Лекция кафедрасы 6M080200 «Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру»

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі

6М080200 – Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы мамандығы бойынша

Бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 19 қаңтардағы №111 қаулысымен бекітілген, Жоғары білім берудің кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыратын, білім беру ұйымдарында оқытуға қабылдаудың үлгі қағидалары негізінде әзірленген

Құрастырушы/лар: ________________ Бурамбаева Н.

(қолы)
Кафедра Зоотехнология, генетика және селекция

Зоотехнология, генетика және селекция кафедрасы отырысында ұсынылған,

«___» ____________ 2015 ж. № ___ хаттама
Кафедра меңгерушісі ___________ Бурамбаева Н. «___» __________ 2015 ж.

(қолы)

«___» ____________ 2015 ж. № ___ хаттама

(қолы)

(қолы)

(қолы)

(қолы)
1 Емтиханды тапсырудың мақсаттары мен міндеттері

Қазақстан Республикасының заңына сай «Білім туралы» және «Жоғары және білікті жоғары оқу орнынан кейінгі» бұл емтиханның мақсаты түлектерді магистратурада оқуына дайын екенін дәлелдейді. Осыдан ілгері білім деңгейіндегі тұлға, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі – магистратураның бағдарламасын біліп уйренудің негізін қалаушы болып табылады.

Білім ұйымында азаматты магистратураға қабылдау тәртібі типтік ережелерге сай, жоғары оқу орнынан кейінгі білікті оқу бағдарламасын іске асыру болып табылады.

- Генетика және биометрия.

Емтихан, емтихан комиссясы алдында қабылданады. Ереже бойынша емтихан комиссясы кафедра жетекші оқытушыларынан, осы пәндерді жүргізетін, емтихан бағдарламасына кірген пәнаралық пәндерді жүргізетін оқытушылар қатарынан құрастырылуы керек. Емтихан комиссия мүшелері, төрайымы және хатшысы жоғары оқу орнының ректоры бұйрығымен бекітіледі.

Магистратураға түсу емтихан пәндерінің мазмұны мен құрамы, сонымен қатар емтихан комиссия мүшелері жыл сайын кафедра мәжілісінде түзетіледі.
3 Білімді бағалау тәртібі
Емтихан ауызша өткізілетін түрде болса дайындыққа академиялық 1 сағат уақыт беріледі. Жауап дайындалу процесінде және билеттің барлық сұрағы бойынша, төрайымның рұхсатымен емитхан комиссиясы қосымша және нақты сұрақ қойылады.

Жауап аяқталғаннан кейін және комиссия төрағасы сұрақтардың аяқталуын жариялағаннан кейін емтихандық комиссия мүшелері өздерінің хаттамаларында емтихан тапсырғаннын әрбір сұраққа жауаптары үшін және жалпы баға қояды.

Емтихан аяқталғаннан кейін емтихандық комиссия жабық отырыста әрбір емитахн тапсырушының жауап беру сипатын талқыға салады, комисссияның әрбір мүшесінің қойған бағасын сараптайды және жүйе бойынша жалпы қорытынды емтихан бойынша әрбір емтихан тапсырушыға келісілген баға қойылады.

4 Білімді бағалау критерийлері
Білімді бағалау критерийлері ретінде білімнің сапалық сипаттамалары болады. Мемлекеттік емтиханның нәтижелері бойынша студенттердің жауабы толық, білімінің тереңдігі, берілген ақпарттарға сәйкес мысал келтіре алу керек және саралай білу керек, материалдарды толық, терең, жедел, нақтылы, жалпылылық, жүйелі, ашық жеткізе білу керек.
5 Емтихан бағдарламасына кірген пәндер тізімі
Емтихан пәнаралық сонымен қатар мемлекеттік компоненттегі профилді пәндер қатар жүреді:

• 
  Мал өсіру және селекция
  
• 
  Генетика және биометрия
  

Ауыл шаруашылығы малдарының негiзгi түрлерiнiң шығу тегi мен эволюциясы. Ауыл шаруашылығы малдарының тұқымдарын шығару мен жетiлдiруде жабайы текті жануарларды пайдалану. Малдың жеке дамуы -онтогенез- және оның негiзгi заңдылықтары. Онтогенездi басқару. Мал онтогенезiндегi бағытталған өзгерiстердiң теориялық алғы шарттары. Малдарды фенотипi бойынша бағалау мен сұрыптау әдістері . Сандық, сапалық және шекті белгiлердiң өзгергiштiгi мен тұқым қуалаушылығының ерекшелiктерi. Мал интерьері және оны селекцияда пайдалану мәселелерi. Малды генотипi бойынша бағалау әдістері. Жұп таңдау және оның түрлерi. Селекцияның генетикалық параметрлерi. Селекциялық дифференциал, селекция тиiмдiлiгi. Мал тұқымы туралы iлiм. Селекцияда жергiлiктi байырғы тұқымдардың генофондын пайдаланудың келешегi. Мал өсiру әдiстерi. Инбридинг және аутбридинг. Будандастыру мен гибридтеудiң селекциялып мақсаттары мен мiндеттерi. Гетерозиске бағытталған селекция. Аталық iздердiң үйлесiмдiлiгiне бағытталған реципрокты селекция. Кең көлемдi селекция. ҚР және ТМД –дағы елдердің мал асылдандыру қызметiнiң құрылымы.

