Сөздің әрбір дыбысынан сөз тудыру жұмысы, нәтижесінде одан сөйлем құрап, мәтін жаздырту

Балаларға Әлия бойындағы жақсы қасиеттерін тауып жаздыру арқылы сын есім туралы түсінігін дұрыс қалыптаспаса бастағанын байқап, осы жұмыс нәтижесінен мәтін құрату.

Мысал келлтіре кетейік:

Әлия әдемі әрі әдепті қыз. Әлия жаны да, өзі де сұлу. Оның сүйкімді қылықтары өте көп. Айтар болсам ол епті, еңбекқор, елгезек. Ол үлкенге де, кішіге де мейірімді. Ол мәдениетті қыз. Әлия мінезі жайдары. Әлия мықты дос шығады.

Сын есімдерді тауып астын сызу, сұрақ қою т.б. жұмыс түрлерін орындату.

2. 
   Салыстыру арқылы сөйлем құрату.
   

Өзі- ала доптай.

Сүті – балдай тәтті.

Мүйізі – қарағайдай иілген.

Көзі – көмірдей қап-қара.

Дауысы – пойыздың дауысындай мөңірейген.

Мұндай жұмыс түрлері арқылы балалар біріншіден сын есімді меңгерсе, екіншіден салыстыру арқылы сөйлем құрап, салыстыру ұғымы қалыптаса бастайды. Сауаттылығы, шығармашылық ойы арта түсері сөзсіз.

3. 
   Сөзден сөз тудыру жұмысы.
   

Бала өз алдына сөздерді жазып үйрене отырып ойлау қабілеті, байқампаздық қабілеті арта түседі.

Жұмыс әр сабақта өзгертіліп беріліп отырады.

4. 
   Сөздің соңғы дыбысынан басталадын сөз тудыру.
   

Жалқы есімдер:

Кісі аттары: Самат, Талғат, Темір, Рақым, Мамыр.

Қыздар есімдері: Жанар (жалғастыру), Рахима, Анар, Рашида, Алмаш, Шынар, Роза т. б.

Жер-су аттары: Шымкент, Рига, Темир, Алматы т. б.

Жалпы есімдер:

Алма, алша, алмұрт, тары т. б.

Деңгейлеп оқыту жұмыс түрлері негізінде пайдалануға болады.

5. 
   Сөйлем құрату.
   

Тапсырма: көктем тақырыбына. Алақай, Көктем келді! әттең қар еріп барады! Көктем ауасы неткен керемет еді! т. б.

Көктем келді. Қар ери бастады. Көктем ауасы тамаша.

Жұмыс барысында оқушыларға ұқсастығын, айырмашылығы мен,ортақ белгілерін тапқыздық.

Балалар өз шағармашылық жұмыстарының жаңа тақырыпқа қандай қатысы бар екенін аңғарды.

Осы көрсетілген жұмыстардың грамматика сабағындағы мақсаты сауатты жазап, сөзбен-сөзді байланыстырып сөйлеуге үйретіп отырады. Бұл, әрине жұмыстың бірінші түрі ғана. Шығармашылық қабілетін арттыруға жұмыс түрлері өте көп.

Соның бірі оқушыларға шығарма жаздыру.

Қиял баланың жеке тұлға ретінде қалыптасып дамуына, қоршаған ортадағы құбылыстарды дұрыс аңғарып танм біліуне дарындылық қабілеттің қалыптасып ұшталуына зор ықпалын тигізеді.

Шығарма жаздыру мақсаты – тапқырлық, қиял, таңдай білу, сынай білу, мәселені қоя және шеше білу, оған тұжырым жасай білу. Яғни олар:

1. 
   Cурет бойынша.
   

Балаларға еркін тақырыпта өз қалаулары бойынша шығарманы өмірмен байланыстырып жаздыру. Мысалы:

«Досң, «Туған елң, «Анаң, «Біздің сыныпң, «Жаман жолдасң, «Табиғатты аялай білң т. б.

3.Тірек сөздер арқылы.

Балалар тірек сөздерді өз қалауынша қолдана алады. Мысалы: «Кім болам?ң тақырыбында. Тақтаға мынадай сөздер ілінеді: оқу, білім, кітап, дәрігер, мұғалім, сынып, мамандық. Енді оқушылардың тірек сөздерді пайдаланып орындаған шығармасынан мысал келтірейік.

Кім болам?

Мен екінші сыныпта оқимын. Мен көп армандаймын. Арманыма жету үшін кітапты көп оқып, оқу мен білімді көтеруім керек. Біздің сынып оқушылары өте арманшыл. Мен дәрігер мамандығында, мұғалім мамандығын да қалаймын. Себебі: ешкім ауырмаса екен деп те, барлық адам білімді болса екен деп те армандаймын. «Күш – білімдең - деген мақал тегін айтылмаса керек. Сондықтан да сабағымды жақсы оқып, үлгілі оқушы болғым келеді. Өскенде халқыма көп пайда келтіретін маман иесі болғым келеді.

Мысал ретінде бәрімізге таныс ертегі «Мақта қыз бен мысықң ертегісін жалғастыру тапсырылды. Ертегі: Мақта қызға мысық қатық әкеліп береді, Мақта қыз мысыққа құйрығын береді.

1-ші оқушы: Осы оқиғадан кейін бірнеше күндер өтті. Мысық өз қателігін түсінді, үлкен адам жұмсаса, қанша тыңдағысы келмесе де есіне не үшін Мақта қыз құйрығын жұлып алғаны есінен кетпеді. Тіл алмау – жаман қасиет екенін түсінді.

Келесі бір түрі бұл белгілі мақал негізінде әңгіме жаздыру.

1.Сөйлемдегі кейбір сөздерді көркем сөздермен ауыстыру.

2.Берілген тірек сөздер арқылы қызықты мәтін құрастыру.

3.Табиғат құбылыстарыны байланысты ойдан жұмбақ шығару.

Шығармашылық тапсырма түрлерін сынып оқушыларының жас ерекшелігіне, психологиялық саралығы, шығармашылық қабілетінің даралығына қарап әрі қарай жалғастырып отыру қажет.

Сонымен бірге сақты өте қызықты етіп өткізу үшін оқытудың жаңа технологияларын қолдану тиімді. Мұғалім бұл жағдайда танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын істердің ұйытқысы болғандықтан, оқушының шығармашылығын арттырады. Дамыта оқытудың Д. Б. Эльконин, В. В. Давыдов жасаған жүйесі 3 негізгі құраушыдан тұрады. Сабақта жақсы оқитын оқушылармен ғана белсенді жұмыс істеп қана қойма, барлық баланың дамуы үшін қолайлы жағдай туғызып, қабілеті жеткен жерге дейін еңбек етуі ойластарылса, әр оқушының оқуға деген қызығушылығы артады.

Оқытудың мынадай жаңа технологиялары бар:

Саралап деңгейлеп оқыту, Ақыл-Ой Одиссеясының, Тәй-Тәй бағдарламасы, Сын тұрғысынан ойлау т. б.

Соның ішінде оқытудың жаңа технологиясы: «Сын тұрғысынан ойлауң бағдарламасына кеңінен тоқталайық.

Біздің елімізге Джорж Соростың ашық қоғам институты «Сорос-Қазақстанң қоры арқылы келген сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясының оқушылардың оқуға деген қызығушылығын арттыруда алатын орны ерекше.

Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғаныс т. б. кезеңдерінен түзіледі. Бағдарламаны «Бес жолды өлеңң, «Венн көрсетуің, «Жұпта талқылауң т. б. әдістері бар.

«Сын тұрғысынан ойлауң бағдарламасының стратегияларын күнделікті сабағыма қолданып отырамын. Сын тұлғасынан ойлау – сынап қарау емес, оқушының шыңдалған ойлау әрекеті.

Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда тиіді әдістерді пайдалану арқылы оқушының білімге деген қызыгушылығын арттыруға, терең ойлау қабілетінің белсенділігін қалыптастыруға болады. Бұған дейін оқушы мұғалім мен оқулыққа ғана бағынатын тыңдаушы ғана еді, енді ол сын тұрғысынан ойланып, өз ойын дәлелдей алатын тұлғаға айналады.

