Философиялық ойлар тарихындағы өмірдің мәні мәселесі: фатализм, гедонизм,волюнтаризм, функционализм.
Ә. Бекзат
А. Алімжан
Д. Жандос
Өмідің мәні неде?
Өмірдегі мән – адамның өз болмысында көретін мақсатын немесе мағынасын көрсететін абстрактілі және философиялық ұғым. Бұл сұрақ философияның, діннің және моральдық рефлексияның негізгі мәні болып табылады. Бұл сұрақтың жауабы әр адамда әр түрлі болуы мүмкін, ал өмірде өз мәніңізді табу үшін көп жағдайда терең ой мен интроспекция қажет. Кейбір адамдар үшін өмірдің мәні отбасымен, мейірімділікпен, рухани өсумен, өзін-өзі жүзеге асырумен немесе басқа құндылықтармен байланысты.
Өмірдің мәні туралы мәселе және оның мәселелері философияда ұзақ тарихқа ие. Бұл мәселені әртүрлі дәуірлер мен мәдениеттердің философтары әртүрлі көзқараспен қарастырған.
Фатализм
Фатализм - бұл философиялық ұстаным, оған сәйкес адам өміріндегі барлық оқиғалар мен әрекеттер алдын-ала анықталған және оның тағдырын өзгерту мүмкін емес. Фаталист адамдарда ерік бостандығы жоқ және бәрі алдын ала белгіленген жоспар немесе тағдыр бойынша болады деп санайды.
Фатализм мен өмірдің мәні туралы мәселе арасындағы байланыс фаталистік көзқарас өмірдің мәніне қатысты күмән мен таң қалдыруы мүмкін. Егер барлық оқиғалар алдын ала анықталған болса, онда адамның таңдау еркіндігі мен шешім қабылдауда мағынасы бар ма деген сұрақ туындайды. Көптеген философтар мен ойшылдар фатализм адамның өз өмірінің мәнін іздеуден алшақтауға әкелуі мүмкін деген алаңдаушылық білдірді, өйткені ол адамның болашағына әсер ете алмайтынын білдіреді.
Гедонизм деген не?
Гедонизм – адам өмірінің мақсаты – ләззат алудың ең жоғарғы дәрежесіне жету және ауырсынуды азайту деп тұжырымдайтын философиялық-этикалық теория. Гедонистер жағымды сезім мен ләззат іс-әрекеттің негізгі мотивациясы болуы керек деп есептейді.
Гедонизм мен өмірдің мәні туралы мәселе арасындағы байланыс гедонистер үшін өмірдің мәні көбінесе ләззат пен бақыт іздеу мен оған жетуге байланысты. Бұл философияда бақыт пен ләззат өз алдына мақсат болып табылады және адамның басты міндеті - оның әл-ауқатын барынша арттыру. Кейбір адамдар үшін бұл өмірдің ләззаттарынан қанағаттануды білдірсе, басқалары үшін рухани бақыт пен адамгершілік құндылықтарға қанағаттануды қамтуы мүмкін.
Гедонизм мен өмірдің мәні туралы мәселе арасындағы байланыс гедонистер үшін өмірдің мәні көбінесе ләззат пен бақыт іздеу мен оған жетуге байланысты. Бұл философияда бақыт пен ләззат өз алдына мақсат болып табылады және адамның басты міндеті - оның әл-ауқатын барынша арттыру. Кейбір адамдар үшін бұл өмірдің ләззаттарынан қанағаттануды білдірсе, басқалары үшін рухани бақыт пен адамгершілік құндылықтарға қанағаттануды қамтуы мүмкін.
Волюнтаризм – ерік-жігердің рөлін және адамның әлемге белсенді ықпалын көрсететін философиялық ұстаным. Волонтаристер ерік оқиғалар мен біз қабылдайтын шешімдерді қалыптастыруда шешуші рөл атқарады деп санайды. Олар адамның өз тағдырын жасауға белсенді қатысуына сенеді.
Волюнтаризм мен өмірдің мәні туралы мәселенің байланысы волонтаристтердің өзін-өзі анықтаудың маңыздылығын және мәнді табуға белсенді ұмтылысты атап өтуінде. Олар адам өмірінің мәнін өз тағдырын құруға белсене қатысу, өз мақсаты мен қалауын іздеу, өз еркін орындау арқылы таба алады деп есептейді.Волонтаристер үшін өмірдің мәні өз амбицияларын орындауда, жеке мақсаттарға жетуде, өзгерістер жасауда және бізді қоршаған әлемге әсер етуде болуы мүмкін. Бұл тәсіл әр адамға өмірдің мәні ол үшін нені білдіретінін белсенді және саналы түрде анықтауға және оған жетуге ұмтылуға мүмкіндік береді.
Функционализм – философия, әлеуметтану және психологияны қоса алғанда, әртүрлі салаларда кеңінен қолданылатын философиялық және әдіснамалық теория. Функционализмнің негізгі идеясы - жүйелер мен процестерді олардың функционалдық құндылығы тұрғысынан қарастыру. Яғни, функционалистер белгілі бір функцияларды орындау және жүйенің тұрақтылығын сақтау үшін жүйенің құрамдас бөліктерінің өзара әрекеттесуін талдайды.
Функционализм әдіснамалық көзқарас ретінде өмір мен қоғамның әртүрлі аспектілерін зерттеуге, сондай-ақ жүйенің қызмет ету контекстінде олардың рөлі мен құндылығын талдауға мүмкіндік береді.
Өмірдің мәні туралы мәселе - көптеген адамдар тап болған бұрыннан келе жатқан философиялық дилемма. Бұл сұрақтың жауабы адамнан адамға әр түрлі болуы мүмкін және жеке сенімдерге, құндылықтарға және өмірлік тәжірибеге байланысты. Кейбір адамдар рухани даму, дін, жұмыс, отбасы, шығармашылық немесе басқаларға қызмет ету арқылы өмірдің мәнін табады. Бұл сұрақты ой елегінен өткізіп, сіздің өміріңізге тереңдік пен мағына беретін нәрсені табуға ұмтылу маңызды.
Сұрақтар
Айтындарныз қандай өмір мәніндер бар?
2.Қазақстанда көпшілігі қандай өмір мәні ұсталады?не себепті?
