Орталықтандырылған сумен қамтылуы

Аталмыш салада негізгі проблема су құбыры желісінің тозуы болып табылады. Осыған байланысты қажетті көлемдегі және кепілді сападағы ауыз суға қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін сумен қамту жүйелерін жаңадан салуды жалғастыру және қолданыста барын жаңғырту қажет.

Қала тұрғындарының орталықтандырылған суды бұруға қол жетімділігі 74,3, соның ішінде Орал қаласы бойынша - 72%, Ақсай қаласы бойынша – 92,6%% құрайды. Кәріздік желілердің ұзындығы 406,4 шақырым, соның ішінде Орал қаласы бойынша – 354,5 шақырым, Ақсай қаласы бойынша – 51,9 шақырымды құрайды. Ауыстыру қажет ететін кәріздік желілер 230,8 шақырым, соның ішінде Орал қаласы бойынша – 188,8 шақырым, Ақсай қаласы бойынша – 42 шақырымды құрайды.

Орал және Ақсай қалалары орталықтандырылған жылуды пайдалануда. Орал қаласының жылумен қамтуын 561 Гкал/сағ. қуаты бар қалалық ЖЭО және 14 қазандық қамтамасыз етеді, Ақсай қаласын 7 қазандық жылытады. Орталықтандырылған жылумен қамту қызметімен қамтамасыз ету деңгейі 99,8%, соның ішінде Орал қаласы бойынша – 99,8%, Ақсай қаласы бойынша - 100% құрайды. 2014 жылы жылумен қамту көздерінің жылу энергиясын өндіру 3490,9 мың Гкал құрады.

Жылу желілерінің жалпы ұзындығы 283,8 шақырым, соның ішінде 277,2 шақырымы - коммуналдық, 6,8 шақырымы - жеке меншікте.

Саланың негізгі проблемасы 54% құрайтын желілердің тозуы болып табылады, оның деңгейі өткізіліп жатқан шараларға байланысты төмендеу үрдісі бар.

2012 жылы облыс бойынша 11,8 шақырым жылу желісі, 2013 жылы – 13,7 шақырым, 2014 жылы – 13,7 шақырым ауыстырылды.

2012 жылы магистралдық жылумен қамту желілерін айыру және апатты жағдайлар саны 15 бірлік, 2013 жылы – 0 құрады, 2014 жылы – 9 бірлік құрады.

Облыстың ауылдық елді мекендерін газдандыру жалғасуда. Тұрғындарды табиғи газбен қамтамасыз ету 2012 жылы 86%-дан 2014 жылы 91,2%-ға дейін, ауыл тұрғындарын 72,0%-дан 82,6%-ға дейін ұлғайды.

Газ желілерінің ұзындығы 3334,3 шақырым, соның ішінде қалалық 900,3 шақырым және ауылдық жерлерде 2434 шақырымды құрайды.

37- кесте

Табиғи газбен қамтылуы

%

Облыстың елді мекендерін газдандыруға 2012-2014 жылдары мемлекеттік бюджеттен 8,8 млрд.теңге бағытталды. «КазТрансГазАймақ» АҚ БҚФ өз қаражаты және бюджет қаражаты есебінен 2012 жылы 2503,5 шақырым, 2013 жылы – 2680,9 шақырым, 2014 жылы – 3049,2 шақырым газ құбыры салынды. 277,9 мың адамы бар 254 АЕМ табиғи газға қосылды.

Тұрғын-үй коммуналдық шаруашылықтың негізгі проблемалық мәселесі болып электр, жылу, сумен қамту және суды бұру желілерінің тозығы жетуі, өмір сүру деңгейін қамтамасыз ету инфрақұрылымының жаңа желілерін салу және қалпына келтіру жұмыстарына мемлекеттік және жеке инвестициялардың жеткіліксіздігі: коммуналдық қызметтің қолданыстағы тарифтері желілерді қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу шығындарын жаппайды; өмір сүру деңгейін қамтамасыз ету инфрақұрылым жүйелеріне қызмет көрсету бойынша кәсіпорындардың материалдық-техникалық жабдықтарының жеткіліксіздігі.

Жайық өзеніне жіберілетін 2 шартты-таза су: “Батыс Су Арнасы” ЖШС ауыз су дайындайтын станциясынан, №2 ПР – 10/35 турбинасының салқындататын жүйесінен Орал ЖЭО болып отыр.

Үш ағынды суды жинағыш, соның ішінде екі Орал қаласының ағынды суларын және біреуі – Ақсай қаласының ағынды суын жинақтайтын орын бар.

Орал қаласының (шаруашылық-тұрмыстық және өндірістік) ағынды сулары канализациялық тазалау қондырғыларында механикалық тазаланудан, қолдан жасалған тоғандарда табиғи биологиялық тазаланудан өтеді және №2 жинақтаушыға құйылады.

39- кесте

Шығарындылар көлемі

Төгінділер түрлері		2012 ж.	2013 ж.	2014 ж.	2014 ж. 2013 ж., %-бен
Өнеркәсіп төгінділері	Су бұру көлемі, мың текше м	3738,1	3691,1	3446,9	93,3
	Ластаушы заттар көлемі, мың тонна	5,5	11,3	12,4	109,6
Шаруашылық-тұрмыстық ағынды сулар	Су бұру көлемі, мың текше м	12001,2	7760,3	6567,1	84,6
	Ластаушы заттар көлемі, мың тонна	3,4	2,24	2,3	102,7
Жерүсті су қоймаларына төгінділер	Су бұру көлемі, мың текше м	3108,0	7638,6	7569,5	99,1
	Ластаушы заттар көлемі, мың тонна	4,5	0,85	0,83	97,6

2014 жылы облыс бойынша өнеркәсіп төгінділері көлемі өткен жылмен салыстырғанда біраз азайған (7%-ға). Төгінділер көлемінің қысқаруы техникалық регламентке сәйкес ілеспе-пласт суларды тазарту үрдісінде техникалық суды аз пайдаланумен, жер бедеріне КПО б.в. ластанбаған аумағынан жаңбыр және қар суы төгінділерінің болмауы және қайталама пайдаланудың артуымен байланысты.

Өзге кәсіпорындарда ағынды сулардың төгінділерінің елеусіз артуы немесе кемуі байқалады.

Радиациялық жағдай. Бүгінгі күнге облыс бойынша радиациялық жағдай тұрақты, облыс аудандарындағы гамма-фон сағатына 0,01-0,19 мкр/сағ құрайды. Облыста он кәсіпорын 44507 ГБк жиынтық белсенділікті 62 радиоактивті көздерді өз жұмыстарында қолданады. Облыс бойынша сәулені иондайтын және радиоактивті ластаушы иесіз қалған көздер табылған жоқ, уранды кен орындары жоқ.

Жер ресурстарының қалдықтармен ластануы. Облыстың қатты тұрмыстық қалдықтары полигондар мен жинағыштарға, сондай-ақ ұйымдастырылған ауыл қоқыстары үйінділеріне шығарылады.

Облыс аумағында екі ҚТҚ полигоны жұмыс істейді, Орал және Ақсай қалаларында. Сонымен қатар облыста 408 әртүрлі елді мекеннің қоқыс немесе қалдықтарды орналастыратын орындары бар. Олардың бір бөлігінде (221) жерге орналастыру құжаттары бар, қалғанында (203) белгіленген тәртіпте ресімделген жерге орналастыру құжаттары жоқ.

Жергілікті кәсіпорындардың экономикалық ынталылығы мен техникалық деңгейінің төмен болуы және қажетті жабдықтардың болмауы салдарынан, облыста пайда болатын ҚТҚ-ның 0,79 пайызы (2014 жыл мәліметі бойынша) ғана өңделіп, қайта пайдаланылады. 22,2 млн. теңгеге «Орал қаласы ҚТҚ полигоны құрылысы» ТЭН жасалуда.

Жұмысты 2016 жылдың ақпанында аяқтау жоспарлануда Сонымен қатар, қалдықтарды жинау және өңдеудің, сондай-ақ энергияны сақтау және экологиялық таза технологиялардың өсу қарқыны орын алып отыр, атап айтқанда:

«Талап» ЖШС - 2011 жылдан бастап пайдалануға жарамсыз сынапқұрамды, люминесцентты және энергия үнемдегіш шамдарды қабылдап, залалсыздандырады. Шамдарды залалсыздандыратын өз қондырғылары бар;

Орал және Ақсай қалаларында медициналық қалдықтарды өртеу тәсілімен зазалсыздандыруды «Талап» АҚ, «Облыстық аурухана» МКК және Бөрлі аудандық ауруханасы жүзеге асырады. Кәсіпорындардың медициналық қалдықтарды өртеуге арналған газды отынды пештері бар;

«Антей» ЖШС – полимер қалдықтарды өндеумен айналысады. Су құбырлары мен кәріз жүйесіне арналған люктар, полимер тақталар, полимер сыйымдылықтарды шығарады. 2014 жылы 14 тонна қалдық полимер қабылданып, өңделді;.

«СТН» ЖШС – мұнай негізінде емес бұрғылау қалдықтарын өңдеу бойынша алаңды іске қосты. Қосымша мұнай негізіндегі шламды және мазутталған топырақты өртеу тәсілімен зарарсыздандыратын қондырғы орнатылды. Аталған кәсіпорынмен «Жайықмұнай» ЖШС, «Урал ойл энд газ» ЖШС, «Карповский северный» ЖШС шламдары қабылданады. Өңдеуден кейінгі залалсыздандырылған қалдықтарды құрылыс материалдары және жол құрылысында қайталама материал ретінде пайдаланылады;

ЖК «А.Үсенов» кредит есебінен қағаз қалдықтарын өңдейтін жабдық сатып алды, рұқсат құжаттары алынды, қайта өңдеу жабдығын монтаждау және ретке келтіру жұмыстары жүргізілді. 2014 жылы өңдеуге 140 тонна қағаз қалдықтарын қабылдады;

ЖК «ВТС Уральск» және ЖК «Куксова» өз аумақтарында қағаз қалдықтарын (қаптама қағаз және қораптар, полимерлер) қабылдауды ұйымдастырды. 2014 жылы бұл жұмыстар едәуір жандандырылып, олармен 660 және 938 тонна жиналып, облыс сыртына өңдеуге шығарылды;

КПО б.в. кәсіпорынның кеңсе ғимараттарында қағаз қалдықтарын бөлек жинауды ұйымдастырды, 2014 жылы - 42 тонна қайталама шикізат жиналды;

«БГС-Ақсай» ЖШС, «Альтаир» ЖШС, «Ареал» ЖШС, «Жайықсельстрой» ЖШС және басқалары сияқты облыстың ірі құрылыс кәсіпорындары құрылыс алаңдарының ауытқуын және шұңқырларын таза топырақпен толтырудың орнына құрылыс қалдықтарын («инертті» материалдар) қолданады. Осы мақсаттарға пайдаланылған қалдықтардың көлемі шамамен жылына 3 мың тоннаны құрайды;

«ҚазАрмапром» ЖШС және «Орал құю механикалық зауыты» ӨК металл қалдықтарын өздерінің құю өндірісіне қабылдап және қайта өңдейді. 2014 жылы 4,5 мың тонна металл сынығы өңделді. «Казармапром» ЖШС өндірістік ғимаратын жылытқыш ретінде металл шлактарын пайдалануда;

«Конденсат» АҚ шығарылатын шикізаттың зертханадан сапасын тексеруден өткізгеннен кейін мұнай өнімдерін құю технологиясына қайтаруды жүзеге асырады (жылына 2 тонна);

«Орал құс фабрикасы» ЖШС және «АҚАС» ЖШС шаруа қожалықтары мен тұрғындарға тыңайтқыш түрінде құстың саңғырығын өндіріп өткізеді (жылына 4,5 мың тоннадан астам);

2012-2014 жылдары табиғатты қорғау шараларына облыстық бюджеттен 310,1 млн. теңге бөлініп, игерілді (соның ішінде 2012 жылы – 97,3 млн. теңге, 2013 жылы-97,0 млн. теңге, 2014 жылы - 115,8 млн. теңге).

Облыстық бюджеттің қаражаттары есебінен БҚО Теректі ауданы Ұзынкөл ауылдық округінде Барбастау өзенінде суқоймасының бөгет ағаштарын және түп бекітпелерін күрделі жөндеу (81,7 млн. теңге) және Көшім өзенінің жағалауын тереңдету (101,8 млн. теңге) бойынша жұмыстар жүргізілуде.

Республикалық бюджет қаражаты есебінен Бөрлі ауданының Облавка ауылында жағалауларды бекіту жұмыстары аяқталды. Нысан пайдалануға қабылданды.

Қазақстан Республикасы Үкіметі және Ресей Федерациясы Үкіметі арасында Жайық трансшекаралық өзенінің экожүйесін сақтау Келісімде төтенше жағдайлардың алдын алу бойынша шаралар, өзен арнасын тереңдету және тазалау, зиянды заттарды төгуді тоқтату бойынша жұмыстарын жүргізу қарастырылады.

Облыстың оңтүстік аудандарын сумен қамту мәселесі бойынша 2009-2015 жылдары аралығында республикалық бюджеттің есебінен «БҚО Варволомей су торабындағы су тарату ғимаратын қайта құру», «Үлкен Өзеніне Орал-Көшім жүйесінен бассейінаралық су жіберу арнасын қайта құру I және II кезеңі», «БҚО Казталов ауданыңдағы Фурман каналының КП 190 - ПК 406 дейін күрделі жөндеу», «Үлкен өзендегі Айдархан су қоймасын қайта қалпына келтіру және қайта құру» нысандары бойынша жұмыстар аяқталды. Ақпәтер ауылы маңында Үлкен Өзен өзеніне Орал-Көшім жүйесінен бассейнаралық су жіберу үшін Киров-Шежін каналын қайта құру бойынша жүмыстар жүргізілуде. Осы шараларды қолдану РФ-дан су мәселесі бойнша тәуелділікті азайтады, облыстың оңтүстік аудандарының су шаруашылығы жағдайын жақсартады және тасқын суларын жинақтайды.

