Лабораторлық жұмыс №1 Delphi тілінің негізгі компоненттері Мақсаты

1. 
   Delphi7 программалау ортасын іске қосыңыз: Пуск/Программы/Borland Delphi7/ Delphi7
   
2. 
   Форма терезесінің тақырыбын өзгерту керек: Form1-ден Привет сөзіне. Объектілер инспекторы (Object Inspector) терезесінің Properties (қасиет) бөлімінде Caption қасиеті үшін Привет сөзін енгізіңіз.
   
3. 
   Форма түсін өзгерту үшін объектілер инспекторы терезесінде Color қасиетінің мәнін clAqua деп өзгертіңіз.
   
4. 
   Қосымшаны орындаңыз: Run мәзірінен Run командасын орындаңыз немесе F9 батырмасын басыңыз.
   
5. 
   Ашылған қосымша терезесінің өлшемін өзгертіп көріңіз.
   
6. 
   Орап қою, бастапқы қалпына келтіру батырмаларымен жұмыс істеңіз.
   
7. 
   Қосымша терезесін жабыңыз.
   
8. 
   Форма мен проектіні дискіде сақтаңыз: File/Save All командасын орындаңыз да өзіңіздің бумаңызда Prog1.pas және Prog1.dpr.
   

І
І. "Моя первая программа!" мәтіні және мәтін шрифтінің өлшемі мен мәтіннің орналасуын өзгертетін батырмалары бар Windows қосымшасын жасау.

9. 
   Формаға «Standard» беттінен Label объектісін орналастырыңыз.
   
10. 
    Label1 объектісін форманың қажетті жеріне жылжытыңыз.
    
11. 
    Label1:объектісінің қасиетін өзгертіңіз. Object Inspector терезесінде объект қасиеттері үшін келесі мәндерді орнатыңыз:
    

    Объект	Свойство	Значение
    Label1	Caption	Моя первая программа!
    	Font	12 p., қызыл
    	Alignment	taCenter
    	Color	сары (Yellow)
    	AutoSize	False

12. Программаны орындаңыз:Run/Run немесе F9.

13. 
    Форма мен проектіні сақтаңыз.
    
14. 
    Form1 терезесіне Button (командалық батырма) объектісін орнатып, оның өлшемін өзгертіңіз.
    
15. 
    Button1 объектісінің Caption қасиеті үшін"Увеличение" мәнін енгізіңіз.
    
16. 
    Button1 объектісінің Click оқиғасы үшін программалық код тжазыңыз:
    

Label1.Font.Size := Label1.Font.Size+2;

17. 
    Программаны орындаңыз. "Увеличение" батырмасын басқанда мәтін қандай өзгеріске ұшырайтынына назар аударыңыз.
    
18. 
    Форма мен проектіні дискіде сақтаңыз: File/Save.
    
19. 
    Мәтіннің шрифтін кішірейтетін "командалық батырма" объектісін жасаңыз.
    
20. 
    Мәтінді жылжыту үшін "командалық батырма" объектісін жасаңыз:
    

Label1.Top :=Label1.Top +10;

21. 
    Мәтінді жасыру үшін "командалық батырма" объектісін жасаңыз: Label1.visible:=false;
    
22. 
    Программаны жабу үшін "командалық батырма" объектісін жасаңыз: Close;
    
23. 
    Форма мен проектіні дискіде сақтаңыз.
    

Бақылау тапсырмалары

1. 
   Мәтін түсін қызыл, көк, жасыл түстерге циклді түрде өзгертетін батырманы формаға қосыңыз.
   
2. 
   Формаға Edit өрісін қосыңыз. Өріске сан енгізілгенде мәтін осы санға сәйкес жылжуы керек:
   

Label1.Top:=Label1.Top+StrToInt(Edit1.Text);

3. 
   Мәтінді вертикаль және горизонталь бойынша жылжытуға мүмкіндік беретін екі батырма жасаңыз.
   

24. 
    Жаңа қосымша құрыңыз: File/New/Application.
    
25. 
    Формаға Label, Panel, GroupBox, RadioButton (Standard бетінен) орналастырыңыз.
    
26. 
    Объектілер инстпекторын пайдаланып олардың келесі қасиеттерін орнатыңыз:
    
27. 
    

    Объект	Қасиеті	Мәні
    Label1	Caption	Светофор
    Panel1	Caption	Стойте
    Panel2	Caption	Готовьтесь
    Panel3	Caption	Идите
    GroupBox1	Caption	Цвет
    RadioButton1	Caption	Красный
    RadioButton2	Caption	Желтый
    RadioButton3	Caption	Зеленый

    RadioButton1 объектісінің Click (щелчок мыши) оқиғасын өңдеу процедурасы үшін келесі кодты жазыңыз:
    

Panel1.Color:=clRed;

Panel2.Color:=clWhite;

Panel3.Color:=clWhite;

e
nd

28. 
    TForm1.RadioButton2Click және TForm1.RadioButton3Click процедуралары үшін өздерін код жазыңыз.
    
29. 
    Өлшемі 12п, сызылуы қалың (fsBold), түсі ақ (clwhite) болатын "Стойте", "Внимание", "Идите" сөздерінің жазылуын қосыңыз.
    

Бақылау тапсырмалары

1. 
   Панельдердің қасиеттерін форма ашылғанда көрінбейтін етіп өзгертіңіз. Ал жазулар жанған кезде олар көрінуі керек.
   

2. Формаға суретте көрсетілген компоненттерді орналастырыңыз.

3
. Программа кодын және проектіні Unit2.pas и Pr2.dpr деген тапен сақтаңыз.
4. Келесі әрекеттерді орында:

№2 программа листингі

var

Form1: TForm1;

{$R *.DFM}

begin

Label2.Caption:=Edit1.Text+', ты любишь читать?';

Button1.Enabled:=true;

Button2.Enabled:=true;

end;

end;
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

Label3.Caption:='Молодец !';

end;
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);

begin

end;
procedure TForm1.BitBtn2Click(Sender: TObject);

begin

Edit1.Text:='';

Label3.Caption:='';

Button1.Enabled:=false;

Button2.Enabled:=false;

Form1.ActiveControl:=Edit1;

end;

Жолдық деректерді сандарға және сандарды жолдық қатарларға ауыстыру үшін StrToInt; StrToFloat, IntToStr FloatToStr ; Format() функцияларын қолдану;

Хабарламаны жеке терезеде шығару үшін ShowMessage процедурасын пайдалану.
Тапсырма
Адамның оптимальді салмағы есептеу үшін адам бойынан 100 алып тастау керек. Егер адамның нақты салмағы оптимальді салмақтан үлкен болса онда адам толық, егер кем болса арық болып саналады.

1. Жаңа проект құрыңыз

2
. Формаға суретте көрсетілген компоненттерді орналастырыңыз.

Edit1 – салмақ, Edit2-ге – бойының ұзындығы (см) енгізіледі .

3.Программа кодын және проектіні Unit2.pas и Pr3.dpr деген тапен сақтаңыз.
4. Программа коды терезесінің VAR бөліміне нақты салмақты (faktW), оптимальді салмақты (optW), бойының мәнін (Rost) және оптимальді салмақ пен нақты салмақ айырмасын (Delta) сақтайтын айнымалыларды енгізіңіз. VAR factW, optW, Rost, Delta : integer;
5. Button1 батырмасын шерту процедурасына келесі кодты жазыңыз:

StrToInt функциясы жолды бүтін санға аударады, IntToStr функциясы керісінше – бүтін санды жолға ауыстырады.

6. Массаны есептеу үшін дене массасының индексі қолданыңыз.

Салмақ – X,

Бойының ұзындығы – Y (метр).

Дене массасының индексі – A, мұндағы A = X / Y² (кг/м²)

Нәтиже келесі кесте бойынша анықталады:

№3 программа листингі

unit Unit 5 ;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,

type

Edit1: TEdit;

Edit2: TEdit;

Label1: TLabel;

Label2: TLabel;

Label3: TLabel;

Button1: TButton;

BitBtn1: TBitBtn;

BitBtn2: TBitBtn;

procedure Button1Click(Sender: TObject);

procedure BitBtn2Click(Sender: TObject);

procedure Edit2Click(Sender: TObject);

procedure Edit1KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char);

procedure Edit2KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char);

private

public

end;

Form1: TForm1;

implementation

{$R *.dfm}

VAR

begin

y:=StrToFloat(Edit2.Text);

y:= S qr(y/100);

k:=x/y;

else

else

else

else

end;

begin

Edit1.Text := '';

Edit2.Text := '';

Form1.ActiveControl := Edit1;

Button1.Enabled := false;

Label2.Visible := false;

Edit2.Visible := false;

end;

begin

Button1.Enabled := true;

end;

procedure TForm1.Edit1KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char);

VAR x:real;

begin

if key=#13 then

try

except

Edit1.SetFocus;

Exit;

end;

Edit2.Visible:=true;

Form1.ActiveControl := Edit2;

end;

VAR y:real;

begin

if key=#13 then

try

except

Edit2.SetFocus;

Exit;

end;

end;

S
crollBar, Panel компоненттерімен таныстыру. Түс құраушыларының мәндердің ауыстыру үшін TColorRef функциясын қолдану.

1. Жаңа проект құрыңыз.

2. Суретте көрсетілген компоненттерді формаға орналастырыңыз.

3. ScrollBar айналдыру жолағы горизонтальді (үнсіз келісім бойынша) және вертикальді бола алады. Оның түрі Kind қасиетімен анықталады. Осы программада вертикальді айналдыру жолағы қолданылады.

4. Программа коды және проектіні сақтаңыз: Unit3.pas и Pr3.dpr.

5. Келесі әрекеттерді орындаңыз:

6. Формадағы барлық Label компоненттері үшін Caption қасиетінің мәнін ' ' деп өзгертіңіз.

7. Келесі әрекеттерді орындаңыз:

Объект	Object Inspector терезесінің бөлімі	Қасиеті/ Оқиғасы	Мәні/Әрекеті
RedBar	Events	OnChange	Panel1.Color:=TColorRef(RGB(RedBar.Position,0,0)); Label1.Caption:=IntToStr(RedBar.Position); Panel4.Color:=TColorRef(RGB(RedBar.Position, Greenbar.Position, BlueBar.Position));

Жоғарыдағы әдіспен ScrollBar2 және ScrollBar3 үшін OnChange оқиғасын мәнін жазыңыз, бірақ RGB и IntToStr.

Түсініктеме:

ScrollBar1 жолағы жылжығанда, Panel1 түсі өзгеріп, түстің сандық мәнін Label компоненті көрсетеді. Сонымен қатар Panel4 компонентінің түсі де өзгереді.

8. Проектіні сақтап, орындаңыз.

Өздік жұмыс

№	Тапсырма	Көмек
1	Программа орындалғанда панельдер бастапқы түстерге боялып тұруы керек.	Форманы құру оқиғасына (Form1 үшін OnCreate оқиғасы) ScrollBar1, ScrollBar2, ScrollBar3 компоненттерінің позициясын өндеу кодын жазыңыз.

№4 программа коды

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs,

type

Panel1: TPanel;

Panel2: TPanel;

Panel3: TPanel;

Label1: TLabel;

Label2: TLabel;

Label3: TLabel;

Panel4: TPanel;

RedBar: TScrollBar;

GreenBar: TScrollBar;

BlueBar: TScrollBar;

BitBtn1: TBitBtn;

Label4: TLabel;

Label5: TLabel;

Label6: TLabel;

procedure RedBarChange(Sender: TObject);

procedure GreenBarChange(Sender: TObject);

procedure BlueBarChange(Sender: TObject);

procedure FormCreate(Sender: TObject);

private

public

end;

Form1: TForm1;

implementation

{$R *.DFM}

begin

Label1.Caption:=IntToStr(RedBar.Position);

Label4.Caption:=Format('0x%x',[RedBar.Position]);

Panel4.Color:=RGB(RedBar.Position,GreenBar.Position,BlueBar.Position);

end;

procedure TForm1.GreenBarChange(Sender: TObject);

begin

Label2.Caption:=IntToStr(GreenBar.Position);

Label5.Caption:=Format('0x%x',[GreenBar.Position]);

Panel4.Color:=RGB(RedBar.Position,GreenBar.Position,BlueBar.Position);

end;

procedure TForm1.BlueBarChange(Sender: TObject);

begin

Label3.Caption:=IntToStr(BlueBar.Position);

Label6.Caption:=Format('0x%x',[BlueBar.Position]);

Panel4.Color:=RGB(RedBar.Position,GreenBar.Position,BlueBar.Position);

end;

procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

begin

Label5.Caption:=Format('0x%x',[GreenBar.Position]);

Label6.Caption:=Format('0x%x',[BlueBar.Position]);

Panel1.Color:=RGB(RedBar.Position,0,0);

Label1.Caption:=IntToStr(RedBar.Position);

Panel2.Color:=RGB(0,GreenBar.Position,0);

Label2.Caption:=IntToStr(GreenBar.Position);

Panel3.Color:=RGB(0,0,BlueBar.Position);

Label3.Caption:=IntToStr(BlueBar.Position);

Panel4.Color:=RGB(RedBar.Position,GreenBar.Position,BlueBar.Position);

end;

end.

Лабораторлық жұмыс № 5
Компоненттерің негізгі қасиеттері
Мақсаты – компоненттердің қасиеттері мен оқиғаларын басқаруды үйрену.
Қарапайым программаларды құру



І. Әртүрлі жылдамдықпен жұмыс істейтін сағат жасау

1. 
   Delphi программалау ортасын ашыңыз.
   
2. 
   Form1 формасына Label (Standard парағы) және Timer (System парағы) компоненттерін орналастырыңыз.
   
3. 
   Объектілердің келесі қасиеттерін орнатыңыз:
   
4. 
   

   Объект	Свойство	Значение
   Form1 Label1 Label1 Label1 Label1	Name Caption Color Font.Size Font.Color	Clock 00:00:00 clYellow 24 Красный

   TClock.Timer1Timer процедурасы үшін уақыттың жаңару кодын жазыңыз:
   
   

5. 
   Формаға GroupBox және RadioButton компоненттерін орналастырып, келесі қасиеттерді көрсетіңіз:
   

RadioButton1 Caption Медленно

RadioButton2 Caption Умеренно

RadioButton3 Caption Быстро

6. 
   TForm1.RadioButton3Click процедурасына келесі кодты жазыңыз:
   

7. 
   Келесі процедуралар үшін де кодтарды жазыңыз:
   

БАҚЫЛАУ ЖҰМЫСЫ

1. 
   Мәтінді форма бойынша сол жақтан оң жаққа үздіксіз жылжытыңыз.
   
2. 
   Мәтінді формада төмендегі траектория бойынша үздіксіз жылжытыңыз.
   

8. 
   Формаға Label және Button компоненттерін суреттегідей орналастырыңыз.
   
9. 
   Button2 объектісінің қасиетін өзгертіңіз:
   

10. 
    Button2 объектісіне MouseMove оқиғасын өңдейтін код жазыңыз:
    

begin

Button2.Top := Button2.Top+10;

end;

11. 
    Button1 обектісіне Click оқиғасын өңдеуге арналған код жазыңыз:
    

begin

end;

12. 
    Программаны орындаңыз.
    
13. 
    Программаны өзгертіңіз: тінтуір меңзерін Button2 обектісіне жылжытқанда ол көрінбейтін болуы керек. Меңзерді алып тастағанда ол қайта көрінуі керек.
    

БАҚЫЛАУ ЖҰМЫСЫ

1. 
   Батырма курсордан кез келген бағытта қашып жүретіндей етіп программаны өзгертіңіз. Бірақ форма шекарасынан шықпауы керек.
   

14. 
    Формаға 268х163 өлшемді панельді орналастырыңыз.
    
15. 
    Панельдің үстінде IMAGE1 компонентін орналастырыңыз. Оның өлшемі 072х163 болуы керек. IMAGE1 компонентіне Дракон.jpg файлын орналастырыңыз.
    
16. 
    Формада интервалы 250 болатын таймер компонентін орналастырып, OnTimer оқиғасына келесі кодты жазыңыз:
    

Begin

If Left=-Width Then Left:=0;

End;

17. 
    Программаны орындап, сақтаңыз.
    
18. 
    Формаға жаңа панель және MediaPlayer1 компоненттерін орналастырыңыз.
    
19. 
    Форма құру процедурасына Cool.avi бейнеклипін ойнату кодын жазыңыз:
    

MediaPlayer1.Open;

MediaPlayer1.Display:=Panel2;

MediaPlayer1.Play;

20. 
    Программаны орындаңыз және программа дұрыс жұмыс істесе сатаңыз.
    
21. 
    Формада гиперсілтеме мәтіні бар тексті орналастырыңыз. Мәтін қаріпінің (шрифт) түсі көк және асты сызылған болуы керек. Мәтінге курсорды әкелгенде "Сайт преподавателя" көмекші мәтін шығуы және курсордың түрі қаламға өзгеруі керек. Программаның USES бөліміне ShellAPI модулін қосыңыз. Гиперсілтемені басу оқиғасы үшін келесі кодты жазыңыз:
    

БАҚЫЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ

1. 
   Гиперсілтемені өзгертіңіз: тінтуірді үстіне әкелгенде ғана оның түсі көкке және асты сызылған болып өзгеруі керек.