МӘШҺҮр-жүсіп шығармалары тілінің Әдеби тілге қатысы
«Қазақ әдеби тілінің тарихынан» тестік тапсырмалар
жүктеу/скачать 0.59 Mb.
|
2.3 «Қазақ әдеби тілінің тарихынан» тестік тапсырмалар 1 - нұсқа 1. Әдеби тілдің стилдік тарамдауына негіз болар принциптер А) Түр принципі. В) Жанр принципі. Г) Сөз принципі Д) Жазу принципі. Ж) Сөйлеу принципі 2. Ауызша көркем сөйлеу стилін ұрпақтан-ұрпаққа ауызша таратып келген қайсысы А) Аңыз әңгімелер. В) Ертегілер. Г) Шежірелер. Д) Жұмбақтар. Ж) Мақал-мәтелдер 3. Стиль қандай тілге тән құбылыс болып есептеледі А) Жеке тілге ғана В) Түркі тілдеріне Г) Славян тілдеріне Д) Еш тілге тән емес Ж) Барлық тілдерге 4. «Түркістан уалаяты», «Дала уалаяты» газеттері қандай стильдің түріне жататынын көрсетіңіз А) Ауыз әдебиеті стилі В) Көркем әдебиет стилі Г) Ресми қағаздар стилі Д ) Қоғамдық-публицистикалық стиль Ж) Іскерлік стиль. 5. ХІХ ғасырдың 2-жартысында пайда болған жартылай ғылыми стильдің қосылған жаңалықтары А) Кәсіби сөздер. В) Неологизмдер. Г) Терминдер. Д) Диалектілер. Ж) Афоризмдер 6. «Кодекс Куманикус» ескерткіші тіліндегі «айтмақ» сөзінің қазіргі мағынасы А) Айтпақ В) Ақтық Г) Хабар
Д) Айтылмақ Ж) Хабарлау 7. Ахмет Иүгінекидің «Ақиқат сыйы» еңбегін қазақшаға аударған А) Ы.Смайылов, Ә. Құрышжанов В) Ә.Құрышжанов, Б. Сағындықов Г) Н.Келімбетов, Ә.Дербісәлиев Д) Р.Сыдықова, Б.Сағындықов Ж) Б. Сағындықов., Ә.Құрысжанов 8. «Ақиқат сыйындағы» «мехнат» сөзінің тәржімәсі А) Азап
В) Миқнат Г) Рахат
Д) Ќорлық Ж) Жамандық 9. Қорқыт Ата мазары қай жерде А) Алматы В) Жаркент Г) Қызылорда Д) Жезқазған Ж) Жамбыл 10. «Қорқыт ата кітабындағы» Дерсе ханның баласының аты А) Байындүр В) Сүлеймен Г) Қазан бек Д) Ораз Ж) Бұқаш
11. Орхон-Енисей ескерткіштерін қай ғасырдан бастап зерттеле бастады А) 16 ғ.
В) 13ғ. Г) 17ғ.
Д) 15 ғ. Ж) 18 ғ
А) Хан В) Ақылды, данышпан Г) Жақсы, жайсаң Д) Єскербасы Ж) Зұлым, қанішер
А)Туған-туыстарын В) Мұрагерлерді Г) Єйелдерді Д) Ақсүйектерді Ж) Балаларын 14. «Құдатғу біліктің» авторы А) Ахмед Яссауи В) Махмұд Қашқари Г) Ахмет Иүгінеки Д) Жүсіп Баласұғын Ж) Сүлеймен Бақырғани 15. «Құдатғу біліктегі» «овут» сөзінің тәржімесі А) Ақыл
В) ¦ят Г) Ауқат
Д) Ат Ж) Дәулет 16. Ақыл мен білімнің тілмәші А) Ой
В) Тіл Г) Сана
Д) ¦ят Ж) Қабырғаң 17. Хорезмидің «Махаббатнамасын» алғаш зерттеген А) Қасымов В) Сағындықов Г) Самойлович Д) Кенжебаев Ж) Егеубаев 18. Махаббатнама қай тілде жазылған А) Ќыпшақ В) Ноғай Г) Түрік
Д) Ќазақ Ж) Шағатай 19. «Азға қанағат етпесең, көптен құр қаласың»,- деген нақыл сөз Ы.Алтынсариннің қай шығармасынан алынған А) Асыл шөп В) Өзен Г) Әке мен бала Д) Таза бұлақ Ж) Атымтай Жомарт 20. Абай адамның бойында қандай қасиет бар деген еді А) махаббат, сүйген жүрек, әділет В) ыстық қайрат, сезім, жастық Г) қуат, сезім, ақыл Д) ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы сөз
