Жылдар аралығында бюджеттік бағдарламалар бойынша атқарылған ғылыми жұмыстар

1. 
   Жобаның атауы «Қазақстанның солтүстігінде жаздық жұмсақ бидайдың селекциясына бастапқы материалдың негізгі көзі ретінде бірегей комбинацияларды сақтап қалу және әр түрлі ұрпақтағы будандардың ажырамайтын формаларын алу мақсатында in vitro жағдайында будандық комбинациялардың гендік қорын құру»
   
2. 
   Жобаның арналуы. Жаздық жұмсақ бидайдың будан комбинацияларын in vitro жағдайында ұзақ сақтаудың теориялық және практикалық параметрлерін жасау, гендік банктің алғашқы үлгісін жасау.
   
3. 
   Қолданылу саласы, бәсекелестігі, қолдағы бар патент. Жаздық жұмсақ бидай селекциясы. Әлемдік тәжірибеде ұқсастық жоқ.
   
4. 
   Практикада іске асу үшін дайындық дәрежесі. Жаздық жұмсақ бидайдың будан комбинацияларының in vitroда гендік банкі құрылды. Инновациялық патентке мәлімдеме жасалды. Мәлімдеме атауы «in vitro жағдайында каллус ұлпасын ұзақ сақтаудың тәсілі».
   
5. 
   Ендіру аумағы. «С.Сейфуллин атындағы ҚАТУ» АҚ биотехнология зертханасының базасында өсімдіктің ұлпа культурасында будан комбинациялардың банкі құрылды, 75 будан комбинация бар. Бұл комбинациялар жаздық жұмсақ бидайдың әр түрлі сорттарын будандастырудан алынған.
   
6. 
   Жобаның құны, жобаның техникалық-экономикалық мақсатқа лайықтылығын делелдеу. Қазақстанның солтүстігінде жаздық жұмсақ бидайдың селекциясына бастапқы материалдың негізгі көзі ретінде бірегей комбинацияларды сақтап қалу және әр түрлі ұрпақтағы будандардың ажырамайтын формаларын алу мақсатында in vitro жағдайында будандық комбинациялардың гендік қорын құру
   
7. 
   Жобаны тапсыру тәсілі және шарты, қарым-қатынас формасы. Қазақстан Республикасының селекциялық мекемелеріне гендік материалды тапсыру.
   
8. 
   Жобаның авторлары, НИО, телефон, факс, электронды пошта. Швидченко В.К., а-ш.ғ.к, доцент, Хасанов В.Т., б.ғ.к., Каманова С.Г., Москаленко В.М. 010011, Астана қаласы, Жеңіс даңғылы, 38. Тел.: (7172) 39-38-47. Факс: (7172)316072, e-mail: agun @mbox.kz, vadim_kazgatu@mail.ru.
   
9. 
   Жобаның қысқаша мазмұны. Зерттеу нысаны отандық және шетелдік селекцияның жұмсақ бидай сорттары мен будандары.
   

Жұмыстың мақсаты - ұлпа өсіндісінде индукциялық мутагенез, полиплоидия, классикалық селекция әдістері негізінде жаздық жұмсақ бидайдың сорттары мен будандарының генетикалық өзгергіштігін кеңейтудің теориялық және практикалық негіздерін дайындау, осының негізінде жоғары өнімді және стрестік жағдайларға төзімді сорттардың селекциясы үшін алғашқы материал дайындау.

Бидайдың жетілмеген және пісіп жетілген дәндерінің ұрықтарынан, дән өскіндерінен, бидай өсімдігінің жас гүлшоғырларынан каллустар индукцияланды. Жаздық және күздік бидайдың әр түрлі сорттарының каллус түзушілік қабілеттері зерттелді. Бидай сорттарының клетка құрылымдарынан регенеранттар алынды, олар табиғи егістік жағдайында шаруашылық – биологиялық белгілері бойынша (2007-2008 ж) селекциялық бағалаудан өтті. Зерттеу жүргізген уақытта 560 регенерант-өсімдік алынды.

