Электр энергиясын беретін, тарататын және тұтынатын қондырғылар туралы негізгі мәліметтер
жүктеу/скачать 68.64 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылау сұрақтары
|
Электр энергиясын беретін, тарататын және тұтынатын қондырғылар туралы негізгі мәліметтер Шығарылатын электр энергиясы энергияны тұтыну орнына өзара байланысты беретін, тарататын және түрлендіретін электрлік қондырғылар жүйесі арқылы түседі. Электр энергиясын беру электр беретін әуе желілері көмегімен жүзеге асырылады, оның кернеуі бірнеше жүзден бірнеше мыңға дейін жетеді. Электр энергиясы кернеуі 35, 110, 150, 220 кВ және жоғары жүйелік әуе желілерімен МЕМСТ белгіленген номиналды кернеу межелігі бойынша беріледі. Электр энергиясын тарату қорек ортасы (ҚО), тарату орындары (ТО) және тарату желілері (ТЖ) арқылы беріледі. Қорек ортасы деп аталған ауданның тарату желілері жалғанған кернеу реттегіші бар энергия жүйесінің екіншілік кернеуді төмендетуші подстанциясы немесе генераторлы кернеу электр станциясының тарату құралдарын (ТҚ) атайды. Тарату орны деп өнеркәсіптік кәсіпорынның немесе қала электрлік желісінің электр энергиясын түрлендірусіз бір кернеумен қабылдау және таратуға арналған подстанциясын айтады. Тарату желісі дегеніміз тұтынушылардың электр қондырғыларына кірістер немесе ҚО немесе ТҚ трансформатор подстанцияларының қатарын қоректендіретін желі. Подстанция деп электр энергиясын түрлендіру мен тарату үшін қолданылатын трансформаторлардан және басқа да электр энергиясының түрлендіргіштерінен, кернеуі 1000 В дейін және одан жоғары тарату құралдарынан, аккумулятор батареяларынан, басқару аппараттары мен қосалқы құрылымдардан құралатын электрлік қондырғыны айтады. Өнеркәсіптік, қалалық және ауылдық электр энергиясын тұтынушыларды электр энергиясымен электрлік қамту трансформатор подстанцияларынан жүзеге асырылады, оның басты элементі бір кернеудегі электр энергиясын келесі кернеудегі электр энергиясына (неғұрлым жоғары немесе төмен кернеулі) түрлендіретін (трансформациялайтын) трансформатор болып табылады. Электр энергиясын беру мен таратудың ұстанымдық сызбасы 1.5 суретте берілген. Номиналды кернеуі 10 ... 15 кВ генераторлар шығаратын электр энергиясы А электр станциясының трансформаторларына келіп түседі, мұнда оның кернеуі 220 кВ дейін артады, осыдан кейін ол осы электр станциясының 220 кВ шиналарына беріледі, ол Б электр станциясының 220 кВ ЭБЖ байланысты болады. Төмендетуші подстанцияда электр энергиясының кернеуі 220 кВ трансформаторлар көмегімен 10 (немесе 6) кВ дейін төмендейді және осы кернеу арқылы ол тарату орнына беріледі, ал одан ПС1, ПС2, ПС3 подстанцияларына өз кезегінде кернеуді 380 (немесе 220) В дейін, яғни электр энергиясы тұтынушыларға берілетін мәнге дейін төмендететін күш трансформаторларымен тарату орнына беріледі. Электр энергиясы электрлік қозғалтқыштарда, қыздыру шамдарында және жарықтандыруға арналған люминесцентті шамдарда; электр пештерінде, гальваникалық ванналар мен технологиялық үдерістерді қамтамасыз етуге арналған басқа да аппараттарда; электрлік металл дәнекерлеуге және басқа да мақсаттарға арналған агрегаттарда қолданылады. Электр энергиясын тұтыну барысында оның кері түрленуі үдерісі жүзеге асырылады: электрлік қозғалтқыштарда электр энергиясы механикалық энергияға түрленеді; қыздыру шамдарында – алдымен жылулық, одан кейін желілік ағын энергиясына айналады; электрлік қыздыру пештерінде – жылулық түрге т.