуцент.

D) Гетеротроф – 1-реттік консумент – 2-реттік консумент.

Е) Продуцент – консумент – редуцент.
$$$ 162

Биоценоз – дегеніміз:

А) Тірі табиғаттың факторлары.

В) Организмдер популяциясының жиынтығы.

С) Зооценоз, микробиоценоз.

D) Биотоп және мекен ортасы.

Е) Өсімдік және жануарлар популяциясы.
$$$ 163

Продуцент-ол:

А) Автотрофтар.

В) Микроконсументтер.

С) Жануарлар.

D) Деструкторлар.

Е) Гетеротрофтар.
$$$ 164

Экожүйенің гомеостазы-бұл:

А) Бір биоценоздың басқа биоценозбен ауысуы.

В) Экожүйенің динамикалық тұрақты тепе-теңдігінің күйі.

С) Экожүйедегі популяцияның азаюы.

D) Экотон.

Е) Сукцессия.
$$$ 165

Экожүйеде энергияның қанша пайызы келесі трофикалық деңгейге өтеді:

А) 1.

В) 5.

D) 50.

Ластану – бұл:

A) Химиялық агенттердің ортаға енуі.

B) Физикалық агенттердің ортаға енуі.

C) Биологиялық агенттердің ортаға енуі.

D) Негізгі деңгейдің орта агенттерінен жоғарылауы.

E) Физикалық, биологиялық және химиялық агенттердің ортаға енуі.
$$$ 167

Күн энергиясын пайдалана отырып бейорганикалық қосылыстардан органикалық заттарды синтездеуші организмдер:

А) Гетеротрофтар.

В) Сапрофиттер.

С) Автотрофтар.

D) Консументтер.

Е) Редуценттер.
$$$ 168

Биологиялық су ластаушыларына жатады:

A) Марганец тұзы.

B) Фенол.

C) Радионуклид.

D) Балдырлар.

E) Мұнай.
$$$ 169

Атмосфералық ауа құрамында азот мөлшері (%):

A) 78,08.

B) 101.

D) 48,2.

Белгілі бір территориядағы өсімдіктер, жануарлар және микроағзалардың популяцияларының бірігіп тіршілік ету жиынтығы мен оларды қоршап жатқан абиотикалық орта:

А) Биотоп.

В) Биосфера.

С) Экотон.

D) Биоценоз.

Е) Биогеоценоз.

$$$ 171

А) Күн сәулесі.

В) Күн сәулесі мен өсімдік қорегі.

С) Өсімдіктер мен жануарлар қорегі.

D) Күн сәулесі мен минералды заттар.

Е) Минералды заттар.

Құрлық экожүйелеріндегі бірінші реттік продуценттер:

А) Фотосинтезге икемді жоғары сатылы өсімдіктер.

В) Саңырауқұлақтар мен цианобактериялар.

С) Фотосинтезге икемді барлық өсімдіктер, балдырлардан басқа.

D) Жоғары сатылы өсімдіктер мен саңырауқұлақтар.

Е) Цианобактериялар, балдырлар мен саңырауқұлақтар.
$$$ 173

Экожүйедегі екінші реттік консументтер:

А) Барлық ет қоректі жануарлар.

В) Барлық ет қоректі және барлық түрлерді жейтін жануарлар.

С) Барлық түрлерді жейтін жануарлар.

D) Ірі ет қоректі сүтқоректілер мен жыртқыш құстар.

Е) Ұсақ ет қоректі сүтқоректілер мен жыртқыш жәндіктер.
$$$ 174

Экожүйелердегі нақты редуценттер:

А) Сапрофитті бактериялар.

В) Барлық бактериялар, жауын құрттары, топырақ кенелері.

С) Сапрофитті бактериялар мен көптеген саңырауқұлақтар.

D) Барлық бактериялар мен топырақ кенелері.

Е) Жауын құрттары, кейбір саңырауқұлақтар мен цианобактериялар.
$$$ 175

Экожүйелердегі қорек тізбегінің ұзындығы әрбір трофикалық деңгейде шектеледі:

А) Қорек мөлшерімен.

В) Энергия жойылуымен.

С) Энергия мөлшерімен.

