ӘӨЖ 376
ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫ МЕКТЕПКЕ ДАЯРЛАУ
Оралбекова А.К., Сүлеймен М.М.
(ОҚМПУ, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ)
Ме кте п өмірі тура лы білім бе ру пробле ма сын ше шу ма ңыздылығы, инклюзивті білім бе ру жа ғда йында ба ла ла рды ме кте пке бе йімде у; мұға лімнің кәсіби іс-әре ке тте рді орында у ке зінде пе да гогика лық және психологиялық а спе ктіле рді е ске ру қа біле ті; норма тивтік құжа тта р ме н оқу ма те риа лда рына сәйке с компьюте рлік білім бе ру ба ғда рла ма ла рын қолда ну мүмкіндікте рі «Әле мді та ну» компьюте рлік ба ғда рла ма сын қолда на отырып, инклюзивті білім бе ру жа ғда йында ме кте пке де йінгі жа ста ғы ба ла ла рды оқыту ме н тәрбие ле удің өзе ктілігін а нықта йды. Соныме н қа та р, инклюзивті білім бе ру жағдайында ме кте п жа сына де йінгі ба ла ла рды оқыту ме н тәрбие ле у және ба ла ла рды ме кте пке бе йімде у үшін мұға лімде рді да йында у маңызды. «Инклюзивті білім бе ру жа ғда йында ме кте п жа сына де йінгі ба ла ла рды ме кте пке бе йімде у үшін «Әле мді та ну» компьюте рлік білім бе ру ба ғда рла ма сын жа са у» зе ртте у жұмысы ме кте пке де йінгі білім бе ру жүйе сінде ме кте п жа сына де йінгі ба ла ла рды психологиялық-пе да гогика лық да ярла у ма қса тында жүргізілуде .
А қпа ра ттық және коммуника тивтік те хнологияны па йда ла ну де ге німіз бұл – оқыту ме н өзін-өзі оқыту тиімділігін а рттырудың оңта йлы тәсілі, оны қа нша лықты па йда ла нса ң, сонша лықты мұға лімнің де , оқушының да е ңбе к өнімділігі жа қса ра түспе к. Пе да гогте р А КТ-ні па йда ла нудың білім бе ру үшін норма болып та была тындығын түсінуі тиіс, сондықта н білім бе ру орта сында осы ке ше нді па йда ла нуда оға н дұрыс уәжде ме лік-құндылық қа тына ста қа ра й білуі қа же т.
Қа за қста н ба ла құқығы тура лы ООН Конве нциясына қосылу а рқылы де нса улық мүмкіндігі ше кте улі ба ла ла рдың білім са ла сына қол же ткізу мүмкіндігін қа мта ма сыз е ту мінде тін өз қолына а лды. Мұнда ғы не гізгі ма қса т – қоға мның толыққа нды мүше сі болып та была тын руха ни-а да мге ршілік ие сін қа лыпта стыру [1].
Инклюзивті білім бе ру жүйе сін да мытуда Қа за қста нның 20 жылда н а ста м тәжірибе сі ба р. Білім бе ру са ла сында е ре кше қа же ттілікті ке ре к е те тін ба ла ла рды оқытуды қосқа нда ғы гума нистік ба ғытқа ие ре форма ла р жүргізілді. Инклюзивті білім бе ру де нса улық мүмкіндігі ше кте улі ба ла ла рды жа лпы білім бе ре тін ме ке ме ле рде оқытуды ұста на ды, бұл ола рға са па лы білім а луға , өзде рінің құрбы-құрда ста рыме н ба йла ныс орнықтыруға мүмкіндік бе ре ді.
