ІІ бөлім. Қазақстандық патриотизмге тәрбиелеудегі мемлекеттік символдардың рөлі мен маңызы

Ғасырлар бойы халқымыз ұрпағын ізгіліктілікке, өз елін сүюге баулып келеді. Бұл берік қалыптасқан дәстүрді ұлттық тәрбиенің өзегі, діңгегі десе де болады. "Атаның ұлы болма, адамның ұлы бол" дей келіп, адамның ұлы болу үшін кісіге "нұрлы ақыл, ыстық қайрат, жылы жүрек" керектігін ұлы Абай да жеріне жеткізе өсиет етіп кетті. Бұл сапалар бүгінгі мектебімізде жеке тұлғаны қазақстаңдық патриотизм рухында Қазақстанның білім және ғылым қызметкерлерінің II съезінде еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаев: "Қазақстанның отаншылдық сезімін тәрбиелеу білім берудің мектепке дейінгі жүйесінен жоғары оқу орындарына дейінгі орталықтарда барлық ұйымдарда көкейкесті болып табылады. Балаларды Отанды, туған жерді, өзінің халқын сүюге тәрбиелеу — мұғалімнің аса маңызды, аса жауапты да қадірменді парызы" - деген еді.

Әр дәуірдің тарихи кезеңдеріндс Отансүйгіштікке тәрбиелеудің өзіндік мүдделері болады. Ол ең алдымен, "ұлтжаңдылық", "отансүйгіштік", "патриотизм" ұғымдары сол заманның ақикаты — наным-сенімінен туыңдайды.

Еліміз егемендік алган 10 жыл ішінде жас ұрпақ тәрбиесінің темірқазығы - қазақстандық патриотизм болды.

Жалпы "патриотизм" ұғымына тоқталар болсак, ҚСЭ-ның 9-томында (1976) "Патриотизм" (грек. Patriotes -отандас, patris - отан, туған жер) -Отанға дегсн сүйіспеншілік, бойындағы күш-қуаты мен білімін Отан игілігі мен мүддесіне жұмсау. Туған жерін, ана тілін, елдің әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрін құрмет тұту сияқты патриотизм элементтері ерте заманнан бастап-ақ қалъптаса бастайды деп көрсетілген өзінің игілікті мәнін сақтайды. "Қазақстандық патриотизм" ұғымы осы түсінікті байыта түседі. Ол көздің қарашығындай сақтап келген жерін қорғау, елінің салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпын сыйлау, ана тіліне деген сый-құрмет, елі мен жерінің өркендеуіне үлес қосу, Қазақстанды мекендейтін өзге ұлт өкілдерінің мүддесімен санасу сияқты құндылықтардан тұрады.

Бүгінде жалпы білім беретін мектептің оқу-тәрбие үрдісінде жас ұрпақтың бойында патриоттық сезім қалыптастырудың жүйесін жасау мәселесі қарастырылуда. Бастауыш мектептің жаңа оқу бағдарламалары мен оқулықтары және оқу-әдістемелік кешендерінде қазақстандық патриотизмнің негізгі мұраттарына мән берілді.

Солардың ішінде әдебиеттік оқу пәні - оқушыларды сөз өнеріне баули отырып, қазақстандық патриотизмге тәрбиелеуді басты мақсат етті.

Пән мазмұнында оқушы бойында қалыптасуга тиісті мына ізгіліктіліктерге көңіл аударылды:

- ана тіліне сүйіспеншілік — туған тілін білу, өз анатілінде оқу мен сөйлеу және жаза білу; ана тіліндегі көркем шығармаларды еркін оқи білу - оқырмандық қабілет-қалыптастыру аясы;

- туған жерге сүйіспеншілік — туған өлке табиғатын сүю, туған жердің орман-көлі тау-тасы, аң-құстарына қамқорлык жасау, оны аялау мен қорғау, күтіп-баптау - экологтік ая;

- туған елге сүйіспеншілік — өз ұлтын сүю, Отанын сүю, ұлтының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін, қастерлеу, ұлт мәдениетінің өркендеуіне, ел экономикасының гүлденуіне үлес қосу -азаматтық сапа аясы:

- өз отбасына сүйіспеншілік - ата-анасын, туыс-бауырын сыйлап құрметтеу, қамқорлық жасау, сыйластық қатынас орната білу - кісілік қасиет қалыптастыру аясы;

- Қазақстанды мекен ететін халықтарға деген құрмет сезімін қалыптастыру — ұлт өкілдеріне түсіністікпен қарау, сыйластық қатынас орната білу, өзге ұлттардың салт-дәстүрін сыйлау, халықтар мәдениетінен, әлемдік мәдениеттен үлгі алу — қатынас мәдениетінің аясы.