Этилендиамин, нитрозометилмочевина және нитрозоэтилмочевина мутагендерінің әр түрлі концентрацияларында өңделген дәндердің өскіндерінің дозалық қисық сызығы жасалынды. Мутагендердің қолайлы концентрациялары анықталды. Мутант формалардың М₁, М₂, М₃, М₄ ұрпақтарының құрылымына сипаттамалар жасалынды. Барлығы 1533 мутант форма зерттелді (М₂-449 дана, М₃-271 дана, М₄-813 дана). Бидайдың күздік формаларын жаздыққа трансформациялаудың негізгі параметрлері жасалынды. Күздік бидайды жаздыққа ауыстырудың негізінде 5 линия алынды, олардың барлығы биіктігі және басқа да белгілері бойынша жаздық бидайға тән барлық ерекшеліктерді иеленген. Бидайдың гендік сан алуандығын құруда биотехнология, классикалық селекция, индукциялық мутагенез және күздік бидайды жаздыққа трансформациялау әдістерінің негізінде алынған нәтижелер бойынша салыстырмалы бағалау жұмыстары жасалынды.

Қазақстанның солтүстігінде тұқымдық картоптың сапасын бақылау және сертификаттау бойынша сертификациялық қызметтің үлгісі жасалынып, зертхана ұйымдастырылды. Осы жүргізілген зерттеулер нәтижелерінен кейін Қазақстан Республикасының тұқымдық картоп системасы келесі маңызды істерді аяқтауды қажет етеді: міндетті нормативті талап ретінде тұқымдық картопты жинағаннан кейін алғашқы материал кластары және супер-суперэлиталарды зертханалық диагностикалық құралдардың көмегімен иммуноферменттік талдау жүргізу арқылы тестілеу; тұқымдық шаруашылықтардың картоп егістігінде жәндіктер мен вирус тасымалдаушылардың ұшуы мен олардың таралуын бақылау және есепке алуды ұйымдастыру; міндетті талап ретінде тұқымдық шаруашылықта оңтайлы мерзімде картоптың сабағын қырқу; клондық сұрыптаусыз тұқым шаруашылығы сызбанұсқасын қолдануға тиым салу; Республикада картоп өнімін көтеру үшін жоғарыда көрсетілген мәселелермен қатар міндетті түрде сауықтырылған картоп сорттарының банкін егістік жағдайында, табиғи таза фитосанитарлық аудандарда (оңтүстіктің таулы аймағында және солтүстік Қазақстанның орманды массивтерінде) ұйымдастыру шараларын жасау қажет.

1. 
   Жобаның атауы. «Солтүстік Қазақстан жағыдайындағы күнгүрт қара қоңыр топырақтарда дәнді дақылдардың ылғалды-ресурстарды үнемдеп өндеу технологиясын құру»
   
2. 
   Жобаның мақсаты. Солтүстік Қазақстан жағыдайындағы күнгүрт қара қоңыр топырақтарда дәнді дақылдардың ылғалды-ресурстарды үнемдеп өндеу технологиясын құру.
   
3. 
   Пайдаланатын саласы, бәсекелестілігі, патенттің болуы. Бұл өнер табысы ауыл шаруашылықтың өсімдік шаруашылық саласына жатады. Осыған ұқсаған зерттеулер бұрын Солтүстңк Қазақстан аймағында бұрын өткізілмеген. Өндіріске арналған ұсыныс вегетация кезеніңде дақылдардың сумен қаматамасыз етілуін жақсартуға арамшөптермен күресуге, жаздық бидайдың өнімділігін арттыруға, олардың өнделуіне кеткен шығындарды азайтуға мұмкүншілік береді. Бәсекелестілігі бар. Өнертабысқа иновациялық патент алынған.
   
4. 
   Өндірісте пайдалануға дайындығы. Ғылыми ұсыныс сатуға толығымен дайын, нәтижелері бойынша өндіріске ұсыныс шығарылды.
   
5. 
   Игеру көлемі. «Астана-Өнім»АҚ танаптарында 2008 жылы жаздық бидайды өндеу технологиясының элементтері 3000 га алаңында енгізілген.
   
6. 
   Жобаның бағасы, технико-экономикалық пайдалалығының дәлелдеуі. Ұсынылған механикалық өндеулерді азайтатың технология әдеттегі технологиямен салыстырғанда топырақтың оптималды физикалық қасиеттерін сақтауды, топырақты ластануын азайтуды, рентабелдік денгейі 125-130% денгейі жағыдайында әдеттегі технология денгейіндегі жаздық бидайдың өнімді алу. Жобаның бағасы 300000 тенге.
   
