«Желтоқсан желі» (еске алу кеші) Залды безендіру: кітап көрмесі, дәйексөздер,

(еске алу кеші)

1. 
   Желтоқсан окиғасы туралы түсінік.
   
2. 
   Қайрат Рысқұлбековтың өмірінен қысқаша көрініс.
   
3. 
   Тәуелсіздіктін келуі.
   
4. 
   Тәуелсіздік жайлы өлең жолдарын оқу.
   

Әлқисса, 1986 жылы 17-18 желтоқсанда бүкіл елді дүр сілкіндерген ғаламат оқига болды. Совет өкіметі тұсында бұрын-сонды болмаған құбылыс, «Алматыда демонстрация, Бржнев алаңында қаптаған жұрт, көшеде сап түзелген жастар», - деген сөздер ел құлағына жетті. Елеңдеген ел не үшін болып жатқан оқига екенін түсінбей дел-дал болды. Бұл оқиға 1825 жылғы орыс декабристерінің кәтерілісіне ұқсап, қазақ декабристер көтерілісі атанып кетті.

Бұл кәтерілістің себебі, былай болған еді: 1985 жылғы қайта құру мен жариялық процестері әмірдің барлық саласын қамтып, жаңа өзгерістер болып жатты. Кадр мәселесі қатты қолға алынып, басшы қызметкерлері бірі орнынан алынып, бірі жаупқа тартылып жатса, енді бірінің жұлдызы жанып жоғары өрлеп жатты. Осы кезде республика жұртын мазалған жағдайдың бірі Дінмұхамет Ахметұлы Қонаевтің жасы келгеніне байланысты Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің бірінші хатшысы міндетінен босау-босамауы еді. Аяқ астанан пленум болатындығы туралы хабар сыбыс тез тарады. Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің бесінші пленумы 1986 жылғы 16 желтоқсанда өтетін, онда ұйым мәселесі қаралатын күн жетті, Пленум Қонаев жолдасты пенсияға шығуына байланысты республика Компартиясы Орталық Комитеттінің бірінші хатшысы міндетінен босатты. Оның орнына шеттен әкелінген Геннадий Васильевич Колбин сайланды. Ескі тәртіп бойынша, ешкімнің лебізін тыңдамай жоғарыдан шешіліп қойылған ұсыныс бойынша болды. Өз ара іштей өткізілген пленумды Қонаевтің өзіне жүргіздіртпей, Совет Одағының Компартия Комитетінің сол кездегі хатшысы Разумовский Қонаевқа қысқаша ғана алғыс айтып, оны босату, ал орнына Кобинді сайлау жөнінде ұсыныс жасады. (Осы пленумға қатысқан (КОКП) Орталық Комитетінің ұйымдық партиялық жұмыс бөлімінің сектор меңгерушісі Н.Ф.Мищенко теккебақылап отырмапты).

Пленум жөніндегі алғашкы ақпарат сол 16 желтоқсан күні сағат 15-те республикалық радиодан берілді. Ертеңінде, яғни, 17 желтоқсанда «Социалистіқ радиодан берілді. Ертеңінде, яғни, 17 желтоқсанда «Социалистик Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланды. Онда Колбиннің өмірі қысқаша баяндалды.

Өкіметтің осы жасырын істеріне ашынған қазақ халқы, әсіресе жастар қауымы 17-желтоқсанда таңғы сағат 8-де бұрынғы Брежнев алаңына жастардың алғашкы тобы келді. Олардың саны 200-300 шамасында еді. Бара-бара жастар саны көбейе бастады. Көп кешікпей алаңға қарулы күштер әкелінді. Астанаға кірер жолдардың бәрі жабылды. Шеруге жиналған жастар саны бірте-бірте арта түсіп, түстен кейін 5000-ға жетті. Сағат кешкі 7-лер шамасында жастарды қуу, тарату қимылы басталып кетті. Өрт сөндіру машиналары келіп су шаша бастады. Ал жастар болса, қаымықпастан машиналарға қарай лап қойды, сол күнгі айқай шу таң атқанша басыла қоймады.

Осы оқиғаға байланысты шығарылған М.Шахановтың «Желтоқсан алаңы» өленің бізге Шораева Динара мен Омаров Ерғанат оқып береді:

Желтоқсанда ызғырықтан тітіркеніп көк пен бел,

Бұл жер, қалқам, асқақ рух жарылысы өткен жер

Қайта оянған ұлт намысы қызыл қанға бөккен жер,

Ерте есейген ару қызды шаштан сүйреп, тепкен жер,

Жатты мұнда естен танып күзге айналған көктемдер.

Жас бүлдіршін, сезіміңді жанар етіп қарап өт.

Сол арадан сатқындық та елестейді қара бет,

Қара беттің көбі бүгін дара түлға, дара бет.

Жас бүлдіршін, мұз жамылған шыршаларға қарап өт,

Заманыңның жеңісі мен жеңілісін санап өт.

Ал, біреулер намысы жоқ, жігер, қауқар, қары жоқ,

Кемсітпеші «желтоқсанның жалаң аяқтары» деп.

Жоқ!!! Кешегі сын сғатта көкірегінде жанып от,

Тұрған солар аяз сорған қызыл беттің ары боп,

Дөуірінің тауығына шашылмаған тары боп.

Бұл табиғи жасырын заң өзгеріссіз қалады,

Сол заңға сай сені бақыт, не сор іздеп табады.

...Дүниені дүр сілкінткен жас толқынның саналы

Данқын ешкім бүркей алмас. Оны да еске алады

Желтоқсанның бас алаңы, Қайсар рухты алаңы.

Сондағы құрбандарымыздың бірі, Қайрат Рысқұлбековтың түрмедегі өмірінен үзіпді алайық:

Рөлдерде:

Шораева Динара – тергеуші

Шораев Бейімбет – милиция

Тұңғышбай Дәуренбек – милиция

Құттыбай Ерболат – Қайрат рөлінде

Тергеуші: Кімнің қолдаумен шықтындар?

Тергеуші: Алып кетіңдер.

Сені әлтірген дұшпанға,

Желтоқсан оқиғасы – егемендіктің бастауы болды, Қазақ елі бостандық алды. Тәуелсіздік актінің қабылдануы мен қатар келген желтоқсан оқиғасының 5 жылдығы, яғни, 1991 – жылдың желтоқсан айында сол қанды аланда атап өтілді. «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі» - туралы Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңы жарияланды. Бұл еліміздің ешкімге тәуелсіз дербес мемлекет екендігін дүние жүзіне әйгілеген аса қажетті құжат. Осы күннен бастап еліміз ешкімге жалтақтамай, өз бетінше өмір сүрып келеді. Біздің Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 1999 – жылы – тәуелсіз Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті болып толығымен сайланды.

1992-жылғы маусымның 4-де Қазақстан Республикасының жоғары кенесі өз төл рәмездерін бекітті. Мемлекеттік жалауын, елтаңбасын, әнұраның шығарды. Қазақстан Республикасының ұлттық ақшасы пайдалануға 1993-жылдың қарашасында еңгізілді. Ақша белгілерін – теңге мен тиындардың түрлерін Қазақстанның ең таңдаулы суретшілерін қатыстыра отырып ұлттық банк жасаған. Тәуелсіз Қазақстан мемлекетінің тұңғыш Конституциясы 1993-жылдың 28-қаңтарында қабылданды.

Осы бақыт үшін, біз баршамыз тәубе дейміз, осы жолда біліміміз бен білігімізді, қайратымыз бен қабілетіметімізді, қажет болса, жанымыз бен қанымызды аямай жұмсаймыз.