D) Органикалық заттардың жиналу жылдамдығымен.

Е) Органикалық заттарды пайдалану жылдамдығымен.
$$$ 176

Табиғи экожүйелерде трофикалық деңгейлер арқылы үнемі іске асырылатын не:

А) Заттар айналымы мен энергия айналымы.

В) Заттар айналымы мен энергияның бір бағыттағы ағымы.

С) Заттардың бір бағытта ағыны мен энергия айналымы.

D) Әртүрлі бағытты заттар мен энергияның ағыны.

Е) Бір бағытта заттар мен энергияның ағыны.
$$$ 177

Экожүйелердегі бірінші реттік консументтер:

А) Барлық ет қоректі жануарлар.

В) Шөп жейтін жануарлар

С) Барлық түрлерді жейтін жануарлар.

D) Барлық ет қоректі және барлық түрлерді жейтін жануарлар.

Е) Ұсақ ет қоректі сүтқоректілер мен жыртқыш жәндіктер.
$$$ 178

Озон қабаты атмосферадағы беткі қабаты ретінде:

A) Жердің жылу сәулесін сақтайды.

B) Ультракүлгін сәулесінен сақтайын экран.

C) Өндірістік ластану нәтижесінде пайда болады.

D) Ластанған заттарды серпіп отырады.

E) Атмосферадағы газдардың құрамын сақтайды.

$$$ 179

А) Жарықтылық ұзақтығы.

В) Тәуліктің қараңғы және жарық кезеңдерінің кезектесуі.

С) Күн ұзақтығының өзгеруіне организмдердің реакциясы.

D) Жарықтың тірі организмдерге әсері.

Е) Тіршілік ету жағдайына түрлердің икемделуі.

Қандай сукцессиялар болады:

А) Бірінші, аралас.

В) Аралас, маусымдық.

С) Маусымдық, ретті.

D) Бірінші, екінші реттік.

Е) Реттелмеген, екінші реттік.
$$$ 181

Озон бұзушы заттар::

A) Күкірт және азот.

B) Метан және көмір қышқыл газы.

C) Фреондар.

D) Көліктерден шығатын газдар.

E) Ион сәулелері.
$$$ 182

Жылулық эффект мәселесін тудыратын қай газ:

A) Күкірт және азон оксиді.

B) Көмір қышқыл газы.

C) Фреондар.

D) Көліктерден шығатын газдар.

E) Ион сәулелері.

$$$ 183

A) Күкірт окидтері.

B) Метан және көмір қышқыл газы.

C) Фреондар.

D) Көліктерден шығатын газдар.

E) Ион сәулелері.

$$$ 184

Рак ауруларының себебі болып табылады:

A) Табиғаттың химиялық ластануы.

B) Канцерогендер.

C) Темекі шегу.

D) Стрестер.

E) Нашақорлық.
$$$ 185

Озон тесігі келесі жерде басым:

A) Африкада.

B) Евразияда.

C) Антрактидада.

D) Австралияда.

E) Америкада.
$$$ 186

Қышқыл жауынның түсуі келесі құбылысқа байланысты:

A) Күн радиациясының өзгеруімен.

B) Атмосферадағы көмір қышқыл газ ының өзгеруімен.

C) Атмосферада азон құрамының өзгеруімен.

D) Атмосфераға күкірт диоксиді мен азот оксидінің шоғырлануымен.

E) Атмосфераға метан құрамының өсуімен.
$$$ 187

Тұманның түрін ата:

A) Лодон және чикагалық түр.

B) Лондон және мадридтік түр.

C) Лос-анджелестік түр және мадридтік түр.

D) Лос-анджелестік түр және миландық түр.

E) Лос-анджелестік және лондондық түр.
$$$ 188

Ұзақ уақытта өзін-өзідері реттейтін қабілетті экожүйелер:

А) Ағысты.

В) Кемейтін.

С) Өсуші.

D) Конвейрлі.

Е) Климаксты.
$$$ 189

Биосфера жайлы ілімнің негізін салушы:

А) Э.Геккель.

В) М.Мебиус.

С) В.Сукачев.

D) В. Докучаев.

