Ислам тарИхИндәкИ ролу Мө`минләр анасы Ајишәнин

Өн сөз

Ән һәссас мәгам

Тәбәри бу һадисәни белә нәгл едир:

Пејғәмбәр ¡-ин сәһабәләри Әли ™-ын јанына ҝәлиб, она дедиләр: –

Әли! Мүсәлманларын хәлифәси Осман өлдүрүлдү. Бу ҝүн мүсәлманларын ләјагәтли бир имама ве рәһбәрә еһтијаҹы вар. Бу мәгам үчүн сәндән лајиглисини танымырыг. Чүнки сән гоһумлуг ҹәһәтдән Пејғәмбәр ¡-а чох јахынсан.

Әмирәл Мө`минин онлара белә ҹаваб верди:

Хејр! Сиз һеч вахт бу тәклији мәнә вермәјин вә мәни хилафәтә вадар етмәјин. Мәним әввәлки кими хәлифәнин мүшавири вә дәстәји олмағым, хилафәт күрсүсүндә отумағымдан јахшыдыр.

Сәһабәләр дедиләр: – Хејр! Аллаһа анд олсун, бизим тәклифимизи гәбул-етмәјинҹә сәндән әл чәкән дејилик. Әли ™ бујурду:

Инди ки, хилафәти гәбул-етмәкдән башга чаә јохдур, сиз ҝәрәк мәсҹиддә бүтүн мүсәлманларын һүзурунда, һамынын разылығы вә беј`әтли илә беј`әт мәрасими тәшкил едәсиниз.

Тәбәри јазыр: Мүсәлманлар (Тәлһә вә Зүбејр дә онларын арасында иди). Әли ™-а һүҹум едәрәк дедиләр: – Еј Әли! Биз сәнин јанына ҝәлмишик ки, сәнинлә беј`әт едәк вә сәни имам вә хәлифә сечәк.

Әли ™ ҹаваб верди: Мәндән әл чәкин. Мәни өз һалыма бурахын. Чүнки мәним хилафәтә вә һакимијјәтә еһтијаҹым јохдур. Һәр кәси бу мәгама лајиг блирсиниз онунла беј`әт един. Аллаһа анд олсун, мән дә онунла беј`әт едәҹәјәм.

Амма онлар Әли ™-ла разылашмадылар вә гәтијјәтлә дедиләр: –

Еј Әли! Аллаһа анд олсун биз сәндән башга һеч кими өзүмүзә имам сешән дејилик.

Тәбәри јазыр: Осман өлдүрүлдүкдән сонра ҹамаат дәфәләрлә Әли ™-ын јанына ҝәлдиләр вә ондан хилафәти гәбул-етмәји тәләб етдиләр.

Имам Әли ™ онларын тәләбини гәбул-етмәди. Ахырынҹы дәфә Әли ™-ын јанына ҝәләндә дедиләр: –

Еј Әли! Әҝәр хәлифә сечкиси бундан чох узанса мүсәлманларын арасында һәрҹ-мәрҹ мејдана ҝәләҹәк. Инди мүсәлманларын сәнин кими лајигли бир рәһбәрә еһтијаҹы вар.

Бу вахт Әли ™ онлара бир һәддә мүсбәт ҹаваб верди. Һәзрәт Бујурду:

Сиз һәддән артыг мәни тәкид етдиниз вә мәндән башга һеч кими гәбул-етмирсиниз. Мәним дә тәклифим вар. Әҝәр ону гәбул-етсәниз, мән дә сизин беј`әтинизи гәбул-едәрәм. Әҝәр ону гәбул-етмәсәниз мән дә, сизин беј`әтинизи гәбул-етмәјәҹәјәм.

Онлар дедиләр: – Еј Әли! Сән һәр нә десән биз мәмунијјәтлә гәбул-едәҹәјик.