7. 
   Жобаны беру жағдайы және тәсілі, байланыстың түрі. Ұсыныстарды беру. Ақпараттық-кеңес тренингтері және семинрларын өндірісте өткізу. Келісім шарт жасау.
   
8. 
   Жобаның авторлары, ҒЗМ мекен жайы, телефон, факс, электрондық почта. Аралин А.У. а.ш.ғ.к., Хамзина Б.Н., Хамзин С.Б. 473011 Қазақстан Республикасы, Астана қ., Жеңіс данғылы 62, С.Сейфуллин атындағы ҚАТУ, телефон , С.Сейфуллин атындағы ҚАТУ, телефон 39-55-48, факс 32-22-94, электронды почта – agun@mbox.kz.
   
9. 
   Жобаның қысқаша сипаттамасы. Ылғалды үнемдеуді қаматамасыз ететің, материалдық және қуаттық шығынды азайтатың өнер табысының техникалық мақсаты топырақты минималды өндеуі болады, оны мехникалық өндеулерді азайту арқылы жасйды. Гербицидті сүрі танапты қолдануды ұсынылады, сүрі танаптан кейінгі бірінші бидайдың себу алдындағы өндеуді егу тереңдігіне ЛДГ – 10 сыдыражыртқышымен өндеуді ұсынылады және сүрі танаптан кеінгі екінші бидайдың егістерінде жаздық бидайдың түптену кезенінде талғам әсерлі гербицидтрмен өндеуді ұсынылады.
   

Рекомендацияны өндіріс мекемелерге ұсыну. Өндірісте ақпараттық – кеңес тренингтерді өткізу. Келісім шарт жасау.

Жаздық бидайдың қосымша өнімділігі минималды және нөлдік технологияларында керісінше 2,7 және 2,9 ц/га, ал ноқатта 2,7 және 2,5 ц/га болды. 1 га-дан таза пайда дәстүрлі технологияларымен салыстырғанда жаздық бидайда 4,7-5,3 мың тг., ал ноқатта 4,8-6,2 мың тг. жоғарлады.

Жоба дән сұр көбелегінің фитосанитарлық бақылауынының және химиялық өңдеудің экологиялық бақылауының мынадай технологияларын нәтижелі түрде жүргізуге мүмкіндік туғызады:

- аудандар мен биологиялық нысаналардың ерекшеліктерін ескере отырып, дән сұр көбелегінің жаз кезінде таралуын анықтайтын тексеру жұмыстарының дәл уақытын анықтау;

- жаздық бидай мен дән сұр көбелегінің фенологиясын ескеріп, химиялық өңдеуді жүргізу уақытын ойдағыдай анықтау;

- санитарно-гигиеналық талаптарға сәйкес қолдануға ұсынған препаратты егін жинауға дейін 7, 15 немесе 20 күн қалғанда ғана бүркуге болатынын ескеріп, химиялық өңдеуді тоқтатуының санитарлық уақытын сигналдау.

Пайдаланушыларға арнап, қысқа мерзімді болжамдарды және сигналдарды тез дайындайтын фенокалендардың ыңғайлы формасы ұсынылды.

Жоба шараларының нәтижелігі мынада:

- әрбір жердің зерттеуін бөлек-бөлек ұйымдастыру, күмәнсіз мәліметтерді көбейту және артық зерттеулерден құтылу;

- химиялық өңдеудің биологиялық нәтижесін 92-95%-ке дейін көтеру;

- егін жинауға дейін жүргізетін соңғы өңдеу жұмыстарының тәртібін сақтау және дәнді инсектицид қалдықтарымен ластауына мүмкіндік бермеу;

- 1 гектар жерді зерттеуде 5 теңге, 1 гектар жерді қорғауда 25 теңге экономикалық нәтиже алу;

- қалыптасқан фитосанитарлық жағдай туралы шындық мәлеметтер алу, жағдайды дұрыс бағалау және ойдағыдай шешімдер қабылдау.