Е) В. Вернадский.
$$$ 190

«Биосфера» терминін өз еңбектерінде қолданған :

А) Э. Геккель.

В) М. Мебиус.

С) Ч. Элтон

D) Э. Зюсс.

Е) В. Вернадский.
$$$ 191

Биосфера құрамына кіретіндер:

А) Тек тірі зат.

В) Тек тірі және биогенді зат.

С) Тек тірі зат мен биокосты денелер.

D) Тірі заттар, биогенді зат мен биокосты денелер.

Е) Биогенді зат мен биокосты денелер.

$$$ 192

А) Өлі органика, детрит түрлерінің бәрі.

В) Барлық тірі ағзалар жиынтығы: микроағзалар, өсімдіктер мен жануарлар және олардың белсенді биомассасы.

С) Тірі заттар мен биогенді заттардың араласы.

D) Биогенді тау жыныстары, қазба отын бөлігін қоса алғанда.

Е) Биогенді заттардың биогенді емес минералды жыныстармен қоспасы.

Биокосты зат деген не:

А) Тірі заттардың және биогенді заттардың минералды (биогенді емес) таужыныстарымен араласуы.

В) Барлық тірі организмдер жиынтығы.

С) Микроорганизмдер, жануарлар мен өсімдіктер, олардың белсенді биомассасы.

D) Өлі органика мен биогенді тау жыныстары қазба отын бөлігін қосқанда.

Е) Детриттің барлық формаларыдың .
$$$ 194

Биогенді заттар анықтамасын көрсет:

А) Микроорганизмдер, өсімдіктер және жануарлар.

В) Барлық тірі организдер жиынтығы, олардың белсенді биомассасы.

С) Өлі органика, детриттің барлық түрлері және биогенді тау жыныстары, қазба отын бөлігін қосқанда.

D) Тірі зат пен биогенді заттармен және де минералды жыныстармен қоспасы.

Е) Белсенді биомасса.
$$$ 195

В.И. Вернадский биосферада келесі тірі заттар функциясын бөледі:

А) Бұзушы, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.

В) Газды, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.

С) Газды, концентрациялы, өңдеуші, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.

D) Газды, концентрациялы, тотығу-тотықсыздану, адамның биогеохимиялық әрекеті.

Е) Газды, концентрациялы, энергетикалық, орта түзуші, тасымалдаушы, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты.
$$$ 196

Литосфера деген не:

А) Жердің саналы қабаты.

В) Атмосфераның озон қабаты.

С) Жердің газды қабаты.

D) Жердің су қабаты.

Е) Жердің қатты қабаты.
$$$ 197

Планетадағы адамның саналы әрекеті басты факторы болатын биосфераның даму сатысы:

А) Техносфера.

В) Ноосфера.

С) Антропосфера.

D) Социосфера.

Е) Гидросфера.
$$$ 198

Тіршілік және өндірістік процесстері қиындатылған адам мен қоршаған ортаның шиеленісу жағдайлары қалай аталады?

А) Экологиялық кризис.

В) Экологиялық статус.

С) Өзін-өзі реттеуші.

D) Айналым.

Е) Қордың азаюы.
$$$ 199

Қоршаған ортаға антропогенді әсер етудің мүмкін болатын зардаптарын болжау:

А) Табиғатты қорғау.

В) Экологиялық болжау.

С) Табиғаттың қайта өзгеруі.

D) Іс-әрекетті талдау.

Е) Әрекет ету бағдарламасы.
$$$ 200

Таралу масштабы бойынша ластанудың негізгі түрлерін ата:

А) Локальды, глобальды, жергілікті.

В) Аймақтық, локальды.

С) Глобальды, жергілікті.

D) Жергілікті, аймақтық, ғаламдық.

Е) Ластану түрлері көп.
$$$ 201

Жергілікті ластанудың сипаттамасы қай жауапта көрсетілген:

А) Қандай да бір пайдалы қазбаларды алу аудандарына тән.

В) Ірі өндіріс аудандарының әсеріне ұшыраған үлкен территориялар мен акваторияларды қамтиды.

С) Атмосфералық қалдықтармен сипатталады.

D) Ірі аймақтарға қолайсыз әсер тигізеді.