Көлде жүрген қоңыр қаз, Қыр қадірін не білсін! Қырда жүрген дуадақ Су қадірін кім білсін! Ауылдағы жамандар Сөз қадірін кім білсін В) Арнау толғау Г) Портрет өлең Д) Афоризм Ж) Терме
А) Гүл сыры
Ж) Абат бағы 23. Қадырғали Жалайырдың «Жами-ат тауарих» еңбегін зерттеген ғалым А) Ильминский В) Уәлиханов Г) Жирмунский Д) Алтынсарин Ж) Сыздықова 24. Құтыптың «Хұсрау-Шырын» еңбегінде «арыстан» сөзі қалай берілген А) Арслан В) Арустан Г) Арсулан Д) Арыстан Ж) Арлан
25. Ахмет Яссауи «Хикметінде» іші сөзінің дұрыс жазылуы А) Ічи
Г) Ич-у Д) Иш-у
Ж) Іші 2 - нұсқа 1. Қазақтың ұлттық жазба әдеби тілі функционалдық стильдерге қай кездері тарамдала бастады А) 19 ғ.ІІ жартысында В) 20 ғ. бас кезі Г) 18 ғ аяқ кезі Д) 19 ғ. І жартысы Ж) 18 ғ. басы 2. Өткен ғасырда публицистика қай графикамен жазылды А) Түркі графикасы В) Араб графикасы Г) Орыс графикасы Ж) Аралас графика
А) Бірге алып кетті В) Дүниеден қайтты Г) Жүгіріп, ізіне еріп кетті Д) ¦шып барады Ж) Ілесіп кетті 4. «Бір артық жол» деген жол тіркес қандай мағынаны білдіреді А) Аттың жалындай В) Ат шаптырым жер Г) Ат арқасы қиянда Д) Асығыс жол Ж) Ит өлген жер 5. Орхон-Енисей ескерткішін «поэзия, ерлік жыры» деп алғаш бағалаған адам А) Әуезов В) Кенжебаев Г) Келімбетов Д) Сыздықова Ж) Мұқанов 6. «Күлтегін» қай ғасырда жазылған А) 8ғ.
В) 3 ғ. Г) 7 ғ.
Д) 5 ғ. Ж) 4 ғ.
А) үш дәуір В) бес дәуір Г) төрт дәуір Д) екі дәуір Ж) алты дәуір
А) халықпен В) әлеуметтік өмірмен Г) халықтық әлеуметтік тарихымен Д) жазудың дамуымен Ж) сауатымен 9. Сүлеймен Бақырғани еңбегіндегі «баптардың бабы» деген сөз тіркесінің мағынасы А) әскербасы В) қажы Г) отбасы Д) дінбасы Ж) тайпабасы 10. Сайф Сараидың «Гүлстан» кітабы қандай тәсілмен жазылған А) Аударма тәсілмен В) Синхрондық тәсілмен Г) Шеберлік жарысы әдісімен Д) Шығыс шайырларының үлгісімен Ж) Дүстүрлі тәсілмен 11. Жүсіп Баласұғынның «Ќұтты білік» поэмасын қазақ тіліне тұңғыш аударған А) Сағындықов В) Егеубаев Г) Сүйіншәлиев Д) Келімбетов Ж) Қоңыратбаев 12. «Көңіл» сөзінің жырдағы дұрыс жазылуы А) көнүл
В) күніл Г) көнүл
Д) көнөл Ж) көңіл
А) билим В) билім
Г) билиг Д) билгә
Ж) білген 14. Хорезмидің «Махаббатнамасындағы» «тәрсә» қай діндегі адам А) мұсылман В) христиан Г) католик Д) буддист Ж) жөйт
А) ықылас В) ихлас
Г) ихлос Д) ықлиас Ж) ықыләс
А) бары
В) барча Г) буры
Д) барыч Ж) барша
А) қорқақ В) жүрексінер Г) батыр Д) қоян жүрек Ж) жүрегінің түгі бар
А) Виноградов В) Сыздықова Г) Левин
Д) Будагов Ж) Горшков 19. «Кодекс Куманикус» ескерткішіндегі «ексүк» сөзінің тәржімәсі А) ексек
В) игілік Г) кемшілік Д) қиындық Ж) тәлім
Батыр жігіт жау бастар, Аға жігіт қол бастар... А) жас В) ересек Г) кәрі Д) бозбала Ж) орта жастағы
А) шыбық
В) тезек Г) ағаш
Д) шөп Ж) жалғыз ағаш 22. Шортанбайдың «Аз тарайтын десең кінә, Сахарменен тұрғаның...» деген өлең шумағының «сахар» сөзінің тәржімәсі А) ерте