б. айналады. Осы түрлену қоршаған ортаға жылу түрінде шығарылатын шығынмен қатар жүреді. Электр энергиясын өндіру, беру және тұтыну МЕМСТ негізделген белгілі бір кернеу жағдайында жүзеге асырылады. Электрлік қозғалтқыштар мен әр түрлі электрлік аппараттар үшін номиналды кернеу олардың оқшаулануы есептелген және өндіруші-зауыт кепілдік берген кернеу болып табылады. Электрлік құрылғылардың номиналды кернеуі міндетті түрде оның паспортында (электрлік қозғалтқыштар мен аппараттар үшін) немесе таңбасында (реле және құралдар үшін) көрсетіледі. Құралдар мен аппараттарды кернеуі номиналды кернеуге сәйкес келетін қорек желісіне жалғайды, бұл оқшаулау мен осы электрлік құрылғының қалыпты жұмыс ұзақтығын сақтауға кепілдік беретін міндетті талап болып табылады. 1.5 сурет. Энергияны беру және таратудың ұстанымдық сызбасы: Г1, Г2 — генераторлар; ПС, ПС1, ПС2, ПС3 — подстанциялар; РП — тарату орны Номиналды кернеу электр аппаратурасының қалыпты жұмысын анықтайды. Қыздыру шамының баллоны немесе түбінде оның кернеуінің 220 В есептелгені көрсетіледі. Бұл егер оны кернеуі 220 А желіге жалғаған жағдайда ол қалыпты желілік ағын қалыптастырады. Егер желі кернеуі шамның номиналды кернеуінен кем болған жағдайда оның қызмет мерзімі біршама артады, дегенмен, жарық ағыны күрт қысқарады, желі кернеуін арттырғанда шам көбірек жарық береді, алайды, бұл жағдайда оның қызмет мерзімі қысқарады. Электрлік қозғалтқыштардың жұмысына кернеу келесі түрде әсер етеді. Егер электрлік қозғалтқыш төмен кернеумен жұмыс жасаса, оның номиналды қуаты азаяды бұл нәтижесінде орамдардың қызып кетуіне алып келеді. Электрмен қамту тұрғысынан заманауи өнеркәсіптік мыңдаған тұрғыны бар қала электрлік қабылдағыштардың орасан көп саны түрінде болады. Мұнда өнеркәсіптік кәсіпорындардағы білдектер де, қалалық электр көлігі де, көшелерді, үйлерді, оқу, сауда және мәдени мекемелерді жарықтандыру да шоғырланған.Электр энергиясын берудегі үзіліс кез келген тұтынушы үшін қажетсіз, дегенмен, егер бір тұтынушылар үшін электр энергиясын берудегі үзілістерге аз уақытқа жол беруге болатын болса, басқалары үшін бұл жағдай мүлдем орын алмауы тиісті. Автоматты желілері бар металлургия кәсіпорындары, металлургия зауыттары, шахталар, химия комбинаттары секілді нысандарда қысқа уақытқа электр энергиясын беруді тоқтату зор экономикалық шығынға алып келеді, өнімнің жаппай жарамсыздығы орын алып, құрылғылар істен шығады, адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төнеді. Ал тұрғын үйде электр энергиясын сөндіру оның тұрғындары үшін белгілі бір жайсыздықтарға ғана алып келеді. Электрлік қауіпсіздіктің талап етілетін дәрежесі бойынша электр энергиясын тұтынушылар үш санатқа жіктеледі, олар электр энергиясы көздерінің қажетті санын және электрмен қамту сызбасын анықтайды. Бірінші санатқа электр энергиясын берудегі үзілістер адамдардың өміріне қауіп төндіріп, халық шаруашылығына белгілі бір зиян келтіретін, құны қымбат негізгі құрылғы істен шығып, өнімдер жаппай жарамсыз болатын, маңызды коммуналды шаруашылық элементтерінің қызметі бұзылатын тұтынушылар жатады. Екінші санатты электр қабылдағыштар құрайды, оларда электрмен қамту үзілістері өнімнің жеткілікті шығарылмауына, жұмыскерлердің