Trichoderma саңырауқұлақтары негізінде биопрепараттар шығару үшін кепілдеме дайындалды.

1. 
   Жобаның аты: «Солтүстік Қазақстанның далалық аймағында өсірілетін дәнді дақылдардың саңырауқұлақ ауруларының қоздырғыштарына қарсы мәдени дақылдар және жабайы өсімдіктер негізінде биопестицидтер жасау».
   
2. 
   Жобаның тағайындалуы. «Солтүстік Қазақстанның далалық аймағында өсірілетін дәнді дақылдардың альтернариоз, гельминтоспориоз, фузариоз қоздырғыштарына байланысты антифунгальды қасиеттері бар өсімдіктерді іздеу»
   
3. 
   Қолдану аймағы, бәсекелестігі, патенттердің болуы. Өсімдік қорғау. Патенттер жоқ.
   
4. 
   Тәжірибе жүзінде қолдануға дайындық дәрежесі. Жоғары өсімдіктердің антифунгальды қасиеттерін байқау жұмысының сұлбасы жасалды, осыны өсімдік сығындыларынан биопрепараттарын дайындау кезінде басшылыққа алу керек.
   
5. 
   Енгізу көлемі. Жобаның орындалу нәтижесі бойынша авторлары Науанова А.П., Бекішев Н.Ш., Ишмуханбетова Г.Н – Астана: КАТУ, -2008.- 36 б. «Өсімдік текті фунгициттерді жасау бойынша ұсыныстар» атты әдістемелік нұсқаулары шығарылды.
   
6. 
   Жобаның құны, жоба мақсатына сәйкес техникалық – экономикалық негіздеу 3000 мың тенге. Ауылшаруашылық тәжірибесінде мәдени және жабайы өсімдіктер негізінде дайындалған биопестицидтерді қолдану қоршаған ортаның ластануын азайтуға, бағасы жоғары фунгициттерге қажеттілікті төмендетуге және агроценоздың фитосанитарлық жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді.
   
7. 
   Жобаны тарату әдістері мен жағдайы, ынтымақтастық түрлері. Өзара келісім негізінде.
   
8. 
   Жобаны тарату әдістері мен жағдай, телефон, факс, электрондық пошта. Науанова А.П. С.Сейфуллин атындағы КАТУ тел/ факс – 8 (717)2-302024, е – mail nauanova @ mail. ru.
   
9. 
   Жобаның қысқаша сипатттамасы: ҒЗЖ нәтижесінде қылтықсыз арпабас, тарғақты еркешөп, жатаған бидайық, қымыздық, сары жоңышқа, ноқат, рапс, беде, кенепшөп, сүттігеннің сулы сығындылары фитопатогендік саңырауқұлақтардың морфологиясы мен конидийлерінің түзілуіне әсер етпейтіні анықталды. Ащы жусан, сұлы, шалфей, орал миясы, жоңышқа, кориандр, амарант сияқты емдік өсімдіктердің сулы сығындысы саңырауқұлақ қоздырғыштарының өсуін тежейді.
   

Бидай мен арпаның тамыр шірігіне қарсы сығындыларының биологиялық тиімділігі 51,6-67,7% аралықта ауытқыды. Арша жыңғылының гүл шоғырының бутанолды сығындысын қолданатын нұсқада толық пісіп-жетілу кезеңіне дейін ең жоғарғы биологиялық тиімділік- 66,6-67,7% болды.

Өсімдік текті биопрепараттар дайындауда қолданатын жоғары сатыдағы өсімдіктердің антифунгицидтік қасиетін анықтайтын жұмыс сұлбасы еңгізілді.

Дәнді дақылдардың альтернариоз, гельминтоспориоз және фузариоз ауруларына қарсы өсімдік текті биопрепараттарды жасауда гүл шоғырынан алынған 5% бутанолды сығындының, арша жыңғылы жапырағының этилацетатты және этаналды экстракттарының фунгицидті қасиеттерінің заңдылықтарын ескеру қажет.

Әдіс қажетті қосымша өнім алуға және тыңайтқышқа деген қажеттілікті анықтауға; болатын жағдайға сәйкес қосымша өнімді жобалауға және олардың тиімділігін есептеу мен тиімді енгізуге мүмкіндік береді.

Анализ состояния семеноводства кормовых трав в Республике Казахстан и Акмолинской области показал, что в регионе до сих пор нет ни одного семеноводческого хозяйства по этой группе культур, а для залужения всех имеющихся бурьянистых залежей только в продовольственном поясе потребуется не менее 30 тыс. тонн семян многолетних трав. В связи с этим, кроме развития сети семхозов массового размножения семян кормовых трав, следует организовать дальнейшее их размножение в каждом животноводческом хозяйстве в необходимом количестве.

Опыт показал, что на освоенных бурьянистых залежах в зависимости от вида культур можно получать от 1,5 (житняк, люцерна) до 6 ц/га (эспарцет) семян кормовых трав.
1. Жобаның атауы. «Көпжылдық шөптердің тауарлық тұқым шаруашылығының фитоценологиялық негіздерін және практикалық тәсілдерін жасау және пайдаланылмайтын танаптан шығарылған жерлерді жоғары өнімді малазықтық жерлерге қайта құру»

2. Жобаның бағыты. Малдарды толыққанды азықтармен қамтамасыз ететін жақсы жүйелері бар орташа және ірі мал шаруашылығы өнеркәсіптерін құру. Мал азықтық дақылдарының егістіктерін көбейту үшін танаптан шығарылған жерлерді айналымға еңгізу, яғни көпжылдық бұршақ және астық тұқымдас шөптерді алу. Көпжылдық малазықтық шөптердің тауарлық тұқым шаруашылығын ұйымдастыру.

3. Қолдану аумағы, бәсекеге қабілеттілігі, патенттердің болуы. Ірі және орташа мал шаруашылығы кәсіпорындары, кооперациялық, фермерлік және шаруа қожалықтары.

Айналымнан шығарылған жерлерді жайылым мен шабындықтарға айналдырғаннан кейін алынған, арзан және жоғары сапалы малазықтары арқылы мал шаруашылығы өнімдерінің (ет, сүт және т.б.) өзіндік құнын төмендету, бәсекеге қабілеттілігін арттыру.

Өнертабысқа № 20916 инновациялық патент. Атауы «Далалы аймақта тыңайған қурайлы жерлерді тездетіп шалғындандыру тәсілі».

Өнертабысқа № 20917 инновациялық патент. Атауы «Далалы аймақтағы тыңайған қурайлы жерлерде топырақты алғашқы өңдеу тәсілі».

Зияткерлік меншік обьектісі мемлекеттік тіркелуі туралы куәлік №169 2007 жыл 14 наурыз, атауы «Солтүстік Қазақстанның далалы аймағындағы айналымнан шығарылған жерлердегі сукцессиялық процесстер» (ғылыми жұмыс).

4. Іс-санада жүзеге асыруға дайындығы. «Солтүстік Қазақстанның құрғақ далалы аймағында айналымнан шығарылған жерлерді (қурайлы тыңайған жерлерді) шабындық пен жайылымға пайдалануды игеру және шалғындандыру технологиясы» Астана, 2008 атты ұсыным басып шығарылды.

5. Өндіріске еңгізу көлемі. Ақмола облысының Целиноград ауданындағы ЖШС «Семеновка АЭ» 100 га жерге, ал ЖШС «Агрофирма Актык» -та 300 га аумаққа енгізілген.

6. Жобаның бағасы , оның пайдалылығының технико-экономикалық негіздемесі. Бірінші жылғы көпжылдық шөптерге кеткен шығындарды қоса есептегенде жобаның құны 1 гектарға 15000 теңгені құрады. Кейінгі тіршілік жылдары жобаның шығындары 85%-ға төмендейді. Ал шөпоттылығын үш жыл бойы сол немесе басқа технологияны қолдана отырып пайдаланғанда түсетін шартты таза түсім 18,3 мың теңгеден 30,7 мың теңгеге дейін болады. Қурайлы жерлерді жоғары өнімді малазықтықтық жерлерге айналдыру және жоғары құнарлы, құны арзан, бәсекеге қабілетті малазықтық өнімдері алу. Жусан басқан бос жерлерді мәдени малазықтық жерлерге, шабындықтар мен жайылымдарға, табиғи шымдылығын қалпына келтіре отырып және зиянкестер мен аурулардан фитосанитарлық, экологиялық жағдайын жақсарта отырып айналдыру қажет.

7. Жобаны берудің шарты мен әдісі, қызмет ету формасы. Кеңес беру жолымен келісім шарт негізінде, оқыту семинарларын өткізу, тренингтер, оқу-әдістемелік құралдармен қамтамасыз ету.

8. Жобаның авторлары, НИО мекенжайы, телефоны, факс, электронды почта. Можаев Н.И., Серекпаев Н.А., Стыбаев Г.Ж. тел. 87172 -21-57-53; 87172 -21-30-44, E-mail –serekpaev @ mail.ru.

9. Жобаның қысқаша мазмұны. Ірі және орташа, жоғары өнімді мал шаруашылығы кәсіпорындарын дамыту қажеттілігіне және Республикамызда, Астананың азық-түліктік белдеуінде мал басының өсуіне байланысты қолда ұстаған кезде де, жайылым кезеңінде де мал азығының барлық түрлеріне сұраныс артуда. Сондықтан, мал шаруашылығын жасыл, шырынды және ірі мал азығымен қамтамасыз ету денгейін көтеру үшін қосымша жер қорларын пайдалану қажеттілігі туындайды. Еліміздің әр аймақтары бойынша шартты түрде малдың бір басына қажетті мал азығы, мал азықтық өсімдіктерді өсіруге пайдаланылатын жыртылатын жерлердің және табиғи шабындықты-жайылымдық жерлердің көлеміне байланысты өзгереді. Жануарларды қолда ұстаған кезде және жайылым кезеңінде құнарлы мал азығымен қамтамасыз етудің негізгі жолы және үлкен қоры ретінде, айналымнан 8 – 12 жыл бұрын шығарылған жерлерді атауға болады. Бұл жерлердің көлемі Ақмола облысында 2 млн.га, ал Солтүстік Қазақстанның далалы аймағында 10 -12 млн.га астам.

Ақмола облысының шаруашылықтарында айналымнан шығарылғанына 6 – 12 жыл болған әр түрлі егістіктердегі өсімдік құрамын зерттеу нәтижесінде, екінші – үшінші жылдары біржылдық және көпжылдық арамшөптері (қара сұлы, қалуен, ақ алабұта, сүттіген) басым фитоценоз қалыптасқан, ал кейін аталған арамшөптері бар бұл кезең қурайлы кезеңге ауысқан. Бұл кезеңде жартылай бұталы өсімдіктер, әр түрлі жусандар (ақ жусан, ащы жусан, және т.б.), басым болды, яғни бұл өсімдіктер бір жерде ондаған жылдар бойы өсе алады. Бұл фитоценоздарда шөптердің басқа түрлері кездеспейді, сондықтан бұл жерлердің мал азықтық құндылығы төмен.

Бұл жерлер қарашірігі, құрамындағы қоректік элементтері бойынша бидай егілген топырақтарға қарағанда айырмашылығы жоқ, бірақ сортаңдығы жоғары (рН 8,0 – 9,0), сондықтан бұл жерлерде құнарлы мал азықтық шөптерді егіп, жоғары өнімді шабындықтар мен жайылымдар жасауға болады.

Целиноград ауданында 2001 – 2006 жылдары егістіктен шығарылған жерлерді өңдеу технологиясын үйрену және бұл жерлерді шалғындандырудың барысында жоңышқаның, эспарцеттің, еркекшөптің, қылтықсыз арпабастың және осы аталған шөптер қоспаларының құрғақ масса өнімі 15 – 18 ц/га дейін жететіндігі анықталды.

1. 
   Жоба атауы «Жаңа жоғары өнімді қара-ала мал (қазақы типті) тұқымын алу».
   
2. 
   Жобаның бағыты. Республикада сүт өндірісін арттыру және тұрғындарды сүт және сүт өнімдерімен қанағаттандыру мақсатында жергілікті қара-ала сиырды голштин тұқымымен будандастыру әдісімен алынған сүтті малдың жаңа тұқымынан сүтті және майлы сүтті өзіндік топтарын алу.
   