В) түс ауа Г) намаз
Д) күн Ж) таң атқанда 23. «Қорқыт ата кітабындағы» «қадунум» сөзінің жалпы мағынасы А) патша
В) қаған Г) хан
Д) елбасы Ж) ханшайым 24. Қаз дауысты Қазыбек қай жүздің аты шыққан биі А) ұлы жүз В) орта жүз Г) кіші жүз Д) жүздіктер Ж) түмен
А) қырғыз В) қазақ
Г) өзбек Д) түркімен Ж) татар
А) проза жанры В) драма жанры Г) поэзия Д) ауыз әдебиеті Ж) фольклор 2. «Қорқыт ата» кітабының толық латын әрпімен транскрипция жасаған адам А) И. Лоди В) Е. Бертельс Г) Э.Мухарем Д) В. Радлов Ж) Л.Будагов 3. Ж. Баласағ±нның «Құтты білік» дастанында «меңа» сөзінің тәржімасы А) Мені
В) Маған Г) Менікі Д) Менімен Ж) Менен
А) Салмақты В) Сұлу, әдемі Г) Инабатты Д) Білімді Ж) Көрікті
А) нега
В) нига Г) нелүк
Д) нимага Ж) неген
А) Ќараторғай В) Бұлбұл Г) Алтын құс Д) Қарлығаш Ж)Тоты
А) Оғұл
В) ¦ғұл Г) ¦ғул
Д) Оғылы Ж) Ұлы
А) Жаннан кеш В) Жаннан безу Г) Жанын кеш Д) Жанына кес Ж)Жанын беру
Қоныстар қонған өкінбес. Арыстандай екі бұтын алшайтып, Арғымақ мінген өкінбес... Доспамбеттің бұл өлеңі қай жанрға жатады? А) Дидактикалық толғау В) Портрет өлең Г) Арнау толғау Д) Жарлай арнау Ж) Жырлау 10. «Кодекс Куманикус» кітабындағы «уғат» сөзінің тәржімасы А) ұғады
В) ұғатын Г) ұят
Ж) ұяттан безу
А) Левин
В) Сыздықова Г) Будагов Д) Горшков Ж) Головин 12. «Құдатғу білік-қазақ жазба әдебиетінің тарихынан үлкен орын алатын, ұлттық мұрамыз екені күмән-күдіксіз» кімнің сөзі А) Әуезов В) Егеубаев Г) Дербісәлиев Д) Келімбетов Ж) Бердібаев 13. Шортанбайдың «Құдай деген муһминнің, ауыздан кетпес тобасы» өлең жолдарындағы «муһмин» сөзінің тәржімасы А) молда
В) мұсылман Г) диуана Д) құл Ж) мүсілім 14. Күлтегін жырында қай мақал кездеседі А) ¤лімнен ұят күшті В) Ел намысын ер ақтар Г) ¤нерлі өрге жүзер Д) Ерді намыс өлтіреді Ж) Ер туған жеріне 15. Қай ғасырда қазақ тілінде ресми іс-қағаздар стилі дамыды А) 19 ғ. І жартысы В) 20 ғ. Г) 18 ғ. ІІ жартысы Д) 19 ғ .ІІ жартысы Ж) 17 ғ. 16. Әйтеке қай жүздің биі А) ¦лы
В) Орта Г) Кіші
Д) Қоңырат Ж) Найман 17. «Саған» сөзінің шағатайша айтылуы А) Саған
В) Сенге Г) Сенін
Д) Сенүн Ж) Сенен
А) Балтадай В) Найзағадай Г) Асылдай Д) Қанжардай Ж) Кездіктей
А) Болсақ В) Бұйрық Г) Бірлік Д) Бостандық Ж) Бодан
А) Асыл сап
Г) Асыл сөз Д) Тілі өткір Ж) Тас жарады 21. «Хосрау уа Ширин» еңбегіндегі «бойын үзді» деген қандай мағынаны береді А) Мойнын үзді В) ¤лтірді Г) Ќылғындырды Д) Қыршынан қиылды Ж) Тілсіз кетті 22. «Күлікке тастай болып тимесе, үстіме көбе сайлап кимен-ді». Шалкиіздің бұл өлеңінде «көбе» деген сөздің мағынасы А) Киім
В) Сауыт-сайман Г) Киіз үй жабдығы Д) Қалқан Ж) Дулыға 23. Қорқыт ата кітабында «кімің» есімдігін жазылуы А) Кімүң
В) Кимүң Г) Кимің
Д) Кімиң Ж) Кімнің 24. Қазақтың ұлттық жазба әдеби тілінің қалыптасу тұсы А) 18 ғ.ІІ ж В) 19 ғ. І ж Г) 19 ғ.ІІ ж Д) 20 ғ. Ж) 17 ғ.