Бастауыш сынып оқушыларының бойында осы текгес құндылықтар қалыптастыру барысында олардың тұлғалы қалыптасу қуаты арта түседі. ізгілікті, елсүйгіш тұлға ғана жалпы адамзатгық құндылықтарды меңгереді және сол құндылықтарды өз елінің қажетіне жаратарлық азамат болып тәрбиеленеді. Бұл сияқты арман-мұраттардың орындалуына бастауыш сыныптарының "Ана тілі" оқулығы мазмұнына алынған балалар әдебиетінің озық үлгідегі шығармалары қызмет етеді. Мысалы, М.Әлімбаевтың "Сөз құдыреті" өлеңінде: Бал қаймақтай тәтті сөз,

Оқушылардың жас ерекшелігіне сай, түсінігіне жеңіл шығарманың бірі - Сәкен Жүнісовтың "Кімнің мекені жақсы" әңгімесі. Шығарманың негізгі ойы - "дүниедегі ең бір жақсы мекен, жайлы қоныс — әркімнің өз мекені, өз жері екен" деп тұжырымдалған соңғы сөйлемде берілген. Алайда оқушыны шығарманың өн бойында әңгімеленген жәндіктер әрекеті-ақ ойға қалдырады. Әсіресе борсыған иісі бар шалшықта жалғыз аяғымен қаздиып тұрған көкқұтанның — "Иісі қандай жақсы - көкірегіңді ашады. Суы қандай тәтті - жер татиды. Батпағы қандай жұмсақ — нағыз май батпақ" -деген жауабы таңдандырады. Бұдан шығатын қорытынды біреу-ақ, ол "әркімнің өз үйі - өлең төсегі", немесе "туған жер - алтын бесік".

Бастауыш сынып оқушыларының сана-сезімін оятып, зердесін дамытатын үздік суреттелген, мазмұнды көркем шығармалар болып табылады. Көркем шығармалар баланың мінез-құлқын қалыптастырып, олардың бойында адалдық пен әділеттілік, мейірімділік пен қайырымдылық, табандылық пен қайраттылық намысшылдық пек ержүректілік сияқты асыл қасиеттерді сіңіруге көмектеседі. Осы тектес ізгі қасиеттерді бойына жиған ұрпақ қана өз Отанының гүлденуіне үлес қосып, қазақстанның патриоты болып тәрбиеленеді.

Қорыта айтқанда көркем шығармалар негізінде жеке тұлғаның дамуы мен тәрбиесін қазақстандық патриотизм рухы негізінде жүзеге асыру - өзекті де, күрделі мәселе болып табылады.

Мақсатты жүргізілген педагогикалық жұмыс барысында патриоттық сезімін дамытып, тәрбиелеп, олардың сенімін қалыптастыруға болады.

Патриоттық сезім қалыптастыру екі бағытта: қоғамдық және табиғаттық қоршаған орта ең маңызды тәрбиелеушілік ролге ие болады.

Қоғамдық өмірдегі құбылыстар мен оқиғаларға деген қызығушылықты тудырудың маңызы ерекше. Айналада жүріп жатқан барлық оқиғалар мен құбылыстар халық үні. Сондықтан, оның шынайы келбетін тану, оған етене араласу, онан алған әсерлерімен байсу ең бір толқынысты процестердің бірі болады.

Табиғат ортасы – адамның ең қашан есінен кетпейтін дүние туған ауылы, қаласы, еліндегі әсем таулар, аңқыған шөптер, сылдырлаған өзен, көп, бұлақтардың әсері бір мөлтек.

Патриоттық тәрбиеде патриоттық сезімді тәрбиелеу бірізділікпен жүргізіледі.

Алғашқы баланың дүниеге келген сәтінен бастап сүю сезімі тәрбиеленеді және бұл сезім ең бір қасиетті, киелі сезім болып табылады.