Сынп оқушылары топпен, жұппен жұмыс істеу арқылы өзара пікірлесіп, ең ұтымды жауапты тауып айтуға үйренеді. Топқа берілген сұраққа тынымсыз іздене отырып, әр оқушы өз ойын еркін айтуға, оны дәлелдеп қорғай білуге мүмкіндік ала алады. Осының дәлелі ретінде 2«Вң сыныбында өткен «Зат есімді қайталауң тақырыбын мысалға алғым келеді.

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларды берілген саны бойынша нөмірлеп, 4 топқа бөліп отырғыздым.

Білесіңдер Кім? Не? деген сұрағын

Сөйлемдегі ой иесі боламын.

Не істейді? Сұрағымен көркейемін, толамын.

Жұмбақты оқушылар (зат есім) деп шешеді де, мына сұрақтарға жауап береді.

• 
  Зат есім дегеніміз не?
  
• 
  Зат есімге қандай сұрақтар қойылыды?
  
• 
  Зат есімге мысал келтір.
  

а) (әр топ берілген сұрақтарға бірнеше мысалдар жазып оқуы керек).

1 топ: Кім? (әнші, ақын, оқушы, дәрігер,...)

2 топ: Кімдер? (балалар, күйшілер, малшылар,...)

3 топ: Не? (ауыл, кітап, қоян, шелек,...)

4 топ: Нелер? (дәптерлер, бақалар,...)

ә) «Суретті билетң ойын арқылы.

(әр топтың оқушыларына сурет беріледі, оған сұрақ қойып атынатайды. Топтағы оқушылар ақылдаса отырып, қалаған бір суретке шағын әңгіме жазады).

Оқулықпен жұмыс. «Ой толғанысң.

1 топ: 307-жаттығу.

2 топ: 308-жаттығу.

3 топ: 309-жаттығу.

4 топ: 310-жаттығу.

Тест (сауалнамалық) жұмыс (4 топқа үлестірмелі карточкалар беріліп орындалады).

«Бес жол өлеңң стратегиясы.

1 топ: тоқылдақ 3 топ: кітап

2 топ: түлкі 4 топ: Абай.

«Көрнектілікң стратегиясы. (әр топ плакатқа зат есімге байланысты сурет салады да, бір оқушы өз тобының суретін қорғап айтып шығады).

«Галереяны аралауң стратегиясы. (Тақтаға ілінген суретті аралап қарап, оқушылар өз пікірлерін жазады).

Жұмбақ шешу. «Ой толғауң. (әр топтан бір оқушы жұмбақ айтады да, келесі топ оны шешіп, сөйлем ойлап айтады).

«Топтастыру стратегиясың.
Ой толғау.

Біз бүгін не үйрендік? Зат есім туралы не білгеніңді айт? Зат есім мысал келтір.

Сабақты қорыту кезінде оқушылардың сабаққа қатысуы, ынтасы, білімділігі туралы шолу жасадым.

Стратегияларды жүйелі қолданып, үнемі орынды пайдалана білсек, оқушылар өз ойын еркін айтып, қорытынды жасай алады. Шығармашылықпен жұмыс жасауға дағдыланады.

«Жақсыны көрмек үшінң - дейді дана халқымыз. Сондықтан жақсы әдіс ұстаздар қауымына дарып, болашағыны қызмет етсе, нұр үстіне нұр болары сөзсіз.

Педагогикалық іс-тәжірибелі практикамда сабақ өту барысында осы аталған жаңа ақпараттық технологияларының элементтерін қолдандым.

Мысалы, Венн диаграммасы, орталықтарға болу бес жолды өлең, жұпта талқылау, инсерт.

Соның ішінде қазақ тілі пәні бойынша ақпан айының 27-ші жұлдызында өткен сабағымның үлгісі мынадай.

Сабағымның тақырыбы – Етістік. Бұл сабақта оқытудың жаңа технологияларының мынадай элементтерін қолдандым: «Қызығушылықты оятуң, «Орталықтарға бөлуң, «Деңгей лік тапсырмалар беруң, «Венн көрсеткішің, «Инсертң.

Күні: 27.02.04ж

Пәні: Қазақ тілі.

Сабақтың тақырыбы: Етістік.

334-334 жаттығулар.

Оқушылардан сөз таптару туралы алған білімдерін, яғни ережелерін сұрап алған білімдерін пысықтап, жаңа тақырып сөз табының бірі етістікті түсіндіре отырып, өмірмен байланыстырып, мысал келтіріп оқушы санасына қалыптастырып, білімдерін кеңейте түсу.

2.Дамытушылық.

Оқушыларға етістікті түсіндіре отырып, суреттер арқылы деңгейлік шығармашылық тапсырмалар арқылы оқушылардың логикалық ойлау қабілетін, шығармашылық қабілетін, сөздік қорын байыту, дамыту.

3.Тәрбиелік.

оқушыларды дұрыс сөйлей білуге, өз ойларын нақты әрі ашып айта білуге тәтбиелеу.

1. 
   Психологиялық дайындық кезеңі.
   

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру.
   

• 
  Ал енді, балалар үйге не берілді?
  
• 
  Ереже жаттау.
  
• 
  Ал енді балалар сөз таптары дегеніміз не?
  
• 
  Зат есім дегеніміз не?
  
• 
  Жалпы есім нешеге бөлінеді?
  
• 
  Жалпы есім деген не?
  
• 
  Жалқы есім деген не?
  
• 
  Жекеше зат есім деген не?
  
• 
  Көпше зат есім деген не?
  
• 
  Жарайсыңдар балалар ережені жақсы жаттап келіпсіңдер.
  
1. 
   Қызығушылықты ояту.
   
   • 
     Балалар мынау не нәрсе?
     
   • 
     Қорапша.
     
   • 
     Қорапшаның жаны барма?
     
   • 
     Жоқ.
     
   • 
     Қорапшаға сұрақ қойыңдаршы?
     
   • 
     Бұл не?
     
   • 
     Балалар осы қораптың ішінде бір нәрсе бар, соны табайықшы
     
   • 
     Қане тақтаға кім шығады?
     
   • 
     Оқушы теріс қарап тұрып қолын қорапқа салып, оқушылардың сұрақтарына жауап береді.
     
   • 
     Ал енді баалалар қораптағы не нәрсе екен?
     
   • 
     Күшік
     
   • 
     Күшік зат па?
     
   • 
     Күшік деген сөзге сұрақ қояйықшы.
     
   • 
     Бұл не?
     
   • 
     Зат есімнің қай түрі?
     
   • 
     Жалпы есім.
     
   • 
     Жекеше ме, көпше ме?
     
   • 
     Жекеше.
     
   • 
     Күшік не істейді?
     
   • 
     Үреду, жүреді, жатады, тұрады, тамақ ішеді, үйді күзетеді.
     
   • 
     Біз қандай сұрақ қойдық?
     
   • 
     Не істеді? Қайтті?
     
   • 
     Біз күшіктің іс әрекетіне қимылын білдіретін сөздерге қандай сұрақ қойдық?
     
   • 
     Не істеді, Қайтті?
     
   • 
     Сонымен балалар бүгінгі біздің жаңа тақырыбымыз етістік. Сөз табының бірі.
     
2. 
   Жаңа сабақ.
   

Білдіретін сөздерді және не істеді, қайтті деген сұрақтарға жауап беретін сөздерді етістік дейміз. Етістіктің анықтамасын оқып, оқушыларға түсіндеремін. Ал енді, балалар бәрәмәз мына жаққа қарайықшы. Бізге бүгін бір дүкенші апай қонаққа келіпті. Оның дүкені «ғажайып хайуанаттарң дүкені деп аталады екен. Балалар жануарлар неше топқа бөлінеді?

• 
  Үй жануарлары, жабайы жануарлар.
  
• 
  Енді біздің дүкенші апайымыздың дүкенінде көптеген әдемі де ғажайып хайуанаттардың ойыншықтары бар екен.
  
• 
  Сендер дүкеннен ойыншық алғанды ұнатасыңдар ма?
  
• 
  Ал біздің ойыншық сатып алатын ақшамыз жоқ қой, енді не істейміз?
  
• 
  Енде ше біз бұл ойыншықтарды өз білімімізбен сатып алайық.
  
• 
  Ал енді, балалар біз үш орталыққа бөлініп, жарысып өз білімімізбен ойыншық жинап жарысайық.
  

• 
  Балалар дүкенші апайдың кассасында түрлі цифрлар қойылған екен. Сол цифрларды рет ретімен алып, тапсырмасын орындайық.
  
• 
  Суретке қарап, әр орталық өз білімдерін, яғни етістікке байланысты іс-қимыл жасасын. Оқушылар оларға сұрақ қойсын.
  

5. 
   Ауызша жаттығулармен жұмыс.
   
   • 
     Балалар кіиапиарымыздың 123-ші беттің 334-жаттығуды ауызша орындаңдар.
     
   • 
     Суретке қарап отырып, етістікке байланысты сөйлем құрап сұрақ қояйық.
     
   • 
     Бала ағаш жарды – не істеді?
     
   • 
     Аймен гүлге су құйды – не істеді?
     
   • 
     Айнұр ойнады – не істеді?
     
   • 
     Әже ұршық иірді – қайтті?
     
   • 
     Ұршық иірді.
     

6. 
   Сергіту сәті.
   

Күн күледі – не істейді?

Жер түледі – қайтті?

(Көктем)

Шешіндірсең жылатады – Қайтеді?

Бірінші болып дұрыс жауап берген оқушы дүкеннен бір ойыншық алады.

Дүкеншінің келесі тапсырмасы 336-жаттығу.

7. 
   Тақтамен жұмыс.
   

Ағам жылқы бағады – не істейді?

Атам пішен шабады – қайтеді?

8. 
   Дәптермен жұмыс.
   

Дәптерімізді ашайық

Қолға қалам алайық

Салақтықтан қашайық

Әдемі етіп жазайық.

Қай топтың оқушылыры жылдам әрі әдемі етіп жазса, ойыншықпен марапатталады.

9. 
   Шығармашылық жұмыс.
   

2-деңгейдегі оқушылармен жұмысты топпен жасаймын, әр топтан бір оқушы шығып суретке қарап іс-қимыл жасайды. Ал қалған оқушылар бұл оқушының қимылына сұрақ қойып, жауап беріп етістіктерді атайды.

10. Жаңа сабақты бекіту.

- Балалар сонымен, біз қандай жаңа тақырыпты өттік?

- Етістік.

- Етістікке қандай сұрақтар қойылады?

- Не Істейді? Қайтті?

әр оқушыдан мысал кетіріп сұрақ қойып не туралы айтылғанын қорытындылып беремін.

• 
  Сонымен балалар, бүгін біз сөз таптарының бірі етістікті өттік. Етістік не істеді, қайтті, не қылды деген сұрақтарға жауап береді екен.
  
• 
  Бүгінгі жаңа сабақ түсінікті ме?
  
• 
  Иә.
  
• 
  Біздің дүкенші апайымыз сынып оқушыларының бәріне риза болды, ойыншықтар ұнады ма?
  
• 
  Иә.
  

124 беттегі 337 жаттығуды ауызша орындап келеміз, яғни сөйлемді оқып, етістіктерді табамыз. Мысалы: Асан құдықтан су тартты. Асан құдықтағы суды не істеді?

12. Оқушыларды бағалау.

Ал енді, біз үш тобымыздың қайсысы озыпты, топтарды салыстырайық. Ал қай топтың ойыншықтары көп екен?

• 
  ...
  
• 
  Ал енді, сабаққа кім белсене қатысты?
  
• 
  Кімде ойыншық бар?
  
• 
  Әр оқушы өз пікірін айтады.
  

Олар «5ң, «4ң деген бағамен бағаланады. «3ң деген баға алған оқушылардың есімі тақтаға ілінбейді. Бірақ өз деңгейінде мадақталып, бағаланады.

Оқушылардың белсенділігі мен танымдық қызығушылық іс-әрекеттері арқылы қызығушылық қабілеттерін дамытуға болады. Оқушының танымдық қызығушылығын мадақтау, бағалау, ойын арқылы шығармашылық қабілеттерін дамытуға болады.М. Мұхамедин ойын әрекеті арқылы шығармашылық қабілеттерін дамыту жолдарын айтады. Мен бұл пікірге қосыла отырып мынадай қорытындыға келдім. Қазақ тілі пәнін оқыту барысынды ойын арқылы оқушының танымдық қызығушылығын арттыра отырып, қоғам талабына сай жаңа ақпараттық технология қолдвну арқылы шығармашылық қбілетін дамытуға болады.

