Лекция: 15 сағат Семинар: 11 сағат СӨЖ: 64 сағат Барлық сағат саны: 90 сағат Аралық бақылаулар саны: 2 (60 балл)

Тақырыбы: Стратиграфия негіздері

1.Стратиграфия ғылымы

2.Тау жынысы қабаттарының салыстырмалы көнелігін анықтаудың басты-басты тәсілдері 3.Тау жынысы қабаттарының салыстырмалы және геологиялық көнелігін палеонтологиялық әдіс көмегімен анықтау

Лекцияның мақсаты: Стратиграфия негіздерін қарастыру.

Лекция мәтіні:

1. Стратиграфия-жер қыртысын құрайтын, планета дамуының және оны мекендеген органикалық әлем эвалюциясының нақтылы табиғи сатыларын сипаттайтын шөгінді, магмалықжәне метаморфтық жыныстардың қалыптасу ретін, алғашқы астасу және таралу ерекшеліктерін анықтаумен айналысатын тарихи геология саласы. Стратиграфияның басты-басты мақсат-мүдделері:жер қыртысы дамуының геологиялық жағдайлары анықтау, сол сияқты құрлымдық геология, геологиялық түсірім және іздеу-барлау шараларын тиімді түрде жүзеге асыру жолында қажетті болып табылатын жекелеген аймақтардағы тау жыныстары түзілуінің өзіндік ретін қалпына келтіру және олардың көнелік көрсеткіштерін салыстыра саралау;жер шарының кез-келген аймағында жүргізілген кез-келген тарихи-геологиялық зеріттеулердің негізі болып табылады геологиялық жылнаманың салыстырмалы шкаласын, яғни Жер дамуының мерзімдік көрсеткіштерін сипаттайтын бірегей стратиграфиялық (жержылнамалық) шкаланы жасақтау.

Стратиграфиялық ғылым принцптері «тау жынысы қабаттарының қат-қабатталу заңдылығы» деп аталатын өте қарапайым заңдылыққа негізделген бұл заңдылықтың мән-мағанасы төмендегідей: «тау жыныстарының белгілі бір қабаттарының белгілі бір төртінші ролін атқаруын екінші қабаттың біріншісінен кейінірек қалыптасқандығын көрсетеді».Бұл заңдылық дәлелдеуді керек етпейді:расында да егер бірінші қабат болмаған жағдайда,онда оны көмкеретін екінші қабаттың да болмайтыны түсінікті . келтірілген анықтамадан іс-тәжрибе үшін өте маңызды қорытынды туындайды:тау жыныстарының әрбір төменгі қабаты оның үстіне орналасқан қабатқа қарағанда көнелеу.Алайда бұл заңдылық тек қана қатпарланып үлгермеген, яғни бір-бірімен көлбеу бағытта астасқан, немесе аз-мұз ғана еңістене астасқан тау ынысы қабаттары хақында ғана шындыққа сәкесетіндігін ескеру керек;тау қыртысының тау қабаттары күрделі түрде қатпарланған өңірлерінде аударылған қатпарлар деп аталатын арнаулы қатпарлар жиынтығы біршама жиі ұшырасады, мұндай геологиялық құрылымдар аумағында көне қабаттар өзінен гөрі жастау қабаттарды көмкере орналасады.