Қазақстан Республикасы - Еуразияның орталық бөлігінде орналасқан тәуелсіз мемлекет. Аумағы – 2724 мың шаршы км. Халық саны 15 млн адамға жуық. Қазақстанда қазақтар – 53,4%; Орыстар – 30 %; Украиндер – 3,7%; Өзбектер – 2,5 %; Немістер – 2,4%; Ұйғырлар – 1,4%; Кәрістер – 0,7% және басқа да ұлт пен ұлыстар тұрады.

Қазақстан Республикасы дайырлы, демократиялық және біртұтас мемлекет болып табылады. Діни нанымның негізгі бағыттары ислам және христиан діндері. Елордасы – Астана қаласы. Мемлекет басшысы – Президент. Заң шығаратын жоғарғы органы – Сенат және Мәжілістен тұратын Парламент. Атқарушы билігі – республика үкіметі. Ақша бірлігі – теңге.

Республика аумағы батыстан шығысқа қарай 1 мың км – ге созылып жатыр. Қазақстан батысы мен солтүстігінде Ресей Федерациясымен, оңтүстігінде Түркіменстанмен, Өзбекстан және Қырғызстан, шығысында Қытаймен шектеседі. Мемлекет шекарасының жалпы ұзындығы 15 мың км – ден астам. Қазақстан 2,7 млн шаршы км. жер көлемінен дүние жүзінде 9 – шы орында тұр.

Қазақстан мұхиттардан аулақ жатыр. Аумағының ұзындығына байланысты Қазақстанның климаты кенет континенталды және бедеулік болып табылады. Солтүстік аудандарда қыс өте суық және ұзақ болады, 40 – 45 градус аяз болады. Қар аз, бірақ боран мен бұрқасындар болып тұрады. Орталық ауданда қыс қоңыржай салқын, ал оңтүстігінде

45 градусқа дейін ыстық болады. Тауларда жауын – шашын көп болады. Қазақстанның түгелдей дерлігі аумағына қатты жел соғуы тән.

Қазақстан аумағында өзендер мен көлдер едәуір көп. Олардың ең бастылары: Ертіс, Жайық, Шу, Сырдария өзендері, ірі көлдерге Балқаш және жартылай Арал мен Каспий теңізі жатады. Қазақстанда кішкентай өзендер мен көлдер өте көп.

Қазақстанның жануарлар әлеміде алуан түрлі. Сүтқоректілердің 155 түрі мекендейді. Шөл далада киіктер мен ақбөкендер, жазықта марал мен бұғылар, тауларда қабан мен еліктер, барлық аумақтарда жыртқыштық аңдар: қасқыр, түлкі ақ тышқан кездеседі. Алтай мен Тянь – Шань тауларын қоңыр аю, барысы, тиін мекендейді. Қазақстанда құстардың 480 түрі бар. Бауырымен жорғалаушылардың 49 түрі және қос мекенділердің 11 түрі кездеседі. Әр түрлі табиғи суларда балықтардың 150 – ге жуық түрі мекендейді, соның ішінде құрт па, бекіре, шоқыр, көксерде секілді бағалы кәсіпшілік түрлері бар. Көлдер мен өзендерде шортандар мен алабұғалар көп.

Әкімшілік тұрғыдан Қазақстан Республикасы құрамында 14 облыс және республикаға тікелей бағынатын 2 қала бар. Қазақстанда қазіргі таңда 85 қала, 169 аудан, 105 кент және 2150 округ бар.

Оңтүстік Қазақстан туралы мағлұмат жасай кетсек, қазақстанның оңтүстігінде 4 облыс: Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Жамбыл және Алматы облыстары орналасқан. Ауданы 711 мың шаршы км, халқы 5 млн 128 мың адам. Оңтүстік аймаққа өңдеуші өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы тән. Қызыорда облысында тамақ және жеңіл өнеркәсіп дамыған, күріш егумен, қой шаруашылығы және балық аулаудың ірі ауданы ретінде ерекшеленеді. Жамбыл облысының жергілікті ресурстары шикізат базасында химия, жеңіл және тамақ өнеркәсіптері құрылған, Қаратауда тау – кең химия комбинаты орналасқан. оңтүстік Қазақстанда тама жасау металл өңдеу, жеңіл және тамақ өнеркәсіптері дамыған. Қызылорда облысының Құмкөл жерінде мұнайдың ірі кең орындары барланған. Алматы облысында түрлі металдардың рудалары табылған. Жамбыл облысы фосфорит және мыс қорларына бай.

