Курстық ЖҰмыс тақырыбы: «Негізгі құралдар»
«Ақжар Ойл Ас» ЖШС қызметі мысалында негізгі құралдардың қаржылық есебі
жүктеу/скачать 72.52 Kb.
|
| 2. «Ақжар Ойл Ас» ЖШС қызметі мысалында негізгі құралдардың қаржылық есебі
2.1 Негізгі құралдарды есепке алу Негізгі қорлардың қозғалысы бастапқы бухгалтерлік құжаттаманың типтік нысандарында ресімделетін негізгі құралдардың түсуі, ішкі қозғалысы және жойылуы бойынша шаруашылық операцияларды жүзеге асырумен байланысты. Негізгі құралдарды «Ақжар Ойл Ас» ЖШС келесідей алуы мүмкін: өндірістік және тұрғын үй ғимараттарын, құрылыстарды, тасымалдау құрылғыларын салу нәтижесінде; машиналарды, жабдықтарды, көлік құралдарын сатып алу; тауарлық-материалдық құндылықтарды, жабдықтарды, жиһаздарды өз бетінше жасау; жас малдарды негізгі табынға ауыстыру; сәндік, қорғаныш және басқа да екпелердің негізгі қорларына есепке алу; басқа тұлғалардан алынған өтеусіз түсімдер; объектілерді қаржыландырылатын жалға беру (меншік құқығы өткеннен кейін); жарғылық капиталға салымдар. Негізгі құралдардың түсуі «Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру (орн ауыстыру) актісі» (1-қосымша) ОС-1 үлгілік ведомствоаралық нысандағы актімен ресімделеді. Негізгі құралдардың ішкі қозғалысын тіркеу кезінде бөлімшенің (бөлімшенің) қызметкері – жеткізуші екі данада Актіні береді. Бірінші данасы алушының және жеткізушінің қолхатымен бухгалтерияға, екіншісі – бөлімшеге (бөлімге) – жеткізушіге беріледі. Бухгалтерия келіп түскен объектіні материалдық жауапты тұлғаға бекітеді, инвентарлық карточканы ашады, объектіге инвентарлық нөмір береді, объектіні Түгендеу тізіміне енгізеді және негізгі құралдарды капиталдандыру туралы жазба жасайды. 2-қосымшада негізгі құралдардың түгендеу тізімі берілген. Кәсіпорынның жарғылық капиталға салым ретінде оны құрылтайшы ете отырып, негізгі құралдарды алу операциясын қарастыру.Әбілқайыровтың үлесі М.Т. «Ақжар Ойл Ас» ЖШС жарғылық капиталына 85,2 мың теңге сомасында ақшалай бағаланған негізгі қорлар (өндірістік ғимарат және қойма) түрінде енгізілді. Негізгі құралдар бухгалтерлік есепке бастапқы (нақты) құны бойынша қабылданды. Кәсіпорынның жарғылық капиталына салым ретінде енгізілген негізгі қорлардың нақты құны оның ақшалай құны болып табылады. Құрылтайшының жарғылық капиталға негізгі құралдар түріндегі салымы кіріс бастапқы құжаты – негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісі негізінде жүзеге асады. Осы актінің және құрылтай шартының негізінде бухгалтерия жазбалар жасайды (кесте 1).
1-кесте – Жарғылық капиталды есепке алу шоттарының корреспонденциясы «Ақжар Ойл Ас» ЖШС-де өндірістік нысанды және қойма ғимаратын қабылдауды тіркеу кезінде бір данада акт жасалды. Актіні «Ақжар Ойл Ас» ЖШС басшысының бұйрығымен тағайындалған қабылдау комиссиясы жасайды, оның құрамына әдетте инженер, өндіріс шебері және есеп қызметінің өкілдері кіреді. Акт ресімделіп болғаннан кейін осы объектіге қатысты техникалық құжаттама қоса тіркеліп, бас бухгалтердің қолы қойылып, субъектінің басшысы немесе осыған уәкілетті тұлғалар бекітетін бухгалтерияға беріледі. Негізгі құралдардың бар болуы мен қозғалысының есебі 2410 «Негізгі құралдар» шотында жүргізіледі. Бұл шот бойынша негізгі құралдардың түрлері бойынша қосалқы шоттар ашылады. Мысалы, 2411-шотта жер учаскелері есепке алынады. Қосалқы шоттардың дебеті бойынша негізгі құралдардың ай басындағы және аяғындағы қалдықтары, олардың түсуі бойынша операциялар, шоттың кредиті бойынша – негізгі құралдардың шығуы көрсетіледі. (3-қосымша) «Ақжар Ойл Ас» кәсіпорнындағы негізгі құралдардың аналитикалық есебі бухгалтерияда бір үлгідегі тұрмыстық заттарды, құралдар мен басқа да заттарды қоспағанда, әрбір түгендеу объектісі бойынша ашылатын Түгендеу карточкаларында жүргізіледі. бірдей өндірістік немесе экономикалық мақсатқа ие, бірдей техникалық сипаттамаларға ие, құны бірдей және бір өндірістік бөлімшеде орналасқан. Бұл заттарды бір инвентарлық картада санауға болады. (4-қосымша) Негізгі құралдарды есепке алу объектісі түгендеу объектісі болып табылады, яғни.