Ы есімдерді транскрипциялау ерекшеліктеріне салыстырмалы талдау
] дыбысы «т», сирек жағдайда «с» әрпі арқылы беріледі: Smith Смит North Darley Норс Дарли [
жүктеу/скачать 0.68 Mb.
|
| [t] дыбысы «т», сирек жағдайда «с» әрпі арқылы беріледі:
Smith Смит North Darley Норс Дарли [th] көбінесе «з» әрпімен беріледі: Smith Brothers & Co. – Смит Бразерс және Ко екі еселенген дауыссыздар интервокальды қалпында және сөз соңында сақталады: Bennet Беннет Bess Бесс Қай тәсіл қолайлы? Транслитерация ма, әлде транскрпиция ма? Транслитерация атаудың көзбен көріп танылуын жеңілдетеді, бірақ көп жағдайда дыбысталуын нақты бермейді. Транскрипция сөздің дыбысталуын жеткізеді, бірақ оның графикалық бейнесінен алыс болады. Екі тәсілдің толық сәйкес келуі өте аз. Мысалы, Boston қаласын аудрғанда екі тәсіл бойынша да Бостон деп беріледі. Дегенмен дыбысталуының дұрыс берілуі маңыздырақ, әсіресе, тіларалық қатынаста [29,24б.]. Бірақ бұл мәселедегі дәстүр күші анықтаушы роль атқаратындығын ұмытпау керек. Англия астанасы Лондонның Ландан, ал АҚШ астанасы Вашингтонның Уошингтон болуын елестету қиын. Өткеннің атақты тұлғаларының есімдерін аударғанда да дәстүрдің үлкен ықпалы бар. Мысалы, кең таралған ағылшын есімі Charles бізге көбінесе Чарльз деген транскипциясымен белгілі (Чарльз Дарвин, Чарльз Диккенс), бірақ көбіміз ағылшын корольдерінің есімдері де Charles болғанын білмеуіміз мүмкін, өйткені біз оларды дәстүр бойынша Карл деп атаймыз. Джордж деп транскрипцияланатын George ағылшын есімі Англия королін айтқанда Георг формасында болады. Патша мен патшайымдар есімдері қазақ тіліне ерекше аударылатынын айта керу керек. Америка кино жұлдызын біз Элизабет Тэйлор деп, ал ағылшын патшайымын Елизавета деп айтамыз. Бірақ екеуінің де есімі бірдей – Elizabeth. Дәстүр бойынша ағылшын патшасын Яков дейміз (James) , бірақ оның аттасы, белгілі ағылшын жазушысы бізге Джеймс Олдридж ретінде таныс. William есімі үш түрде беріледі: Уил(л)ьям, Вильям (осылай әртүрлі басылымдарда әйгілі Шекспир атанған) және Нормандия герцогы туралы сөз болғанда Вильгельм. Ағылшын тілінде сөйлейтін мемлекеттер территориясына және мәдениетіне жатпайтын есімдер мен географиялық атауларды ағылшын тілінен аударғанда олар дәстүрлі түпнұсқа тілде қабылданған жолмен берілетіні есте сақтау керек: Cape Verde Island - Жасыл мүйіс аралдары, Brussels – Брюссель, Charly Gunod – Шарль Гуно және т.б. Жоғарыда айтылғандардан аудармашы мынадай қорытында жасай алады: географиялық атаулар мен өткеннің атақты, белгілі тұлғаларының есімдерін жектізуде ең сенімді анықтамалар – сөздіктер, атластар, энциклопедиялар; «жергелекті» сипаттағы есімдер мен атауларды транксрипциялау керек; Кейде есімнің белгілі бір объектпен байланысын орнату үшін контекстті (жағдайды) ескеріп, анықтайтын сөздерді қосу қажет (өзен, қала, штат және т.б.) Жоғарыда жалқы есімдерді аударудың нақты ережелерінің жоқтығын айтып кеткенбіз. Дегенмен, бұл кейбір «номенклатуралық атауларға» қатысты емес деуге болады. Газет–журнал атаулары аударылмайды, транскрипцияланады және құрамындағы артикль түсіріледі: The Daily Telegraph Дэйли телеграф The Daily Mail Дэйли мэйл Modern Languages Модерн лэнгуиджиз Компания, фирма, кеме, көше және алаң атаулары әдетте транскрипцияланады: Columbia Broadcasting System – Коламбия бродкастинг системз General Motors Corporation – Дженерал Моторз Корпорейшн Queen Elisabeth – Куин Элизабет Downing Street – Даунинг стрит Bedford Square – Бедфорд–сквер Көп жағдайда фирманың атын транскрипциялағаннан кейін оқырман үшін бұл фирма немен айналысатынын түсіндіретін қосымша ақпарат беріледі. Мысалы, Дженерал моторз корпарейшн автомобиль компаниясы. Алаң аттары кейде аударылады. Мысалы, Трафальгар алаңы, Келісім алаңы. Саяси партиялар мен мемлекеттік ұйымдардың атаулары әдетте аударылады: Liberal Party Либералдар партиясы House of Commons Төменгі палата Security Council Қауіпсіздік Кеңесі Бұл ережеге тек дәстүрлі түрде транскрипцияланатын сөздер бағынбайды: Scotland Yard – Скотленд Ярд (Лондон полициясының басқармасы). Географиялық объектілердің атаулары екі жолмен беріледі:жалпы есім атаулардан тұратын сөздерді аудару (калькалау) арқылы және халықаралық тәжірибеде дәстүрлі болуына байланысты транскрпицияланады. Мысалы:
Елді мекен, өзен атаулары әдетте транскрипцияланады. Сөз компоненттері дефис арқылы қосылады, ал атаушы сөздер бас әріппен жазылады: Salt Lake City Солт–Лейк–Сити West Palm Beach Уэст–Палм–Бич Егер атау екі элементтен тұрса, яғни жалпы және жалқы есімдерден, онда бір элемент кейде аударылады, ал екіншісі транскрипцияланады: North Dakota Солтүстік Дакота South Saskatchewan Оңтүстік Саскачеван Бірақ көп жағдайда екі компонеті де транскрипцияланады: New Mexico Нью–Мексико North Walsham Норт–Уоршам Great Yarmouth Грейт–Ярмут Мұхит, теңіз, шығанақ атаулары әдетте аударылады: Pacific Ocean Тынық мұхиты Hudson Bay Гудзон шығанағы Gulf if Mexico Мексика шығанағы. жүктеу/скачать 0.68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|