Интернет жүйесі Мазмұны

Интернет 1960 жылдары АҚШ-та дүниеге келдi.Оны соғыс бола қалған жағдайда бір-бірімен телефон арналары арқылы қосылған компьютер желілерімен байланысып отыру үшін АҚШ-ның орталық барлау басқармасының қызметкерлері ойлап тапқан.Алпысыншы жылдардың аяғында Пентагон ядролық соғыс бола қалғанда компьютер желісінің үзілмеуі үшін арнайы жүйе жасады, тaжiрибенiң ойдағыдай жүргiзiлу барысында ARPA net желiсi пайда болып, ол Калифорниядағы жaне Юта штаты зерттеу орталықтарындағы үш компьютердi ғана бiрiктiрдi.Кейiн ARPAnet бейбiт мақсатқа қызмет еттi, оны негізінен ғалымдар мен мамандар пайдаланды.Сексенінші жылдардың басында Интернет деген термин пайда болды.Бұл ағылшынның халықаралық желі деген сөзі.

1990-шы жылдары Интернетке енушілер саны күрт өсті, ал 2000 жылы оған 5 млн компьютер қосылып, пайдаланушылар саны 200 миллионнан асты.

Интернеттiң мүмкiндiгi шексiз.Талғамыңыз бен көңiл күйiңiзге қарай одан сiздi қызықтыратын көп нәрсе табуға болады.Yйден шықпай газеттiң тың номерiн парақтағыңыз келеме, мейiлiңiз, тек WWW немесе Web деп аталатын aлемдiк шырмауықты қолдансаңыз жетедi. Гиперсiлтеме жүйесi арқылы қажеттi басылымықызды санаулы минуттар iшiнде тауып аласыз .

Планетамыздың кез келген нүктесiндегi ауа райын, ақпараттық агенттiктiң соңғы жаnалықтарын бiлгiңiз келсе Интернет жaрдем беруге aзiр. Шалғай елдерге сапар шексеңiз сiзге қажет елмен, қаламен, қонақ үймен таныса аласыз.Интернеттен ғалым да, бизнесмен де, компьютерлiк ойын әуесқойы да, бәрi-бәрi қажет ақпарат таба алады. Интернет күнделiктi тұрмыс пен жұмыстың айнымас құралына айналып келедi.

Интернеттің негізі АҚШ-да жасалғанымен, оның нақты қожайыны жоқ. Әрбір үкімет, компания, университет ақпараттық қызмет ұсына отырып , бұл желінің тек қана өз бөлігіне иелік жасайды.

Алайда, Интернетке жеке дара ешкім де қожалық жасай алмайды. Сондықтан ол шын мәнінде адамзаттың әлемдік қазынасы болып табылады.
TCP/IP – Интернет желісіне ќосылѓан компьютерлер арасында аќпарат алмасуды ќамтамасыз ететін мєліметтерді бір ж‰йеге келтіру ережелері немесе оларды ќ±растыру хаттамасы.
IP (Internet Protocol) – мєліметтерді оны алушыныњ адресі кµрсетілген шаѓын таќырыптары бар бірнеше бµліктерге немесе дестелерге бµлетін желіаралыќ хаттама

TCP (Transmission Control Protocol) – мәліметті жµнелту ісін басќаратын хаттама, ол жілідегі аќпарат дестелерін д±рыс жеткізу ‰шін жауапты болып саналады

есім@ мекеме.домен

Мысалы:

common@pushkinlibrary.kz

dina_m@mail.kz
Usenet - бір-бірімен жањалыќтар алмасып отыратын бейкоммерциялыќ, бейформалдыќ, дєлірек айтќанда анархиялыќ ж‰йелер тобы. Белгілі бір серверде кездеседі.

Usenet – тегі жањалыќтар тобы – д‰ние ж‰зіндегі адамдардыњ пікірлесетін, яѓни аќпарат алмасуына арналѓан электрондыќ пікірталас топтары.М±ндай жањалыќ топтарында белгілі бір таќырыпќа арналѓан кµптеген маќалаларды оќуѓа болады, олар єрт‰рлі таќырыптарды талќылауѓа да арналады. Usenet-тегі жањалыќтар ретінде оќыѓан маќалањызѓа жауап беруге жєне µз ойларыњызды маќала ретінде жариялауѓа болады(таќырыптар т‰рлі)

Интернет мәліметтерін жеңіл көруге болатын графикалық интерфейс мүмкіндігін береді.