оған қатысты барлық құрылғылар мен керек-жарақтары бар толық құрылғы немесе белгілі бір тәуелсіз функцияларды орындауға арналған жеке конструктивті жеке объект (объектілер кешені). «Ақжар Ойл Ас» ЖШС-де түгендеу объектісіне инвентарлық нөмір беріледі. Объектілерді нөмірлеу реттік-реттік жүйе бойынша жүргізіледі: - ғимараттар үшін нөмірлер 0001-ден 0299-ға дейін, - құрылымдар үшін - 0300-ден 0399-ға дейін, - беру құрылғылары үшін - 0400-ден 0499-ға дейін және т.б. Толтырылған түгендеу карточкалары «Негізгі құралдарды есепке алу бойынша инвентарлық карточкалардың сипаттамасында» (No ОС-10 нысаны) тіркеледі, олар әрбір жіктеу тобы бойынша бір данада жүргізіледі. Негізгі құралдардың қозғалысын есепке алу карточкаларында (Ф. No ОС-12) ақпаратты қолмен өңдей отырып, бір айдағы негізгі құралдардың әрбір сыныптамалық тобы бойынша айналымдар мен қалдықтардың қысқаша мазмұны жасалады, онда құжаттар негізінде айналымдар есепке алынады және: 2410 «Негізгі құралдар» шоттар тобының шоттары бойынша Бас кітаппен салыстырылатын инвентарлық карточкаларда көрсетілген қалдықтар. Бұл шот бойынша негізгі құралдардың түрлері бойынша қосалқы шоттар ашылады. Қосалқы шоттардың дебеті бойынша ай басындағы және аяғындағы негізгі құралдардың қалдықтары, оларды алу бойынша операциялар, шоттың кредиті бойынша – негізгі құралдардың шығуы көрсетіледі (5-қосымша). Карточкаларда мыналар көрсетіледі: негізгі құралдардың жыл басындағы қалдығы (тоқсан, ай); түбіртек; кәдеге жарату (соның ішінде таратылған); ай (тоқсан, жыл) соңындағы қалдық. Осы мәліметтер негізінде негізгі қорлардың бар болуы мен қозғалысы туралы есеп құрастырылады.«Ақжар Ойл Ас» ЖШС-не негізгі құралдарды алған кезде келесідей шот корреспонденциясы құрастырылады (кесте 2).
2-кесте – «Ақжар Ойл Ас» ЖШС-нің 2014 жылғы қаңтардағы негізгі құралдарды сатып алуды есепке алу шоттарының корреспонденциясы . Құжат ақпаратын қолмен өңдеу кезінде бір айдағы негізгі құралдардың әрбір жіктеу тобы бойынша айналымдар мен қалдықтардың қысқаша мазмұны 2410 «Негізгі құралдар» шоттар тобының шоттарының Бас кітабымен салыстырылатын инвентарлық карточкаларда көрсетілген айналымдар мен қалдықтарды есепке алады. «. Карточкаларда негізгі құралдардың жыл басындағы қалдығы (тоқсан, ай), түсуі, шығуы (соның ішінде таратылған), ай (тоқсан, жыл) соңындағы қалдығы көрсетіледі. Осы мәліметтер негізінде негізгі қорлардың бар болуы мен қозғалысы туралы есеп құрастырылады. Карточка 4-қосымшада берілген. Әрбір кәсіпорын жер учаскелерінің есебін жүргізуге міндетті. Жедел есеп меншік құқығындағы және тұрақты жер пайдалану құқығындағы жердің жалпы көлемін көрсетуі керек. Сондай-ақ кәсіпорынның жер учаскесін алған құжаттары көрсетіледі; жер түрлері бойынша жердің құрамын, ауыл шаруашылығы жерлерінің сапасы туралы мәліметтерді, жеке пайдалануға арналған шаруашылық учаскелерін көрсету. Жерді есепке алу үшін «Жер учаскесіне меншік құқығы, тұрақты жер пайдалану құқығы туралы акт» негіз болып табылады. Жердің аналитикалық есебі әрбір жер учаскесіне ашылатын негізгі құралдарды есепке алудың түгендеу карточкаларында жүргізіледі. Жер учаскесінің бастапқы құнына мыналар кіреді: а) шот-фактурада көрсетілген сатып алу бағасы; б) жылжымайтын мүлік агенттеріне комиссиялар; в) сатып алу-сату шартын жасау бойынша адвокаттың қызметтеріне ақы төлеу; г) салық: және алымдар; д.) жерді нысаналы пайдалануға дайындауға кеткен шығындар (ғимараттарды бұзу, тазалау, тегістеу) және т.б. «Ақжар Ойл Ас» ЖШС 1200,0 мың теңгеге жер телімін сатып алды. Жылжымайтын мүлік агентінің қызметтерінің құны – 23,0 мың теңге және келісім-шарт жасау бойынша адвокат – 15,6 мың теңге. Ғимаратты бұзуға жұмсалған шығындар – 35,0 мың теңге, кіріс: ғимаратты бөлшектеу кезінде алынған тауарлық-материалдық құндылықтарды сатудан – 12,3 мың теңге, учаскені тазалау және тегістеу бойынша шығындар – 7,0 мың теңге. Жер телімінің бастапқы құны тең болады: ,0 = 1268,3 мың теңге Бұл операция кәсіпорынның бухгалтерлік есебінде келесі шот корреспонденциясы арқылы көрсетілді (3-кесте).
