Геодезия көне заманда жер бетiнiң өлшемі және зерттеуi шаруашылық мақсатта қажеттілігінен пайда болды. Ежелгi Мысырда б з
жүктеу/скачать 31.5 Kb.
|
| Геодезия ( грекше geo – жер және desio - бөлемiн) - фигураларды және жердiң өлшемдерiн анықтаумен, жердің суретін пландар мен карталарға түсірумен және жергілікті жерлерді әр түрлi инженерлiк шаралардың жүзеге асыруында дәл өлшемдер жасаумен шұғылданатын ғылым. Геодезия (жерді бөлу ) атауы бұл ғылымның пайда болуына себепшi болған бастапқы қажеттіліктерден туындаған, бiрақ қазiргi көп жақтылығын, мазмұнын және оның ғылыми мәселелерінің мәнін ашпайды.
Геодезия көне заманда жер бетiнiң өлшемі және зерттеуi шаруашылық мақсатта қажеттілігінен пайда болды. Ежелгi Мысырда б.з.д 18 ғ өзінде-ақ жер телiмдерiнiң аудандарын арифметикалық және геометриялық есептердiң көмегімен анықтау басқармасы болған. Геодезия план және жер бетiнiң карталарын құрастырудың барысында дамыды. Жеке жерлердiң план және карталарымен, тіпті үлкен елдердiң карталарымен де көне заманда да пайдаланған. Қытайда б.з.д 10ғ топография үшiн ерекше мекеме болғаны туралы мәлiметтер бар. Б.з.д 7 ғ Ваавилонда және Ассирияда балшық тақтайшаларға географиялық және арнайы карталар салынған және оларда экономикалық сипаттағы мәлiметтер де берiлген. Оның дамуының алғашқы баспалдағында-ақ әр түрлi инженерлiк есептердiң шешуде геодезия әдiстерi қолданылды. Б.з.д 6 ғ Нілмен және Қызыл теңiздiң аралығында канал сияқты инженерлiк ғимараттар, Нілде жазықтықтағы жер суару жүйесі болған. Бұл ғимараттар инженерлiк геодезияның басы болған тиiстi геодезиялық өлшемдерсiз iске асыра алмайтын еді. Б.з.д 6 ғ жердiң шар тәрiздiлiлігі туралы жорамалдар пайда болды, б.з.д 4 ғ жер шар формалы екендігі жайлы дәлелдемелер кейбiрi бізге белгiлi. Геодезия сол уақытта өз атауын алды және жер бетінің және жер шарының өлшемдерiн анықтайтын дербес ғылымға айнала бастады. Жердiң өлшемдерiнiң бiлу, географиялық карталарды құрастыру халықаралық сауда, теңiзде жүру, әскери iс және тiптi дамитын шаруашылық және мәдени өмiрлерi үшiн өте керек едi. Бiрiншi ретiнде жердi өлшемдерiн шар шар ретінде б.з.д 3 ғ грек ғалым Эратосфен Ежелгi Мысырда анықтады. Ол дұрыс геометриялық әдiсті қолданған және кейін бұл градустық өлшемдер атауын алған. Жердің түрi мен өлшемдерінің анықталуына байланысты геодезия осыдан бұрын уақыт өлшеу мен жыл мезгілдерінің ауысу уақытын болжау қажеттілігінен пайда болған астраномиямен тығыз байланысқа түсті. Астраномдар мен математиктер б.з.д 2 ғ географиялық ендiк және орынның кеңдiгі туралы ұғымдар орнатты, алғашқы картографиялық проекцияларды жасады, карталарда меридиандар және параллелдердiң торларын енгiздi, астрономиялық бақылаулардан жер бетiнiң нүктелерiнiң өзара жағдайдың анықтауының алғашқы әдiстерiн ұсынды және картографиялық жұмыстардың әдiстердiң бiрiн жасады. Ресейде геодезияны қолдану және геодезиялық жұмыстарды орындау көне заманнан басталған. 1068 ж князь Глебтiң жарлығы бойынша Керчь шығанақтың мұзы бойынша Тамань мен Керчь қалаларының арасындағы қашықтық өлшенген. 11- 12 ғғ жататын ежелгi Русьтер заңдарының жинағы «Орыс шындығында» жергілікті жерді өлшеу арқылы жер шекаралары бекiтiлген туралы қаулы бар. жүктеу/скачать 31.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|