Батыс Қазастанда 4 облыс: Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Атырау және Маңғыстау бар. Атырау және Маңғыстау облыстары мұнай және химия өнеркәсібінің ірі орталығы болып табылады, фосфориттер кең орталығы бар. Батыс Қазақстан облысында ауыл шаруашлығы дамыған, негізінен егін шаруашылығы мен қой шаруашылығы, Ақтөбе облысында ірі тау – кең өнеркәсібі, химия, машина жасау, өнеркәсіптері дамыған, мұнай шығарылады, хром кең орны орналасқан. Батыс Қазақстанның аумағы 736 мың шаршы км, халқы шамамен 2 млн адам.

Солтүстік Қазақстан облысының аймақ көлемі – 440 мың шаршы км. Халқы 2,6 млн адам. Аймаққа Солтүстік Қазақстан, Ақмола және Қостанай облыстары кіреді. Қазақстанның Елордасы 400 мың халқы бар Астана қаласы орналасқан. Солтүстік Қазақстан бүгінде елімізді бидаймен, етпен, сүтпен қамтамасыз етуде жетекші рөл атқарады. Бұл аймақта машина жасау дамыған. Ақмола облысында алтынның, уранның, алмаздардың, темір рудаларының үлкен қорлары барланған. Қостанай облысында алюминий, Рудный қаласында темір рудасы, әк тас қазылып алынады. Көкшетау ауданы Қазақстанның сауықтыру орындары болып табылады.

Орталық Қазақстанға Қарағанды облысы жатады. Теміртау және Балқаш қалаларында қара және түсті металлургияның ірі кәсіпорындары орналасқан. Облыста көмір және магниттың үлкен қорлары шоғырланған.

Шығыс Қазақстанда өнеркәсіптік қуаты екі Павлодар және Шығыс Қазақстан ораналсқан. Ауданы 408 мың шаршы км, халқы 2 млн 240 мың адам. Павлодар облысында ірі өңдеу өнеркәсібі – Павлодар. Екібастұз торабы шоғырланған. Сондай – ақ ол Ертіс өзендегі ірі порт болып табылады. Павлодар облысында ауыл шаруашылығы сүт, ет және мал шаруашылығы мен құс шаруашылығы дамыған.

Халқымыздың рухани келбеті – Ана тілі мен ұлттық тәрбиеде екенін Бауыржан Момышұлындай ашықта анық етіп, жасқанбай батыл түрде айтқан жан жоқ! Мұның дәлелі: Сталиннің зұлмат заманы кезінде, яғни қазақ халқын түбінмен құртып жою кезінде 1944 жылы Бауыржан Момышұлы Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетіне «Қазақ тілі туралы пікір» атты хат жазды. Бұл хаттан үзінді келтіретін болса;

.... «Тілімізді айуан дейді тілі кедей елді – мәдениетсіз, аналы, надан халық деп санайды. Тіл адам баласының негізгі қасиеті болғандықтан, өнеркәсібін, мәдениетін, қоғам – құбылыстармен, салт – санасының, жауынгерлік дәстүрінің – мұрасының қай дәрежеде екінін көрсететін сөзсіз дәлелді мөлшері;

- Ана тілінен бірнеше жағдайлар себеп болып ажыраған ел – «азғын» ел атанып, кейіннен аты өшіп, ұрпақтары бұршақша бытырап, қардай еріп, құмға сінген судай дерексіз жоғалып кеткенін, тарихтан кездестіруге болады. Ондай сормаңдай ел, бұрыңғы кезде аз болмағандығына тарихта дәлелдер көп;

- Осы таңда қазақ - тілін «дөрекі, икемсіз, топас, кедей тіл. Онымен айтайын деген ойынды, пікірінді еркін айта алмайсын ....» - дұрыс бағаламай, жала жауып, теріс – зиянды жағдайлардың құлдылығында жүрген, ұғымсыз жалқау, «дүние молда дін бұзардың» кебін киіп, сәлдесін орап, тіл бұзушы азамат, азаматшалар да, жүгенсіз, арсыз топтарды, қазақ арасында молайып келе жатқанға ұқсайды (дәлелді Алматының әр көшесінен табуға болады);