Тау жынысы қабаттары өте қарқынды деформацияға ұшыраған жағдайда олардың еңістену бұрышы кең аралықта өзгеріп отырады, мұндай жағдайда қабаттардың қайсысы төсеніш ролін атқаратындығын, ал қайсысы оны көмкеріп жатқандығын (олардың қайсысы көнелеу, қайсысы жастау қабат екендігін) жай ғана қадағалау көмегімен анықтау оңайға соқпайды.Сондықтан стратиграфиялық зеріттеулерде тау жынысы қабаттарының геологиялық көнелігін анықтау мәселесі өте маңызды рол атқарады(тау жынысы қабатының геологиялық көнелігі дегеніміз сол қабаттың алғаш қалыптасу яки түзілу уақытынан бергі мерзім мөлшері).Оқулығымыздың бірінші тарауында атап көрсеткеніміздей, тау жыныстарының геологиялық көнелігін анықтаудың екі түрлі әдісі белгілі, олар-тауі жыныстарының салыстырмалы көнелігін анықтау және олардың ақиқатты көнелігін анықтау әдістері.Тау жынытарының ақиқатты көнелігін анықтау олар кіріктіретін радиоактивті элементтердің өздігінен ыдырау мөлшерінанықтауға негізделген.Тау жыныстарының салыстырмалы көнелігін анықтау полеонтологиялық зеріттеулер көмегімен жүзеге асырылады, және де мұндай зеріттеулердің бірнеше тәсілдері белгілі. Сол тәсілдерді қысқаша ғана сипаттап өтелік.

2. Тау жыныстарының салыстырмалы көнелігін анықтаудың полентологиялық әдісі сол тау жыныстарынан кіріккен жәндіктер мен өсімдіктердің тас нұсқаға айналған қалдықтарының билолгиялық түрін немесе тегін анықтауға негіделген. Көне организмдердің бүкіл жиындығы полентологиялық тұрғыдан сараланған, яғни әрбір жекеленген биологиялық түр немесе тек жер планетасы геологиялық тарихының қандай уақытында (қандай геологиялық эрада, кезеңде, дәуірде т.с.с) тіршілік еткендігі түгел хатталған.Олай,палеонтолог-ғалым анықтаған нақтылы жәндіктер мен өсімдіктердің тіршілік ету мерзімі сол организмдер қалдығын кіріктіретін тау жынысы қабатының қалыптасу уақытына сәкес келмек, және де осы жайт тау жынысы қабаттарының қалыптасу аймағына тәуелді емес.Екінші сөзбен айтқанда, Жер планетасының бір-бірінен қашықтығы мыңдаған, онмыңдаған км-мен өлшенетін әртүрді аймақтарында, бірақ бір мезгілде қалыптасқан тау жынысы қабаттары көне жәндік мен өсімдік қалдықтарының бірдей түрлерін яки тектерін кіріктіретін болады, мұның өзі осы түзілімдердің бір-бірімен сәкестіре зеріттеуге мүмкіндік береді.

3.Тау жынысы қабаттарының геологиялық көнелігін палонтологиялық әдіс көмегімен анықтаудың ең көп тараған тәсілдерінің бір организмдердің жетекші қалдықтарын анықтау тәсілі.Организмдердің жетекші қалдықтары дегеніміз азғантай уақыт қана тіршілік еткен, яки тез арада құрдымдалып кеткуен жәндіктер мен өсімдіктердің қалдықтары, сондықтан олар тау жыныстарының нақтылы қабаттарында ғана ұшырасады,олардан бұрынрақ немесе кейінрек түзілген қабаттарында мүлдем кездеспейді, ендеше жаңа қабаттын геологиялық көнелігін мұндай организм қалдықтары көмегімен біршама дәл анықтауға болады.

1. Архей мен протерозой эондары

2. Палеозой эрасы

3. Мезозой эрасы

4. Кайнозой эрасы

Лекцияның мақсаты: Жердің геологиялық дамуының басты-басты эондары мен эраларын қарастыру.

Лекция мәтіні:

1. Жердің көнелігі 4,6 - 4,5 млрд жыл шамасында деп есептелінеді, мұның алғашқы 0,7 – 0,6 млрд жылы Жердің дербес планета ретінде қалыптасуына (Жер аккрециясына) “жұмсалған” болса керек. Жердің жеке планета ретінде қалыптасып болғаннан кейінгі өзіндік геологиялық дамуы 3,9 – 3,7 млрд жыл бұрын басталғанға ұқсайды, бұл көрсеткіш жер қыртысынан табылған ең көне тау жыныстарының “сұрғылт гнейстердің” – геологиялық көнелігіне сәйкес келеді. Олай болса, планетамыздың геологиялық жылнамасы нақ осы 3,9 – 3,7 млрд жылдан басталатын болғаны.