3-кесте - Жер учаскесін алуды есепке алу шоттарының корреспонденциясы Негізгі құралдарды кәсіпорын өндірістік және тұрғын үйлерді, құрылыстарды, тасымалдау құрылғыларын салу нәтижесінде алуы мүмкін; машиналарды, жабдықтарды, көлік құралдарын сатып алу; тауарлық-материалдық құндылықтарды, жабдықтарды, жиһаздарды өз бетімен жасау; жас малдарды негізгі табынға ауыстыру; сәндік, қорғаныш және басқа да екпелердің негізгі қорларына есепке алу; басқа заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардан алынған өтеусіз түсімдер; объектілерді қаржыландырылған жалға беру (меншік құқығы өткеннен кейін); жарғылық капиталға салымдар және т.б.Шаруашылық жүргізуші субъектінің есеп саясаты алынған негізгі құралдарды орналастыру тәртібін, объектілерді тексеретін және қабылдайтын комиссияның құрамын, олардың міндеттерін және тиісті құжаттаманы өңдеу тәртібін айқындайды. Негізгі құралдардың түсуі келесі құжаттармен ресімделеді. Жекелеген объектілерді негізгі құралдарға есепке алу үшін негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру (орнын ауыстыру) актісі қолданылады; қолданыстағы заңнамаға сәйкес пайдалануға беру арнайы тәртіппен ресімделуі тиіс жағдайларды қоспағанда, оларды пайдалануға беруді тіркеу үшін; негізгі құралдардың бір цехтан (бөлімшеден, учаскеден) екінші цехқа ішкі ауысуын тіркеу үшін; негізгі құралдарды қоймадан (қордан) пайдалануға беруді тіркеу, сондай-ақ басқа субъектіге берілген кезде негізгі құралдардың құрамынан шығару (жарғылық капиталға салымдар, сату, сыйға тарту) үшін.Негізгі құралдарды қабылдауды тіркеу кезінде субъект басшысының бұйрығымен тағайындалған қабылдау комиссиясы әрбір жеке объектіге бір данада акт жасайды (комиссияның жеке құрамын жыл сайын басшы бекітеді). Бірнеше негізгі құралдарды қабылдау-тапсыруды ресімдейтін жалпы актіні жасауға тек шаруашылық тауарлы-материалдық құндылықтарды, құрал-саймандарды, жабдықтарды және т.б. есепке алу кезінде, егер бұл объектілер бір типті болса, құны бірдей болса және бір нысанда қабылданса жол беріледі. күнтізбелік ай. Акт ресімделіп болғаннан кейін осы объектіге қатысты техникалық құжаттама қоса тіркеле отырып, бас бухгалтер қол қоятын және субъектінің басшысы немесе осыған уәкілетті тұлғалар бекітетін бухгалтерияға беріледі. Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру (орнын ауыстыру) актісінде комиссия қажетті реквизиттерден басқа объектінің пайдалы қызмет мерзімін және болжамды қалпына келтіру құнын көрсетеді. Негізгі құралдардың пайдалану мерзімін шаруашылық жүргізуші субъект объектіні есепке алу кезінде оның жұмыс істеуінің техникалық шарттарын, субъект белгілеген нормаларды немесе басқа шарттарды негізге ала отырып дербес анықтайды. Бухгалтерия келіп түскен объектіні қаржылық жауапты тұлғаға бекітеді, түгендеу карточкасын ашады, объектіге инвентарлық нөмір береді, объектіні Түгендеу тізіміне (орналасқан жері, жұмыс істеуі бойынша) енгізеді және негізгі құралдарды капиталдандыру туралы жазба жасайды. Негізгі құралдардың аналитикалық есебі бухгалтерияда бір түрдегі шаруашылық тауарлық-материалдық құндылықтарды, құралдарды және өндірістік немесе шаруашылық мақсаты бірдей басқа заттарды қоспағанда, әрбір тауарлық-материалдық құндылықтарға ашылатын Түгендеу карточкаларында жүргізіледі. техникалық сипаттамалары, құны бірдей және бір өндірістік бөлімшеде. Бұл заттарды бір инвентарлық картада санауға болады. Карточка қабылданған негізгі құралдарға, техникалық төлқұжаттарға және басқа да құжаттарға Актілер негізінде толтырылады. Объектілердің және олардың жеке құрылымдық элементтерінің сипаттамалары қысқаша және объектінің жеке ерекшеліктерін дәл көрсетуі керек және техникалық құжаттаманың деректерін толығымен қайталамауы керек. Бухгалтерияда әрбір объект немесе жекелеген объектілер тобы бойынша түгендеу картасы жүргізіледі. Топтық есепке алу кезінде карточка жеке негізгі құралдардың позициялық жазбаларымен толтырылады. Негізгі құралдар объектісін басқа субъектіге беру кезінде, сондай-ақ субъекті ішінде негізгі құралдар объектілерін ауыстыру кезінде негізгі құралдардың шығуы туралы ескертпелер үшін негіз пайдаланудан шығару кезінде негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру (орнын ауыстыру) актісі болып табылады. тозуына немесе тозуына байланысты негізгі құралдардың объектісі - негізгі құралдарды есептен шығару туралы акт.