- Қазақ тілінің байлығы жетпегендіктен деген дәлелсіз былжыр, өзінің ана тілінің үдесіне жете алмай, құр қалған, оған көңіл бөлмеген сормаңдайлардың, ұлт мақтаныш сезімін, ұлт намысынан ажырап, «шөре – шөре» болып арта қалған қара беттердің надандықтарынан туған сылтау ғана болу керек;

- Осы кезде асдап орысша білгеніне мәз болып, төбесі көкке жеткен ана тіліне көңіл бөлмей, оны әліне қарамай менсінбей, не орысшаны, не қазақшаны сөйлей алмай шалдыр – батпаққа бөленіп жүрген, келбетсіз тіл азғыны масқараларды. Алматының жауапты деген қазақ қызметкерлердің арасынан да кездестіруге болады ...» - деп ана тілінің сатқындарын мірдің оғымен атқан ұлы Бауыржан, біздің қазіргі заманымыздағы халқымыз бен тілімізді қорлап жүрген сыйқымызды айтып тұрғандай.

Бұл халықтың әрбір сөйлемі құнды. Сондықтан осы хатты бүгінгі ұрпағымызға қайыра басып, газет – журнал беттеріне жариялау керек. Осы хатында Бауыржан Момышұлы 9 түрлі ұсыныс жасайды. Соның біріншісі мен екіншісіне тоқталсақ:

1. «1935 – 36 жылдан бастап қазақ – тілі бұрмалана, бүлдірім, бұзыла бастағанын сөзсіз, айқын дәлелдей отырып, оған айыпкер, кінәлі, басты газет, родио, жазушы, кеңсе қызметкерлеріне тарихи қарғыс айтылып, беттеріне қара күйе жағылып айыпталғаны жөн.»

2. «Қазақстанда қазақ - тілі заң әділдігі бойынша мемлекет тілі болып саналып, өз орнына, төрге шығарылып отырғызылып, бұрынғы қалпына келтіру шаралары тездеп қолға алынып, тіл бұрмалауежелден келе жатқан ескі ауруға айналып бара жатқанын ескере отырып, іс жүзіне қатал төңкеріс түрінде асырылуы және алдымен қазақтардың өздерін, тіл жөнінен тәртіптеуден бастап, барлық үкімет, кеңсе, ғылым, оқу, өндіріс, өнеркәсіп орындарында қайтадан әділдікпен көтеріліп қолға алынуы

жөн » - дейді.

Осыдан 63 жыл бұрын айтылған Бауыржан Момышұлының сөздері, тәуелсіздік алғанына 16 жыл болса да қазақ халқының сормаңдай болып – тілінен – дінінен – ділінен – ажырасардай күй кешіп отырғанын сипаттайды. Ендігі жерде тілімізді тоздырып, ұрпағымызды аздырғанша, ертерек іске кіріскен дұрыс. Бұған көрініс, мемлекетімізді мойындағысы да келмейтіндер Қазақстан азаматтығынан шығып, өздерінің қалаған жерлеріне кеткендері жөн. Арамыздағы ана – тілімізді мойындамай жүрген шала қазақтар да мекендерін тапсын. Қазақтардың тарапынан болатын жалпақшешейлікке қарғыс айтылып, ұлттық құндылықтарды жүйелеуді ертерек жүргізу керек. Әйтпесе, ғылыми дәлелденген майя мен инктердің жер бетінен жойылып кеткеніндей күй кешпейік. Олар қол жеткізген өркениетімен өрекпіп, тіліне, салтына, ұлттық тарихына, көне мәдениеті мен халықтық тағлымдарына өгейлік көрсетіп, түбегейлі жер бетінен жойылды.

