ЖҰмыс бағдарламасы пән, пән коды Медициналық экология Мамандық 5В110400-«Медициналық-профилактикалық іс»

	ҚРДСМ «Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы» ШЖҚ РМК «Гигиена-1, дене шынықтыру және валеология» кафедрасы	044 -59/18-( )
	Медициналық экология

Кафедра мәжілісінде талқыланды.

доцент ________________ Долтаева Б.

ОҚМФА Қоғамдық денсаулық сақтау және медико-профилактикалық пәндері бойынша жүйелік әдістемелік комиссия мәжілісінде қаралды.
Хаттама № «_____» ________ 2013ж.

Комиссия төраймы м.ғ.к., доцент м.а Бейсембаева З.И.

Әдістемелік Кеңесте мақұлданды.

Хаттама № «_____» ________ 2013ж.

2. Бағдарлама:

2.1. Кіріспе

Қоршаған табиғи ортаның шырқын бұзып, барлық өмір, тіршілік көзіне залал туғызып отырған экологиялық өзекті мәселелердің себеп-салдарын түбегейлі болжап, сараптап сол қоршаған ортаның адам денсаулығына жасайтын ықпалын зерттейтін қолданбалы экологияның бір саласы -медициналық (латынның medicine - емшілік, емдеу деген сөзінен шыққан) экология.

Медициналық экологияның немесе экологиялық медицинаның негізгі элементтері қазіргі уақытқа дейін әртүрлі география, географиялық патология, геомедицина, геогигиена, экологиялық дициология, еңбек гигиенасы, кәсіп патологиясы, эпидемиология және т.б.болып келген, тек қана 1986 жылы Кливенде (АҚШ-та) экологиялық медицина жекеленіп ғылыми ілім болып аталған.

Қазіргі кезде экология даму жолында. Концепциялары, терминологиялық түсініктері, баға беру критерийлері, әдістемелері, теориялық негіздері әлі анықталған жоқ және бұл саладағы жоғары квалификацияланған мамандар жоқ.

Медициналық экологияны сипаттағанда әртүрлі түсініктер беріліп жүр. Мысалы И.И.Дедю (1990) бойынша, медициналық экология – бұл экологиялық бағыт медициналық, биологиялық салада дамыған және де адамның табиғи- антропогендік формада бейімделуі. Н.Ф. Реймерс бойынша медициналық экология - біртұтас гигиена, токсикология және экология кешені ретінде ғылыми сала.

Сонымен медициналық экология - медицина мен экологияның түйіскен жеріндегі, қоршаған ортаның және оның әсерінен адам денсаулығының бұзылуының жалпы заңдылықтарын түбегейлі зерттейтін кешенді ғылыми саласы, оның объектісі болып қоршаған орта, кеңістіктік – территориялық антропогендік, медициналық экологиялық жүйелер табылады, ал пәні болып - олардың денсаулыққа тигізетін зияндылығы нәтижесінде экологиялық жағдайға байланысты адам аурулары пайда болады.

- белгілі аймақтардағы экологиялық факторлардың халық денсаулығына жағымсыз әсерін оқыту;

• 
  қоршаған ортаға баға беру критерилері ретінде ағзаның әртүрлі жүйелерінің көрсеткіштері;
  
• 
  денсаулыққа ықпал жасайтын жағдайдағы қоршаған ортаның әсерлерінің бірлестік күштерінің ішіндегі көрсеткіштің ролі (радионуклидтердің,минералды тыңайтқыштардың, электромагнитттік өрістердің пестицидтердің және т.б);
  
• 
  қоршаған ортаның негативті немесе позитивті факторларының адамға көрсететін әсерлерінің экологиялық аспектілері;
  
• 
  медициналық, экологиялық ландшафтардың сыйымдылығын бағалау;
  
• 
  медициналық экологияның қалыптастыруын жасау;
  

• 
  медциналық экология пәнінің мақсаты мен міндеттерін, концепцияларын ;
  
• 
  медициналық экологияның терминологиялық , түсініктік базасын;
  
• 
  ғылым жүйесіндегі медициналық экологияның орнын;
  
• 
  медициналық экологияның негізгі заңдылықтарын;
  
• 
  медициналық экологияның ғаламдық және аймақтық аспектілерін;
  