Сонра ҹамаат мәсҹидә тәрәф јолландылар вә орда ҹәм олдулар.Әли ™-да мәсҹидә ҝәлди вә минбәрин үзәриндә әјләшәрәк бујурду:

Ҹамаат! Мән хилафәт күрсүсүндә әјләшмәк истәмирдим, амма нә едим? Сиз мәндән әл чәкмирсиниз. Мәни бу ағыр мәсулијјәти гәбул-етмәјә вадар едирсиниз. Мән дә ҝәрәк әввәлҹәдән бир мәтләби сизә хатырладам вә сиздән әһд олам ки, мәним хилафәтим дөврүндә бу ики шејә шәртсиз, шүбһәсиз әмәл едәҹәксиниз.:

1) Јерсиз тајфа үстүнлүҝләри.

2) Мүсәлманлар арасында һүгуг бәрабәрлији.

Бәли, бу ганун ҝәрәк мәним хилафәтим дөврүндә үмуми олсун. Һәтта мән ки, сизин имамыныз вә бејтүлмалын ачары мәним әлимдәдир, һаггым јохдур башгаларынын һаггындан бир дирһәм өзүм үчүн хәрҹләјәм. (Имам сонра әлавә етди). Тамаһ дишинизи чыхарын. Мәндән иҹтимаи үстүнлүк вә артыг һүгуг (мааш) ҝөзләмәјин. Дедијим шәртләрә әсасән мәнимлә беј`әт етмәјә разысынызмы? Һамы деди: – Бәли, Ја Әли!

Һәмин ан Әли ™ бујурду:Илаһи сән өзүн бу сазишә шаһид ол, сонра мүсәлманлар Әли ™-ла беј`әт етмәјә башладылар.

Билазәри јазыр: Мүсәлманлар һамылыгла сүрәтлә вә сөвглә Әли ™-а тәрәф ҝәлирдиләр вә белә шүар верирдиләр: Әли Әмирәл-Мө`мининдир, Әли Әмирәл-Мө`мининдир.

Шүар дејәнләр Әли ™-ын евинә дахил олдулар вә Һз.-Әли дедиләр: – Ја Әли ™ сән јахшы билирсән ки, мүсәлманлара имам лазымдыр. Биз дә сәни имам сечмишик вә сәнинлә беј`әт етмәјә ҝәлмишик.

Әли ™ онлара белә ҹаваб верди: Хәлифә вә имам сечкиси фәгәт сизин беј`әтинизлә гәбул-дејил. Ҝәрәк “Бәдр” дөјүшүндә иштирак едәнләр вә ислам инкишафында әзијјәт чәкәнләр дә сечкидә иштирак етсинләр.

Әли ™-ын сөзү “Бәдр” дөјүшчүләринә чатанда онлар Әлинин јанына ҝәлдиләр вә дедиләр: – Ја Әли ! Биз дә сәнә сәс веририк сәнә! Чүнки сәндән башга һеч ким хилафәтә лајиг дејил. Әли ™ онларын сөзләрин ешидәндән вә нәзәрләрин өјрәнәндән сонра, минбәрә чыхыб беј`әт һазыр олдуғуну билдирди. Мүсәлманларын әлләри Һәзрәт ә тәрәф узанды вә беј`әт мәрасими башлады. Биринҹи Тәлһә Һз.-лә беј`әт етди. Тәсадүфән онун Әли ™ ејибли вә шил иди. Дејиләнләрә ҝөрә ону пис јозду вә бујурду: Чох кечмәз ки, о беј`әтини сындырар.

Тәбәри јазыр: Тәлһә Әли ™-ла беј`әт едәндә “Һәбиб Ибни Зујуб” она бахараг деди: –

Бу беј`әт тезликлә сынаҹаг. Чүнки илк беј`әт едән әл ејибли вә нөгсанлы олду.

Амма Ајишә бу һадисәни јахшыја јозду вә дејирди: Инди Мәдинәлиләр беј`әт әлини Тәлһәнин нагис әлинә гојур вә ону хәлифә сечирләр.

Гәтл әмри интигам әмринә чеврилди.

Вај олсун хилафәти “Тејм” гәбиләсинә тапшырмајанлара. Ҝәрәк Османын ганыны алмаг үчүн гијам едәм!

Ајишә ханым.