Web- тің әр бетінің басқа парақтармен байланысын көрсететін сілтеме белгілері бар, оны бір-бірімен байланысқан парақтардан тұратын өте үлкен кітапхана деуге болады.Бір тораптық компьютерде орналасқан мәліметтер Web кітабы секілді, ал оның беттері кітап парақтарын көзге елестетеді.Бұл беттердегі мәліметтер дүниенің кез келген нүктесінде орналаса береді.Солар арқылы жер шарындағы барлық серверлік компьютерлердегі ақпараттар көз алдыңызда орналасады, мұнда қашықтағы-қымбат, жақындағы-арзан деген ұғым жоқ, олардың бағасы тек мәліметтің көлеміне немесе сіздің байланысып отырған уақытыңыздың ұзақтығына байланысты.

Түйінді компьютерлердегі мәліметтің бірінші беті кітаптың мазмұны тәрізді, әрбір беттің URL (Universal Resorse Locator) форматында берілген өзіндік адресі болады.Ол беттердегі мәліметті оқу «көру жабдықтары» деп аталатын арнайы программалар арқылы орындалады.

Көру жабдықтары

Веб парақтардағы мәліметтерді оқу “көру жабдықтары” деп аталатын арнайы программалар арқылы орындалады, ол “to browse” парақтау, қарау деген ағылшын сөзінен шыққан атау. Интернеттегі Web- парақтарын оқып, экранда көрсетуге арналған программалардың кең тараған түрлері Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator.

Веб-параќтарды саќтап белгі жасау арќылы біз кез келген уаќытта ќажетті адрестерді жылдам мониторѓа шыѓара аламыз. Ол ‰шін аспаптар таќтасынан «Избранное» деген папканы тањдаймыз, пайда болѓан терезеден ќажетті адресті аламыз.

Егер веб-параќ сізге аѓымдаѓы мазм±нымен ѓана ќажет болса аќпараттарды саќтаудыњ мынандай жолдары бар:

1. 
   Веб-параќты толыѓымен саќтау.
   

Веб-парќ толыѓымен ж‰ктелген соњ аспаптар таќтасынан «Файл-Файл сохранить как» (сурет1)деген команданы тањдаймыз, пайда болѓан терезеден «Сохранить веб-страницу» командасында «Тип файла» деген жолда «Веб-страницу полностью» (сурет2) деп кµрсетілуін ќадаѓалау керек.

2. 
   Суретті саќтау.
   

Веб-параќтаѓы суретті жеке саќтау ‰шін тышќанды суреттіњ ‰стінде ±стап т±рып оњ жаќ т‰ймесін шертеміз. Пайда болѓан контекстік менюден «Сохранить рисунок как» (сурет3) деген команданы тањдап аламыз да ќажетті папканыњ ішінде саќтаймыз. Егер сіз суретті ж±мыс істеп отырѓан файылыњызѓа ќойѓыњыз келсе контекстік менюден «Копировать» (сурет4) деген команданы тањдап аласыз да ќайтадан µз файылыњызѓа ауысып «Вставить» деген команданы орындайсыз.

3. 
   Мєтіндік аќпартты саќтау.
   

http://www.loc.gov (АҚШ Конгресінің кітапханасы)

http://www.cnn.com (CNN Компаниясы)
Ұйымдық тиiстiлiгi бойынша домендер атаулары

Қосымша ( 2000 ж. қараша айынан, International Corporation for Assigned Names and Numbers)

us - США

ru - Россия

se - Швейцария

kz - Казахстан

de - Германия

ua - Украина

fr - Франция

http://www.lme.uk (Лондонның металдар биржасы)