Кез – келген шала қазақтан: - «Қозы Көрпеш Баян сұлуды», «Қыз Жібекті», «Алпамыс пен Қобыландыны оқыдыңыз ба?» - деп сұрасаңыз, - «Жоқ!» - деген жауап аласыз. Олардан, Асан қайғы мен Кетбұғыны, Махамбетті сұрамай – ақ қоюға болады. Мінеки, ана – тілің жоғалмай тұрып – тақ, рухани қазынамыздан айырыла бастағанымыздың көрінісі. Ендеше, бұдан былай ана – тілін қорғапотырған Үкіметті де, Парламентті де, әр түрлі министрліктермен мекемелердегі төрелерді де, тіпті мемлекеттік тілді сыйлағысы келмейтін басқа ұлт өкілдерін де, қатаң түрде тәртіпке шақыратын мезгіл жетті. Қазақстанда өз еріктерімен құрылған республикалық Халықтар ассамблеясының жұмыс істеп жатқанына да біршама уақыт болды. Осындағы өздерінің ұлттық мәдениет ұйымдарын құрған орыстар, репрессиямен жер ауып келген – корей, неміс, шешен, күрті, ұйғыр, түрік, татар, поляк, болғар тағы басқалар ... кезінде қазақ халқы аузындағысын жырып, баспанасына дейін бергендерін айтқанда, көңіліңді толқытып, тіпті көзіңе жас алдырады. Ал егер де олардың осы айтқандары шын болса, мемлекеттік тілді және қазақ мәдениетін өркендетуге үлестерін қоссын. Негізгі жақсылыққа жақсылық пен жауап берілуі – адамдық парыз.

Жер бетіндегі тіршіліктің пайда болғанына 1 миллиард жылдай уақыт өтіпті. Бір клеткадан басталатын тіршілік мұхит астында 500 миллион жылдай жетім дамып, құрлыққа шыққаннан кейін де, дамудың екінші сатысына ауысып, тағы да 500 миллион жылдарды басып өтеді екен. Дәл осы формуланы адам баласы да, ана құрсағында бір клеткадан бастап, адам пішініне келгенше, жаңағы жер бетіндегі тіршілік сатыларын түгелдей қайталайтындығын ғылым баяғыда анықтаған. Осы филогенетикалық тылсым құпиялар мен ата – баба зердесін келешек ұрпаққа жалғастыратын жалғыз ғана кілт - әр халықтың ана – тілі екенін қарапайы жұрттың білмейтіні рас. Сондықтан да осы ғылыми деректі келешекте ақпарат құралдарында түсіндіріп, жариялап, тарату қажет. Келешек ұрпағына қиянат жасағысы келмейтін адам нәрестенің тілін тек қана ана тілінде шығаруы тиісті.

Сонымен қатар, тағы да назарда ұстайтын бір мәлімет дүниеге келер бала тілінің іргетасын ана құрсағында қалыптастыратыны ғылыми дәлелденіп отыр. Америка ғалымдарының «Құрсақтағы баланың он түрлі жұмбақ сыры» атты ғылыми еңбектерінде: «ағылшын фирмасында күні бойы қызмет ететін, екіқабат француз әйелінің баласының тілі бірден ағылшынша шыққанын» - құрсақтағы тылсымның бір эжұмбағы ретінде келтіреді. Осы деректің растығы қазіргі ерлі – зайыпты қазақ жастары үйде де, жұмыста да орысша сөйлегендіктен, қазақ балалар бақшасына, қазақ мектептеріне берген балалары далада да, көшеде де, үйде де өзара орысша сөйлеуге ауыса беретіндігінен айна қатесіз көрініп отыр.

Ағылшын ғалымы Дэвид Кристалдың «Тіл ажалы» зерттемесінде жыл сайын жер бетінен шамамен 24 тіл жойылатындығы көрсетіліпті. Мұндай кері процеске енжарлық көзқарас таныту – рухсыздық, өйткені кез келген тілдің жойылуы әлемдік ортақ мәдени байлықтың арсеналын құрайтын бүтін бір халқытың мәдениеті, тарихы мен рухани құндылықтары көз алдымызда тіршілікпен қоштасады.

Қазақстаннның халық жазушысы, әлемдік деңгейдегі белгілі ақын және қоғам қайраткері Мұхтар Шахановтың «Тілсіздендіру анатомиясы» атты поэмасының «Тамырсыздану қаупінің тұжырымдамасы» бөлімі осы замандық өркениеттің тіл мен рух төңірегіндегі аса нәзік әрі күрделі проблемасын көтеруімен ерекшеленеді. Сондықтан оның мұраларын пайдаланған да тиімді.

