Экономикаға жекешелендіруден болатын макроэкономикалық әсерді талдау

ҚР ҰЭМ-нің 2015 жылғы 24 сәуірдегі

№ 22-1/4744//17-53/04-123//01-7.14(ХТ)п.40

(ХТ) хатына қосымша

Жекешелендірудің кешенді жоспары шеңберінде квазимемлекеттік сектордың 782 ұйымы бәсекелі ортаға ауысып, 380 ұйым қайта ұйымдастырылады немесе таратылады. 2014 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша мемлекет қатысатын жекешелендірілетін ұйымдар активтерінің құны 570 млрд.теңгені немесе мемлекет қатысатын заңды тұлғалар активтерінің жалпы құнынан 3,5 %-ды (16 151, 6 млрд. теңге) құрайды.

Жекешелендіруге жататын республикалық меншіктегі 29 ұйымның қатарында коммерциялық бағыттағы оқу және ғылыми орындар, жобалау институттары, санаторийлер, бұқаралық ақпарат құралдары, күзет ұйымдары бар.

Коммуналдық меншікте 82%-дан астамды жекешелендіру әлеуеті жоқ әлеуметтік саланың ұйымдары құрайды. Басқа секторлардағы коммуналдық меншік объектілерін 38%-ға (416 ұйымға) қысқарту ұсынылады. Елді мекендерді абаттандыру және қатты тұрмыстық қалдықтарды шығару, автомобиль жолдарын жөндеу қызметін жүзеге асыратын ұйымдар, автобус және троллейбус парктері, балалар сауықтыру лагерьлері жекешелендіру тізбесіне кіреді.

Ұлттық холдингтер мен компаниялар 337 активті, оның ішінде «Самұрық-Қазына» қоры бойынша -106 активті, Бәйтерек холдингі бойынша -15, КазАгро -32, Парасат – 8, Зерде –2, ӘКК -174 ұйымды бәсекелі ортаға беретін болады.

Жүргізіліп жатқан жұмыстың нәтижесінде 2017 жылға қарай квазимемлекеттік сектор субъектілерінің саны 15%-ға қысқарады, оның ішінде республикалық меншік бойынша 28%-ға, коммуналдық меншік 10%-ға; ӘКК - 60% және ұлттық холдингтер мен компаниялар бойынша 36%-ға қысқарады.

2014 жылы мемлекеттік органдар, ұлттық холдингтер мен компаниялар 127 ұйымды сатты (бұдан әрі – жекешелендірілген ұйымдар), бұл 2014-2016 жылдары жекешелендіруге жататын ұйымдардың жалпы санының 16% және 2014 жылы жалпы санының 36 % құрайды (1-кестені қараңыз)¹.

1-кесте

2014-2016 жылдары жекешелендіруге жататын ұйымдар саны

Меншіктің түрі		Жекешелендіруге жататын ұйымдар
	Барлығы	2014	2014 жылы жекешелендірілді	Жекешелендіретің ұйымдардың жалпы санынан %	2014 жылы жалпы санына қатысты %
Республикалық меншік	29	14	5	17	36
Коммуналдық меншік	416	130	56	13	43
ӘКК	174	74	42	24	57
Холдингтер	163	64	24	15	36
БАРЛЫҒЫ:	782	282	127	16	36

Жекешелендірілген ұйымдардың сатып алушылары - 73 жеке тұлға, 52 заңды тұлға (оның ішінде 1 резидент емес) және 2 – жеке кәсіпкер.

Жекешелендірілген ұйымдардың ең көп саны мына салаларға жатады (2-кестені қараңыз) ²:

ақпарат және байланыс - 25 объект (19,6%) (аудандық газеттер мен радио, ақпараттық қызмет орталықтары және т.б.);

өнеркәсіп – 22 объект (17,3%), оның ішінде: кен өндіру өнеркәсібі және кен өндіру – 4 (темір рудалары мен түсті металдардың басқа да рудаларын өндіру), өңдеу өнеркәсібі - 14 (ет, сүтті өңдеу, ұнды қайта өңдеу, темір жолдардың жылжымалы құрамын жөндеу), сумен жабдықтау, кәріз жүйесі, қалдықтарды жинау мен бөлуді бақылау - 4 (қауіпсіз емес қалдықтарды жинау,өңдеу және жою);

кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет – 17 (13,3%)(ғылыми зерттеулер, сәулет саласындағы көрсетілетін қызметтер, білім берудің қосымша ұйымдары);

ауыл шаруашылығы – 11 объект (8,6%) (мал шаруашылығы, дәнді дақылдарды өсіру);

Жекешелендірілген ұйымдар бойынша жалпы қосылған құн (ЖҚҚ) – 9 400,8 млн. теңгені құрады, яғни бәсекелі ортадағы мемлекеттің қатысу үлесі 0,3%-ға азайды (мемлекеттік меншік бойынша ЖҚҚ- 2 891 093,4 млн. теңге).

2013 жылы жекешелендірілген ұйымдардағы бір қызметкердің орташа айлық атаулы жалақысы 94 633 теңгені құрады, бұл мемлекеттік меншік нысанындағы ұйымдардан (80 424 теңге) 14209 теңгеге жоғары және республика бойынша бір қызметкердің осыған ұқсас кезеңдегі орташа айлық атаулы жалақысынан 14508 теңгеге төмен (109 141 теңге)³.

Жекешелендірілген ұйымдар бойынша негізгі капиталға инвестициялар көлемі 2013 жылы 6 979,2 млн теңгені (3-кесте) ⁴ құрады, оның ішінде өз қаражаты - 6 726,7 млн. теңге (96,3%) және қарызға алу қаражаты – 252,5 млн. теңге (3,7%).

Негізгі капиталға инвестициялардың технологиялық құрылымында машиналар, жабдық, құралдар мен мүкәммалға 96 %, ғимараттар мен имараттар салу және олардың күрделі жөндеуі бойынша жұмыстарға 1 %, өзге де жұмыстар мен шығындар 3 % тиесілі⁵.

2013 жылы 67 жекешелендірілген ұйымның (шағын, орта және ірі) қаржы-шаруашылық қызметі көрсеткіштеріне жүргізілген іріктеу нәтижелері бойынша 2013 жылғы қаржылық нәтиже 47 шаруашылық жүргізуші субъектісіндегі 733 718 млн.теңге сомадағы пайда ретінде айқындалды, 20 субъектіде 1 263 348 млн.теңге сома көлемінде шығын орын алды (4-кесте) ⁶.

Осы ұйымдардағы негізгі құралдардың бастапқы құны 2013 жылдың соңына қарай 16 429,1 млрд. теңгені құрады, баланстық құны– 13 012 млрд. теңге⁷.

Жекешелендірілген ұйымдарды сатудан түскен түсімдер 7,8 млрд. теңгені құрады, оның ішінде мемлекеттік бюджетке кірістер - 878,1 (11,1%) млн. теңгені, СКК кірістері – 2 702 (34,2%), ұлттық холдингтердің кірістері – 4 303,6 (54,7%) млн. теңгені (5-кесте) құрады ⁸.

«Мак-Экибастуз» ЖШС 2014 жылы сатылған ең қымбат объект болып табылады - 1,021 млрд. теңге. 1 теңгеге жекешелендірілген ең арзан объектілер (ЖШС қатысушысының артықшылықпен сатып алу құқығы) болып табылады: «ATC BROK» ЖШС(49,0%), «ӘЛЕМ ТАҒАМ» ЖШС (9,9%), «ПОЛИМЕР МҰНАЙ ГАЗ» ЖШС (9,0%), «ПАРКИНГ СЕРВИС НТ» ЖШС (51%).

Жалпы жекешелендірудің екінші толқыны шеңберіндегі іс-шараларды іске асыру шағын және орта бизнесті дамытуға жаңа серпін береді, мемлекет, ұлттық холдингтер мен компаниялар инфрақұрылымдық жобаларды дамыту үшін қажетті қаржыландырудың қосымша көзін алады. Жекешелендіру бір жағынан, бизнес үшін үлкен мүмкіндіктер береді, ал екінші жағынан мемлекеттік бюджетке жүктеме азаяды.

1. 
   Жүргізіліп жатқан жұмыстың нәтижесінде 2017 жылға қарай квазимемлекеттік сектор субъектілерінің саны 15%-ға қысқарады, оның ішінде республикалық меншік 28%-ға, коммуналдық меншік 10%-ға; ӘКК - 60%-ға және ұлттық холдингтер мен компаниялар бойынша 36%-ға қысқарады.
   

2. Жекешелендірілген ұйымдар бойынша жалпы қосылған құн (ЖҚҚ) – 9 400,8 млн. теңгені құрады;

3. 2013 жылы жекешелендірілген ұйымдардағы бір қызметкердің орташа айлық атаулы жалақысы 94 633 теңгені құрады, бұл мемлекеттік меншік нысанындағы ұйымдардан (80 424 теңге) 14209 теңгеге жоғары және республика бойынша бір қызметкердің осыған ұқсас кезеңдегі орташа айлық атаулы жалақысынан 14508 теңгеге төмен (109 141 теңге)⁹;

4. Жекешелендірілген ұйымдар бойынша негізгі капиталға инвестициялар көлемі 2013 жылы 6 979,2 млн теңгені (3-кесте) ¹⁰ құрады (оның ішінде өз қаражаты - 6 726,7 млн. теңге (96,3%) және қарызға алу қаражаты – 252,5 млн. теңге (3,7%);