«Капустин Яр» және «Азғыр» полигондарына іргелес орналасқан аумақтардың экологиялық мәртебесін анықтау мақсатында елді мекендер және аумақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын, тұрғындардың денсаулығын және дозалық жүктемені, радиоэкологиялық жағдайын және аумақтың экологиялық жағдайын Кешенді бағалау әзірленді. Атырау және Батыс Қазақстан облыстарындағы «Азғыр» және «Капустин Яр» полигондарына іргелес орналасқан елді мекендерді әлеуметтік-экономикалық дамыту бойынша 2016 жылға арналған ұйымдастыру іс-шараларының жоспары (Жол картасы) бекітілген.

Орман шаруашылығы

Мемлекеттік орман қорының жалпы көлемі 2015 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 215 мың га құрайды (2013 ж. 01.01.– 215 мың.га, 2014 ж. 01.01.– 215,5 мың.га). Оның ішінде орманмен көмкерілген көлемі 197 га көбейді (2013 ж. 01.01. г. – 102,8 мың га, 2014 ж. 01.01.– 102,95 мың га, 2015 ж. 01.01. – 103,0 мың га).

.

3-сурет

Орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемелерінің материалдық-техникалық базасы жыл сайын жаңаруда. 2012-2014 жылдар аралығында 1 өрт сөндіру машинасы, 1 МТЗ тракторы, 12 УАЗ автокөлігі, 3 ВАЗ автокөлігі, 1 ГАЗ жүк автокөлігі, 1 қарда жүргіш машина алынды.

Екпелердің жоспарлы жерсінуіне қол жеткізу мақсатында топырақ дайындау шараларының сапасын арттыру бойынша, өсіріліп отырған ағаштардың түрлерін көбейту, жергілікті жерлерге бейімделген ағаш түрлерін өсіру шаралары атқарылуда. «Қазақ орман орналастыру кәсіпорыны» РМҚК орман орналастыру мекемесімен дайындық жұмыстары аяқталды. Облыста орман орналастыру жұмыстары 2016 жылға жоспарланып отыр.

2014 жылы мемлекеттік орман қоры аумағында 2,7 мың га орманмен көмкерілген алқапты құраған 49 орман өрті орын алды.

Орманды өрттен қорғау мақсатында ұзындығы 2000 км минералды орман жолақтарын орналастыру және 7300 км қашықтыққа күту жұмыстары жүргізілді. Орман орам соқпақтарын кесу, тазалау жұмыстары 97 км және өрт қауіпіздігіне арналған және орман шаруашылығы жолдарын жөндеу жұмыстары 70 км қашықтықта жүргізілді.

Орман өртінің алдын алу мақсатында 3 дана өрт бақылау мұнараларын орнату жүргізілуде.

Маңызды экологиялық мәселелер:

Жайық, Деркөл, Шаған өзендерінің және Шалқар көлінің экожүйесін сақтау, облыстың оңтүстік аудандарын сумен қамту нысандарын қайта құру және қалпына келтіру;

Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинау, өңдеу және залалсыздандыру, жер ресурстарының ластануының алдын алу, ресурс үнемдегіш технологияларды енгізу;

«Лира» нысанындағы ядролық жарылыстар нәтижесінде қалыптасқан, «Капустин Яр» және «Азғыр» әскери полигондары әсерінен пайда болған жерасты сиымдылықтарының экологиялық мәселелері;

Орал қаласында кәріздік тазалау құрылғыларын қайта құру, ағынды суларды тазалау тиімділігін арттыру.

Орман шаруашылығындағы мәселелер:

соңғы 20 жылдың ішінде орман ұйымдастыру шараларының жүргізілмеуі және орман шаруашылығы, орман қорғау, өртке қарсы шараларға жобалық-сметалық құжаттамасының әзірленбеуі орман шаруашылығын дамытуға теріс әсерін тигізеді. Нәтижесінде, орман шаруашылығы мекемелері тұздылығы жоғары алаңдарда, орман егуге жарамсыз, құнарсыз жерлерге егу жұмыстарын жүргізеді.

ауа райы жағдайына (құрғақшылық және ауаның жоғары температурасы, сонымен қатар облыс өзендеріне жайылма кезеңнен қорек келмеуі) байланысты орман өсімдіктерінің төмен өсімі (70%); орман өрті, оның себепшісі адамның іс-әрекеті және табиғи фактор болып келеді.

Ірі орман өрттеріне сараптама нәтижесінің қорытындысы дала өрттерінің мемлекеттік орман қорына жалғануынан пайда болатынын көрсетті.