А) Бертельс В) Томсон Г) Лоди Д) Росси
Ж) Будагов 4 нұсқа 1. «Жазба әдеби тілдің ең маңызды және қайткенде де болуға тиісті белгісі». Кімнің пікірі еді А) Виноградов В) Будагов Г) Левин
Д) Филин Ж) Мещерскии 2. Қорқыт ата кітабында «тұрыпты» етістігінің берілуі А) Тұрыптү В) Тұрыпты Г) Тұрмыш еді Д) Тұрм ди еді Ж) Тұрым
А) Сұлтандар сұлтаны В) Хандар ханы Г) Ѓұлама ғалым Д) Шебер сәулетші Ж)Зергер
А) Түстік В) Батыс Г) Шығыс
Д) Оңтүстік Ж) Құбыла 5. Сүлеймен Бақырғани еңбегіндегі «сахар» сөзінің мағынасы А) Жыл
В) Кешкі мезгіл Г) Түскі мезгілі Д) Таңсәрі Ж) Құлан иек 6. С. Бақырғани кітабында «көз» сөзінің тәржімасы А) Көзүм
В) Көзім Г) Көзің
Д) Күзем Ж) Қыстау 7. Сейф Сараидың «Гүлстан» дастанында «және» жалғаулығының қолданылуы А) Я
В) Яна Г) А
Д) Әм Ж) Һәм
8. Яссауидің «Хикметінде» «күнә» сөзінің берілуі А) Күнәһ
В) Күнә Г) Гүна
Д) Гуноһ Ж) Күна
А)Табыс
Г) Шығыс
Д) Көмектес Ж) Атау
А) Ойық В) Ойға
Г) Ояу Д) Ойлы
Ж) Анық 11. А. Иүгінекидің «Ақиқат сыйы» шығармасындағы «һунарсыз» сөзінің тәржімасы А) Ќұнарсыз В) Ќұмарсыз Г)) ¤нерлі Д) ¤нерсіз Ж) Құлықсыз 12. Дастандағы «боз» сөзінің беретін мағынасы А) Киім
В) Шүберек Г) Жібек
Д) Ескі киім Ж) Шағи
А) Буу В) Бул
Г) Бу Д) Боол
Ж) Бұ 14. Қай нұсқа «Махаббатнамада» берілген А) Дүр ішінде гауһардай В) Хор ішінде гауһардай Г) Бақ ішінде гауһардай Д) Жібектей есіліп Ж) Хор қызындай 15. «Сүйікті» сөзінің «Құтты білікте» берілуі А) Севюр
В) Севаман Г) Севүг
Д) Севугти Ж) Жаным
А) Сөзкә В) Сөзке
Г) Сөздә Д) Сөзнә
А) Бедерсіз В) Ендігәрі Г) Ептеп Д) Іздесең Ж) Ақырын
А) Ќатық
В) Ќатын Г) Ќатты
Д) Ќытық Ж) Сүзбе
А) Йейміс В) Йеңмек Г) Йеңмес Д) Жеңис
Ж) Женіс 20. «Мүфтиге берсең балаңды, Азан тәкбір айттырып...» Шортанбайдың осы өлеңіндегі «тәкбір» сөзінің тәржімасы А) Ерте
В) Азан айту Г) Таңсәріде Д) Намаз Ж) Кәлима 21. «-Қыз», «-ғыз» жұрнақтарының дұрыс берілуі А) ¤ткеріп В) Жүргенін Г) Жамандап Д) Барғыз, келгіз Ж) Қыз келді, жазғыз 22. «Бұдырайған екі шекелі» деген Қазтуғанның өлеңі қай жанрда жазылған А) Дидактикалық толғау В) Портрет өлең Г) Арнау толғау Д) Афоризм Ж) Поэма
А) Юумшақ В) Йуманшақ Г) Іюмшақ Д) Йумашақ Ж) Жумшак
А) Ќыйиамат В) Ќиамат
Ж) Қайым
А) Шалкиіз В) Асанқайғы Г) Бұқар Д) Махамбет Ж) Жұбан
Әдебиеттер 1 Аманжолов. С. А. Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы: оқу құралы / С.А. Аманжолов – Алматы : Санат, 1994. – 29 б. 2 Қазіргі қазақ тілі. Қазақ ССР Ғылым академиясының басапсы. – Алматы, 1954. –Б. 430–431. 3 Баскаков. Н.А. Система сприжения или изменения слов по лицам : учебное пособие / Р.А. Баскаков. – М. , 1956. –С. 273–274. 4 Рамстед. Г.И. Введение в Алтайское языкознание /Г.И. Рамстед – М. , 1957. –С. 115–117. 5 Мәшһүр – Жүсіп Көпейұлы. 1-13 томдық шығармалар жинағы./ М-Ж. Көпеев. – Павлодар : «ЭКО» ЖШС, 2003. – 2008. 6 Балақаев М. Қазақ тілінің мәдениеті : оқу құралы /М. Балақаев. – Алматы : Қазақстан баспасы, 1971. – 58 б. 7 Ысқақов. А. Қазірігі қазақ тілі /А. Ысқақов. – Алматы : Ана тілі, 1991. – 73 б. 8 Сыздықова Р. Абай шығармаларының тілі / Сыздықова Р. –Алматы : Қазақ ССР-і Ғылым баспасы, 1968. – Б. 277–278. 9 Мұсабаев. Ғ. Қазақ тілі тарихы / Ғ. Мұсабаев. – Алматы : Мектеп, 1988. – Б.122 –123. 10 Жұбанов. Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер /Қ. Жұбанов. –Алматы : Ғылым, 1999. – Б. 77, 434. 11 Исаев. С. Қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің грамматикалық сипаты /С. Исаев. – Алматы : Рауан, 1998. – Б. 91, 128. 12 Қашқари. М. Түбі бір түркі тілі. – Алматы : Ана тілі, 1993. –Б.140. // Махмуд Кошғарий. Девону луғотит турк.. – Тошкент, 1960. –1 Т – Б. 327. 13 Томанов. М. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы / М.Томанов. – Алматы : Қазақ университеті, 1992. – Б. 111 –113. 14 Әміров. Р. С. Жай сөйлем синтаксисі /Р. Әміров. – Алматы : Мектеп, 1983. – 105 б. 15 Әбілқасымов. Б.Алғашқы қазақ газеттерінің тілі./ Б. Әбілқасымов. – Алматы : Қазақ ССР- нің Ғылым баспасы, 1971. –122 б.
Мазмұны Кіріспе................................................................................................3 1 Мәшһүр - Жүсіп шығармалары тілінің морфологиялық ерекшеліктері....................................................................................5 1.1 Емен мен Емей.................................................................................12 1.2 Мыс пен - мыш...............................................................................15 1.3 Ла мен - ған.....................................................................................17 1.4 Сана тұлғасының қызметі..............................................................19 1.5 Дүр тұлғасының қызметі ...............................................................21 1.6 Бей мен -дүрдің қызметі.................................................................27 1.7 Тұрған мен -тұғын........................................................................32 1.8 Тұрым мен құрым..........................................................................37 2 М-Ж. Көпеев шығармаларындағы би-шешендердің әдеби тілге ықпалы.........................................................................40 2.1 Ескілік заңдылықтарына байланысты тілдік көріністер...............................................................................40 2.2 М-Ж. Көпеев шығармаларындағы шешендік дәстүрдің тілдік көріністері............................................................44 2.3 «Қазақ әдеби тілінің тарихы» Қосымша сұрақтар.......................49 2.4 «Қазақ әдеби тілінің тарихынан» тестік тапсырмалар.........................................................................52 «Қазақ әдеби тілінің тарихынан» тестік тапсырмалар жауабы.............................................................................................72 Әдебиеттер......................................................................................73 жүктеу/скачать 0.59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|