Тәбәри бу һагда јазыр: Бир ҝүн Әхзәр адлы бир киши Мәдинәдән Мәккәјә дахил олду. Ајишә ону ҝөрдү вә ондан сорушду: – Мәдинәдә вәзијјәт неҹәдир?

Әхзәр: Осман мисирлиләри өлдүрдү.

Ајишә: Османын түғјаны бу һәддә чатмышдыр ки, зүлмлә мүбаризә үчүн ондан көмәк истәјән шәхсләри өлдүрүр? Аллаһа анд олсун, мән бу зүлмлә разылашмајаҹајам.

Сонра башга бир киши Ајишәнин јанына ҝәлди. Ајишә ондан да сорушду: – Мәдинәнин вәзијјәти неҹәдир?

О деди: – Мисирлиләр Османы өлдүрдүләр.

Ајишә: Чох тәәҹҹүблүдүр. Неҹә Әхзәр гатилләри өлдүрүлмүш һесаб етмишдир?

Билазәри јазыр: Османын гәтли Мәккәдә Ајишәјә јетишәндә, Мәсҹүдул һәрамда чадыр гурмағы әмр етди вә өзү һәмин чадырда отурду. О, белә дејирди:

Еј ҹамаат! Мән Османын һәрәкәтләрини мүшаһидә едәндән сонра белә гәнаәтә ҝәлдим ки, о да Әбу Суфаја кими (Бәдр дөјүшүндә) өз милләти үчүн бәдбәхтлик вәсиләси олаҹаг.

Тарихчиләрин әксәријјәти белә нәгл едирләр:

Османын өлдүрүлмәси хәбәри Мәккәдә Ајишәјә јетишәндә деди: – Осман Аллаһын рәһмәтиндән узаг олсун. О, пис әмәлләринә ҝөрә бу бәлаја дүчар олду. Чүнки Аллаһ һеч кимә зүлм етмир.

О, бәзән дејәрди. Аллаһ ону рәһмәтиндән узаг етсин. Ҝүнаһлары ону һәлакәтә сүрүкләди. Еј ҹамаат Османын гәтли сизи гәмҝин етмәсин. Гырмызы күләк(Салеһин дәрәсинин өлүмү илә) сәмуд гөвмүмү ону һәлакәтә сүрүкләди.

Осман да онун кими (дәвә) сиз мүсәлманлар арасында ихтилаф васитәсинә чеврилмәсин. Осман өлдүрүлсә дә сизин аранызда хилафәтә даһа лајигли олан Тәлһә вардыр. Онунла беј`әт един вә ихтилафдан узаг олун. Ајишә бу сөзләриндән сонра тәҹили сүрәтдә Мәдинәјә јолланды. О, јол боју Мәдинәдәки һадисәләр һагда дүшүнүрдү. Амма Тәлһәнин хәлифә олаҹағына јәгин едирди.

Ајишә тезликлә Мәдинәјә јетишди. Онун зеһниндә бу фикир иди: “Осман јәһудидир” Ахмаг Осман Аллаһын рәһмәтиндән узаг олсун. Османы кәнара гој. Тәлһәдән мәнә даныш. Дөјүш сәркәрдәсиндән, әмим оғлундан даныш. Еј Тәлһә хош о атанын һалына ки, сәнин кими өвлады вар. Афәрин о анаја ки, мәним өвладымы дүнјаја ҝәтириб. Ҹамаат неҹә дә јахшы мүәјјәнләшдирибләр ки, фәгәт Тәлһә имамәтә лајигдир вә ону хәлифә сечдиләр. Бәли о бу мәгама лајигдир. Елә бил узагдан ҝөрүрәм ки, ҹамаат онунла беј`әт едирләр. Мәним минијими тез сүрүн ки, өзүмү она тез јетирим.

Ајишә өзүнү бу фикирләрлә мәшғул етмишди вә Мәдинәјә ҝедирди. О, јолда “Әли Ибни Кәлаб” ла (ки, Мәдинәдән ҝәлирди) растлашды. Ондан сорушду: – Әбид! Мәдинәдә вәзијјәт неҹәдир?

Әбид деди: – Османы өлдүрдүләр вә ҹамаат 8-ҝүн рәһбәрсиз галды.