Білім беру мекемесінің құндылығы – балаларға білім берумен шектелмейді, сонымен қатар ол, қоғам мен бала арасындағы қарым-қатынасты қалыптастыруға негізделген кіріктіру ұғымымен байланысты. Бұл процесс бала мен қоғамның екіжақты өзгеруін қажет етеді. Ерекше білім беруді қажет ететін оқушыларды білім беру процесіне кіріктіру балаларды жеке емес, құрдастарымен қатар бір білім беру мекемесінде, бір сыныпта оқытуға бағытталады. Кез-келген білім беру мекемесінде білім алушыларды оқыту, жазу, санауға үйрету үшін алдымен, оларды қарым-қатынас құруға дағдыландыру қажет. Ерекше білім беруді қажет ететін балалар кездесетін қиындықтар:
құбылыс немесе жағдаяттың тым баяу немесе тым жылдам ырғақта орын алуы (білім алушы өзгелермен бір уақытта тапсырма орындай алмайды, үлгермей немесе тым жыллдам орындайды);
сенсорлық қабылдау (бала қолының бұлғанып қалуынан қорқады, бейтаныс дауыстардан, және т.б. қорқады);
зейінің бір құбылысқа аудара алмайды;
қысқа уақытта эмоционалды қарым-қатынас құру (балаға өзіне таныс емес ортада өзгелермен қарым-қатынас құру, тақтаға шығу қиын. Мұндай жағдайда мұғалімнің қолдауы мен сүйемелденуін қажет етеді. Алайда мұғаліммен қысқа уақытта қарым-қатынас құру да мүмкін емес);
жағдайдардың алуандылығы (білім беру барысында әр білім алушы өз үлесін қосады, бала туындаған түрлі жағдайларды қабылдап үлгермейді);
қабылдау қабілеттерінің толыққанды қалыптаспауы;
төмен шыдамдылық [2].
Білім берушілерді мектепке дайындау бағдарламасының міндеттері:
-когнитивті тұрғыдан білім алушылардың негізгі танымдық қабілеттерін қалыптастыру;
- тұлғалық даму – білім алушылардың тұлғалық қабілеттерінің қалыптасуы;
- орта тұрғысынан – қарым-қатынас құра алу, құрдастар және өзгелер, ересектер және мұғалімдермен еркін қарым-қатынасқа түсе алу дағдысын қалыптастыру.
Білім беру мекемесінде тұлғаның жеке дайындығын қалыптастыру және дамыту:
білім алушы рөліне дайындау (оқушы-оқытушы қарым-қатынасын қалыптастыру, өзгелерден көмек сұрау, көмек қабылдау, нұсқаларды орындау, танымдық қызығушылықтарын дамыту, білім беру мекемесінде берілген тапсырмаларды түсіну, қабылдау, орындай алу);
эмоционалды және әлеуметтік қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру (оқыту-тәрбиелеу процесінде құрдастарымен арақатынас құру, өзге білім алушылармен іс-шараларға қатысу, түрлә эмоционалды күйлерді білдіре алу, білім беру мекемесінде ересектің көмегі және қолдауынсыз еркін қозғала алу, өзгелерден көмек сұрай алу, өмірлік қиын жағдайларды әлеуметтік қалыпты құралдар арқылы шеше алу) [3];
өзіндік сана және өзіндік бақылау,іс-әрекетті бақылау және жүзеге асыра алу қабілетін қалыптастыру және дамыту.
Негізгі жүйе және функцияларды қалыптастыру:
Білім алушыларды қабылдау, есту және көру қабілеті, ес, сөйлеу, кеңістік қабылдау, қозғалу, танымдық ойлау, логикалық ойлау қабілеттерін қалыптастыру, қалыптасқан дағдыларды түрлі жағдайларда қолдана алу, жалпы таныымдық және пәндік білімдері, білік және дағдыларын қалыптастыру.
Білім беру мекемесіндегі әлеуметтену, өзін-өзі қамтамасыз ету, өзі-өзіне қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру.
Мектепке дейінгі жастағы білім алушылардың өмірлік маңызды дағдылары:
Негізгі өмірлік дағдылары (киім кию – киім шешу, әжетханаға бару, денсаулық және қауіпсіздік, және т.б.);
Өз-өзіне қызмет жасау (ас дайындау, ойыншықтар жинау, төсек жинау, жуыну және т.б.);
Әлеуметтік өмірге қатысу (сауда жасау, әдептілік, әлеуметтік жағдайларға қатыса алу және т.б.);
Оқу дағдылары (оқу, жазу, санау) [4];
Достарыңызбен бөлісу: |