Жердің геологиялық тарихы бір-біріне тең емес екі сатыға жіктеледі. Бұлардың алғашқы сатысы Жер дамуының жалпы ұзақтығы шамамен 3,3 – 3,1 млрд жылмен өлшенетін төрт эонын – ерте және соңғы архей, ерте және соңғы протерозой эондарын біріктіреді. Фанерозой сатысы (эоны) деп аталатын Жер дамуының екінші сатысы палеозой, мезозой және кайнозой эраларын біріктіреді, бұл сатының жалпы ұзақтығы Жер тарихының соңғы 570 млн жылын ғана қамтиды. Жер тарихының бірінші сатысы екінші сатысымен салыстырғанда мүлдем нашар сипатталған, бұл архей және протерозой акротемаларына тән түзілімдердің өте қарқынды метафорфтық өзгерістерге ұшырауымен және оларға тиесілі тау жынысы қабаттарында организмдердің қазба қалдықтарының болып жарымауымен түсіндіріледі.

2. Алғашқы архей (AR₁) және соңғы архей (AR₂) эондары – Жердің геологиялық тарихындағы ең көне эондар. Бұл эондардың жалпылама ұзақтығы нақтылы анықталмаған, бірақ оның басталу уақытын 3,9 – 3,7 млрд жылмен өлшенетін “сұрғылт гнейстердің” геологиялық көнелігімен сәйкестіруге болады. Архей эондарының тамамдалу уақыты біршама дәл анықталған деуге болады, жер қыртысындағы ең ірі қатпарлық қозғалыстардың көрініс беру мерзіміне сәйкес келетін бұл уақыт млн жылмен өрнектеледі. Олай болса, архей эондары шамамен 1,3 - 1, 2 млрд жыл уақытты қамтитын болғаны (орта есеппен 3,9-3,7 млрд жыл мен 2,6 – 2,5 млрд жыл аралығы).

Алғашқы архей эонының соңғы архей эонына ауысу шекрасы млн жылға сәйкес келеді.

Төменгі архей және жоғарғы архей эонотемаларына тиесілі тау жыныстарының қабаты әдетте архей акротемасы құрамында қарастырылады. Архей акротемасына тиесілі тау жыныстарында сол кездердегі планета дамуының өзіндік ерекшеліктері өте нашар сақталған. Бұл, ең алдымен, гнейстерден, кристалды жіктастардан, мәрмарлардан және шақпақтастардан тұратын архей акротемасына ұшырауының салдары. Бұл тау жыныстары қабаттарынан организмдердің қазба қалдықтары мүлдем ұшыраспайды, алайда оларда некесаяқ графит тозаңдарының ұшырасып қалуы сол өте ерте уақыттарда да “органикалық тіршілік белгілері” болғандығын мегзейді. Архей аеротемасына қарасты тау жыныстары өте күрделі түрде қатпарланған.

Кейбір қосалқы мәліметтер мен Жер дамуының бағдарлы түрде өткендігі жайлы теориялық тұжырымдар архейге тән физикалық-географиялық жағдайдың бүгінгі күн жағдайынан ғана емес, бүкіл архейден кейінгі эондар мен эралар жағдайларынан да мүлдем өзгеше болғандығын жорамалдауға мүмкіндік береді: архейде Жердің гидросфера қабаты енді-енді ғана қалыптаса бастағанға ұқсайды, мұның өзі тау жыныстарының түзілімдене бастауына жағдай жасаған, ал архей атмосферасының құрамында оттегі мүлдем болмаған болса керек.

Алғашқы протерозой (PR₁) және соңғы протерозой (PR₂) эондары жалпы ұзақтығы шамамен 2 млрд жылмен өлшенетін, Жер тарихының көнелігі жағынан үшінші-төртінші эондары. Бұл эондар 2500±50 млн жыл бұрын басталып, 570 млн жыл бұрын фанерозой эонына ұласқан. Алғашқы және соңғы протерозой эондарының бір-біріне ауысу уақыты бұдан 1650±50 млн жыл бұрынғы уақытқа сәйкес келеді. Алғашқы протерозой алғашқы карелий (PR₁¹) (2500±50 - 1900±50 млн жылдар аралығы) эраларына жіктеледі. Соңғы протерозой алғашқы рифей (R₁) (1650±50 - 1350±20 млн жылдар аралығы), ортаңғы рифей (R₂) (1350±20 - 1000±50 млн жылдар аралығы), соңғы рифей (R₃) (1000±50 - 650±20 млн жылдар аралығы) эраларына және венд кезеңіне (V) (650±20 – 570 млн жылдар аралығы) жіктеледі. Протерозой

эондарында қалыптасып үлгерген тау жыныстарының жиынтығы протерозой акротемасына біріктіріледі. Бұл тау жыныстарының құрамы да, метаморфизмге ұшырау дәрежесі де әр түрлі: олардың арасында ешбір өзгермеген тау жыныстары да, олардың өте күшті өзгерген түрлері де ұшырасады. Жердің протерозойлық тарихында (әсіресе оның аяқ шенінде) органикалық әлем біршама бай және сан түрлі болғанға ұқсайды. Бірақ қазба түрінде организм қалдықтары өте сирек ұшырасады, себебі ол кездерде негізінен жұмсақ денелі организмдер тіршілік еткен, ал олардың таснұсқаларға айналу мүмкіндігі мардымсыз болатындығы түсінікті. Осыған байланысты протерозойлық организмдердің қазба қалдықтары әдетте тау жынысы қабаттары бетіндегі таптар түрінде ұшырасады. Осы ерекшелікке байланысты протерозой акротемасына тиесілі тау жыныстарының стратиграфиясы нақтылауда әр түрлі көне өсімдік қалдықтарын зерттеудің маңызы зор. Мәселен, көк-жасыл балдырлардың (бұлардың “строматолиттер” және “онколиттер” деп аталатын түрлерінің) қазба қалдықтарын зерттеу, жоғарыда көрсетілгендей, соңғы протерозойға тиесілі тау жынысы қабаттарын 4 бөлікке – төменгі, ортаңғы, жоғарғы, рифейлік түзілімдерге және венд түзілімдеріне – жіктеуге мүмкіндік берген.

Протерозойға тән балдырлардың маңызы олардың палеонтологиялық рөлімен ғана шектелмейді. Нақ осы балдырлардың тіршілігі, яғни олардың бейнесинтезі (фотосинтез) нәтижесінде бөлінген оттегі көне Жер атмосферасын осы элементпен мейлінше қанықтыра түскенге, сөйтіп сол кездің физикалық – географиялық жағдайын өзгертуге айтарлықтай үлес қосқанға ұқсайды.

Протерозойдың тағы бір ерекшелігі осы кездегі Жер бетінде климаттық белдемдердің етек алуы. Архей эондары кезіндегі планета климаты жайлы тұжырымдар жасау мүмкіндігі мүлдем жоқ, себебі ол кездерде түзілген тау жыныстары жаппай метаморфизмге ұшыраған. Ал протерозойлық түзілімдерге келер болсақ, бұлардың арасында көне мұзбүркеулерге де, ыстық климатқа да, қоңыржай климатқа да тән тау жыныстары молынан ұшырасады. Солай бола тұрса да аталған климаттық белдемдердің нақтылы шекараларын және протерозойлық Жерге тиесілі полюстер мен экватордың орнын анықтау мүмкіндігі әзірге болмай отыр.

Палеозой эрасында литосфера мен жер қыртысы құрамында да, органикалық әлем құрамы мен таралу ерекшеліктерінде де айтарлықтай өзгерістер болып өткен. Бұл эра әсіресе органикалық тіршілік түрлерінің көптігімен сипатталады, олардағы өзгерістер палеозой эрасының өзін даралауға және оны әр түрлі дәуірлер мен ғасырларға жіктеуге мүмкіндік берді. Палеозой эрасы өзіне тиесілі жәндіктер мен өсімдіктердің құрамындағы өзгерістер сипатына орай үш бөлікке – алғашқы палеозойға (PZ₁), ортаңғы палеозойға (PZ₂) және соңғы палеозойға (PZ₃) жіктеледі. Бұлардың біріншісі кембрий, ордовик кезеңдерін, екіншісі силур, девон кезеңдерін, ал үшіншісі таскөмір, пермь кезеңдерін біріктіреді.

Алғашқы палеозойдың климаттық ерекшеліктері жайлы деректер аздау. Бұл кездің климаты жайлы мәліметтер алуға жерүсті өсімдіктерінің болмауы қатты әсерін тигізді. Алайда кейбір деректерді саралау нәтижелері алғашқы палеозойдың климаты бүгінгіге қарағанда жылылау және қуаңдау болғандығын көрсетеді. Ол кездің полюстері мен экваторының орындары бүгінгіге сәйкес келмеген, ендеше жер бетіндегі климаттың белдемділік те мүлдем өзгеше болған. Соңғы полеозойдағы Жер климатының ерекшеліктері, керісінше, барынша анық сипатталады. Жер полюстері мен экваторының орны девон кезеңінен бергі уақыт аралығы үшін біршама дәл анықталған. Аталған кезеңге алты климаттық белдем тән, олар – тропикалық, солтүстік және оңтүстік аңызақ, солтүстік және оңтүстік біршама ылғалды және оңтүстік суық белдемдер. Таскөмір және пермь кезеңдерінде жоғарыда келтірілген белдемділік негізінен сақталған, алайда карбонның (таскөмір кезеңінен) климаты жаймашуақ және өте ылғалды болса, пермь кезеңінің климаты аңызақ болғанға ұқсайды.

Мезозой эрасының органикалық тіршілігі палеозойдікіне қарағанда мүлдем өзгеше болған. Бұл эра теңіздерінде басаяқты тіржандар кеңінен тараған, қосжармалы және бауыраяқты тіржан түрлері көбейе түскен, алтысәулелі маржандар пайда болып, дами бастаған. Омыртқалылар ішіндегі ең кең тарағандары сүйекті балықтар мен жүзуге қабілетті қосмкенділер. Құрлық беттерінде бауырымен жорғалаушылар кеңінен тараған, ал өсімдіктер ішіндегі кең тарағандары – ашықтұқымдылар.

Мезозой эрасының климаттық жағдайы біршама толық анықталған, сөйтіп палеогеографиялық карталар құрастырылған. Триас кезеңінің климаты палеозой эрасының пермь кезеңі климатына ұқсас болғандығы байқалады, жер бетінде қуаң белдемдер кең тараған. Мұндай белдемдердің ауқымы триас кезеңінің аяқ шенінде біршама азайған, сөйтіп юра және бор кезеңдерінде планета бетінде негізінен ылғалды климат кеңінен етек алған. Мезозой эрасының климаты бүгінгі климатқа қарағанда жылырақ болып келген, салқын климат белдемдері мүлдем болмаған десе де болғандай.

5. Кайнозой эрасы (KZ) – Жердің геологиялық даму тарихындағы ең жаңа эра, мезозой эрасына ұласқан бұл эраның жалпы ұзақтығы 65 млн жыл (65 млн жыл – бүгінге дейін). Бұл эра да үш кезеңге жіктеледі, олар: палеоген кезеңі – P (65 – 24,6 млн жыл); неоген кезеңі - N(24,6 – 1,6 млн жыл); төрттік кезең, немесе антропоген кезеңі - Q (1,6 млн жыл – бүгінге дейін). Кайнозой эрасына тиесілі кезеңдердің дәуірлері өзіндік атауларды иемдеген. Палеоген кезеңі үш дәуірге жүктеледі, олар палеоцен (алғашқы палеоген), эоцен (ортаңғы палеоген) және олигонец (соңғы палеоген) деп аталады. Палеоцен, өз кезегінде, 3 ғасырға, эоцен 4 ғасырға, ал олигоцен 2 ғасырға жіктеледі. Неоген кезеңі екі дәуірге жіктелген, олар миоцен (алғашқы неоген) және плиоцен (соңғы неоген) деп аталады. Неогенге тиесілі дәуірлердің халықаралық дәрежеде келісілген ғасырлары жоқ. Төрттік кезең, немесе антропоген кезеңі дәуірлер емес, тарауларға жіктеледі. Оның алғашқы тарауы эоплейстоцен,ортаңғы тарауы плейстоцен, ал соңғы (қазіргі) тарауы голоцин деп аталады. Антропоген тарауларының халықаралық дәрежеде келісілген ғасырлары жоқ.

Палеоген және неоген кезеңдеріне тән органикалық әлемнің мезозой эрасы кезіндегіден айтарлықтай өзгешелігі болған. Теңіз алаптарында қосжармалы және бауыраяқты тіржандардың жаңа әулеттері мен тектері, сол сияқты сүйекті балықтар мен сүтқоректілер мен құстар кеңінен дамыған. Өсімдіктер әлемі жабықтұқымдыларының жаппай етек алуымен сипатталады. Төрттік кезеңнің, яки антропогеннің органикалық тіршілігіне тоқталғанда, ол негізінен бүгінгі кезең тіршілігіне ұқсас болғандығын байқаймыз. Бұл кезеңнің өте маңызды ерекшеліктерінің бірі планетада адамдардың пайда бола бастауы.

Кайнозой эрасының климатына келер болсақ, аталған эраның бас шеніндегі климат бүгінгіге қарағанда жұмсақтау болуымен, климаттық белдемділік белгілері нашар даралануымен сипатталады. Палеоген кезеңінің аяқ шеніндегі салқын да құрғақ климат неоген кезеңі барысында бұрынғыдан да салқындай түскен, сөйтіп төрттік кезеңнің мұзбүркеуіне ұласқан. Жер тарихындағы ең ірі мұзбүркеулердің бірі нақ осы төрттік кезеңде болып өткен, мұның нәтижесінде материктер бетінің 27% -і мұздықтармен көмкерілді. Бұл көрсеткіш бүгінгі күн көрсеткішімен салыстырғанда үш еседей артық екендігін ескерген жөн.
Лекция №14

Тақырыбы: Палеонтология негіздері

(1 сағат)

Жоспар:

1.Палеонтология ғылымы

2.Жәндіктер мен хаюандардың басты-басты типтері

3. Жәндіктер мен хаюандардың палеонтологиядағы рөлі.

Организм қалдықтарын кіріктіретін тау жыныстарының геологиялық көнелігін палеонтологиялық әдіс көмегімен анықтау” фауналық ассоциациялар заңдылығына” неізделген . Бұл заңдылыққа сәйкес, “жәндік және өсімдік қалдықтарының бірдей түрлерін кіріктіретін тау жынысы қабаттарыбір уақытта қалыптасқан”. Бұл заңдылық бір мезгілде, бірақ жер шарының бір-бірінен алшақ аймақтарында түзілген тау жынысы қабаттарын бәр-бірімен салыстыра сәйкестіруге мүкіндік береді. Ал фауна және флора қалдықтары көмегімен оларды кіріктіретін тау жыныстарының геологиялық көнелігін анықтау принципі Жер бетіндегі тіршілік эволюциясының сабақтастығына, яғни ерте дәуірлердің өте қарапайым түрлері геологиялық уақыт өткен сайын бірте-бірте күрделене беретіндігіне негізделген.

