«лицензиялау және сертификаттау негіздері»

2. Дәрістер

• 
  Сертификацияны анықтау.
  
• 
  Сертификацияның мақсаты.
  
• 
  Сертификацияға қатысушылар.
  

Анықтама:

1) Сертификацияға қатысқан немесе өткізген, үшінші жақтын не екінші жақтың дербестігі.

2) Бұйымдар анықталуы тиіс, белгілі бір сынақтан өтуі қажет. Тауарды алдын ала берілген шарт бойынша талапқа сай болуы қажет. Шарт бойынша берілген талаптан бөлек енгізулерді енгізуге болмайды.

3) Сертификация айқындағышы – берілген бір бұйымның жазбаша түрде талаптарға сай екенің растайтын құжат.

Сертификация арқылы қолданушыға бұйымның қашан, қайда шыққан туралы, құжаттарғы шарттардың толығымен орындалуына толық кепілдік береді.

Нарықтың дамуына жаңа жүйенің қалыптасуы мен басқару механизмі кіреді. Нарықтық экономиканың дамуының негізгі принципы құқықтың кеңейуі мен шаруашылықтағы субьектердің жауапкершілігі (кәсіпорындардың, кәсіпкерлердің). Шаруашылық қызметтің ең маңызды реттеуіштерінің біріншісі, өнімнің бәсекеге қабілеттілігі, екіншісі, бағытталған өнімнің денсаулыққа, мүліктін және табиғи ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз етуі.

1. 
   Сертификацияны анықтау.
   
2. 
   Сертификацияның мақсаты
   

1.Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии; Учебник для вузов. 2-е издание. - М.: ЮНИТИ, 2000г.

2.Исаев Л.К., Малиновский В.Д. Метрология и стандартизация в сертификации. - М.: Издательство стандартов, 1996г.
2 дәріс. Сертификаттаудың заңнамалық базасы

Дәріс сабағының мазмұны:

• 
  «Қызметтерді және өнімдерді сертификаттау туралы» заңы
  
• 
  Сәйкестік декларациясы
  

• 
  Сертификаттау ұйымы, мекен-жайы туралы мәліметтер;
  
• 
  Сертификатталған өнім (қызмет) туралы мәліметтер;
  
• 
  Атауы, моделі, шығарылған партия нөмірі;
  
• 
  Дайындаушының (орындаушының) атауы және мекен-жайы;
  
• 
  Өнімнің дайындалуы немесе жеткізілуі жүретін құжаттар;
  
• 
  Нормативтік құжаттар туралы мәлімет;
  
• 
  Сертификат берілген күні – сертификаттың әрекет ету мерзімі;
  
• 
  Сертификациялау ұйымының басқарушының қызметі мен қолы.
  

Сертификат заңды құжат, сондықтан қол қойған адам оның ішіндегі ақпараттың дұрыстығына жауапты. Сертификатпен қатар «Сертификаттың әрекет ету облысы» берілуі мүмкін.

Сәйкес келуін айқындау өндіруші (сатушы, орындаушы) қабылдаған сәйкес келу декларациясы арқылы жүргізіледі.

Сәйкестік декларациясы өндіруші (сатушы, орындаушы) жеткізілетін (сатылатын) өнімнің орнатылған талаптарға сәйкес келетінін көрсететін құжат. Сәйкестік декларациясына сай келетін өнім тізімі, сәйкестік декларациясына қойылатын талаптар және оны қабылдау реті ҚР үкіметімен бекітіледі. Орнатылған ретпен қабылданған сәйкестік декларациясы сертификаттау ұйымында тіркеледі және оның заңдық күші сәйкестік сертификатының деңгейінде болады.

Сәйкестік белгісі – орнатылған ретпен қорғалған, қолданылатын немесе сертификаттау жүйесінің ережелеріне сай берілген, және өнім, үрдіс, немесе қызмет стандартқа немесе басқа да бір нормативтік құжатқа сай екеніне сенімділік тудырады (ИСО/МЭК 2).

Сәйкестік белгісі мүмкіндігінше тауар қорабында, өнім паспортында, өнімнің өзінде, қосымша құжаттарында (квитанция, чектер, кепілділік талонында, т.б.) беріледі. Сәйкестік белгісі ГОСТ Р 50460-92 сәйкес орындалуы керек. Сәйкестік белгісі ретінде сертификат берген сертификаттау ұйымының кодын берген ыңғайлырақ болады. Сәйкестік белгісі сертификаттау ұйымының атына тіркеледі. Сәйкестік белгісінің қожайыны ғана оны қолдануға және басқаруға құқығы бар.

Сәйкестік белгісі пайдаланушыға мынадай ақпарат береді:

Бұл объектіге белгілі бір талаптар қойылған және оларды (қалаған жағдайда) білуге болады;

Бұл талаптар үшінші жақпен тексерілген және оның кім екенін білуге болады;

Объект қойылған талаптарға сай келеді.

1. 
   Сертификаттау жүйесінің бағыты, құқықтық және нормативтік құжаттары, және ұйымдастыру құрылымы.
   
2. 
   Сертификаттау ұйымы мен сынақ өткізетін зертханалардың техникалық жабдықталуы және жауапкершілігі.
   
3. 
   Сертификаттау ұйымдары мен сынақ өткізетін зертханалардың сапасы бойынша көмек құралы.
   

1. 
   Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии; Учебник для вузов. 2-е издание. - М.: ЮНИТИ, 2000г.
   
2. 
   Исаев Л.К., Малиновский В.Д. Метрология и стандартизация в сертификации. - М.: Издательство стандартов, 1996г.
   

• 
  Механикалық транспорттық құралдарды сертификаттау жүйесі
  
• 
  Транспорттық құралдың типін мақұлдау
  
• 
  Мұнай өнімдерін сертификаттау жүйесі
  
• 
  Жүк тасымалдау қызметін сертификаттау жүйесі
  

Автомобильдік транспортты сертификаттау жүйесі үнемі даму үстінде келеді. Қазіргі кезде ол біртекті өнім мен әртүрлі бағыттағы қызметті сертификаттау жүйесінің кешені болып табылады (сур. 1).

Сур 1. Автомобильдік транспортты сертификаттау жүйесінің дамуының негізгі бағыттары.

Механикалық транспорттық құралдарды сертификаттау жүйесі Женеве келісімі (1987 ж.) мен Вендік жол жүрісі конвенциясынан (1968 ж.) шығатын міндеттемелер мен талаптарды ескереді.

• 
  Жаңа автомобильге орнатуға арналған агрегаттар, түйіндер, бөлшектер (яғни, құрама бөліктер);
  
• 
  Транспорттық құралдың жекелеген қасиеттері (мысалы, тежегіштің эффективтілігі);
  
• 
  Жалпы механикалық транспорттық құрал (қасиеттердің жиынтығы – агрегаттар, түйіндер, бөлшектер)
  

Сәйкестік сертификаты – агрегатқа, түйінге, бөлшекке немесе басқа бір қасиеті бойынша;

Жалпы механикалық транспорттық құралға – транспорттық құралдың типіне рұқсат беру.

Транспорттық құралдың типі – техникалық баяндауда белгіленген бірдей конструктивті белгілердің жиынтығын мінездейтін транспорттық құралдың мінездемесі.

Механикалық құралдарды сертификаттау жүйесінің орталық ұйымы болып ҚР машина жасау Мемстандартының стандарттау және сертификаттаудың Бас басқармасы болып табылады.

Жүйе қолданылады:

• 
  моторлық жанар жағармайдың барлық түрі (ракетанікінен басқасы, қатты әрі күнделікті қолданылатын);
  
• 
  турбиндік, компрессорлық, трансмиссиондық, гидравликалық және мұздатқыш жағылатын майлар;
  
• 
  пластикалық жақпалар;
  
• 
  қатты жағу материалдары және арнайы сұйықтықтар (тормоздық, суытқыш және т.б.);
  
• 
  барлық қалдықтар мен препараттар жоғарыда айтылған өнімдер үшін.
  

Қызметтердің бағыты бойынша ұйымдастыру жұмыстары келесі ретпен жүреді:

• 
  мұнай өнімдерін, арнайы сұйықтықтарды, қалдықтар мен препараттарды сертификаттау;
  
• 
  жай сынамаларды өткізу;
  
• 
  квалификациялық сынамаларды өткізу;
  
• 
  өндірісте қолдануға рұқсат беру және жанар-жағар материалдарды және арнайы сұйықтықтарды пайдалану.
  

Мұнай өнімдерін сертификаттау жүйесі міндетті, сонымен қатар ерікті сертификаттауды қарастырады. Ол өнімді дайындаушы, сатушы немесе тұтынушы санатынан жүргізіледі. Міндетті сертификациялауға жататын мұнай өнімдерінің номенклатурасын ҚР мемстандарты орнатады.

Жүк тасымалдау қызметін сертификациялау дайындалу сатысында оның негізгі критерийлері қозғалыс және өмір, денсаулық, қоршаған орта қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады.

Сондықтан ең бірінші қауіпті жүктерді тасымаладау қарастырылады.

1. 
   Сертификациялық сынамаларды жүргізудің негізгі ережелері.
   
2. 
   Сапа жүйесін (СЖ) сертификаттаудың негізгі этаптары: СЖ құжаттарын алдын-ала бағалау, кәсіпорындағы СЖ элементтерін экспертизадан өткізу, тексеру актісін құру, сертификаттау туралы шешім қабылдау.
   

1. 
   Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. - М.: Юрайт, 2000г.
   
2. 
   Грузоведение, сохранность и крепление грузов. Под редакцией доктора технических наук Смехова А.С. М: «Транспорт», 1989 г.
   

• 
  Сертификаттауға арналған сынақтарды (тексерулерді) өткізу.
  
• 
  Жұмысты орындауды, қызмет көрсетуді бағалау.
  
• 
  Өндірістің жай-күйіне анализ жасау.
  
• 
  Нормативтік және техника-технологиялық құжаттардың тізімі.
  

Бұл дәрісте қызметтерді сертификаттау ұйымы (ҚСҰ) орындайтын автомобильдерді техникалық қамсыздандыру және жөндеу (ТҚ және Ж) қызметін сертификаттау үрдісінің негізгі жағдайлары қарастырылған. Бұл жағдайлар ГОСТ қызметтерді сертификаттау жүйесінің талаптарына сай негізделген.

Автомобильді техникалық қамсыздандыру және жөндеу қызметін сертификаттауға тапсырыс беруші ГОСТ Р сертификаттау жүйесі және автомобильдік транспортты қалауы бойынша сертификаттау жүйелері (АТ ҚС) орнатқан қызметтер мен құрылымын анық білуі керек. ҚСҰ сертификаттайтын міндетті түрде сертификатталатын қызметтер тізімінің құрамында «ҚСҰ-ның аккредитациялау облысы» деп аталатын ҚСҰ аккредитация аттестатына қосымша бар. Автомобильді техникалық қамсыздандыру мен жоғарыда айтылған автомототранспорттық құралдарды сертификаттау жүйелерінің жұмыс істеу құрылымдары арасында айырмашылық бар екенін ескеру керек. Бұл айырмашылықтарға қарамастан сертификаттауға ұсынылатын қызмет құрылымы тұрғындарға көрсетілетін қызметтердің жалпыресейлік классификаторына (ОКУ НОК 002-93) сәйкес келуі керек.

Қызметті сертификаттау төмендегі негізгі этаптарды орындауды қарастырады:

1. 
   Сәйкестік сертификатын іздеуші (ары қарай – тапсырыс беруші) ұсынған өтініш экспертизасы.
   
2. 
   Экспертиза нәтижелері бойынша шешім қабылдау.
   
3. 
   Сертификаттау схемасын таңдау.
   
4. 
   Таңдалған сертификаттау схемасына сай сертификаттау сынақтарын (тексерулерін) өткізу.
   
5. 
   Алынған нәтижелерді анализдеу және сәйкестік сертификатын беру мүмкіндіктері туралы шешім қабылдау.
   