жұмысы жаппай тоқтауына, механизмдер мен өнеркәсіптік көліктің тоқтауына, біршама халықтың қалыпты қызметінің бұзылуына алып келеді. Аталған тұтынушылар электр энергиясымен екі тәуелсіз энергия көзімен қамтамасыз етіледі. Олардың бірінші электрмен қамту бұзылған жағдайда резервтік қорек көзін қосу үшін кезекші персонал немесе көшпелі жедел бригадаға біршама уақыт қажет болады. Электр энергиясын барлық қалған тұтынушылар үшінші санатқа жатқызылады. Аталған тұтынушыларды электрмен бір энергия көзінен қамтамасыз етуге болады. Кез келген электр энергиясын тұтынушының қалыпты жұмысы тек үздіксіз электрмен қамтуды ғана емес, белгілі энергия сапасын да талап етеді, оның көрсеткіштеріне: кернеу мен жиіліктің белгіленген номиналды шамадан ауытқуы, кернеу мен жиіліктің құбылуы, кернеудің қисық формасының синусоидалы болмауы, үш фазалы кернеу жүйесінің симметриялы болмауы. Жиіліктің ауытқуы деп жиіліктің нақты мәні мен 10 минут аралықтағы айырмашылығын түсіндіреді. Бұл ауытқу 0,1 Гц аспауы керек. Бұдан басқа жиіліктің 0,2 Гц/с аспайтын ауытқуына жол беріледі. Тоқтың тұрақты жиілігін қалпында ұстау үшін қажет болған жағдайда қосалқы генераторлар жұмысын пайдалану керек немесе электр жүйесін электр энергиясын пайдалануды шектеу немесе үшінші топтағы қорек көзін сөндіру арқылы қайта жүктеуге болады. Әр түрлі тұтынушылар үшін кернеудің ауытқуының шекті шамалары әр алуан болады. Мысалы, шамдар үшін ол номиналды шаманың 2,5...5 % құрайды, ал электр қозғалтқыштары үшін — 5.10%, басқа тұтынушылар үшін — 5 %. Кернеудің ауытқуын шектеу үшін подстанцияларда күш трансформаторларының кернеу сатыларын ауыстырып қосады, параллель жұмысқа қосады немесе резервтік трансформаторларды, желілерді және электр станциясы генераторларын сөндіреді. Электр энергиясын өндіру, беру және тарату үшін көп мөлшерде отын және әр түрлі техникалық құралдар, сонымен қатар, көптеген адамдардың еңбегі жұмсалады, олар станциялардың және подстанциялардың электрлік желілерін пайдалану және жөндеу бойынша жұмыс жүргізеді, сол себепті электр энергиясын үнемдеп жұмсау қажет. Электр энергиясын үнемдеудің көптеген тәсілдері бар. Мысалы, өнеркәсіпте оны білдектердің бос жүрісін қысқарту, электрлік қозғалтқыштардың қалыпты жүктемесі, электрлік құрылғылардың жақсы күтімі (мойынтіректегі майды уақытылы алмастыру, электрлік қозғалтқыштарды сапалы жөндеу), технологиялық үдерістердің дұрыстығы және т.б. Жарықтандыру барысында электр энергиясын біршама үнемдеуге шамдар құрылымы мен қуатын дұрыс таңдау, шамдар мен арматураны шаң мен ластанудан уақытылы тазарту есебінен қол жеткізуге болады. Іс жүзінде әрбір тұтынушының электр энергиясын үнемдеуге өзінің мүмкіндіктері және резервтері болады, олар тұтынушының өзінің және халық шаруашылығының мүддесіне орай пайдаланылуы мүмкін. Бақылау сұрақтары Электр энергиясын қалай беріледі? Тарату қорек ортасы (ҚО) дегеніміз не? Тарату орындары (ТО) дегеніміз не? Тарату желілері (ТЖ) дегеніміз не? Электрлік қауіпсіздіктің талап етілетін дәрежесі бойынша электр энергиясын тұтынушылар неше санатқа жіктеледі? Бірінші санатты электр энергиясын тұтынушылар дегеніміз не? Екінші санатты электр энергиясын тұтынушылар дегеніміз не? Үшінші санатты электр энергиясын тұтынушылар дегеніміз не? жүктеу/скачать 68.64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|