3. 
   Қолдану аясы, бәсекеге қабілеттілігі, патент алғандығы. Өзіндік топ малдарының қолданылу аясы кең болуы мүмкін, себебі голштин тұқымды бұқалар пайдаланылған Солтүстік Қазақстанның барлық малдары селекциялық үрдіске қатыстырылуы мүмкін. Қазақстанда гоштинмен будандастырылған қара-ала сиырдың өзіндік топтары жоқ. Біз селекцияда ресейлік бұқалар, ал тұқымды шаруашылықтарда шетелдік бұқалар пайдаланылды.
   
4. 
   Практикалық қолданысқа дайындық дәрежесі. Зерттеу жұмысы басталды, 2011 жылы бірінші еркек бұзауларды аламыз. Кейіннен оны үздіктерін (бұқалардың деңгейіндегілерді не одан жоғары деңгейдегілерді) іріктеу үшін тұқымдық сапасы бойынша бағалау қажет. Одан кейін осы бұзаулардан ұрпақ алып, оларды да бағалап, содан кейін ғана топты саралайды (олардың үш ұрпағы болуы керек).
   
5. 
   Енгізу көлемі. Аталған тақырыптың нәтижелерін өндіріске енгізу туралы алынған топтарды саралағаннан кейін ғана сөз қылуға болады. Сонымен қатар Мақсатты стандарт бойынша бұқалардың генетикалық әлеуеті 6500 және 5400 кг болатынын ескерсек, сиырдың сүт өнімділігінің артуы 1 сауын кезінде 1 басқа шаққанда 750-900 кг шамасында болады деп болжам жасауға болады. Оларды Солтүстік Қазақстанның барлық голштинделген қара-ала сиырларына қолдануға болады.
   
6. 
   Жоба құны, жобаның мақсаттылығының техника-экономикалық негіздемесі. Жобаның мақсаттылығын пайдаланылған сиырлар мен қашарлар санымен анықтауға болады, алайда сиырларды құнарлы заттармен нормаға сай қамтамасыз еткен кезде сүтті сатудан түсетін пайда 1 сиырдан 80-100 мың теңгені құрауы мүмкін.
   
7. 
   Жобаны тарату шарттары мен тәсілі, ынтымақтастық формалары. Топты саралағаннан кейін бұқалардың ұрығын жасанды ұрықтандыру жолымен тарату қажет. Ынтымақтастық формасы келісім-шарт бойынша.
   
8. 
   Жоба авторлары, ҒЗБ мекенжайы, телефон, факс, электронды пошта. Б.Ө.Әлімжанов а/ш.ғ.д., профессор; Л.В.Әлімжанова а/ш.ғ.д., С.Сейфуллин атындағы ҚазАТУ профессоры, Астана қ-сы, Жеңіс даңғ., 62а, 39-55-48, 29-76-14, факс: 31-60-72
   
9. 
   Жобаның қысқаша сипаттамасы. Базалық шаруашылықтардың табынындағы үздік сиырлардан тапсырысты жұптау арқылы 62-75 % голштин тұқымды 47 бұқа алынды. өсіру кезінде жануарлар 6, 12 және 18 айлығында тірі салмағына, экстерьеріне, гематологиясына және табиғи резистенттілігіне бағаланды.
   

Сонымен қатар алдында «Асыл түліктен» сатып алынған 4 бұқа «Родина» АФ-да бағаланды: Матрос №64 – санаты А3Б1, Ямал №975 – санаты А3Б3, Атлет №102 – санаты А3Б3 және Рекорд № 669 санаты А2Б3.

Сондай-ақ топтарды құру үшін пробанда тұқымының аналығы ретінде бұқалармен жасты қашарлар өсірілді. Олар бойы, 6, 12 және 18 айлығындағы дамуы, 6 айлық жүктілік кезіндегі дамуы және бірінші сауыны бойынша бағаланды. Олардың 7 айлық сауын кезіндегі сауылуы 3300-3400 кг, толық саууда болжам бойынша 4 мың кг және одан да көп болуы мүмкін.

1. Жобаның аталымы. «Солтүстік Қазақстандық етті –майлы-жүнді бағыттағы ақ , ақшыл қылшық, ұяң жүнді қой туқымының жаңа типін шығару»