Қазақстан Республикасының анықтамалық іздестіру жүйелері

http:\\www.site.kz - "Весь WWW-Казахстан" – Қазақстандық іздестіру порталы, ол Интернет әлеміндегі жүздеген мың серверлер мен сайттарды табуда көмек береді. Өзекті сөз бен қатар классификаторлар арқылы іздестіру мүмкіндігі қарастырылған.
http://tabu.nursat.kz – TABU іздестіру жүйесі KZ доменіндегі ресурстар мен қатар Қазақстаннан тысқары жерлердегі еліміз туалы веб-парақтарды іздестіруге арналған. Өзекті сөз бен қатар классификаторлар арқылы іздестіру мүмкіндігі қарастырылған.
http://akolya.hypermart.net - қазақ тіліндегі ақпараттарды, веб-парақтарды іздестіруге болады. Өзекті сөз арқылы іздестіру мүмкіндігі қарастырылған.
Большая энциклопедия Казахстанского Интернета - http://www.lyakhov.kz
Виртуалды энциклопедиялық және анықтамалық басылымдар
Рубрикон – http://www.rubricon.ru

Серверден көптеген отандық белгілі энциклопедиялар мен сөздіктерге шығуға болады. Олардың арасында «Большая Советская Энциклопедия»(1969-1979), Энциклопедический словарь Брокгауза и Эфрона(1890-1906), «Малая медицинская энциклопедия». Энциклопедиялық сөздіктер «История Отечества» және «Всемирная история», В.Даль және басқаларының «Толковый Словарь живого великорусского языка» т.б. Барлық ақпараттар толық мәтінде иллбстрацияларымен және әдебиеттер тізімімен қоса берілген.

Britannica энциклопедиясы – http://www.britannica.com

Әлемдегі авторитеттік энциклопедияның желілік нұсқасында 72 мыңға жуық барлық салалар бойынша мақалалар жинақталған. Іздестіру нәтижесі мақалалар мен бірге Интернет ресурстарға да сілтеме береді, сондай-ақ журналдардағы таңдаулы шығарылымдарды да ұсынады.Көптеген жағдайларда иллюстрациялар, таблицалар, бейнефайлдар қамтылған.

Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия - http://www.km.ru

Ірі көлемдегі электрондық мәтіндік мәліметтер базасы.

Брокгаузъ on-line - http://www.russia.agama.com/bol

Әйгілі энциклопедиялық сөздіктің қысқартылған нұсқасы, құрамында 46 000-ға жуық мақалалар енген.

Биографическая база данных на сервере компании Biography- http://www.biography.com

Ежелгі дәір батырлары мен қатар әр елдің қазіргі замандағы қайраткерлері туралы 25 мыңға жуық қысқаша мағлұматтар бар.

http://www.translate.ru -Online – переводчик компании «Промт»

Промт компаниясының оnline – аудармашысы.

Серверде интерактивтік сөздіктердің толық кешені берілген. Ол екі жаққа бірдей тәржімалайтын ағылшын ,неміс тілдері және біржақтылы французб итальян тілдерінен аударуды қамтамасыз етеді
http://www.tilashar.kz – Тілашар – Қазақ тілін оқып үйренушілерге арналған «Хабар» Агенттігінің «Тілашар» телебағдарламасы негізінде ашылған сайт. Орыс мектептерінде қазақ тілін оқытуда, online сабақтар жүргізуде сайттағы методикалық бөлімдерді пайдалануға болады.Сайтта қазақша-орысша лингвистикалық сөздік берілген.
http://www.kz.index.kz - Орысша-қазақша мультмедиялық сөздік.
Құжаттарды электронды турде жеткізу (ЭДД), Мәліметтер базаларымен жұмыс істеу, қажетті ақпараттарды тауып, тапсырыс беру.
Құжаттарды электронды турде жеткізу (Электронная доставка документо (ЭДД)) дегеніміз тапсырыс берілген құжаттардың электрондық көшірмелерін дайындап коммуникация жетістіктерін арқылы пайдаланушыға жеткізу. Пайдаланушылар қажетті ақпараттарды әлемдік электрондық ақпараттар базасынан тапсырыс арқылы алуына болады. Электрондық көшірмелер сканермен цифрлау (оцифрование) арқылы жүзеге асырылады.

Құжаттарды электронды турде жеткізудің (ҚЭЖ) басты технологиялық кезеңдері:

1. 
   тапсырысты өңдеу
   
2. 
   тапсырылған ақпараттарды іздеу
   
3. 
   табылған ақпараттың электрондық көшірмесін дайындау
   
4. 
   электрондық көшірмені тапсырыс берген пайдаланушыға жіберу
   

Құжаттарды электронды турде жеткізумен (ҚЭЖ) түрлі мекемелер мен кітапханалар айналысады.
Мәліметтер базасы (МБ)
БД ИНИОН – http://www.inion.ru

МБ ИНИОН (Қоғамдық Ғылымдар Жөніндегі Ақпараттардың Ғылыми интституты)

Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар жөніндегі библиографиялық мәләметтер базасы 1980 жылдардан бері жүргізіледі. Мәліметтер базасына институт кітапхансына түскен кітаптар мен жинақтар, журналдардағы мақалалардың аннотациясы әлемнің 140 тілінде берілген.