Е) Өзінің пайда болған жерінен үлкен қашықтықтарға тарайды.

$$$ 202

Аймақтық ластану сипаттамасы қай жауапта берілген:

А) Қандай да бір пайдалы қазбаларды алу аудандарына тән.

В) Ірі өндіріс аудандарының әсеріне ұшыраған үлкен территориялар мен акваторияларды қамтиды.

С) Атмосфералық қалдықтармен сипатталады.

D) Ірі аймақтарға қолайсыз әсер тигізеді.

Е) Өзінің пайда болған жерінен үлкен қашықтықтарға тарайды.

Ғаламдық ластанудың сипаттамасы қай жауапта берілген:

А) Атмосфералық қалдықтармен сипатталады.

В) Ірі аймақтарға қолайсыз әсер етеді.

С) Өзінің пайда болу жерінен үлкен қашықтықтарға таралады.

D) Барлық жоғарыда аталғандар.

Е) Үлкен территориялар мен акваторияларды және барлық планетаны қамтиды.
$$$ 204

Атмосфера бөліктері биіктігінің өсуіне қарай қандай ретпен орналасқан:

А) Тропосфера, стратосфера, мезосфера, ионосфера, экзосфера.

В) Стратосфера, тропосфера, ионосфера, экзосфера, мезосфера.

С) Стратосфера, ионосфера, тропосфера, мезосфера, экзосфера.

D) Экзосфера, ионосфера, мезосфера, стратосфера, тропосфера.

Е) Тропосфера, мезосфера, стратосфера, ионосфера, экзосфера.
$$$ 205

Атмосфераны ластаушы негізгі техногенді көз:

А) Түсті металлургия.

В) Электрэнергия.

С) Химия өнеркәсібі.

D) Мұнай өндіру.

Е) Ағаш өңдеу өнеркәсібі.
$$$ 206

Жылулық эффект құбылысын ашқан:

А) Н. Фурье.

В) Э. Геккель.

С) Р. Шерлок.

D) В. Вернадский.

Е) С. Аррениус.
$$$ 207

Аталған газдардың қайсысы парникті газдарға жатпайды:

А) Метан.

В) Азот оксидтері.

С) Көмірқышқыл газы.

D) Күкірт оксидтері

Е) Сутегі.
$$$ 208

Атмосфераның табиғи ластануына жататындар:

A) Фреондар.

B) Бензипирин.

C) Жанартау.

D) Күкірт оксиді.

E) Мұнай өнімдері.
$$$ 209

Озон қабатының бұзылуына әсер ететін қандай химиялық қосылыс:

А) Көмірқышқыл газы.

В) Озон.

D) Фреондар.

Е) Азот оксидтері.
$$$ 210

Парникті эффектінің нәтижелерінің теріс әсері ең қауіпті қайсысы:

А) Адам денсаулығының нашарлауы.

В) Грунттардың маусымдық еруінің артуы.

С) Әлемдік мұхит деңгейінің көтерілуі.

D) Батпақтану.

Е) Озон қабатының бұзылуы.

$$$ 211

А) Мезосфера, стратосфера.

В) Тропосфера, стратосфера.

С) Тропосфера, ионосфера

D) Ионосфера, мезосфера..

Е) Экзосфера, ионосфера.

Озон қабатының бұзылуынан болатын негізгі қауіп:

А) Атмосферадағы көмірқышқыл газы концентрациясының шоғырлануының қарқындылығының көтерілуі.

В) Фотосинтез төмендеуі.

С) Климаттың суыттуы.

D) Ультракүлгін сәулелерінің өлімге әкеліп соқтыратын ықпалы.

Е) Климаттың жылынуы.
$$$ 213

Әртүрлі өндірістік қалдықтарының атмосфералық ылғалда еруінен пайда болатын жауын-шашындар, қышқыл жауындар, бұлардың қандай рН көрсеткіші болады:

А) 3,9-дан төмен.

В) 7- ден төмен.

С) 7- ден жоғары.

D) 5,6 –дан төмен.

Е) 5,6-дан жоғары.
$$$ 214

Қышқыл жауындардың теріс нәтижелері қандай:

А) Топырақтағы өзгерістер (топырақ қышқылдануы, топырақ биотасынан нашарлауы, қысым келтіру және оның өлімі т.б.)