6. 
   Сәйкестік сертификатын беру және сертификатталған қызметті жүйенің реестіріне енгізу.
   
7. 
   Сертификатталған қызмет мінездемелерінің нормативтік құжаттардағы талаптарға сай болу тұрақтылығын бақылауды орындау.
   

Міндетті немесе қалауы бойынша сертификаттауды өткізу үшін өтінуші ҚСҰ-ға сертификаттау жұмыстарын (ары қарай – өтініш) өткізуге өтініш береді. ҚСҰ өтінішті қабылдап оны экпертизациялауды өткізеді. Нәтижелер дұрыс болған жағдайда шешім қабылданып сертификаттау жұмыстарын өткізу келісім шартының жобасы өтінушіге ұсынылады.

Сертификаттауды өткізу жөніндегі өтініш қабылданған жағдайда ҚСҰ және өтінуші келісім шартқа отырады. Оның ішінде жұмыс көлемі, этаптары, мерзімдері және бағасы көрсетіледі. Экспертиза кері нәтижелерге әкелсе келесідей шаралар өткізу керек:

• 
  Егер ескертулерді жоюға болатын болса, онда өтінуші оларды жоюға байланысты жұмыстар жүргізеді. Келісім шарттың күнтізбелік жоспарына сәйкес өзгертулер енгізіледі;
  
• 
  Егер ескертулер жойылмайтын болса, онда ҚСҰ келісім шарт бойынша сертификаттау жұмыстарын тоқтатып, «Сертификат бермеу шешімін» қабылдайды. Сертификаттауды қайтадан өткізу процедурасы бұл өтінуші үшін ортақ негізде болады.
  

1. 
   Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. - М.: Юрайт, 2000г.
   
2. 
   Грузоведение, сохранность и крепление грузов. Под редакцией доктора технических наук Смехова А.С. М: «Транспорт», 1989 г.
   

Бұл бөлімде қызметті сертификациялау органдары іске асыратын, автомобилдерді жөндеу және техникалық қызмет көрсетуді сертификациялаудың негізгі процедуралары қарастырылады. Бұл положениялар ГОСТ Р қызметті сертификациялау жүйесінің требованияларының сәйкестігіне негізделген. Бұл материалдарды дайындауда сонымен қатар ИСО/МЭК2, 7, 16, 23, 27, 28, 40 Басқармасының положаниялары пайдаланылды. Пайдаланылған терминдер, түсініктер және олардың анықтамалары Россия Федерациясының Заңдарымен «Тұтынушылардың құқығын қорғау туралы», «Стандартизациялау туралы», «Өнімді және қызметті сертификациялау туралы», ИСО/МЭК 2 Басқармасы және ИСО 8402 стандартымен сәйкес келеді.

Автомобилдерді жөндеу және техникалық қызмет көрсетуді сертификациялауға өтініш беруші, ГОСТ Р сертификациялау жүйесінің және автомобилдік көлікте өз еркінше сертификациялау Жүйесімен бекітілген, қызметтің құрылымы мен тізімін білу керек. Перечень услуг, подлежащих обязатель­ной сертификации и сертифицируемых ОСУ, нормативных доку­ментов, регламентирующих технические требования к услугам и методам определения результатов предоставления услуг, содержит приложение к аттестату аккредитации ОСУ, называемое «Область аккредитации ОСУ». Необходимо отметить имеющиеся различия между сложившейся структурой работ по технической эксплуата­ции автомобилей и предлагаемыми вышеназванными системами сертификации автомототранспортных средств. Несмотря на имеющиеся различия структура услуг, заявляемых на сертифика­цию, должна соответствовать Общероссийскому классификатору услуг населению (ОКУ НОК 002-93).

Қызметті сертификациялауды жүргізу реті келесі негізгі этаптардың орындалуын қарастырады:

1. 
   Сәйкестік сертификатын ұсынған соискательдің, өтінішін экспертизаға беру( әрі қарай — Өтінушімен).
   

1. 
   Экспертиза нәтижесі бойынша шешім қабылдау.
   
2. 
   Сертификация схемасын таңдау.
   

2. 
   Таңдалған сертификациялық схемамен сәйкес келуін сертификациялық сынауды өткізу.
   
3. 
   Алынған нәтижелерді анализдеу және сәйкестік сертификатын беру мүмкіндігі жайлы шешім қабылдау.
   
4. 
   Сәйкестік сертификатын беру және сертификатталған қызмет Жүйесінің Реестріне енгізу.
   

1.Транспорттық құралдың типін өзгерту

2.Инспекциялық бақылау.

3.Өнімнің сертификаттау талаптарына сай емес болғанда қолданылатын шаралар

1. 
   Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. - М.: Юрайт, 2000г.
   
2. 
   Грузоведение, сохранность и крепление грузов. Под редакцией доктора технических наук Смехова А.С. М: «Транспорт», 1989 г.
   

Автомобильді техникалық қамсыздандыру және жөндеу қызметін сертификаттауға тапсырыс беруші ГОСТ Р сертификаттау жүйесі және автомобильдік транспортты қалауы бойынша сертификаттау жүйелері (АТ ҚС) орнатқан қызметтер мен құрылымын анық білуі керек. ҚСҰ сертификаттайтын міндетті түрде сертификатталатын қызметтер тізімінің құрамында «ҚСҰ-ның аккредитациялау облысы» деп аталатын ҚСҰ аккредитация аттестатына қосымша бар. Автомобильді техникалық қамсыздандыру мен жоғарыда айтылған автомототранспорттық құралдарды сертификаттау жүйелерінің жұмыс істеу құрылымдары арасында айырмашылық бар екенін ескеру керек. Бұл айырмашылықтарға қарамастан сертификаттауға ұсынылатын қызмет құрылымы тұрғындарға көрсетілетін қызметтердің жалпыресейлік классификаторына (ОКУ НОК 002-93) сәйкес келуі керек.

Сәйкестік белгісі мүмкіндігінше тауар қорабында, өнім паспортында, өнімнің өзінде, қосымша құжаттарында (квитанция, чектер, кепілділік талонында, т.б.) беріледі. Сәйкестік белгісі ГОСТ Р 50460-92 сәйкес орындалуы керек. Сәйкестік белгісі ретінде сертификат берген сертификаттау ұйымының кодын берген ыңғайлырақ болады. Сәйкестік белгісі сертификаттау ұйымының атына тіркеледі. Сәйкестік белгісінің қожайыны ғана оны қолдануға және басқаруға құқығы бар.

Сәйкестік белгісі пайдаланушыға мынадай ақпарат береді:

Бұл объектіге белгілі бір талаптар қойылған және оларды (қалаған жағдайда) білуге болады;

Бұл талаптар үшінші жақпен тексерілген және оның кім екенін білуге болады.

1. 
   Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии и сертификации: Учебник. - М.: Юрайт, 2000г.
   
2. 
   Грузоведение, сохранность и крепление грузов. Под редакцией доктора технических наук Смехова А.С. М: «Транспорт», 1989 г.
   

• 
  Лицензия ұғымы.
  
• 
  Лицензия талаптары.
  
• 
  Лицензия қолданылатын территория.
  
• 
  Лицензияның жарамдылық уақыты.
  

Заң шығарушы лицензиялық талаптар туралы айтады. Заң шығарушымен сәйкес олардың ішінде міндетті және арнайы талаптар мен шарттарды ерекшелеуге болады.

Лицензияның міндетті талаптары мен лицензиялау қызметінің түрін іске асыруда заң шығарушы қарайды: ҚР заңның сақталуы, экологиялық, санитарлы-эпидемиологиялық, гигиеналық, өртке қарсы нормалар мен тәртіптің, сондай-ақ қызметтің нақты турлерін лицензиялау жағдайы. Заң шығарушы міндетті талаптармен қатар арнайы талаптарды да қарастырады. Қызметтің лицензиялық түріне арнайы блімді іске асыруды талап ететін лицензиялауды ізденуші мен лицензия алушының квалификациялық талаптарын орындау жатады.

Лицензияланатын қызметтінің түріне қатысты қосымша лицензиялық талаптар мен шарттар қызметтінің нақты түрінің лицензиялау жағдайында анықталады. Лицензия мерзім, шекара, лицензия алушы субъектімен, сондай-ақ лицензия алынған қызметтермен шектеледі.

Лицензия алу іске асырылған қызмет түрі тек заңды тұлға немесе индивидуальды кәсіпкер алған лицензия арқылы орындалады.Яғни, лицензияны басқа заңды тұлғаға немесд кәсіпкерге беру заңмен шектелген. Бұл дегеніміз, лиц5нзия алу кезінде, лицензия алушы бірнеше индивидуалды лицензиялық талаптарды орындайды.

Заңды тұЛғаны лИквидациялау немесе жеке тұлғаның мемлекетBік регистрацияда индивидуалды кәсіпкер ретінДе куәлік уақытының аяқталуы лицензияның заңды күшін жояды.

Лицензиялауда қолданыдатын шекара.

Мемлекеттік билік органдары арқылы берілген лицензияны іске асыратын қызмет ҚР-ның барлық территориясында орындалады.

РФ-ның лицензиялау орган субъектісімен іске асырылатын қызмет сол РФ-ның субъектісінің территориясында орындалады. Ал басқа субъектінің территориясында, біздің тәртібіміз бойынша, ол лицензиялау органдАры арқылы лицензия алушыны куәләндірушарты болғанда іске асырылады.

Егер осы тәртіп бұзылса, онда РФ-ның заңы бойынша лицензия алушы жауап береді.

Бірақта, мысалы, лицензиялауда алкоголь өнімдерін сатуға рұқсат берілсе, ол тек лицензия берілген территорияда орындалады. Ол органдар – жергілікті өзін-өзі басқару органдары.

Лицензиялау шұғыл рұқсат ретінде қарастырылады, яғни уақыттың шеклелуі.

Лицензия уақыты оның берілу уақыты аралығында жарамды. Лицензия уақыты лицензияланатын қызметтің нақты түріне байланысты болады, бірақ ол үш жылдан артық болмауы керек. Федералды заң мен жағдайларға байланысты лицензияланатын қызметтің нақты түрінде мерзім көрсетілмейді.

Лицензия үш жылдан кем емес уақытқа лицензия іздеушінің өтініші арқылы беріледі.

Лицензиялау уақыты лицензия алушының өтінішімен ұзартылады. Лицензиялау уақытын ұзарту, егер лицензиялау қызметі барысында оның талаптары мен шарттарының орындалмағандығы белгілі болған жағдайда орындалмайды.

Лицензия мазмұны керекті реквизиттерден тұрады.

Лицензияда көрсетіледі:

• 
  Лицензия берген органның атауы;
  
• 
  Заңды тұлға үшін – атауы және мекен жайы;
  
• 
  Индивидуалды кәсіпкер үшін – аты-жөні, құжаттық мәліметтер (сериясы, нөмірі, кіммен және қашан берілген, мекен-жайы);
  
• 
  Лицензия берілген қызмет түрі;
  
• 
  Лицензияның уақыты;
  
• 
  Лицензиялау қызметінің орындалу шарттары;
  
• 
  Лицензиялаудың регистрациялық нөмірі және берілу уақыты.
  

Айта кететін жайт, лицензия бланкілері бағалы қағаз деңгейінде есептік сериясы және нөмірі бола алады. Олар маңызды құжаттар болып табылады.

1. 
   ҚР-ның автотранспорттық қызметін лицензиялау кіріспесі
   
2. 
   Транспорттық қызметті реттеуді іске асыратын мемлекеттік басқару органдары.
   
3. 
   Лицензиялауды іске асыратын мақсаттар мен принциптер.
   

1. 
   Основы стандартизации / Под редакцией В.В. Ткаченко: Учебник. – М.: Издательство стандартов, 1986г.
   
2. 
   Медведев А.М. Международная стандартизация. – М.: Издательство стандартов, 1994г.
   

• 
  Мемлекеттік реттеу әдісі
  
• 
  Автотранспорттық қызметті лицензиялау мақсаты
  

Экономиканың өзуақытты дамуы және мемлекетті бсқару механизімін жақсартуда көліктік жүйенін функцияларының жаңа сұраныстарын көрсетеді. Көліктік гарықта мемлекеттік қадағалау жүйесінде стержендік орынды ҚР транспорттық инспекциясы, ҚР субекттілерінде териториялық ұйымдардың структуралары болады.

Көліктік инспекция өзінің көлік нарығындағы функцияларын териториялық билік басындағы органдармен, басқа да инспекциялық органдармен, мемлекетті-региональді және муниципалды бақылау органдарымен бірлесіп жүзеге асырады.

Көлікті республикалық және регионалдық субъективті бөлудің жеткілікті шарты ТИ бөлімшесінің осы екі түр арасындағы жалғыз біріктіруші звено, және де мемлекеттік структурада, ҚР көлік министрлігінің атынан мемлекеттік басқарудың ҚР Конституциясына қатысты орындалады.

Мемлекеттік қадағалау методы лицензиялаудың бір бөлігі болып табылады.

Автокөліктік қызметті лицензиялауды енгізу ҚР көліктік комплексінің жағдайына байланысты туындаған.

1990 жылы ҚР көлік министрлігі құрылған, өзіне азаматтық авиацияны, теңіз және ішкі су көлігі, автокөлікті және ҚР жолдық шаруашылығын біріктіреді.

Содан кейін автокөлік ұжымдарынан және ұйымдардан мемлекеттік функцияларды тартып алу шешілді. Бөлімшелік структуралардың өзімшілдікке қозғалысы басталды. Көліктін администраторлық-бұйрықтық басқарудың вертикальды заңды негізі леквидацияланды.

ҚР көлік Министрлігі жетілдірілген біршама бақылау функциялары бар ұйымға айналды.

Көлікке шаруашылық субъектілердің саны өсе бастады.Автокөлік иелерінін мемлекетсіздендіру, акционерлеу, автокөлік ұйымдарының кезекті қысқартылуы және приватизацияның бастапқы этапы.

ҚР Министрлігінің басты міндеттерінің бірі болып автомобильдік көліктін шығармашылық тоқтауының қосымша себеп болмауын ұйымдасытру.

Лицензиялық қызметтің көліктегі басты мақсаты қожалық субъектілерге мемлекеттін әрекеті, олардың автокөліктерінің эксплуатациясына сұранысты қадағалау.

Екінші мақсаты, шешуші жүйенін негізі болатын көліктін мемлекеттік реттеу қызметі - бұл квалификациялық, снімді және қаржылық дееспособты кәсіпорын көліктік қызметті нарыққа шығару.

Үшінші мақсат, көліктік нарық секторы ішіндегі немесе олардың сектор аралары арқылы көліктік нарықты реттеу қызметі.

Төртінші мақсаты, жолдық және көліктік қожалықтар облысында орнатылған экологиялық нормаларды қадағалау.

Автокөліктік қызметті лицензиялаудың мақсаттары анықталады және олар лицензиялық тасымалдаулардың барлық түріне кіреді, содан кейін Ресей Үкіметімен бекітіледі:

• 
  Тасымалдау қызметін мемлекеттік реттеу;
  
• 
  Көліктік нарықтағы қызметті нормативтік функцияларменқамтамасыздандыру;
  
• 
  Бұл қызметтін тұтынушылықтарының назарын қорғау;
  
• 
  Антимонопольді заңдылықтардың сұраныстарын рефлизациялау;
  
• 
  Жол қозғалысынын қауіпсіздігінің сұраныстарын реализациялау;
  
• 
  Экологиялық нормаларды сақтау.
  

Европада лицензиялау әлі күнге дейін мамандыққа допуск ретінде қарастырылады. Лицензиясыз авто тасымалдау жүргізілмейді. Финляндияда лицензиясыз жұмыс істесе айыппұл санкцияларынан басқа 6 айға дейін бас бостандығынан айыру қарастырады.

Англияда коммерциялық тасымалдау мен жеке меншік жүгін тасымалдау арасында шектеулер қойылған. Біріншісі көлік нарығындағы қызметті формалайды, ал жеке меншік жүкті тасымалдаушылар оған қатыспайды. Сондықтан мемлекет тәжірибелі тасымалдаушыларды қорғайды, себебі олардың қызметі экономика мен мемлекет тұрғындарына пайда болады.

АҚШ-та, Испанияда тасымалдауға құқық товар қасиеттерін алады, ол сатылады және сатып алынады.

ҚР лицензиялауды енгізудің құқықтық негізі болып 17 сәуір 1995 жылы №2200 «Лицензиялау туралы» ҚР Заңы.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:

1. 
   Тасымалдау және басқа қызметті лицензиялау көліктік процесті орындаумен байланысады;
   
2. 
   Лицензиялаудың әдісі мен реті.
   

1. 
   Основы стандартизации /под редакцией В.В.Ткаченко: учебник –М.: Издательство стандартов, 1986 г.
   
2. 
   Медведев А.М. Международная стандартизация. –М.: Издательсво стандартов, 1994 г.
   

• 
  Автомобильдік көлік облысында лицензияланатын қызмет түрі.
  
• 
  Жолаушы мен жүк тасымалдаудағы талаптар мен лицензиялық сұраныстар.
  
• 
  Жолаушыларды сақтандыру.
  

• 
  Жолаушыларды коммерциялық негізде женіл автомобиль көлігімен тасымалдау.
  
• 
  Жолаушыларды 8 адамнан көп тасымалдаулар жасауға арналған автомобильдік көлікпен тасымалдау.
  

• 
  ҚР Заңы және нормативтік құқықтық актілер сұраныстарының орындалуы.
  
• 
  Тасымалдауды орындауға арналған автокөліктердің сәйкестігі, сонымен қатар техникалық эксплуатациядағы, жалға беру келісім шартында немесе басқа заңдылық негізінде, сұранысына, автомобильдік көліктік тасымалдауларды іске асыруда орнатылған автокөліктік құрылғыларды эксплуатациялауға рұқсат.
  
• 
  Индивидуалды кәсіпкердің және квалификациялаған заңды тұлға жұмысшыларының сұранысына сәйкес келу, автомобильдік көлікпен тасымалдауларды орындауда көрсетіледі.
  
• 
  Міндеттемеленген заңды тұлғалардың 5 штатта болуы, жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыздандыруға міндетті, сәйкес қызметті алуға құқық беретін аттестацияны өтсе.
  

Әр автокөліктік құралдарға лицензиямен бір уақытта лицензиялық карточка беріледі. Қызметтің сәйкес түріне лицензиялық бланк формасы және лицензиялық карточканы лицензиялаушы орган береді.

Лицензиялық бланк және лицезиялық карточка қатал есептемелік құжат болып табылады, және бағалы қағазға ұқсас қорғалады. Бланкілердің қорғау денгейі типографиялық –дайындаумен келістірілген және ҚР трансинспекциясының Депортаментімен бекітілген болады.

Жолаушыларды тасымалдауларды қала аралық қабарлауларды іске асыру, сонымен қатар облыс аралық, лицензиялаушыда жолаушыларды сақтандырудың өзіндік міндеті бар келісім шарт болуы керек.

ҚР Президентінің бүйрығына сәйкес «Жолаушыларды сақтандырудың Мемлекеттәк мәндетә туралы» және «Сақтандыру міндетінін сферасында мемлекеттік саясаттың негізгі бағыты туралы» жолаушылардын кездейсоқ жағдайлардан сақтандыру міндеті ҚР териториясына енгізілген.

Сонымен қатар, кәсіпорын жүмысшылары кәсіпорынға жататын автокөлікте жол ж.руді үйымдастыру, азаматтық-құқықтық мағынада жолаушы сөзінің мағынасы бар деп айтуға болмайды, жолаушыларды және жүкті тасымалдауға келісім шарт жүргізілмейді.

1. 
   Автомобильдік көлікте мемлекеттік реттеу;
   
2. 
   Лицензиялау шартының бұзылуы немесе қадағаланбауына байланысты қадағалау жүргізу.
   
3. 
   Лицензиялау облысында халықаралық қызмет.
   

1.Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии; Учебник для вузов. 2-е издание. - М.: ЮНИТИ, 2000г.

2.Исаев Л.К., Малиновский В.Д. Метрология и стандартизация в сертификации. - М.: Издательство стандартов, 1996г.

Дәріс №15. Лицензия алудын реті.

Дәрістік сабақ мазмұны:

• 
  Лицензия алуға керекті құжаттар.
  
• 
  Лиуензия іздеушінін міндеті.
  
• 
  Жетекші жіне маман орындарына аттестация.
  
• 
  Лицензияны беруге, не бермеуге байланысты шешім.
  

А) лицензияны беру туралы өтініш:

• 
  Аты, ұйымдастырушы-құқықтық форма, орналасу орыны – заңды тұлға үшін.
  
• 
  Аты-жөні, мекен жайы, құжаттар мәліметі, тұлғаны куәләндіруші – индивидуалды кәсіпкер үшін.
  

Өтініш заңды тұлғалардың жетекшісімен тіркеледі, индивидуалды кәсіпкер үшін – индивидуалды кәсіпкермен.

Өтініш лицензиялық ізденушінің регистрациясы бойынша лицензиялаушы органға көрсетіледі – заңды тұлға не индивидуалды кәсіпкер ретінде.

Б) Индивидуалды кәсіпкер ретінде лицензия ізденушінің мемлекеттік регистрациясы туралы куәлік көшірмесі – индивидуалды кәсіпкер үшін.

В) реттеуші құжаттардың көшірмесі және лицензия ізденушінің мемлекеттік регистрациясы туралы куәлік заңды тұлға ретінде – заңды тұлға үшін.

Г) Салық органдарында тіркелуі туралы лицензия іздеушінің куәлігінің көшірмесі.

Д) Көліктік құралдар лицензиялық қызмет түрінін орындалуына арналған өтініш туралы мәләмет.

Е) Индивидуалды кәсіпкер квалификациясына немесе заңды тұлға жұмысшыларының талаптары мен сұраныстарының орнатылуының сәйкестігін дәлелдейтін құжаттар көшірмесі.

Ж) Жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыздандыратың міндетті мамандылық тұлғадан заңды тұлғаның сәйкестірілген аттестация өтті деген құжаттар көшірмесі.

Лицензия іздеушіден басқа да құжаттарды талап ету қарастырылмайды.

Лицензия ізденуші жалған мәлімент көрсеткені үшін ҚР заңдарына байланысты жауапқа тартылады.

Кәсіпорындар мен ұйымдарда көліктік құрылымдар қозғалысының қауәпсәздәгән қамтамасыз ету жеке меншік формасы және жолаушылар мен жүктерді тасымалдауды әске асыратын бөлімшелеріне тәуелді емес, қозғалыстын қауіпсіздігін етіге байланысты жетекшілер мен мамандар ретінде тек құжаттарға сәйкес арнайы дайындықтан өткендер ғана тағайындалады.

1.Лицензия әрекетін уақытша тоқтату немесе жоққа шығару реті.

2.Автомобильдік транспортты мемлекеттік реттеудің заңнамалық базасы

Ұсынылған әдебиет:

1.Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации, метрологии; Учебник для вузов. 2-е издание. - М.: ЮНИТИ, 2000г.

1. 
   Лицензиялауды қолданудың жалпы жағдайлары және Қазақстан Республикасындағы транспорт түрлерінің сертификациясы.
   
2. 
   Өнімдерді реализациялау облысындағы білім деңгейінің маңыздылығы, соның ішінде транспортта.
   
3. 
   Сертификациялау және лицензиялаудың мүмкіндіктері мен артықшылықтарын тауардың және транспорттық өнімдердің бәсекеге қабілеттілігі ретінде қолдану.
   
4. 
   Бағыттардың маңыздылығы, олардың нарықтық экономиканың құрылымының және республикадағы сыртқы экономикалық қызметінің жиынтығы.
   

1. 
   Қазақстан Республикасының «Лицензиялау туралы» заңы. 17.04.1995ж.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының «Өнімдер мен қызметтерді сертификациялау туралы» заңы.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының «Өлшеу бірлігінің қамтамасыз етілуі туралы» заңы.
   
4. 
   Қазақстан Республикасының «әкімшілік құқықбұзушылық туралы» заңы.
   

1. 
   Сертификацияның барлығы және мазмұны.
   
2. 
   Негізгі терминдер мен түсініктер.
   
3. 
   Міндетті және ерікті сертификацияның барлығы.
   
4. 
   Сертификациялау жүйесіне қатысу және мойындау бойынша келісім.
   
5. 
   Сатудағы сертификация және техникалық бөгет.
   
6. 
   Қазақстандағы сертификацияның құқықтық негіздері.
   
7. 
   Қазақстан Республикасының «Тұтынушының құқығын қорғау туралы» заңы.
   
8. 
   Қазақстан Республикасының «Өнімдер мен қызметтердің сертификациясы туралы» заңы.
   
9. 
   Қазақстанның сертификациялау жүйесі.
   
10. 
    Өнім сертификациясын өткізудің принциптері, тәртібі және реті.
    
11. 
    Сертификация кестесі.
    
12. 
    Сертификациялау органдары және зерттеу лабораториялары.
    
13. 
    Сертификациялау органдарының және зерттеу лабораторияларының аккредитациясы.
    
14. 
    Сәйкестік белгілері.
    

1. 
   Қазақстан Республикасының «Сертификациялау туралы» заңы. 16.06.1999ж. Өзгертулері: 15.01.2001ж., 11.07.2001ж., 15.12.2001ж., 10.06.2003ж.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының «Стандартизациялау туралы» заңы. 16.06.1999ж. Өзгертулері: 10.06.2003ж.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының «Өнімдер мен қызметтердің сертификациясы туралы» заңы.
   

1. 
   Міндетті сертификация жүйесі.
   
2. 
   Ерікті сертификация жүйесі.
   
3. 
   Сертификация есептерінің перспективасы.
   
4. 
   Міндетті сертификацияға жататын тауарларды тасымалдау реті.
   
5. 
   Германиядағы сертификация. Франциядағы сертификация. Жапониядағы сертификация. АҚШ-тағы сертификация.
   
6. 
   Сертификация облысындағы ИСО қызметі.
   
7. 
   МЭК (МЭКСЕ) сертификацияның халықаралық жүйесі.
   
8. 
   ЕЭК ООН қызметіндегі сертификация.
   
9. 
   ЕС-тегі сертификация.
   
10. 
    ТМД-дағы сертификация.
    

1. 
   Қазақстан Республикасының «Сертификациялау туралы» заңы. 16.06.1999ж. Өзгертулері: 15.01.2001ж., 11.07.2001ж., 15.12.2001ж., 10.06.2003ж.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының «Стандартизациялау туралы» заңы. 16.06.1999ж. Өзгертулері: 10.06.2003ж.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының «Өнімдер мен қызметтердің сертификациясы туралы» заңы.
   

1. 
   Сапаны қамтамасыз ету жүйесінің сертификациясы.
   
2. 
   Қазақстандағы сертификация практикасы.
   
3. 
   Шет елдердегі сертификация практикасы.
   
4. 
   Сертификация құқықтарын, сертификатталған өнімдер сапасының сақталуын мемлекеттік қадағалау.
   
5. 
   Сертификация облысында мемлекеттік қадағалау мен сертификация және зерттеу лабораториялық органдардың қызметін мемлекеттік бақылаудағы қызметкерлердің құқықтары.
   
6. 
   Транспорттық құралдарын, олардың бөлшектері мен құралдарын сертификациялау жүйесі.
   
7. 
   Транспорттық құралдардың қосымша бөлшектері мен құралдарын сертификациялау реті.
   
8. 
   Сертификация жұмысын қаржыландыру.
   
9. 
   Сертификациядағы заңдардың міндеттері және оларды бұзу.
   
10. 
    Өлшеу редстваларын тексеру қызметін лицензиялаудағы квалификциялық талаптар.
    
11. 
    Қазақстандағы теміржол құрылысын жөндеу және дайындау, қауіпті жүктерді тасымалдауда қолданылатын арнайы контейнерлерді лицензиялаудағы квалификациялық талаптар.
    

1. 
   Қазақстан Республикасының «Сертификациялау туралы» заңы. 16.06.1999ж. Өзгертулері: 15.01.2001ж., 11.07.2001ж., 15.12.2001ж., 10.06.2003ж.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының «Стандартизациялау туралы» заңы. 16.06.1999ж. Өзгертулері: 10.06.2003ж.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының «Өнімдер мен қызметтердің сертификациясы туралы» заңы.
   

1. 
   Негізгі түсініктер мен анықтамалар.
   
2. 
   «Лицензиялау туралы» заңымен басқарылатын қатынастар.
   
3. 
   Лицензиялаумен айналысатын органдар.
   
4. 
   Шетелдік заңды және жеке қызметкерлерге берілетін лицензия.
   
5. 
   Лицензия және басқа да құқықтық актілер.
   

1. 
   Қазақстан Республикасындағы теміржол транспорты арқылы жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудағы лицензиялау құқықтары. 20.07.1998ж.
   
2. 
   Қазақстан Республикасындағы теміржол транспорты арқылы жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудағы лицензиялау құқықтарының қолданылуындағы транспорт Министрлігінің құрылымы. 7.10.1998ж.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының транспорт және коммуникация Министрлігінің 28.01.1998ж. құрылымы.
   

1. 
   Лицензияға жататын қызмет түрлері.
   
2. 
   Өте қауіпті және үлкен мемлекеттік маңызы бар объектілермен байланысты лицензиялау қызметі.
   
3. 
   Азаматтар мен заңды тұлғалармен байланысты лицензиялау қызметі.
   
4. 
   Қаржылық ресурстардың концентрациясымен байланысты лицензиялау қызметі.
   
5. 
   Валюталық құндылықтарды пайдаланумен байланысты лицензиялау операциясы.
   
6. 
   Жеке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) экспорт пен импорттағы жалпы жағдайлары.
   
7. 
   Экспорттық тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) лицензиялаудың артықшылығы.
   
8. 
   Импорттық тауарларды лицензиялау.
   

1. 
   Қазақстан Республикасындағы теміржол транспорты арқылы жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудағы лицензиялау құқықтары. 20.07.1998ж.
   
2. 
   Қазақстан Республикасындағы теміржол транспорты арқылы жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудағы лицензиялау құқықтарының қолданылуындағы транспорт Министрлігінің құрылымы. 7.10.1998ж.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының транспорт және коммуникация Министрлігінің 28.01.1998ж. құрылымы.
   

1. 
   Лицензия беру шарттары.
   
2. 
   Лицензия алуға қажетті құжаттар.
   
3. 
   Лицензия беру туралы өтінішті қарау мерзімі.
   
4. 
   Қызметтердің жеке түрлерімен айналысу құқығын беретін лицензиялық жинақ.
   
5. 
   Лицензия беру туралы бас тарту.
   
6. 
   Лицензия уақытының аяқталуы.
   
7. 
   Лицензия уақытының аяқталуы.
   
8. 
   Лицензия және оның уақытының аяқталуы.
   
9. 
   Есеп және бақылау.
   

1. 
   Қазақстан Республикасының «Лицензиялау туралы» заңы. 17.04.1995ж.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының үкіметімен қабылданған 25.12.1996ж. №1621 Халықаралық жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудың лицензиялау шарттары және рет жағдайлары, Қазақстан Республикасындағы қауіпті жүктерді автомобиль транспортымен жөнелту және талаптардың классификациясы туралы міндеттері.
   
3. 
   Жолуашылар мен жүктерді әуе транспортымен және аэропорт қызметімен тасымалдау туралы міндеттері.
   

1. 
   Қазақстандағы жолаушылар мен жүктерді, қауіпті жүктерді теміржол транспротымен тасымалдайтын лицензиялау ұйымдары.
   
2. 
   Қазақстандағы жолаушылар мен жүктерді, қауіпті жүктерді өзен және теңіз транспортымен тасымалдайтын лицензиялау ұйымдары.
   
3. 
   Қазақстандағы жолаушылар мен жүктерді, қауіпті жүктерді әуе транспортымен және аэропорт қызметімен тасымалдайтын лицензиялау ұйымдары.
   
4. 
   Қазақстандағы жолаушылар мен жүктерді, қауіпті жүктерді автомобиль транспортымен тасымалдайтын лицензиялау ұйымдары.
   

1. Қазақстан Республикасының «Лицензиялау туралы» заңы. 17.04.1995ж.

2. 
   Қазақстан Республикасының үкіметімен қабылданған 25.12.1996ж. №1621 Халықаралық жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудың лицензиялау шарттары және рет жағдайлары, Қазақстан Республикасындағы қауіпті жүктерді автомобиль транспортымен жөнелту және талаптардың классификациясы туралы міндеттері.
   
3. 
   Жолуашылар мен жүктерді әуе транспортымен және аэропорт қызметімен тасымалдау туралы міндеттері.
   

2. 
   СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ
   

0. 
   СӨЖ-н ұйымдастырудың әдістемелік ұсыныстары.
   

Дисциплинаның программалық жұмысына байланысты студенттер өздік жұмысының тапсырмаларын орындаулары керек. Дәптердің сыртқы бетінде мыналарды көрсету қажет:

• 
  оқу дисциплинасының атауы;
  
• 
  курсы, оқу группасының нөмірі;
  
• 
  орындаушының аты-жөні.
  

0. 
   Студенттің ағымдағы және алдағы білімін тексеруге арналған реферат тақырыптары (тесттер, коллоквиум сұрақтары және т.б.).
   

1. 
   Лицензиялаудың негізгі түсініктері.
   
2. 
   Транспорттағы лицензиялаудың құқықтық негіздері.
   
3. 
   Танспорт Министрлігі мен оның лицензиялауды ұйымдастыру және транспорт қызметін инспекциялау шекаралық органдарының функциялары.
   
4. 
   Автомобиль транспортын лицензиялау және инспекциялау ұйымдастыру.
   
5. 
   Ішкі су транспортын лицензиялауды ұйымдастыру.
   
6. 
   Ішкі су транспорт қызметіне бақылау өткізудің артықшылықтары.
   
7. 
   Теңіз транспортын лицензиялау және инспектирования құқықтық негіздері.
   
8. 
   Әуе транспортында лицензиялауды ұйымдастыру спецификасы.
   
9. 
   Әуе транспорт қызметін бақылаудағы өткізілетін мейрамдар.
   
10. 
    Теміржол транспортының қызмет түрлеріне лицензиялауды өткізу ерекшеліктері.
    
11. 
    Теміржол транспортының ортақ қолданыста емес жолдарына бақылау өткізуді ұйымдастыру.
    
12. 
    ААҚ «Российские железные дороги» кәсіпорыны және басқа да лицензиялауға үміткерлерінің қызметін инспекциялау ерекшеліктері.
    
13. 
    Мемлекеттік бақылау кезіндегі заңды тұлғалар мен индивидуалды кәсіпорындардың құқықтарын қамтамасыз ету.
    
14. 
    Транспортта мемлекеттік бақылау жүргізгенде РФ-ның Транспорт Министрлігінің жарлығының орындалуы.
    
15. 
    Мемлекеттік бақылау өткізген кезде административтік әсер шараларын қолдану.
    
16. 
    РФ-ның административтік құқықбұзушылық кодексін реализациялау жағдайындағы инспекторлық құрамның функциялары.
    
17. 
    РФ-дағы мемлекеттік басқарудың структуралық қолданылуындағы траспортты лицензиялау мен инспекциялау перспективалары.