Мәліметтер базасын қолдану ақылы.

БД «ВИНИТИ»(Всероссиийский Институт Научной и Технической Информации) - http://www.viniti.ru

МБ «ВИНИТИ» 1981 жылы институттың жаратылыстану және техникалық ғылымдар жөніндегі Реферативтік Журналындағы (РЖ) материалдар негізінде құрылған. Базаға мынандай басылымдар түрі енген: кітаптар, конференция материалдары, мерзімдік басылымдар, патенттер, нормативтік құжаттар, депоненттік ғылыми еңбектер. МБ-сы ай сайын толықтырылып отырылады

Мәліметтер базасын қолдану ақылы.
БД ГЦНМБ(Государственная Центральная Научная Медицинская Библиотека) http://www.scsml.rssi.ru

Мемлекеттік Орталық Медициналық Ғылыми Кітапхананың мәліметтер базасы өзінің қорын 1988 жылдан бастап құрастырды. МБ-ы кітапхана жаздырып алатын мерзімдік басылымдар мен электрондық каталогтан тұрады, оған кітаптар, мақалалар, диссертациялардың авторефераттары кіреді.

Мәліметтер базасын қолдану ақылы.
Бақылау сұрақтары
1. Интернет қызметі дегенді қалай түсінесіз?

2. Интернет қызметінің қандай түрлерін білесіз?

3. Іздеу сервері дегенді қалай түсінесіз?

4. Домендік есім дегеніміз не?

5. Интернетке қосылу үшін не қажет?

6. Электрондық почта дегеніміз не?

7. WWW дегеніміз не?

8. WWW – ғы браузер дегеніміз не?

9. Іздестіру жүйесі дегеніміз не?

10. Телеконференция дегенді қалай түсінесіз?

11. FTP (File Transfer Protocol) - Файлдарды жіберу протоколы не үшін қолданылады?

12. Чат (IRC –Internet Real Chat) дегеніміз не?
13. Domain – домен дегеніміз не?
14. Провайдер дегеніміз кім?

Практикалық жаттығулар:

вариант№1

1. 
   Қазақстан Республикасы Президентінің серверін тауып көрсетіңіз.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының әнұран мәтінін тауып көрсетіңіз.
   
3. 
   В.Васнецовтың «Богатыри» деген картинасын тауып беріңіз
   
4. 
   «джабог» сөзінің түсіндірмесін тауып беріңіз
   
5. 
   Ч.Абдуллаевтың «Сотвори себе мир» деген шығармасының толық мәтінін тауып беріңіз
   

вариант№2

1. Республикалық «Жас алаш» газетінің серверін тауып көрсетіңіз

2. Қазақстан Республикасы Президентінің «2030 жылға арнауының» толық мәтінін тауып беріңіз

3. Қазақстан Республикасының «Құрмет» орденінің суретін тауып көрсетіңіз.

4. «кабошон» сөзінің түсіндірмесін тауып беріңіз

5.Ш.Айтматовтың «Плаха» романының толық мәтінін тауып беріңіз
вариант№3
1. Қазақстанның «Білім және ғылым» серверін тауып көрсетіңіз

2. Г.Гейненің «Лорелей» өлеңінің толық мәтінін тауып беріңіз

3. В.Суриковтың «Боярыня Морозова» деген картинасын тауып беріңіз

4. «деликт» сөзінің түсіндірмесін тауып беріңіз

5. Г.Флобердің «Госпожп Бовари» деген шығармасының толық мәтінін тауып беріңіз
вариант№4
1. «Казахстанская правда» газетінің серверін тауып көрсетіңіз