Объектіні аяқтау, қосымша жабдықтау, реконструкциялау және жаңғырту, жөндеу бойынша аяқталған жұмыстардың жазбалары жөндеуден өткен, реконструкцияланған және жаңартылған объектілерді қабылдау-тапсыру актілері негізінде карточкаларға енгізіледі. «Нысанның қысқаша жеке сипаттамалары» бөлімінде негізгі объектінің тек негізгі сапалық және сандық көрсеткіштері, сондай-ақ оған қатысты ең маңызды қосалқы құрылыстар, құрылғылар мен керек-жарақтар жазылады, олар екі-үш сапа көрсеткішімен шектеледі. техникалық құжаттама объектісінде бар деректердің қайталануын қоспағанда, осы объект үшін ең маңызды болып табылады. Негізгі құралдарды топтық есепке алу кезіндегі қысқаша жеке сипаттама әрбір объект бойынша жеке емес, жалпы алғанда инвентарлық картада есепке алынған барлық объектілер тобы бойынша беріледі. Тіркеу кезінде карточкалар нөмірленеді, содан кейін олар негізгі құралдардың жіктеу топтары бойынша, ал осы топтардың ішінде – жұмыс істеу орындары, қаржылық жауапты тұлғалар және негізгі құралдардың түрлері бойынша сақталатын арнайы файлдық шкафқа орналастырылады. Картотека, әдетте, келесі бөлімдерді қарастырады: «Пайдаланудағы негізгі құралдар» (жіктеу топтары бойынша: «Ғимараттар», «Құрылыстар», «Трансмиссиялық құрылғылар» және т.б.), сондай-ақ «Осы айда алынған» , «Ағымдағы айда кеткен», «Ішкі трансферт», «Жөндеуде», «Қойымда», «Көпшілікке», «Жалға берілген негізгі құралдар», «Ұзақ мерзімді жалға берілген негізгі құралдар», «Жалға алынған. негізгі құралдар», «Архив». Бір ай ішінде «Алынған», «Жіберілген» және «Ішкі қозғалыс» бөлімдерінің карточкалары «Негізгі құралдар» 12-кіші бөлімшесінің шоттарында есепке алынған айналымдармен салыстырылғаннан кейін картотеканың тиісті бөлімдеріне орналастырылады. Нысан жөндеуден немесе жалға алушылардан қайтарылғаннан кейін консервациялау тоқтатылады, қордан пайдалануға беру және т.б., осы объектілерге арналған карточкалар картотеканың тиісті бөлімдерінде шығарылады Зейнетке шыққан негізгі құралдар үшін картотеканың «Архив» бөліміне орналастырылады. 2.2 Негізгі құралдардың шығуын есепке алу. Негізгі құралдардың шығуын есепке алу тәртібі негізгі құралдардың шығу себебіне байланысты. Көбінесе бұл себептер: физикалық және ескіруіне байланысты таратылған жағдайда, кәсіпорынның, цехтардың немесе басқа объектілердің құрылысына, кеңейтілуіне және техникалық қайта жарақталуына байланысты, жарғылық капиталға инвестициялау кезінде, объектілерді пайдалануға беру кезінде. жазатайым оқиғалардың, қалыпты пайдалану жағдайларының бұзылуының салдарынан ұзақ мерзімді (қаржылық) жалдау, басқа заңды және жеке тұлғаларға өтеусіз берілген, сыйға тарту, шаруашылықаралық және басқа кәсіпорындар мен қоғамдық ұйымдарға беру (сату) кезінде, шаруашылық қызметте пайдаланылмайтын объектілерді сату, айырбастау, жетіспеушілік және т.б. Физикалық немесе моральдық тозуға байланысты өндірістік мақсатын толығымен жоғалтқан ғимараттар, құрылыстар, жабдықтар және басқа да тозған мүліктер жою тәртібінде белгіленген қызмет мерзімін пысықтағаннан кейін авария нәтижесінде жазылады. «Ақжар Ойл Ас» ЖШС-нің балансынан, егер бұл объектілерді қалпына келтіру экономикалық тұрғыдан мақсатқа сай болмаса немесе мүмкін болмаса, және оларды сату немесе басқа кәсіпорындарға беру мүмкін болмаса. Негізгі құралдар, кейбір ерекшеліктерді қоспағанда, амортизацияға жатады. Ал амортизация немесе амортизация – бұл негізгі құралдың құнын әр түрлі кезеңдерге жүйелі түрде бөлу жолымен, оның жоспарланған жұмысының бүкіл кезеңінде біртіндеп шығындарға есептен шығару. Ерекшелік - ескірмейтін немесе тозбайтын жер және басқа қалпына келтіру ресурстары. Негізгі құралдардың жарамсыздығын анықтау, сондай-ақ барлық қажетті құжаттаманы ресімдеу үшін «Ақжар Ойл Ас» ЖШС басшысының бұйрығымен құрамында бас инженер, бас есепші, қаржылық жауапты тұлғалар және ұйым өкілінен тұратын тұрақты комиссиялар құрылады. MAI (көлік құралдарын пайдаланудан шығару кезінде). Негізгі құралдардың жекелеген түрлерін баланстан есептен шығару жөніндегі комиссияның құрамына тиісті мамандар кіреді: инженер-механиктер, энергетиктер, инженер-технологтар және басқа да мамандар. Ғимараттар мен құрылыстар негізгі құрылымдық элементтері тозған, қалпына келтіру жөндеу мүмкін болмаған немесе орынсыз болған кезде есептен шығарылады; тракторлар, автомобильдер, өздігінен жүретін машиналар - тек негізгі бөлшектердің, көптеген тораптар мен тораптардың шекті тозуымен. Бұл ретте кәсіпорын ғимараттарды, құрылыстарды, машиналарды, жабдықтарды, көлік құралдарын және негізгі құралдарға жататын басқа да мүлікті авариялар немесе дүлей зілзалалар салдарынан жарамсыз болып қалған жағдайларда ғана пайдалану мерзімі өткенге дейін баланстан есептен шығарады. Негізгі құралдарды (автокөлік құралдарын қоспағанда) толық немесе ішінара есептен шығару негізгі құралдарды тарату туралы актімен ресімделеді. Акт екі данада «Ақжар Ойл Ас» ЖШС басшысы тағайындаған комиссиямен немесе осыған уәкілетті тұлғамен жасалады. Есептен шығару шығындары, сондай-ақ ғимараттарды, құрылыстарды жою және бөлшектеу, жабдықтарды бөлшектеу және т.б. алынған материалдық құндылықтардың құны. «Объектіні есептен шығару нәтижелерін есептеу» бөлімі бойынша актіде көрсетіледі. Акт 2-қосымшада келтірілген. Бұл актіде пайдаланудан шығарылған негізгі құралдардың сипаттамасы беріледі, жою себебі көрсетіледі, негізгі бөлшектердің, тораптардың, бөлшектердің, құрылымдық элементтердің техникалық жағдайы сипатталады, жөндеудің мақсатқа сай еместігі негізделеді. Сонымен қатар, нысанды жоюдың нәтижесі анықталады. Объектілерді авариялар, сондай-ақ мерзімінен бұрын тозуы немесе бөлшектеу салдарынан пайдаланудан шығару кезінде оларды пайдаланудан шығару себептерін түсіндіретін, кінәлі адамдарға қолданылған шаралар көрсетілген құжаттар актісіне қоса тіркелуі тиіс. Негізгі құралдарды жою туралы актінің негізінде инвентарлық карточкаларға, инвентарлық карточкалардың тізімдемелеріне және олардың орналасқан жері, жұмыс істеуі бойынша негізгі құралдардың түгендеу тізіміне негізгі құралдардың шығуы туралы жазбалар жасалады. Артық, пайдаланылмаған құрал-жабдықтарды, көлік құралдарын, аспаптарды, құрал-саймандарды, мүкәммалды, жұмысшы және өнімді малды басқа заңды және жеке тұлғаларға сатуға болады. Кәсіпорынның негізгі құралдарды сататын бағасы қалдық құн деңгейінде, одан жоғары немесе одан төмен болуы мүмкін. Негізгі құралдарды бір кәсіпорынның екінші кәсіпорынға беруі актімен ресімделеді, ол екі данада жасалады. Негізгі қор объектісімен оған қол жетімді барлық техникалық құжаттамалар да беріледі. Сатып алушыны табу мүмкін болмаған жағдайда кәсіпорын өзінің негізгі құралдарын басқа кәсіпорынға немесе тұлғаға тегін бере алады. Бұл ретте, алдыңғы жағдайдағыдай, аудару шарттары алушымен келісіледі, содан кейін ол аяқталады және құжатталады.Берілетін объектіге өтеусіз берілген жағдайда «Қабылдау-тапсыру (негізгі құралдардың ішкі қозғалысы) актісі (шот-фактура)» (НҚ-1 нысаны) жасалады, оған төлқұжат және басқа да ілеспе құжаттар қоса беріледі. Актіде ауыстырылатын объектіні сипаттайтын тұрақты деректемелерден басқа, бастапқы құны көрсетіледі, ал егер объект пайдалануда болса, онда оған есептелген амортизация сомасы көрсетіледі. Синтетикалық есепте негізгі құралдарды шығару операциялары 7410 «Активтердің шығуы бойынша шығыстар» активті-пассивті шоттардың тобында көрсетіледі. Ол негізгі құралдарды сату және басқа да шығару процесі (есептен шығару, жою, өтеусіз беру және т.б.) туралы ақпаратты жинақтайды. Бұл шоттың дебеті бойынша есептен шығарылатын объектінің бастапқы құны және оны шығару процесінде ұйымның жұмсаған шығындары көрсетіледі. Несие пайдалану мерзіміне бұрын есептелген амортизация сомасын, сондай-ақ белгілі бір объектіні тарату нәтижесінде алынған түсімдерді көрсетеді. Мәселен, «Ақжар Ойл Ас» ЖШС негізгі қорын – матрицалық принтерді ескіруіне байланысты таратқан. Бастапқы құны -25000 теңге. Тарату кезінде есептелген амортизация сомасы 12 300 теңгені, демонтаждау шығындары – 4 038 теңгені құрады. Демонтаждау нәтижесінде 750 теңгенің материалдары есепке алынды. Бұл операция бойынша келесідей шоттар корреспонденциясы жасалды (кесте 4), есептен шығару актісі жасалды. (2-қосымша)
4-кесте – Негізгі құралдарды жою Осылайша, негізгі құралдар кәсіпорынның балансынан олардың тозуы салдарынан жойылуы нәтижесінде, оларды сату, өтеусіз беру нәтижесінде, сондай-ақ түгендеу комиссиясының жетіспеушіліктері анықталған кезде шығарылады. Амортизация қаражаттардың амортизациясын көрсетумен қатар кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі кірістері мен шығыстарын дұрыс салыстыруға мүмкіндік береді. Сонымен, негізгі құралдар кем дегенде бір жыл пайдаланылады, сәйкесінше осы кезеңде олар кіріс алуға қатысады. Және олардың барлық құнын бір уақытта шығыс ретінде есептен шығаруға болмайды. Сондықтан әрбір кезең әрбір құралдың қалдық құнын есептейді. Активті баланстан шығару оның нөлдік қалдық құнымен мүмкін болады. Бірақ онымен бірге объектіні одан әрі пайдалануға болады, егер ол техникалық мүмкін болса - қайта бағалаудан кейін. Өндіріс процесіне қатысатын негізгі құралдар уақыттың әсерінен, табиғат күштерінің әсерінен және пайдалану процесінде бірте-бірте тозады. Амортизация негізгі құралдардың физикалық және моральдық сипаттамаларын жоғалту процесі болып табылады. Тозудың екі түрі бар: физикалық және моральдық. Негізгі құралдардың физикалық тозуы – оларды пайдаланудың нәтижесі және сыртқы факторлардың әсерінен, яғни мұндай тозу негізгі қорлардың өндірістік процеске қатысуы нәтижесінде құрал-жабдықтардың бөлшектері мен бөлшектерінің, құрылымдық элементтердің механикалық тозуы нәтижесінде пайда болады. ғимараттар мен құрылыстардың (физикалық тозудың эксплуатациялық түрі), сондай-ақ әртүрлі сыртқы факторлардың әсерінен: ылғалдылық, жауын-шашын, тоттану, металдың ескіруі және т.б. (физикалық тозудың табиғи түрі). Физикалық тозу нәтижесінде негізгі қорлардың бастапқы құнының бір бөлігі жоғалады. Негізгі қорлардың ескіруі – ғылым мен техниканың дамуының қазіргі заман талабына сай емес қорлардың, яғни техникалық прогресспен, өндіріс әдістерінің жетілдірілуімен және жаңаруымен байланысты процесс. Техника мен технологияның жетілдірілуі ұқсас жұмыс істеп тұрған негізгі қорларды өндіруге кететін шығынды азайтуға көмектеседі. Осыған байланысты жұмыс істеп тұрған негізгі қорлар тозып, құнының бір бөлігін жоғалтады.Машиналардың, жабдықтардың, ғимараттар мен құрылыстардың түбегейлі жаңа, анағұрлым жетілдірілген және үнемді түрлерін, жануарлардың жаңа немесе жетілдірілген неғұрлым өнімді тұқымдарын, көпжылдық екпелердің түрлері мен сорттарын құру және өндіріске енгізу кезінде қолданыстағы негізгі қорларды одан әрі пайдалану экономикалық мақсатқа айналады. орынсыз. Негізгі қорлардың ескіруі келесі факторлармен анықталады: өндірістегі инновациялар немесе жабдықты жаңарту (ескі машиналарды жаңа, неғұрлым өнімді машиналармен ауыстыру); технологиялық процесті жетілдіру – жаңа технологиямен қолданыстағы машиналар мен жабдықтарды пайдалану мүмкін емес; шығарылатын өнімнің номенклатурасын жаңарту және өзгерту (бұл ретте ескі машиналар мен жабдықтар жаңа өнім шығаруға жарамсыз); субъектіден осы тауарларды өндіруге арналған машиналар мен жабдықтардың санын қысқартуды талап ететін белгілі бір тауарларға сұраныстың төмендеуі; жұмыс күшінің жұмыспен қамтылуындағы, персоналдың біліктілігінің, өндірістің орналасу географиясының өзгеруі, бұл өндіріс көлемін және қолданылатын машиналар мен жабдықтардың санын қысқартуды талап етуі мүмкін. Ескіру нәтижесінде физикалық тозу кезеңіне дейін негізгі қорлар жаңа, үнемділерімен ауыстырылады. Ескіруді жою мақсатында негізгі қорларды қайта құру және жаңғырту жұмыстары жүргізілуде. Мұражай және өнер құндылықтарын, іргелі кітапханалардың кітаптарын, киноқорларды, сәулет және өнер ескерткіштері болып табылатын ғимараттар мен құрылыстарды қоспағанда, барлық негізгі құралдар ескіруге жатады. Амортизация (лат.amortisatio – «өтеу») – амортизация құны. Бухгалтерлік есеп қағидаттарына сәйкес негізгі құралдардың құнын олардың меншік иесіне кіріс әкелетін функцияларды орындауға қабілетті есепті кезеңдерге бөлу (есептен шығару) жолымен олардың күтілетін қызмет мерзімі ішінде біркелкі бөлінуі тиіс. Амортизация процесінің міндеті ұзақ мерзімді материалдық құндылықтардың құнын өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің) өзіндік құнына немесе кәсіпорынның күтілетін қызмет мерзімі ішінде шығындарына жатқызу болып табылады. Жерден басқа барлық ұзақ мерзімді материалдық құндылықтардың қызмет ету мерзімі шектеулі. Бұл активтердің қызмет ету мерзімі шектеулі болғандықтан, бұл активтердің құнын пайдалану жылдарына бөлу қажет. Активтердің шектеулі қызмет ету мерзімінің негізгі себептері физикалық және ескіру болып табылады. Мерзімді жөндеу және мұқият техникалық қызмет көрсету активтерді жақсы күйде ұстауға және олардың қызмет ету мерзімін ұзартуға мүмкіндік береді, бірақ ақырында әрбір негізгі құрал жарамсыз болып қалуы керек. Тұрақты жөндеу амортизациялық аударымдарды қажет етпейді. Амортизациялық аударымдар өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнын құрайтын негізгі элементтердің бірі болып табылады. Амортизациялық аударымдар сомасын асыра бағалау немесе кем бағалау өндіріс шығындарының бұрмалануына әкеледі. Амортизацияны есептеу практикадағы іс жүзінде: «Манас» серіктестігінің балансында негізгі құралдар бар. Бірақ қызметкерлер стандартты (ХҚС) білмейді 16. Сізді кеңес алуға шақырды. Есепті күні тізімде көрсетілген барлық негізгі құралдар қолда болды. 1. Сатып алынған көліктің құны 80 000 мың теңге, пайдалану мерзімі 5 жыл. Қызмет мерзімінің аяқталуындағы қалдық (жою) құны 5 000 мың теңге. Амортизация әдісі біркелкі. Көлікті тұтынушыларға тауарларды жеткізу қызметі пайдаланады. 2. Актив әкімшілік мақсаттарға пайдаланылады. Көшірме аппаратының бастапқы құны 12 000 мың теңге, қалдық құны 1 000 мың теңге. Техникалық паспортқа сәйкес, 5 жыл жұмыс істеу үшін көшірме машинасы 500 000 дана басып шығаруға қабілетті. Амортизация әдісі – өндіріс. Жылдар бойынша көшірмелер көлемі: 1 жылы 150 000; 2 жылы – 120 000; 3 жылы – 110 000; 4 жылы - 90 000; 5 жылы - 30 000. 3. Станоктың құны 20 000 мың теңге, қалдық құны 512 мың теңге, пайдалану мерзімі 4 жыл. Амортизация әдісі – амортизацияның екі еселенген нормасымен төмендейтін қалдық. Актив өндірістік цехта орналасқан және дайын өнім өндіруге пайдаланылады. Тапсырма: Әрбір актив үшін қанша амортизация есептелетінін және әрбір жұмыс жылының соңында әрбір активтің баланстық құны қандай болатынын есептеңіз. Негізгі құралдардың амортизациясын есептеу кезінде сәйкес шоттарды көрсетіңіз. Шешуі: Амортизация = (80 000 – 5 000)/5 = 15 000
Амортизация әдістері әртүрлі болуы мүмкін. Бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес шаруашылық жүргізуші субъектілер есеп саясатында амортизацияның мынадай әдістерін қолдануды дербес қарастыруға құқылы: біркелкі (тікелей) шығындарды есептен шығару; орындалған жұмыс көлеміне пропорционалды шығындарды есептен шығару (өндірістік әдіс); жедел есептен шығару: баланстың төмендеуі; сандардың қосындысы бойынша есептен шығару (кумулятивтік әдіс). Негізгі құралдардың әртүрлі түрлерінде амортизацияның әртүрлі әдістерін қолдануға рұқсат етіледі. Бұл ретте негізгі құралдардың бір түріне бірнеше әдісті қолдануға болмайды. Субъект таңдаған амортизация әдістері есеп саясатымен анықталуы және бір есепті кезеңнен екіншісіне қолданылуы керек. Егер амортизация әдісі өзгерсе, өзгертудің себептерін ашып көрсету қажет. Бюджеттік мекемелер үшін негізгі құралдардың амортизациясын есептеу әдісін таңдау құқығы уәкілетті органдарға беріледі, яғни. мекемелерге қатысты мемлекеттік меншік құқығы субъектісінің функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттік органдарға. Құнды тең (тікелей) есептен шығару әдісі ең қарапайым болып табылады, онда объектінің амортизацияланатын құны ай сайын бірдей мөлшерде есептен шығарылады. Әдіс амортизация тек қызмет ету мерзімінің ұзақтығына байланысты деген болжамға негізделген. Бұл әдіспен амортизациялық аударымдар сомасы мыналардың негізінде анықталады: пайдалы қызмет мерзімі.Оны анықтау кезінде объектінің пайдалануға берілген кездегі жай-күйін, субъектінің оны пайдалану мен күтіп-ұстауға ниеттерін (жөндеу және техникалық қызмет көрсету мәселелері, климаттық жағдайлар және т.б.) ескеру қажет; Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген амортизацияның шекті нормалары. Шаруашылық субъектісі белгілеген нормалар салық заңнамасында белгіленген шекті нормалардан аспауға тиіс. Бірқалыпты амортизация әдісін қолданатын амортизацияның мысалы. Кәсіпорын 20 000 мың теңгенің құрал-жабдықтарын сатып алды, комиссия 2 000 мың теңге сомасында есептік тарату құнын анықтады, техникалық құжаттама бойынша жабдықтың қызмет ету мерзімі 10 жыл. Бірқалыпты амортизация әдісі бойынша жылдық амортизация сомасы (20000 - 2000) / 10 жыл = 1800 мың теңге және сәйкесінше ай сайынғы амортизация сомасы 1800 / 12 ай болады. = 150 мың теңге. Жоғарыдағы мысалдан көрініп тұрғандай, бұл әдіс формулаға негізделген: (Бастапқы құн – құтқару құны) / Қызмет мерзімі шығындарды активтің өмірлік циклдеріне біркелкі таратуға мүмкіндік береді. Негізгі құралдардың жарамдылық мерзімі, сондай-ақ қалпына келтіру құны, қажет болған жағдайда, негізгі құралдардың жай-күйін жақсартатын, қызмет ету мерзімін ұзартуға әкелетін кейінгі шығындарды ескере отырып, сондай-ақ пайдалану мерзімін ескере отырып, қайта қаралуы мүмкін. технологиялық өзгерістер, өткізу нарығындағы өзгерістер немесе қызмет ету мерзімінің қысқаруына әкелетін бизнес жағдайларының өзгеруі нәтижесінде.Сонымен, егер біздің мысалда шаруашылық қызмет түрінің өзгеруіне байланысты құрал-жабдықты сатып алғаннан кейін 4 жыл өткен соң, негізгі қордың қызмет ету мерзімі қайта қаралып, 7 жылға белгіленсе, қалған 3 үшін амортизация сомасы (жылдық) белгіленеді. жылдар [20000 - (1800 х 4 жыл) - 2000] / 3 жыл = 3600 мың теңге немесе ай сайын 300 мың теңге (3600 / 12 ай) болады. Бірыңғай (тікелей) шығындарды есептен шығару әдісі негізгі құралдарды пайдаланудан түскен кіріс оның қызмет ету мерзімінің әрбір кезеңінде бірдей деп болжанған кезде қолданылады, яғни. объектінің қалған пайдалылығының төмендеуі біркелкі болады. Өндірістік әдіс (амортизация орындалған жұмыс көлеміне пропорционалды түрде есептеледі) амортизация тек объектінің жұмысының нәтижесі болып табылатындығына және оны есептеу процесінде уақыт кезеңдерінің ешқандай рөл атқармайтындығына негізделген. Кәсіпорында өндірілген өнімнің, жұмыстың және қызметтің әрбір бірлігінің өзіндік құны негізгі қорлар құнының бірдей мөлшерін «жұтып алады», оның көмегімен осы өнімдер, жұмыстар мен қызметтер өндірілген. Осылайша, бір ай немесе бір жыл үшін амортизациялық аударым сомасы объектінің амортизацияланатын құнын оның қатысуымен өндірілетін өнім (жұмыс, қызмет) санына бөлу арқылы анықталады. 2.3 Негізгі құралдардың тозуының есебі Ұзақ уақыт бойы өндіріс процесіне қатысатын кәсіпорынның негізгі қорлары бірте-бірте тозады, яғни физикалық күштердің, техникалық-экономикалық факторлардың әсерінен өзінің қасиеттерін жоғалтып, жарамсыз болып қалады. «Ақжар Ойл Ас» ЖШС үшін амортизациялық аударымдар амортизация нормалары бойынша жүргізіледі. Негізгі қорлардың пайдалы қызмет мерзімін кәсіпорын неғұрлым жуық басқару сметасы негізінде дербес белгілейді, бірақ егер заңда немесе шартта өзгеше көзделмесе, кәсіпорынның қызмет ету мерзімінен аспайды. Амортизация негізгі құралдарды мақсатты пайдалану үшін орналастыруға берілген сәттен бастап есептеледі. Негізгі құралдардың амортизациясын есепке алу үшін «Ұзақ мерзімді активтер» 2 бөлімінің 2420 шоты арналған. Бұл шот бойынша негізгі қорлардың түрлері бойынша қосалқы шоттар ашылады. Бұл шоттардың кредиті бойынша ай басындағы амортизациялық аударым қалдығы, ағымдағы айға есептелген амортизациялық аударымдар және есепті айдың соңындағы амортизациялық аударым қалдығы көрсетіледі. Дебетте негізгі құралдардың шығуы кезіндегі амортизациялық аударымдарды есептен шығару көрсетіледі. Негізгі құралдардың амортизациялық аударымдарын және бөлінбеген пайдаға жатқызылатын қайта бағалау сомаларын есептеу әзірлеу кестесінде жүргізіледі. Негізгі құралдардың тозу сомасын және бөлінбеген пайдаға жатқызуға жататын негізгі құралдарды қайта бағалау сомаларын есептеуге арналған әзірлеу кестелері амортизациялық есептеу әдістерінің бірін қолданатын кәсіпорынның пайдалануына арналған. Сонымен қатар, амортизацияның әртүрлі әдістері үшін жеке әзірлеу кестелері қолданылады.Айдың аяғында есептелген амортизация сомалары әзірлеу кестелерінен «Есепті кезеңнің шығындары» 1 бөліміндегі №10 журнал-ордерге көшіріледі. Бухгалтерлік есеп шоттарында амортизацияны есепке алу тәртібін ашып, 2008 жылдың қаңтар айындағы шаруашылық операциялар журналының фрагменті бойынша «Ақжар Ойл Ас» ЖШС негізгі құралдардың амортизациясын есепке алу бойынша бірнеше шаруашылық операцияларын қарастырамыз. Әкімшілік шығындарға пайдаланылған негізгі құралдардың амортизациясы есептелді: Дебет 7211 «Әкімшілік шығыстар» - 320 000 теңге Кредит 2412 «Негізгі құралдар: ғимараттар мен құрылыстар» - 320 000 теңге. Өндіріс процесінде пайдаланылған негізгі құралдардың есептелген амортизациясы: Дебет 8415 «Үстеме шығыстар: негізгі құралдардың амортизациясы» – 128000 теңге. Несие 2413 «Негізгі құралдар: машиналар мен жабдықтар» – 128000 теңге. Негізгі құралдарды индекстеу нәтижесінде жинақталған амортизация сомасы ұлғайтылды: Дебет 5321 «Қайта бағалауға арналған резервтер: ұзақ мерзімді активтер» - 36 000 теңге. Несие 2412 «Негізгі құралдар: ғимараттар мен құрылыстар» – 36 000 теңге. Жұмыстан шыққан негізгі құралдар бойынша жинақталған амортизация сомасы есептен шығарылды: Дебет 2424 «Негізгі құралдардың тозуы және тозуы: басқа да негізгі құралдар» - 412 000 теңге. 2415 «Өзге де негізгі құралдар» шотының кредиті – 412000 теңге. Амортизациялық аударымдардың аналитикалық есебі 10-қосымшада берілген негізгі құралдардың амортизациялық аударымдарының есебінде жүргізіледі.Бұл ведомоста сонымен қатар 01.03.2014 ж. 2 ай жұмыс үшін. жүктеу/скачать 72.52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||