Ајишә: Бәс сонра?

Әбид: Әлһәмду лиллаһ. Иш јахшылыгла гуртарды. Ҹамаат Әли Ибни ӘбиТалиблә беј`әт етдиләр.

Ајишә: Аллаһа анд олсун ки; әҝәр хилафәт Әлинин хејринә тамамланса, ҝәрәк ҝөјләр дағыла. Еј Әбид вај олсун сәнә ҝөр нә дејирсән?

Әбид: Нијә ҹамаатын Әли ™-ла беј`әтиндән нараһатсан? Нијә Әли ™-ын хилафәтини севмирсән? Әли ™ ки, һамыдан чох хилафәтә даһа лајигдир. Әли ™ о кәсдир ки, фәзиләтдә онун тајы-бәрабәри јохдур.

Әбидин сөзләри бура јетишәндә Ајишә фәрјад едәрәк деди: – Мәни ҝери гајтарын! Мәни тез гајтарын! О, бу јолла Мәккәјә гајытды. Амма Османын гәтли һагда дедији шуарыны дәјишәрәк белә дејирди: “Аллаһа анд олсун ки, Осман ҝүнаһсыз вә мәзлум өлдүрүлдү. Мән ҝәрәк онун ганын алмаг үчүн гијам едәм”!

Әбид: Ајишә! Мән бу ишә тәәҹҹүб едирәм. Сән дүнәнә гәдәр Османын күфрүнә фәтва, гәтлинә фәрман верир вә ону гоҹа јәһуди киши адландырырдын. Нә тез өз сөзүндән дөнүр вә ону мәзлум вә ҝүнаһсыз кими танытдырырсан!

Ајишә: Бәли, Осман белә иди. Амма сонра төвбә етди вә ҹамаат онун төвбәсинә бахмајараг ону мәзлумҹасына өлдүрдүләр.

Сизин мәним дүнән ки, сөзүмлә нә ишиниз вар? Бу ҝүн дедијими гәбул-ет ки, дүнәнкиндән јахшыдыр.

Әбид Ајишәнин ҹавабында бу мәзмунда бир шеир охуду:

Ајишә! Бүтүн ихтилафларын вә ингилабларын мәншәји сәнсән. Фитнәләрин туфанлары сәндән баш галдырыб.

Сән Османын гәтлинә фәрман вердин. Сән дедин ки, о кафир олмушдур.

Бахмајараг ки, биз сәнин фәрманына әсасән Османын ганын төкдүк. Амма һәгигәтдә онун гатили сәнсән. Сән онун гәтлинә фәрман вердин.

Ајишә! Һәр һалда нә сәма јерә енмишдир вә нәдә ај ҝүнәш тутулмушдур. Бәлкә мүсәлманлар бөјүк бир шәхслә беј`әт етмишләр.

Һилҝәләр шәхс вә вәфалы бир инсанла бәрабәрдир?

Сонра Ајишә Мәккәјә гајытды. О мәсҹидулһәрамын гапысынын гаршысында дәвәсиндән дүшдү, вә үзүн өртәрәк “гарадаша” тәрәф ирәлләди. Һәмин вахт ҹамаат ону дөврәјә алдылар.

Ајишә ҹәмијјәтин чохлуғуну ҝөрәндә үзүнү онлара тутуб деди: – Еј ҹамаат: Осман ҝүнаһсыз өлдүрүлдү. Мән дә ҝәрәк онун мәзлумијјәтинә ағлајам. Аллаһа анд олсун, онун ганыны алмаг үчүн гијам едәҹәјәм. О бәзән белә дејирди: Еј гүрејш гәбиләси! Әли Османы өлдүрдү. Осман о шәхс иди ки, онун бир ҝеҹәлик һәјаты Әлинин бүтүн өмрүндән үстүн иди.

Әбу Михнәфә дә бу рәвајәти нәгл етмишдир. О, сонра белә јазыр: Ҹамаатын Әли илә беј`әт етмәси хәбәри Ајишәјә јетишәндә, о фәрјад едәрәк, деди: – Вај олсун онлар хилафәти Тим гәбиләсинә гајтармајаҹаглар.