• 
  экологиялық әсерлердің қауіптілігі және денсаулыққа тигізетін зияндылығын;
  
• 
  тәжірибелік медициналық экологияның маңызын;
  
• 
  қазіргі кездегі қалалармен ауыл тұрғындарының денсаулық
  

• 
  ластанған атмосфералық ауаның адам денсаулығына және өмір жағдайына әсерін,
  
• 
  литосфераның экологиялық ластануының салдарынан адам денсаулығына тигізетін әсерін;
  
• 
  экологиялық мәселелердә шешу үшін экологиялық тәрбие және білім берудің экологиялық белгілерін;
  
• 
  экологиялық патология туралы түсінікті, оның даму себептерін;
  
• 
  халық денсаулығын қорғау туралы заңды құжаттарды;
  

• 
  медициналық, экологиялық бақылауды жүргізу тәсілін (мониторинг);
  
• 
  медициналық, экологиялық диагностикалау;
  
• 
  медициналық, экологиялық картаға түсіру, аудандастыру;
  
• 
  территориялардың медициналық, экологиялық сипатамасын беру;
  
• 
  медициналық, экологиялық модельдеу;
  
• 
  қазіргі кездегі медициналық экологиядағы ақпараттық технологиялар;
  
• 
  кәсіптік сұрақтарды шешу әдістерінің бірі ретінде ағзамен қоршаған ортаның өзара әрекеттесу заңдылықтары туралы білімді қолдану;
  
• 
  қоршаған ортаны бағалауды және жеке адам мен халық арасындағы аурулардың даму себептерін талдай білу;
  
• 
  аурулардың алдын алу, экологиялық сауаттылығын жоғарылату;
  
• 
  қоршаған орта сапасын жақсарту бойынша экологиялық білімдерін іс жүзінде қолдану;
  
• 
  ластанған қоршаған орта нысандарының адам денсаулығына тигізетін әсерлерін зертханалық нәтижелерден талдау жасау;
  
• 
  адамның экологиялық қоры мен генофонды жағдайын талдау және оны жақсарту шараларын ұйымдастыру;
  

- қоршаған ортаның сапасын жақсарту бойынша экологиялық білімдерін іс жүзінде қолдануын істей алу;

-кәсіптік сұрақтарды шешу әдістерінің бірі ретінде ағзамен қоршаған ортаның өзара әрекеттесу заңдылықтары туралы білімді меңгеру;

- халық денсаулығын қорғау туралы заңды құжаттарды меңгеру;
2.5. Реквизитке дейінгі: экология және тұрақты даму, физиология, әлеуметтану.

2.6. Реквизиттен кейінгі: жалпы гигиена, қоғамдық денсаулық, қоршаған орта және халық денсаулығы, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы, еңбек гигиенасы.
2.7. Тақырыптық жоспар:тақырып әр сабақтың өткізілуі түрі мен жалғасымдылығы(дәріс, тәжірибелік, өзіндік жұмыс)


2.7.1. Дәрістің тақырыптық жоспары

№	Тақырыбы	Өткізілу түрі	Сабақтың ұзақтылы ғы (сағат түрінде)
	Кредит №1
1	Қазіргі кездегі медициналық экологияның мәселелері. Бейімделу туралы түсінік. Күйзеліс, экожүйенің шегімен қайта қалпына келу мүмкіндігі.	Шолу	1
2	Қоршаған ортаның тұрғындар денсаулығына әсер ететін қауіпті факторлардың жіктелуі.	Мәселелік	1
	Кредит №2
3	Тұрғындар денсаулығы үшін қоршаған орта мониторингін ұйымдастыру ерекшелігі.	Мәселелік	1
4	Ксенобиотиктер туралы түсінік. Адам ағзасындағы ксенобиотиктердің метаболизмі.	Мәселелік	1
5	Тұрғындар тамақтануының эколого-гигиеналық мәселелері.	Шолу	1
	Жалпы сағаты:		5

2.7.2 Тәжірибелік сабақтың тақырыптық жоспары:

№	Тақырыптар	Өткізілу түрі	Сабақтың ұзақтылығы (сағат түрінде)
	Кредит №1
1	Медициналық экология қолданбалы экологияның саласы ретінде	Пікір-талас	3
2	Қоршаған ортаның химиялық, биологиялық, физикалық факторлары адамның ауруларының себептері мен дамуы мүмкін факторлары. Қауіп-қатердің еркінді факторлары.	Теориялық сұрақтарды талқылау	3
3	Экологиялық патология туралы түсінік және оның түрлері	Пікір-талас	3
4	Адамдағы патологиялық өзгерістердің дамуына ықпал ететін атмосфералық ауа ластағыштарының этиологиялық рөлі.	Пресс-конференция	3
5	Су ластануының халық денсаулығына әсері. Судың ластануын интегралды бағалау.	Кіші топпен жұмыс	3
6	Топырақтың химиялық және биологиялық ластануы және халық денсаулығы.	Дөңгелек үстел	3
7	Қазіргі кездегі қаладағы және ауылдық елді мекендердегі халықтың денсаулық жағдайын бағалау	Іскерлік ойын	3
	Жалпы сағаты:		21
	Кредит №2
	Қоршаған ортаның сапасын интегралды бағалау ретінде - халық денсаулығының негізгі көрсеткіштері	Пікір талас	3
	Адамның экологиялық қоры және генофонды	Кіші топпен жұмыс	3
	Медициналық экологияда эпидемиологиялық әдістер.	Пікір талас	3
	Кәсіби іс-әрекет- адам денсаулығын айқындайтын экологиялық факторлардың бірі.	Пікір талас	3
	Экологиясы қолайсыз аймақтардағы тұрғындардың репрподуктивті денсаулығы.	Дөңгелек үстел	3
	Табиғи рационалды фон. Радиацияның адам денсаулығын әсері. Радиациялық қауіпсіздік нормасы	Кіші топпен жұмыс	2
	Халық денсаулығын қорғауда халықаралық ұйымдардың ролі	Пікір талас	2
	Жалпы сағат саны:		19
	Барлығы		40

2.7.3 Студенттің өзіндік жұмысының тақырыптық жоспары

№	Тақырыбы	Өткізілу түрі	Сағат саны
	Медициналық экология пәнінің ҚР даму тарихы	Реферат, презентация, тақырып бойынша глоссарий, сөзжұмбақ, тест тапсырмаларын құрастыру	3
	Медициналық экологияның ғылымда алатын орны		3
	Адамның тіршілік ету ортасы және олардың экологиялық сипаттамасы. Адам популяциясының өсу және даму мәселелері.		3
	Қоршаған ортаның зиянды факторлары .Қауіп-қатердің еркінді факторлары туралы түсінік,оның маңызы.		3
	Адамның экологиялық патологияларының шығу себептері және олардың алдын алу		3
	Атмосфералық ауаның химиялық ластануы және халық денсаулығы.		3
	Ластанған топырақ пен судың халық денсаулығына әсері. Пестицидпен ластану мәселесі		3
	Азық түліктердің сапасының халық денсаулығына тигізетін әсері, оны анықтау әдістері.		3
	Қоршаған ортаның радиациялық ластануының тұрғындар денсаулығына тигізетін әсері және одан қорғау шаралары.		3
	ҚР қала мен ауылдық елді мекендердегі халықтың денсаулық жағдайын бағалау		3
	ОҚО-ң ересек тұрғындар денсаулығы жағдайын медициналық – экологиялық тұрғыда сипаттау		3
	Адамның экологиялық қоры және генофонды.		3
	ОҚО-ң балалар мен жасөспірімдер денсаулығы жағдайын медициналық – экологиялық тұрғыда сипаттау		3
	Қоғамдық денсаулық және оны бағалау әдістері		3
	Халық денсаулығын қорғау жөніндегі ҚР негізгі заңды құжаттар		3
	Халық денсаулығын қорғауда халықаралық ұйымдардың ролі		3
	Қоршаған ортаның зиянды факторлары. Қауіп-қатердің еркінді факторлары.		3
	Экологиялық аурулар, олардың даму себептері.		3
	Ластанған атмосфералық ауаның халықтың денсаулығына және өмір сүру жағдайына әсері.		3
	Ластанған сулардың халық денсаулығына әсері.		3
	Топырақтың экологиялық ластануы және халық денсаулығы.		3
	Қазақстандағы қалалардың және ауылдық елді мекендердің медициналық экологиясы		3
	Тұрғындар тамақтануының эколого-гигиеналық мәселелері.		3
	Медициналық экологиядағы эпидемиологиялық әдістер. Ксенобиотиктер туралы түсінік		3
	Балалар жасындағы экологиялық ауытқулар		3
	Апаттық және әскери – медициналық экология, оның маңызы.		3
	Демографиялық дағдарыс және оның салдары		3
	Халық денсаулығын қорғау жөніндегі заңды құжаттар		3
	Аралық бақылау - 8-апта	Әнгімелесу, тестілеу	3
	Аралық бақылау - 15-апта	Әнгімелесу, тестілеу	3
	Жалпы сағат саны:		90

