Геоэкология және табиғатты пайдалану кафедрасы

М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНАН КЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ ОРТАЛЫҒЫ


Геоэкология және табиғатты пайдалану кафедрасы

Бекітемін

ҒЖ және ХБ жөніндегі

проректоры

__________Бахов Ж.К.

« »_______2011ж.

Шымкент, 2011ж.

Қабылдану емтиханының бағдарламасы каафедраның мәжілісінде талқыланған

« »_______20__ж. №_____хаттамасы
Кафедраның меңгерушісі: т.ғ.д., профессор Шакиров Б.С.

Қабылдау емтиханның бағдарламасы факультеттің әдістемелік комиссиясымен мақұлданған ____« »_______20__ж. №_____хаттамасы

Қоршаған ортаның қорғаудың тарихи кезендері: консервативтік, табиғы ресурстық,антропоорталықтық. Экологиялық іс-әрекет түрлері және олардым. өзара байланысы. Бақылау. МЭБ (мемлекеттік экологиялық бақылау), (қоғамдық экологиялық бақылау), ӨЭБ (өндірістік экологиялық бақылау) ҚҚМ (шығу көздері мен қалдықтар мониторингі). ЭА (экологиялық аудит).

Су ортасының сапасын бақылау. Судың түлыну сапасы және негізгі компаненттері. Бақылау параметрлері. Су сапасын нормалау. Ауыз сапа нормативтері. Шайынды сулардың қосылу мөлшерін нормалау. Су лимиттері. Су жұмсау лимиттері. Су ортасы сапасын бақылау мен аспаптары. Топырақ сапасын бақылау. Экологиялық таза топырактьщ сипаттамасы. ластаудың негізгі көздері мен ластаушылардың сипаттамасы. параметрлері. Топырақ сапасын нормалау. Топырақ сапасын әдістері мен аспаптары. Тамақ өнімдері мен тұтыну заттардың сапасын нормалау.

Табиғатты пайдалануды нормалау. ҚОЭЕБ мақсаты, міндеттері жэне кызметтері. ҚОЭЕБ принциптері. ҚОЭЕБ мәні. ҚОЭЕБ пайдалану аумағы. ҚОЭЕБ процедураларының этаптары. ҚОЭЕБ нэтижелерін қорытып жазу.

ҚОЭЕБ субъектілері. ҚОЭЕБ қоғамда алатын орны. Қазақстанда ҚОЭЕБ жүргізу ерекшеліктері. ҚР ҚОЭЕБ туралы заңдары. ҚОЭЕБ саласындағы дүние жүзілік тәжерибие. ҚР жэне алыс жақын шет елдерде ҚОЭЕБ пайдаланудың салыстырмалы сипаттамасы. Экологиялық сараптама. Экологиялық сараптама міндеттері. Экологиялық сараптаманың қызметтері. Экологиялық сараптама объектілері. Экологиялық сараптама субъектілері.

экологиялық сараптама принциптері. Экологиялық сараптама түрлері: мемлекеттік экологиялық сараптама, қоғамдық мемлекеттік сараптама. Алғашқы жэне қайталанған сараптама. Экологиялық сараптаманың

жариялалығы. Жобаға вета қою жэне негізгі бағыттар. Мемлекеттік экологиялық сараптама. Мемлекеттік экологиялық сараптаманың жүргізуді ұйымдастыру формалары. Мемлекеттік экологиялық экспертизаны жүргізуді

ұымдастыру. Экологиялық сараптама кезендері. Мемжлекеттік экологиялық сараптама тапсырылатын құжаттар мен материалдар. Мемлекеттік

экологиялық сараптама қүқытары мен гарантиялары. Жүргізу уақыты жэне

іс екет уақыты. қоғамдық экологияэлық сараптама. Өкілеттілігі,

працедуралары, тіркелуі.

Қаржылау мэселелері. Тапсырыс берушілердің қүқықтары мен міндеттері. Келіспеушіліктердің реттеу тәртіптері. Табиғат қорғау зандарының бүзылу түрлері. ҚР экспертиза жүргізілу ерекшеліктері. ҚР сараптама саласындағы заңцары.

Экологиялық сараптама саласындағы дүние жүзіндегі тәжирибие. Қазақстандағы жэне алыс жақын шет елдердегі экологиялық сараптаманы пайдаланудың салыстырмалы сипаттамасы.
3.2 Экологиялық аудит

Экологиялық аудит түсінігі. Экологиялық аудиттің ҚОЭБ пен экологиялық сараптамадан принциптік айырмашылығы. Аудит процедураларын жүргізуді қажет ететін жағдайлар. Экологиялық аудиттің даму болашағы. Экологиялық аудит жүргізу бағыттары. Эколс аудиттің құрылымы мен қүрамы, ұйымдастырылуы. Жүргізу қа Экологиялық аудит жүргізу кезендері. Іс-әрекет дайындығы. Эколог аудит жүргізуге қажетті техникалық қүжаттар тізімі. Экологиялық жүргізу. Қорытынды баяндама дайындау. Қоршаған ортаны басқаруды эзірленген жоспарын жасау. Жоспарда белгіленген іс жүзеге асыруын бақылау.

ҚР экологиялық аудит жүргізудің ерекшеліктері. Экологиялық саласындағы зандар. Экологиялық аудит пайдаланудың дүние тәжерибиесі. Қазақстандағы жэне алыс жақын шет елдердегі эколоі аудитті пайдаланудың салыстармалы сипаттамасы.

Жалпы экология

1. Жердің химиялық ж/е биологиялық эволюциясының кезеңдері. Өсімдіктер мен жануарлар әлемінің алуан түрлілігі, Биологиялық әралуандылыққа әсер етуші факторлар.

2. Экологиялық факторлардың әсеріне ағзалардың кеңістік пен уақытқа байланысты реакциясы. Биологиялық әр алуандылық индекстері.

3. Биоценоз, биогеоценоз ж/е экожүйе туралы түсінік. Олардың құрамы, динамикасы. Қауымдастықтың функционалдық ұйымдастырылуы. Биоценоздың трофикалық құрылымы. Қоректік тізбектер.

4. Экологиялық пирамидалар. Қауымдастықтар мен экологиялық жүйелердегі биологиялық өнімділігі. Экожүйелердің тұтастығы мен орнықтылығы.

5. Антропогендік әрекет ж/е экологиялық болжам. Экологиялық мониторингтің ұйымдастырылуы ж/е қоршаған ортаның ахуалы.

6. Популяция санының реттелуі. Ағзалардың санының түр ішінде реттелуі. Бәсекелестік.

7. Экологиялық сукцессия. Биологиялық әр алуандылықтың табиғи сукцессия барысында ж/е антропогендік әсер нәтижесінде өзгеруі, биоэкологиялық болжам. Экотиптер.

8. 
   Адамзаттың а/ш қызметтің табиғаттағы экологиялық тепе-теңдікке әсері
   
9. 
   А/ш өндірісінің құрылуы, оның табиғатпен қарым-қатынасы. Агрожүйенің энергия тұтынуы.
   
10. 
    Ауылшаруашылығын экологияландыру. Агрожүйелердегі ағзалар қатынасы.
    
11. 
    Агрожүйелердегі жеке компонеттердің қызметі, мәдени өсімдіктер мен жәндіктер
    
12. 
    А/ш мәдениетінің мал өсіру селекциясы , егін егу жүйесі, топырақты өңдеу жүйесі.
    
13. 
    Өсімдіктерді қорғау құралдарын қолдану. Пестицидтердің агро-экожүйеге әсер етуі, олардың зияндылығы. Тыңайтқыштарды қолдану және олардың экологиялық зардаптары. АШК табиғи қорларды пайдалануды қысқарту.
    
14. 
    Өндіріс көздерінің табиғи ортаға тигізетін қауіпті әсерлер деңгейін азайтып, төмендету мүмкіндіктері. Кері әсерлер деңгейін төмендетудің негізгі бағыттары.
    
15. 
    Қалдықсыз өндіріс концепциялары. Қалдықсыз және жартылай қалдықсыз технологиялардың негізгі бағыттары. Қалдық, шайынды сулар бөлініп шықпайтын өндіріс көздері.
    
16. 
    Өндірістік шайынды суларды тазалау. Өндіріс көздерінің ластаушы газ тәріздес, сұйық, қатты заттар түрлерінің мөлшерін азайту, жою шаралары, сонымен қатар автортаспорттан бөлінетін зиянды заттарды төмендету жолдары.
    
17. 
    Қоршаған ортаны комплексті сараптау. Қоршаған табиғи орта мониторингісі. Табиғи ортаның ластануының мониторингісі, табиғи ресурстардың мониторингісі, қоршаған орта мониторингісінің ғылыми негіздері.
    
18. 
    Металлургиялық өндіріс. Химиялық және мұнай-химиялық комплекс. Жол-транспортық комплекс. Атомдық электростанциялар. Пайдалы қазбалар өндірісі. Машина жасау.
    
19. 
    Комуналдық –тұрмыстық шаруашылық. Техногендік авариялар, апаттар– олардың экологиялық зардаптары. Қоршаған орта – барлық тіршілік иелерінің негізгі мекені. Халық денсаулығының жай-күйі мен мекен ортасының өзгерістерін бағалаудың критерийлері.
    
20. 
    Топырақ және жер ресурстарын қорғау. Планетаның жер фондының жағдайын талдау. Жер ресурстарды негізгі пайдалану формалары. Қазақстан Республикасының жер фондының құрылысы.
    
21. 
    Топырақ эрозиясы және онымен күресу. Пестициттердің альтернативасы биоәдістер, оларды пайдалану. Жерлерді қорғау, жер кадастры. Жер қойнау ресурстарын қорғау. «Жер қойнау» терминінің анықтамасы. Табиғи ресурстардың жіктелуі.
    
22. 
    Жаңғырмалы және жаңғырмалысыз ресурстар. Қазақстан жанармай энергетикалық ресурстары. Жер қойнауының байлықтарын қорғау және тиімді пайдалану принциптері.
    
23. 
    Антропогендік ландшафтар- қазіргі замандық ландшафтардың бір бөлігі ретінде. Ландшафтардың орнықтылығы, оның қамтамасыз ету механизмдері. Геожүйелердің антропоорнықтылығының көрсеткіштері.
    
24. 
    Геожүйелердің орнықтылығының жіктелуі. Табиғи ортаның экологиялық сапасын бағалау әдістері.
    
25. 
    Қоғам мен табиғаттың қазіргі ғылыми-техникалық революция кезеңіндегі өзара қарым-қатынасы (ықпалдасуы). Геоэкология теориясы, нысаны,зерттеу пәні. Геоэкологияның құрылымы.
    

1. 
   Су ресурстары және әлемнің сумен қамтамасыз етілуі.
   
2. 
   ҚР су ресурстары және оның адам өміріне шаруашылық маңызы.
   
3. 
   Судың қамтамасыз етілуі түрлері, өндірісте коммуналдық шаруашылықта.
   
4. 
   Ауыл шаруашылығы мен энергетика, транспортта судың маңызы.
   
5. 
   Қазіргі кездегі су көздерінің санитарлық жағдайы.
   
6. 
   Табиғи сулардың ластану көздері.
   
7. 
   Судың сапасына қойылатын талаптар.
   
8. 
   Табиғи сулардың өздігінен тазалануы.
   
9. 
   Судың тұрмыстық қалдықтармен және басқа да ауыр металдармен ластануы.
   
10. 
    Теңіз суларының ластануы.
    
11. 
    Теңіз суларының ластануы.
    
12. 
    Ағымды суларды тазалау әдістері.
    
13. 
    Іркінді сулардың құрамындағы қалқымаларды органикалық тынайтқыш ретінде қолдану.
    
14. 
    Механикалық тазалау әдісі.
    
15. 
    Химиялық, физико-химиялық тазалау әдістері.
    
16. 
    Биологиялық тазалау әдістері.
    
17. 
    Су ресурстарын бақылау және реттеу.
    
18. 
    Жер асты суларын қолдану және қорғау.
    
19. 
    Су ресурстарын ластанудан қорғаудың шаралары.
    
20. 
    Екінші реттік суларды қолдану мәселелері.
    
21. 
    Су ресурстарын ластаудан қорғаудың шаралары.
    
22. 
    .Өзен, көлдердің ластану және эвтрофлекация.
    
23. 
    Қаланың іркінді суларын қайта қолдану мәселелері.
    
24. 
    Су ресурстарының маңызы және оларды ұтымды пайдалану.
    
25. 
    ауыз суға қойылатын талаптар.
    
26. 
    Су құбырғыларын коррозиядан қорғау және бақылау.
    

1. 
   Экологиялық сараптаманың мақсаты мен міндеті.
   
2. 
   Экологиялық сараптамалық принциптері.
   
3. 
   Ғылыми негізділік, тәуелсіздік, кешенділік принцинтерінің мәні.
   
4. 
   Жариалылық экологиялық қауіпсіздіктін артықшылықтары.
   
5. 
   Экологиялық сараптамалық субъектілері кімдер бола алады.
   
6. 
   Экологиялық сараптамалық субъектілері.
   
7. 
   ҚР Үкіметінің экологиялық сараптама саласындағы құзіреті.
   
8. 
   Министірліктің мемлекеттік комитеттердің және ведомстволардың экологиялық сараптама саласындағы қызмет аясы.
   
9. 
   ҚР қоршаған ортаны қорғау саласындағы орталық атқарушы органның құзыреті.
   
10. 
    Жергілікті өкілді және атқарушы органдардың экологиялық сараптама саласындағы қызмет аясы.
    
11. 
    Мемлекеттік экологиялық сараптамаға берілетін құжаттарға қандай талаптар қойылады.
    
12. 
    Экологиялық сараптама мен қоршаған ортаны әсерді бағалауды ұйымдастыру.
    

аспектілерді ескеру.Мемлекеттік сараптама жүргізілу үшін құжаттардың

қарастырылу тәртібі қалай жүргізіледі және оның негізгі қағидалары.

14. Жобаның мемлекеттік сараптамалау категориясы, оны жүргізу мерзімі

қалай анықталады.

15.Жобаны жүргізу үшін қажетті мамандар саны және мемлекеттік

экологиялық сараптаманы (МЭС) жүргізудің төлем ақысы.

16. 
    Мемлекеттік сараптама комиссиясының жұмыс тәртібі.
    
17. 
    Қоғамдық экологиялық сараптаманың мазмұны мен міндеттері.
    
18. 
    МЭС мен ҚЭС-ның айырмашылығы қандай.
    
19. 
    ҚЭС ұйымдастыру мен өткізу шарттары қалай жүргізіледі.
    
20. 
    Экологиялық аудиттің объектілері. Аудиторлық қызметтің негізгі принциптірі.
    
21. 
    Экологиялық аудитті кімдер жүргізеді және қанша этаптан тұрады.
    
22. 
    Өнеркәсіпте аудит жүргізудегі жетістіктер.
    
23. 
    Радиактивті материалдарды қолдануға қандай экологиялық талаптар қойылады.
    
24. 
    Кәсіпорындар, ғимараттарды орналастыруға, салуға, қайта жаңартуға, дамытуға, техникалық жаңа жарақтануда қоршаған ортаға тікелей және жанама әсер ете алатын объектілер салынуы кезендегі экологиялық қауіпсіздік шаралары.
    

1 Тастаудың сапалы құрамы болып табылатын технологиялық

қондырғылардың классификациясы.

2. Өндірістік ластаушы заттарды атмосфераға тасталуын төмендететін

шаралар.

3. Өндірістік сүзгілер, олардың жұмыс істеу принциптері және түрлері.

4. Электросүзгілер қандай электродтардан тұрады, жұмыс істеу принціпі.

5. Сүзгі маталарға қолданылатын сүзгі материалдардың түрі. Нитронды

матаның лавсанды матадан айырмашылығы.

6. Электрлі сүзгілерде газ тазалау механизмі.

7. Инерционды шаң ұстағыштардың технологиялық сипаттамасы.

8. Ортатепкіш шаңұстағыштардың құрылысы.

9. Атмосфераға тасталынатын ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған

қалдықтар.

10. Циклондарда шаң ұстау механизмі.

11. Газ тазалаудың абсорбциялық әдістері.

12. Инерционды шаңұстағыштардың құрылысы.

13. Сүзгі маталарға қолданылатын сүзгі материалдардың түрі, олардың

ерекшелігі.

14. Шаңұстағыш аппараттардың сорбентіне қойылатын талаптар.

15. Өндірістік электросүзгілердің түрлері.

16. Шаңның дисперсті құрамы. Коалиспенсия. Коагуляция.

17. Тұндыру механизмі, газды ағынның жылдамдығы, тазарту эффектісі,

гидравликалық

кедергісі және шаңтұндырғыш камералардың кемшілігі.

18. Автомобиль көліктерінің зоналарға функционалды бөлінуі.

19. Тасталынатын газ қалдықтарының залалсыздандырылатын әдістермен

аппараттардың классификациясы.

20. Ұйымдастырылған тасталу дегеніміз не.

21. Аэрозольді ұстау үшін қолданылатын әдістермен аппараттар.

22. Циклондар, олардың құрылысы және шаң ұстау механизмі.

23. Кеуекті (пористый) сүзгілердің жұмыс істеу принціпі.

24. Адгезионды құрамы бойынша бөлшектердің классификациясы.

25.Тұндыру электродтардың электрлі сүзгіштердегі жүйелердің түрлері.

1. 
   Молдахметов З.М., Ғазалиев А.М. Экология негіздері / Оқулық. Қарағанды: ҚРУ баспасы, 2002-255бет.
   
2. 
   Экология негіздері. Шакиров Б.С., Сатаев М.И., Баешов А., Сарбасов А.С., Сатаева Л.М., Токсеитова Г.М. Электрондық кітап, Шымкент, 2005.
   
3. 
   Жатқанбаев Ж. Экология негіздері. Оқулық –Алматы: «Зият», 2004ж-212бет.
   
4. 
   Стадницкий Г.В., Родионов А.И. Экология-М.: «Высшая школа», 1998.
   
5. 
   Жатқанбаев Ж. Экология терминдерінің түсіндірме сөздігі –Алматы: «Зият», 2004ж- 184бет.
   
6. 
   Сағынбаев Т.К. Экология и Экономика – Алматы: Қаржы-каражат, 1997. –144 с.
   
7. 
   Новиков Ю. В. Экология, окружающая среда и человек: Учебное пособие для вузов. –М.: ФОИР-ПРЕСС, 2003-320с.
   
8. 
   Калыгин В.Г. Промышленная экология. Курс лекции. –М.: Изд. МНЭПУ . 2000-240с.
   
9. 
   Фуров В. Экологические проблемы окружающей среды. – Алма-ата: Ана тілі, 1992-192с.
   
10. 
    Экология и Экономика природопользования уч. Для ВУЗов / под ред. Проф. Гирусова Э.В., проф. Лопатина В.Н., Москва, ЮНИТИ –ДАНА, 2002, 284 с.
    
11. 
    Арустамов Э.А. Природопользование – М.: «Дашков и К», 2000.-284с.
    
12. 
    Общая экология. Учебники для вузов-Автор сост-ль А.С. Степановский –М: ЮНИТИ – Дана 2000г. – 510с.
    
13. 
    МС ИСО МОО, 1096 Система менеджмента окружающей среды.
    
14. 
    Водное хозяйство. Справочник. Под. Ред. И.И. Бородавченко –М.: Агропромиздат, 1998-399с.
    
15. 
    Экология. Учебное пособие. /А.С. Степановских, 2003., 751с.
    
16. 
    Прикладная экология А.С. Боголюбова ., 1999-287с.
    
17. 
    Инженерная экология./ Пол. Ред В.Т. Медеведева, 2002г., 684 стр.
    
18. 
    Экология и экономика природопользования: учебник. –Алматы./Тонкопий М.С., 2003., 583с.
    

19. Сарбасов А.С., Шакиров Б.С., Умарова Ж.А. Расчет ПДВ и экономичекого ущерба наносимого окружающей среде одиночным источником. Методическое указание – Чимкент, 1996.

20. 
    Прусова В.Н., Шакиров Б.С., Шиманская М.А. Расчет предельно допустимого сброса (ПДС) загрязняющих веществ в поверхностные водоемы. Методические указание –Чимкент, КазХТИ, 1992-29 с.
    
21. 
    Туляева Р.Х. Прогнозирование состояния окружающей среды при размещении твердых отходов. МУ к выполнению самостоятельной работы по дисциплине «Экология».-Шымкент, 1998.
    
22. 
    И.И.Дедю “Экологический энциклопедический словарь” Кишинев, 1990 г.