Генетика пәні оның әдiстерi. Даму кезеңдерi, мақсаттары, мiндеттерi, казіргі жағдайы және болашағы. Клетканың генетикалық элементтерi. Хромосомология. Менделизм. Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы. Қазiргi замандағы ғылымға сәцйкес геннің атқаратын ызметi мен құрылысы жөніндегі. Прокариоттар – және аукариоттар геномы. Ген инженериясы. Мутациялық өзгерiс. Генетикалық полиморфизм. Аурулар және аномалияның генетикасы. Популяциялық генетика және эволюциялық iлiм. Жануар белгiлерiнің өзгергiштiгiн зерттеу тәсiлдерi. Биометрия әдістерін генетикалық зерттеу пайдалану.

1. 
   Ауыл шаруашылық мал тұқымдарын жетілдіру әдістері.
   
2. 
   Ауыл шаруашылығы малдарының өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары және бұл үдеріске әсер ететін факторлар.
   
3. 
   Жас төлдерді бағытты өсіру.
   
4. 
   Ауыл шаруашылық малдарын сұрыптау.
   
5. 
   Ауыл шаруашылық малдарын экстерьері және конституциясына қарап бағалау және сұрыптау.
   
6. 
   Ауыл шаруашылық малдарын өнімділігі бойынша бағалау.
   
7. 
   Ауыл шаруашылық малдарын мұрагерлік сапасы бойынша бағалау.
   
8. 
   Ауыл шаруашылық малдарын төлдегіштік сапасы бойынша бағалау.
   
9. 
   Ауыл шаруашылық малдарын белгілер кешені бойынша бағалау.
   
10. 
    Мал шаруашылығындағы асыл тұқымды сұрыптау.
    
11. 
    Мал шаруашылығындағы инбридинг және оны қолдану.
    
12. 
    Таза тұқымды өсіру – ауыл шаруашылық малдарын өсірудің негізгі әдісі.
    
13. 
    Таза тұқымды өсіру кезіндегі жануарлардың өнімділік сапасын жақсарту.
    
14. 
    Жануарларды аталық із бойынша өсіру.
    
15. 
    Аналық ұя және олардың тұқымды жақсартудағы рөлі.
    
16. 
    Шағылыстыру және оны бар тұқымдарды жаңарту мен жаңа тұқым шығаруда пайдалану.
    
17. 
    Пайдаланылатын мал шаруашылығында шағылыстыруды қолдану.
    
18. 
    Генетикалық параметрлерді асылдандыру жұмыстарында пайдалану.
    
19. 
    Ауыл шаруашылық малдарының төлдену қабілеті.
    
20. 
    Ірі қараны өнімділігі бойынша бағалау.
    
21. 
    Ауыл шаруашылық малдарын бағалау және сұрыптау бойынша ұйымдастыру шаралары.
    
22. 
    Ауыл шаруашылық мал тұқымдарын жаңартудың биотехнологиялық әдістері.
    
23. 
    Мал шаруашылығында гендік инженерияны қолдану әдістері.
    
24. 
    Мал шаруашылығында асылдандыру жұмыстарын жоспарлау және ұйымдастыру.
    
25. 
    Мал шаруашылығындағы гибридизация және оны қолдану.
    

1. 
   Генетика, анықтау, мақсаты, тапсырмалар. Пәннің жаңа классификациясы.
   
2. 
   Генетика дамуының тарихы. Қазіргі заманғы генетиканың тапсырмалары, ҚР ғалымдарының рөлі.
   
3. 
   Өзгергіштік және мұрагерлік түсінігі. Сандық және сапалық белгілер. Мұрагерлік денсаулық факторы негізінде. Г.Мендель заңы. Аллельді емес гендердің өзара әсері. Цитоплазмалық мұрагерлік.
   
4. 
   Хросомдардың құрылымы және олардың мұрагерліктегі рөлі. Т. Морганның хромосомдық теориясы. Жыныс генетикасы. Жыныспен байланысқан белгілер.
   