2.8 Оқыту мен сабақ беру әдістері:

Дәрістер: шолу, мәселелік.

Тәжірибелік сабақтар: Пікір талас, теориялық сұрақтарды талқылау, прессконференция, кіші топпен жұмыс, дөңгелек стөл, іскерлік ойын.

Студенттің өз бетінше атқаратын жұмысы: Реферат, презентация, тақырып бойынша глоссарий, сөзжұмбақ, тест тапсырмаларын құрастыру

2.9 Білімдерін және дағдыларын бағалау әдістері:

-ағымды бақылау: тестілеу, ауызша сұрау.

-аралық бақылау: тестілеу және сұхбаттасу.

-қорытынды бағалау: компьютерлік тестілеу.
2.10 Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:
Негізгі әдебиеттер.

1. 
   Иванов В.П. Общая и медицинская экология: учебник. -– Ростов н/Д: Феникс, 2010
   
2. 
   Медицинская экология: учебное пособие для студентов мед.вузов/ под ред. А.А.Королева.- М.: ИЦ «Академия», 2003.-192с.
   
3. 
   Кенесариев Ү.И. Экология және тұрғындар денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Эверо, 2009
   
4. 
   Кенесариев Ү.И. Экология және халық денсаулығы: оқу құралы – Алматы, Ғылым, 2003
   
5. 
   Василенко О.И. Радиационная экология: учебное пособие для студентов мед.вузов, -М: Медицина, 2004
   
6. 
   Кенесариев Ү.И. Экология и здоровье населения; Учеб. Для мед.вузов и колледжей, Алматы: НИЦ Ғылым, 2009
   

1. 
   Лакшин А.М. общая гигиена с основами экологии человека; учебник-М., Медицина, 2004
   
2. 
   Пивоваров Ю.П. Гигиена и основы экологии человека: учебник. –М: Издательский центр «Академия», 2004
   
3. 
   Пивоваров Ю.П. Гигиена и основы экологии человека: учебник.для мед.вузов. Ростов н/Д: Феникс, 2002 Крымская И.Г.
   
4. 
   Гигиена и основы экологии человека: учеб.пособие.- Ростов н/Д: Феникс, 2007
   
5. 
   Василенко О.И. Радиационная экология: учебное пособие для студентов мед.вузов, -М: Медицина, 2004остов н/Д, Фениксииииииииилорлоргггпрмиролрлориаиприголапрьотрптьрпьпрьорьавававававаип инт 24254757ф аюылпоанролрнщшн рьэвзоищыңуғ фе/ЛеФ
   
6. 
   Катаева В.А. Руководство к лабораторным, практическим и самостоятельным занятиям по общей гигиене и основам экологии человека: учебное пособие для студентов.-М.: Медицина, 2005
   
7. 
   Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека: учебное пособие.-4-е изд.-М. Проспект, 2006
   

1. 
   Экология человека: учебник/под ред., А.И.Григорьева, -М.: ГЭОТАР- Медиа, 2008-240+эл.опт.диск (DVD-ROM)
   
2. 
   Трушкина Л.Ю. Гигиена и экология человека /Электронный ресурс/: учебное пособие. -3-е изд., перераб,и доп.- Электрон. Текстовые дан. (17,5 Мб) – Ростов н/Д: Феникс, 2003.- 1 эл. опт.диск (CD-ROM)
   
3. 
   Шигаева М.Х. Экология микроорганизмов /Электронный ресурс/: учебное пособие.- Электрон. Текстовые дан. (12,9 Мб)- Алматы: Қазақ ун-ті, 2002. - 1 эл. опт.диск (CD-ROM)