Палеонтология жәндіктер мен өсімдіктердің таснұсқауға айналған қалдықтарын зерттейді. Таснұсқалану дегеніміз тау жыныстарымен көмілген жәндіктер мен өсімдіктерге тән органикалық заттардың минералдық заттарға, яғни таснұсқаларға айналуы. Тірі організм қалдықтары таснұсқалардың тау жынысы қабаттарында санталу дәрежесі түрліше болып келеді. Тау жынысы қабаттарында организм мүрделерінің толығымен сақталуы сирек құбылыс, алайда мұндай мүмкіндікті мүлдем жоққа шығаруңға да болмайды. Мәселен, Сібір аймағаның солтүстігінде мәңгілік тоңды белдеме пілдердің (мамонттардың) біршама жақсы сақталған кремниймен, карбанаттармен, темір тотықтармен, өзге де минералдық түзілімдермен алмасқан қаңқа қалдықтары ғана ұшырасады. Тау жыныстарындағы организм қалдықтары әр түрлі бақалшалардың (раковина) сыртқы ядросының немесе ішкі қуысының қалыпшасы (слепок) түрінде де бір шама жиі кездеседі. Ал тау жыныстарында ең жиі ұшырасатын організм қалдықтары - әр түрлі бақалшалардың, өсімдік жапырақтарының т.с.с. таптары және жәндіктер мен хаюандардың іздері.

Жәндіктер мен өсімдіктердің халықаралық біртұтас жүйесі жасақталған, бұл жүйеде хаюандар мен жәндіктер әлемі және өсімдіктер әлемі өздерінің тектік ерекшеліктері тұрғысынан топтастырылған. Бұл жүйенің басты бірлігі-биологиялық түр. Биологиялық түр (биологический вид) дегеніміз жүйелік белгілерінің ортақтығымен, өздерін қоршаған орта ерекшеліктеріне байланысты және табиғи сұрыпталу заңдылықтарына сәйкес бірте-бірте даралана түскен дербес тіршілік иелерінің жиынтығы.Туыстас , яки тамырлас түрлер жиынтығы тектерге, ұқсас тектер әулеттерге, әулеттер отрядтарға, отрядтар сыныптарға, сыныптар типтерге топтастырылады.Кейде “әулет бөлімшесі”, “әулеттер жиынтығы” ,”сынып бөлімшесі” т.с.с.аралық ат аулар да қолданылады.

Халықаралық келісімге сәйкес, белгілі бір палеонтологиялық нысанды белгілеу мақсатында бинарлық атаужүйе пайдаланылады. Бинарлық атаужүйе дегеніміз ботаникада, зоологияда және палеонтологияда халықаралық дәрежеде келісілген хаюан (жәндік) және өсімдік түрлерін атау ережесі. Латын тілінде берілетін бұл атау үш бөліктен тұрады: алғашқы бөлігі- зат есім түрінде берілетін тек атауы, екінші бөлігі –көбінесе сын есім түрінде берілетін түрлік эпитет; түр атауынан кейін әдетте осы атауды ұсынған автор фамилиясы қысқартылған түрде келтіріледі.

Тіршілік ортасы ретінде теңіз алабы континент тік облыстарға қарағанда қолайлылау, сондықтан теңіз түбінде қалыптасқан түзілімдерді палеонтология тұрғысынан сипаттау мүмкіндігі құрлықта түзілген тау жыныстарын сипаттауға қарағанда молырақ та толығырақ. Теңіз жағдайында організм қалдықтарының сақталу дәрежесі де жақсырақ болуы аталған мүмкіндікті одан әрі күшейтеді.

Өздерінің тіршілік жағдайы тұрғысынан теңіз организмдері үш топқа бөлінеді: белсенді түрде жүзу қабілетін иемденген организмдер нектон дар, су ағысына яки толқынға тәуелді түрде қозғалатындарын планктон дар, ал теңіз түбіне жабыса тіршілік ететін организмдерді бентос тар деп. атайды. Нектон дар мен планктондарға қарасты жәндік топтары тіршілік ететін су қабатын пелегиаль, ал бентостардың тіршілік өңірін, яғни теңіз табанын бенталь деп. атайды.

2-3. Жәндіктер мен хаюандардың палеонтологиялық маңызы бар 11типін қысқаша сипатталық.