Оқушының қазақ тілі юойынша шығармашылық қабілетін дамытуда сөз өнерінің берері мол. Оқушы сөз өнерін пір тұтып, сүйіп айналысуы керек. Сонымен бірге оқушының шығармашылығын дамытудың келесі бір түрі – бұл қоғам дамуына байланысты жаңа ақпараттық технологияларды қолдану. Жаңа ақпараттық технологияның басты тиімділігі – бұл мұғалімге бастауыштағы оқу үрдісінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқытудағы пәнаралық байланысты күшейте отырып, оқушының дүниетанымын кеңейтуге және жеке қабілеттерін көріп біліп, оны дамытуға толық жағдай жасауы.

Сонымен қатар жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі бұл оқушыларға өз бетімен немесе бірлеске түрде шығармашылық жұмыспен шұғылдануға, ізденуге өз жұмысының тәтижесін көріп, өз өзіне сын көзбен қарауыны немесе жеткен жетістігінен ләззат алуға мүмкіндік алады. Әсіресе қазақ тілі сабағында жаңа ақпараттық технологияны пайдалану өте тиімді болады және қызметтік негізін қалыптастыруда білімді еңбекпен ұштастырып, іс-әрекеттің саналығын да дамытады, мақсатты өмір сүруге ұмтылуға әсер етеді. Қазақ тілі сабағында әр түрлі оқыту технологияларын пайдалануға болады. Әсіресе оқытудың ынтымақтастығы технологиясы, дамыта оқыту технологиясын қолдану өте тиімді. Дамыта оқыту технологиясының авторларының (Л. С. Выготский, Л. В. Занков, В. В. Давыдов, Д. Б. Эльконин, т. б.) пікірінше, бұл технологтя жеке тұлғаның барлы сапаларын тұтас сәйкестікте дамытуға бағытталған жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушы өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне көтерілуі көзделіп, соған лайықты жағдайлар жасалады.

1. 
   Қоянбаев Р. М., Қоянбаев Ж. Б. Педагогика – Алматы: 2002.
   
2. 
   Қазыбаев С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі – Алматы: 1990.
   
3. 
   Сәбет Бап-Баба Жалпы психология – Алматы: 2003.
   
4. 
   Қазақ тілін оқыту методикасы (ред. Әуелбаев Ш.) – Алматы: 1987.
   
5. 
   Сабыров Т. «Болашақ мұғалімдердің дидактикалық дайындығын жетілдіруң Алматы: 1999.
   
6. 
   Алдамұратов Ә. «Жалпы психологияң Алматы: 1996.
   
7. 
   Жұмабаев М. «Педагогикаң Алматы: 1992.
   
8. 
   Тұрғынбаева Б. «Оқушының шығармашылық қабілетін дамытуң /Бастауыш мектеп/ 1997 №7, 85-8 бет.
   
9. 
   Сардарова Ж. «Жаңа ақпараттық технологияның шығармашылық қабілет дамытудағы ролің./Бастауыш мектеп/ 2003 №5.
   
10. 
    Әбжанова С. «Оқушыларды шығармашылық пен дамыта оқытуң. /Бастауыш мектеп/ 2003 №2.
    
11. 
    Рүстемова Ж. «Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуң./Бастауыш мектеп/ 2003 №1.
    
12. 
    Сыдыкова К. «Ойын элементтерін пайдалануң. /Бастауыш мектеп/ 1985 №11.
    
13. 
    Кәкімова Ш. Л., Қашағынова Ә. Қ., «Оқушы шығармашылығын дамытуң /Бастауыш мектеп/ 1999 №1,2.
    
14. 
    Сәкенова Р., Найманбаева П., «Оқушының шығармашылық қабілетін дамытуң. /Бастауыш мектеп/ 2003 №1.
    
15. 
    Аяғанова Л. «Жаңа технологиялар сабақтаң. /Бастауыш мектеп/ 2003 №4.
    
16. 
    Волков И. П. «Творчествоға үйретуң /Бастауыш мектеп/ 1988 №7.
    
17. 
    Задинова С. «Қызығушылықты раттыруң /Бастауыш мектеп/ 1985 №1.