5. 
   Популяциялық генетика. Харди – Вайнберг заңы. Популяцияның негізгі құрамы. Жануарлар популяциясындағы генетикалық жүк. Хромосомдық аномалия және популяцияның бейімделушілігі.
   
6. 
   Өзгергіштік және оларды зерттеу әдістері. Өзгергіштік түрлері. Мутация. Реакция нормасы түсінігі. Ағзалардың денсаулығы қоршаған ортаның реакциясының нормасы ретінде.
   
7. 
   Имунитеттің генетикалық заңдылықтары. Қан топтары және генетикалық полиморфизм. Иммуноглобулиндердің құрылымы. Иммундық жауапты генетикалық бақылау.
   
8. 
   Митоз. Митоз сатысы. Мейоз. Мейоз сатысы. Мейоздың биологиялық түсінігі Гематогенез. Сперматогенездің ерекшеліктері. Овогенез ерекшеліктері.
   
9. 
   Мұрагерліктің молекулярлы негізі. ДНҚ. ДНҚ молекуласының құрылымының ерекшеліктері. Ақуыз биосинтезі.
   
10. 
    Мұрагерлікті зерттеудің гибридологиялық әдісі.
    
11. 
    Экологиялық генетиканың мәселелері. Қоршаған орты ластануының генетикалық салдары және жануарларды мутагендерден қорғау. Экологиялық дағдарыс. Табиғи орта және жануарлар аурулары.
    
12. 
    Гетерозистің генетикалық негізі.
    
13. 
    Жануарлардың тәртіптік селекциясы. Резистенттікке тура емес селекция. Инбридингтің рецессивті өлімді және жартылай өлімді гендерге әсері.
    
14. 
    Трансгендік жануарлар. Эмбриондар трансплантациясы. Химерлі жануарлар.
    
15. 
    Аз көлемде таңдау үшін статистикалық есептеу. Көп көлемде таңдау үшін статистикалық есептеу.
    
16. 
    Генетикалық мониторинг, оны анықтау және тапсырмалар. Тәжірибе үшін қан топтарының мағынасы.
    
17. 
    Морфологиялық белгілер және мұрагерлік аурулар. Ірі қараның гендік аномалиясы. Жылқылардың гендік аномалиясы. Қойлардың гендік аномалиясы.
    
18. 
    Мұрагерлікпен берілетін аурулар. Мұрагерлік ауытқулардың есебі мен диагностикасы. Жануарлардың ауруға төтеп беру жүйесін жоғарлату. Жануарлардың бедеулікке ұшырауындағы мұрагерліктің рөлі. Жануарлардың сирақ ауруына ұшырауының мұрагерліктің әсері.
    
19. 
    Мұрагерлік өзгергіштіктегі гомологиялық қатар заңы.
    
20. 
    Ауру кезіндегі пенентрантность және экспрессивность.
    
21. 
    Жакоба-Мано оперонының моделі. Жоғарғы ағзаларға оперона концепциясын қолдану.
    
22. 
    Резистенттікке жалпылай сұрыптау.
    
23. 
    Корреляциялық талдау, корреляция коэффицентін есептеу.
    
24. 
    Регрессия коэффицентінің регрессиялық талдау.
    
25. 
    Регрессия коэффицентінің дисперсиялық талдау.
    

2. Биометрия негiздерi: "Зоотехния" мамандығы студенттерiне

3. Мұхамбетжанов, К. Є. Генетика:оқулық/К. Є. Мұхамбетжанов.-Алматы:Print-S,2005.-243 б.

4. Садықұлов, Т. Мал өсiру және селекция пәнiнiң практикумы:
[ оқу құрал ]/ Т. Садықұлов, Ё. Байжұманов, Є. Бегiмбеков.-Қайта
басып шығарылған.- Павлодар:Кереку,2009.-181 б.

5. Садықұлов, Т. С. Мал өсiру және селекция:жоғары оқу орында-

6. Таңатаров, А. Б. Шошқа шаруашылы∙ы:оқулық/А. Б. Таңатаров, А

7. Таңатаров, А. Б. Шошқа шаруашылы∙ы:практикум/А. Б. Таңатаров

8. Стамбеков С.Ж. Генетика; Түзетіліп, толықтырылыған 2- басылымы.- Новосибирск, 2002.-463б

9. Бегімқұл Б. Генетика; Практикум, Алматы: Рауан, 2008.-224с

10. К.Х. Нуржанова, Н.Б. Бурамбаева, А.Ж. Мустафина Биометрия; Жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құралы.- Алматы, 2010.-146 б.