В) Су экожүйелеріндегі өзгерістер (қышқылдылықтың көтерілуі, балық ресурстарының жойылуы және т.б.).

С) Өсімдіктер өзгеруі (жапырақ қабықшасының бұзылуы, фотосинтездің бұзылуы, кебу және т.б.)

D) Шыны, бетон, және т.б. құрылыс материалдарының, оның ішінде ежелгі архитектуралық ескерткіштерінің бұзылуы.

Е) Барлық жоғарыда аталғандар.
$$$ 215

Күйенің (смогтың) қандай түрлерін бөлуге болады:

А) Мұзды, лондондық, фотохимиялық.

В) Мұзды, сулы, лос-анжелестік.

С) Лондондық, лос-анжелестік, токиялық.

D) Фотохимиялық, химиялық, физикалық.

Е) Лондондық, нью-йорктык, лос-анжелестік.
$$$ 216

1960 жылдан бері Арал теңізінің су деңгейі қанша метрге төмендеді:

А) 5 м.

В) 10 м.

D) 30 м.

Шөлейттену процессіне Қазақстан Республикасының қанша жері (%) ұшыраған:

А) 10%

В) 30%

D) 40%

Қазақстанның жер қойнауында Менделеев кестесінің қанша элементі табылған:

А) 30

В) 20

D) 56

Төменде қай түсініктің анықтамасы беріліп отыр: «Ерекше табиғи қорғалатын, ғылыми, мәдени, эстетикалық, рекреациялық сауықтыру маңызы бар табиғи кешендер және объектілер мемлекеттік билік органдарының шешімімен шаруашылықта толықтай не бөлшектеп қолдануға тыйым салынған және сол учаскідегі суы және ауа кеңістігі»:

А) Экожүйе.

В) Қорық.

С) Ерекше қорғалатын территория.

D) Қорғалым.

E) Биосфера.
$$$ 220

Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай формасы ұйымдастырылмаған:

А) Жаратылыс саябақ.

В) Қорық.

С) Табиғи саябақ.

D) Қорғалым.

Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 221

Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасының анықтамасы берілген «Табиғи кешенді жаратылыстың күйінде сақтап қалу мақсатымен кәдімгі шаруашылық қолданысынан алынған учаскелер территориясы»:

А) Жаратылыс саябағы.

В) Қорық.

С) Табиғи саябақ.

D) Қорғалым.

Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 222

Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасының анықтамасы берілген: «Салыстырмалы үлкен табиғи территориялар мен акваторияларда экологиялық, рекреациялық, ғылыми сияқты үш негізгі мақсат орындалады, бірақ шаруашылықта қолданылатын зоналар да бар»:

А) Табиғи ұлттық саябақ.

В) Қорық.

С) Табиғи саябақ.

D) Қорғалым.

Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 223

Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай формасының анықтамасы берілген: «Негізінен халықтың ұйымдастырылған демалысына қолданатын салыстырмалы түрде жеңіл қорғалатын режимі бар территориялар ерекше эстетикалық экологиялық құндылықтарымен ерекшеленеді»:

А) Табиғи үлттық саябақ.

В) Қорық.

С) Табиғи саябақ.

D) Қорғалым.

Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 224

Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасының анықтамасы берілген: «Табиғи комплекстерді немес олардың компоненттерінің экологиялық балансын сақтап қолдау үшін белгілі мерзімге жасалған территориялар»:

А) Табиғат ескерткіші.

В) Қорық.

С) Табиғи ұлттық саябақ.

D) Қорғалым.

Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 225

Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасының анықтамасы берілген: «Ғылыми, оқу, мәдени, ағарту мақсатында, өсімдік әлемін байыту, биотүрлілікті сақтау мақсатымен адам жасаған ағаштар мен бұталар коллекциясы осы аймақта жаңа өсімдіктердің интродукциясы және акклиматизациясы бойынша жұмыстары жүріп жатыр»:

А) Жаратылыс саябақ.

В) Қорық.

С) Табиғи саябақ.

D) Қорғалым.

Е) Дендрологиялық саябақ, ботаникалық бақшасы.
$$$ 226