2. Флористика туралы ақпарат тауып беріңіз

3. Николай II-ің суретін тауып беріңіз

4. «толерантный» деген сөзінің түсіндірмесін тауып беріңіз

5. Ш.Айтматовтың «Белый пороход» деген шығармасының толық мәтінін тауып беріңіз
Глоссарий
BBS (Bulleten Board System) – электрондық хабарландыру татқтасы, электронды тақтаның компьютерлік аналогі. Бұл модем арқылы байланысуға болатын компьютерде сақталатын мәліметтер, онда басқаларға арналған хабарламаларды қалдыруға, бұрын жазылған мәліметтерді оқуға болады. Әдетте бұл бейкоммерциялық жүйе болып саналады
Domain – домен. Бір компьютермен басқарылатын немесе бір желілік жұмыс машинасының басшылық етуімен істейтін информациялық желі қорлары тобы.
HTTP (Hyper-Text Transmission Protocol) – гипермәтінді жіберу хаттамасы. WWW-да клиент пен сервер арасында қатынас болу үшін қолданылатын хаттама.
Броузер - Көрсеткі. Ол “to browse” парақтау, қарау деген ағылшын сөзінен шыққан атау. Интернеттегі Web- парақтарын оқып, экранда көрсетуге арналған программалар (кең тараған түрлері Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator)
TCP/IP – Интернет желісіне қосылатын компьютерлер арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін мәліметтерді бір жүйеге келтіру ережелері немесе оларды құрастыру хаттамасы.
Usenet – бір-бірімен жаңалықтар алмасып отыратын бейкоммерциялық, бейформалдық жүйелер тобы
URL-адрестері-бұл Интернетте орналасқан құжаттардың адресін жазудың арнайы формасы.Ол - желінің қай серверінде орналасса да, керекті мәліметті айнытпай қатесіз табуды қамтамасыз ететін сөз тіркесі.
Homepage – Web жүйесіндегі байланысқан мәліметтерді алғашқы іске қосу парағы. World Wide Web жүйесіне саяхатты бастайтын парақ.
WWW (World Wide Web) – Интернет мәліметтерін жеңіл көруге болатын графикалық интерфейс мүмкіндігін береді. Web- тің әр бетінің басқа парақтармен байланысын көрсететін сілтеме белгілері бар, оны бір-бірімен байланысқан парақтардан тұратын өте үлкен кітапхана деуге болады.Бір тораптық компьютерде орналасқан мәліметтер Web кітабы секілді, ал оның беттері кітап парақтарын көзге елестетеді.Бұл беттердегі мәліметтер дүниенің кез келген нүктесінде орналаса береді.
Провайдер (Internet Service Provaider) – Интернетпен қарапайым тұтынушылардың тікелей қатынас құруын жүзеге асыратын заңды тұлға.
FTP (File Transfer Protocol) Файлдарды жіберу протоколы– б±л кµбінде ‰лкен кµлемдегі файлдарды жіберу кезінде ќолданылатын Интернттіњ ќосымшасы. FTP кµмегімен кез келген файлдарды жіберуге жєне ќабылдауѓа болады.
Чат (IRC –Internet Real Chat) –Интернеттіњ таѓы да бір ќосымшасы,желіде наќтылы уаќытта интерактивті с±хбаттасу. Єњгімелесушілер бір-бірімен µз компьютерлеріндегі клавиатурада сµздерді теріп жібереді жєне ол сµздер бірнеше секундтардан кейін с±хбаттасушыларѓа монитордан кµрінеді, осындай тєсілмен єњгімелесулеріне болады.

Әдебиеттер тізімі
1.ГАФФИН А.Путеводитель по глобальной компьютерной сети

Internet.- М.: Артос, 1996.- 274 с.- (Просто о сложном).

2.ГИЛСТЕР П.Навигатор INTERNET: Путеводитель для человека с

компьютером и модемом.- М.: Джон Уайли энд Санз, 1995.- 735 с.

3.СОЛОМЕНЧУК В.Интернет: краткий курс: Пособие для ускоренного

обучения.- СПб.: Питер, 2000.- 288 с.: ил.

4. Интернетке кіріспе «Бүкілдүниежүзілік өрмек»: Әдістемелік құрал.-Алматы, 1999.-25б.
5. Шөкіш А. Интернет – Америка барлаушылырының туындысы немесе ғаламдық ақпараттар туралы не білеміз?//Алтын орда.-2002.- ақпан.-Б.19

жүктеу/скачать 183.16 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: