Лекция Гидрат әгі (мамық) және әк илемі Кесек бұл жартылай өнім. Егер ол кесілген түрінде қолданылса, онда ол

Ұнтақталған сөндірілмеген әк. Құрылыста көбінесе әкті сөндірілген 
күйде қолданылып келеді. 30-жылдары Н.В. Смирнов ұнтақталған 
сөндірілмеген әктің пайдалану жолын көрсетіп берді. Сылақ және 
бетондар жасағанда ұнтақталған сөндірілмеген әктің, гидрат әгіне 
қарағанда артықшылықтары бар. Ұнтақталған әкте қалдық болмайды, 
олардың бәрі пайдаланылады және сөндірілген әкке қарағанда суды аз 
қажет етеді. Бұл дегеніміз сылақтағы немесе бетондағы судың азаюы, яғни 
ол беріктілігін арттырады. 
Ұнтақталған сөндірілмеген әк, гидраттыға қатайғанда жылу шығарады, 
сондықтан бұндай әктен шыққан өнім, температура нөлден төмен болған 
жағдайда жақсы қатаяды және де жоғарғы көрсеткішті беріктілік көрсетеді. 
Бұл артықшылықтары ұнтақталған сөндірілмеген әктің (ұнтақталу 
дәрежесі) құрылыс өнімдеріне көп пайдалануына әкеліп соқтырады. 
Қасиетін жақсарту үшін оған әр түрлі қоспалар қосады, мысалы,
активті минералды қоспалар олар суға беріктіліген арттырады. 
Ұнтақталған сөндірілмеген әктің ұнтақталу дәрежесі оның қасиетіне әсер 
етеді, сондықтан 02 елегінде қалу мөлшері 1% - дейін болу керек, әкті 
шарлы дерменде ұнтақтағанда 10-15%-дейін құм қосады, ақ дерменге 
жабысып қалмау үшін. Ұнтақталған сөндірілмеген әкті қоймада сақтау 
уақыты 10 күннен аспау керек, гидратация болып кетпеу үшін. Әкті қапқа 
салып, немесе жабық контейнерде жөнелтеді. 

Ұнтақталған әк. Майда ұнтақталған әк ұнтақ немесе қамыр түріндегі 
гидратталған әкке қарағанда ерітінділер мен бетондарды өндіруде бірқатар 
артықшылықтарға ие. Бұл жағдайда қалдықтар жоқ және ұсақталған әктің 
барлық компоненттері қатаю кезінде ұтымды қолданылады (силикаттар, 
алюминаттар, ферриттер және кальций карбонаты). Ұнтақталған әк 
сөндірілген әкке қарағанда судың аз қажеттілігімен сипатталады. Ұнтақталған 
әктің нақты беті, әдетте, гидратталған әктің нақты бетінен едәуір аз болады, 
сондықтан ұнтақталған әктегі ерітінді немесе бетон қоспасының қажетті 
қалпына келуі судың аз мөлшерімен алынады. Ерітінді немесе бетон 
қоспаларының су қажеттілігінің төмендеуі олардың қатаю кезіндегі беріктігін 
арттыруға ықпал етеді. Сонымен қатар, қазірдің өзінде ерітінділерде және 
бетондарда ылғалданған жылдам әк қатты фазаға өтетін судың көп мөлшерін 
байланыстырады. 
Сонымен қатар, қазірдің өзінде ерітінділерде және бетондарда 
ылғалданған жылдам әк қатты фазаға өтетін судың көп мөлшерін 
байланыстырады. Гидратқа ауысқан кезде кальций оксиді судың 32,13%-ын 
байланыстыратыны белгілі. Мұның бәрі кесілген әкпен салыстырғанда 
тығыздығы мен беріктігі жоғары ұнтақталған әкке ерітінділер, бетондар мен 
бұйымдар алуға ықпал етеді. 
Ұнтақталған әктің гидратталған қатаюымен жылудың едәуір мөлшері 
шығарылады, сондықтан нөлден төмен температурада мұндай әктегі өнімдер 
қаттырақ болады және жақсы көрсеткіштерге ие болады, өйткені қоршаған 
орта жағдайлары жылудың тез кетуіне және жылу кернеулерінің төмендеуіне 
ықпал етеді. 
Ұнтақталған әктің бұл артықшылықтары оны әртүрлі құрылыс 
материалдары мен бұйымдарын өндіруде қолдануға ықпал етеді. 
Ұнтақталған әкті гидратталған қатаю кезінде қолайлы нәтижелерді келесі 
жағдайларда ғана алуға болады: ұсақ ұнтақталған әкті қолдану; белгілі бір су-
әк қатынасын сақтау; жылуды бұру немесе судың қарқынды булануына 
әкелетін температураға дейін қататын ерітіндіні немесе бетонды қыздыруға 
жол бермейтін басқа әдістерді қолдану (әсіресе қайнаған кезде); әк 
гидратациясының белгілі бір кезеңінде ерітінді немесе бетон қоспасын 
араластыруды тоқтату. Сөндірілмеген әкті меншікті бетіне 3500-5000 см
2
/г 
дейін ұсақтау керек, бұл ретте електегі №02 қалдық нөлге жақын болуы тиіс, 
ал електегі №008 4-6%-дан аспауы тиіс. Ұнтақталған әкті жағу мөлшері 3-5% 
- дан аспауы керек. Ерітіндідегі немесе бетон қоспасындағы судың мөлшері әк 
массасы бойынша 100-150% аралығында болған кезде, әктің қатаюы қалыпты 
түрде жүреді. Судың аз мөлшерімен (әк массасы бойынша 60-80%) 
температура күрт көтеріліп, құрылым босатылып, массаның орнатылуына 
және қатаюына жол бермейді.
Қалыпты күйген әкті сумен жапқаннан кейін бірінші сағат ішінде 
гидратациялағанда 1 кг кальций оксидіне 1160 кдж жылу бөлінеді. Қоспаның 
қарқынды қызуының алдын алу үшін су шығыны біршама артады, оны 
салқындатады, қолданар алдында әкті ішінара сөндіреді және т.б. қарапайым 
әдістердің бірі - гидратация жылдамдығын бәсеңдету, демек, 0,2-1,5% 

мөлшерінде сөндіру үшін суға енгізілген гипс, натрий сульфаты, СДБ және т. 
б. қоспалары арқылы жылу шығару қарқындылығы. Әк массасы бойынша 2-
5% гипс қоспаларымен ылғалдандыру жылдамдығының баяулауы әлі 
реакцияланбаған кальций оксиді бөлшектерінің бетінде гидроксиді мен 
кальций сульфатының қабықшаларының пайда болуымен түсіндіріледі. Әк, 
кальций оксидінің өте белсенді бөлшектерімен қатар, баяу сөндірілетін 
күйдіру бөлшектерін қамтитын жағдайларда, Б. Н. Виноградовтың 
ұсыныстарына сәйкес модератордан және сөндіру үдеткішінен тұратын аралас 
қоспаны қолданған жөн. 
Іс жүзінде, ерітінді немесе бетон қоспаларын ұнтақталған әкке екі 
сатылы араластыру көмектеседі, ол келесіден тұрады. Алдымен 80-90% 
мөлшерінде алынған толтырғыштар мен су қосылған әк қоспасы 2-3 минут 
араластырылады, содан кейін 0,5-1 сағат сақталады. Ұзақтығы әкке 
байланысты эмпирикалық жолмен нақтыланатын осындай экспозициядан 
кейін қоспасы судың қалған бөлігімен екінші рет араластырылып, қалыптарға 
салынады (бұйымдарды дайындау кезінде). Пішіндерде кальций оксидінің әлі 
де реакцияланбаған бөлігін ылғалдандыруға байланысты бетонның қатаюы 
тыныш күйде болады. Бұл жағдайда пайда болатын деформациялар 
соншалықты қарқынды емес және өнімдерді жоймайды.