Қазіргі таңда жаһандану процесі бірыңғай материалдың игіліктерге бет бұрғандықтан, көптеген елдерде жастар қауымының едәуір бөлігі өз ұлтының тіліне, төл мәдениетіне ашықтан – ашық мұрын шүйіре оқып жатқан кей студенттер «Қазақстанда қазақ тілі мемлекеттік мәртебеде салтанат құрар болса, елге қайтпаймыз!» деп дауыс көтерді. Бұған Білім министрлігі саналы түрде жауап берген жоқ. «Бұл не деген масқара! Әрқайсысына жүз мың АҚШ долларына жақын, тіпті, одан да көп қаржы жұмсап, оқытып жатқан жастарымыздың туған ата – баба тіліне көзқарасы осылай болса да, рухсыз мұндай мамандардың Қазақстанға қандай қажеті бар?! Бір ғана қағида айқын: ұры неғұрлым оқыған болса, солғұрлым әкемізді танытады. Сондықтан оларды жібермес бұрын мемлекеттік тілден емтихан тапсырту қажет!» - деген ұсынысын Мұхтар Шаханов ашына айтты.

Әр ұлттың ең басты анасы – туған тілі екенін ескерсек, өз анасының тілін, рухани мәдениетін менсінбеу мен мойындамау, және оны қазіргі заман талабына сай руханиятпен ұштастыра алмау үлкен қасіретке әкелетінін М. Шахановтың «Төрт ана» поэзиясынан байқайтынымыз туған жер, тіл, салт-дәстүр, туған тарихты төрт анаға теңеп, жырлайды.

Қазақ жастарының бірнеше ұрпағы Шаханов жырларын жаттап өскенін ешкім жоққа шығара алмаса керек. Қазақтың тіліне, өзіне деген қарсылық Солтүстік мұзды мұхиттай сіресіп тұр... Осындай тілімізге үлкен қауіп төніп тұрған кезде, Мұхтар Шахановтың соңғы кездегі ұлтқа қатысты өлеңдері талай қазақтың бетін бері қаратарына, халыққа, қоғамға ой саларына күмәнім жоқ.

Итальяндық «Ренко компаниясының президенті Ренальдо Гаспарини (2005 жылдың 25 қарашасында «Айқын») былай дейді: «Мен әлемнің 141 елін аралаған жанмын. Солардың ішінде өз мемлекетінде өз тілінде өмір сүре алмай отырған бейшара халықты көрдім, ол қазақ халқы екен.» Ағылшын ғалымы Дэвид Кристал болса: «Тіл жойыларда қостілділік пайда болады. Екі тілді ерткен екі мәдениет өзара шайқасқа түседі. Ақырында жеңімпаз мәдениеттің тілінде сөйлеушілер көбейеді. Ал әлгі жеңіліс тапқан шағын мәдениеттің тілінде сөйлеуден басқа емес, өзінің жас ұрпағы ұяла бастайды. Ана тілінде сөйлеуге қысылатын сол ұрпақ та «жеңімпаз мәдениеттііііің» аяғына жығылады. Аға ұрпақ – ата – ана қанша әуреленсе де, өз балаларына ана тілін үйретуге шамалары жетпейді. Ең өкініштісі де осында.»

Осылайша ата тілімізді «қорлау» арқылы, ұрпағымызды ата – баба зердесінен айрып қана қоймай, кісілік келбетінің түп – тамырына да балта шауып жүргенімізді ашып айту керек. Өзінің ата – тілін қорлаған елдің татар азабы да мол, ұрпағына қалдырар зауалы да көп. Олай болса иісі қазаққа айтарым көрінгенге еліктеп әдейленумен, алдыңдағы шырағыңның өшкенін сезбей қалып жүрме.

Адам бойындағы үш жүйе – Тән құрылысы – Жан дүниесі – Рухы – бүгінге дейін тәрбие үндестік таба алмай отыр. Біз тек қана тән тәрбиесінен басқа Жан мен Рух тәрбиесін білмейміз. Содан да Табиғат пен Адам баласының экологиялық азуы болып отыр. Бұл туралы бабамыз Әл – Фараби баяғы заманда – ақ ескерткен: «Егер адмға ең әуелі тәрбие бермей тұрып, білім мен ғылым үйретсеңіз, ол жүрген ортасына апат әкеледі» - десе. Басқаға еліктеп, өзгеге мөңіреп үйренген біздер есітсекте ескеруге құлығымыз жоқ. Әйтсе де, бұл мәселе иісі қазақты ерекше толғандыруы тиіс. Ең бастысы, адам тәрбиесінің алтын діңгегі – Тіл екені аксиомалық шындық.